Renesans CP - Czystsza Produkcja GIG Katowice

Renesans Czystszej Produkcji
Istota Czystszej Produkcji
W odniesieniu do terminu „Czystsza Produkcja” (ang. Cleaner production) zamiennie
stosowane są terminy: Czystsze Technologie (ang. Cleaner technologies), Czyste
Technologie (ang. Clean technologies), Zapobieganie Zanieczyszczeniom (ang. Pollution
prevention)
oraz
Czysta
Produkcja
(ang.
Clean
production). Termin „Czystsza Produkcja” zawiera w sobie
przesłanie, Ŝe jeŜeli istnieje czysta produkcja - zgodnie
z jakimiś formalnie ustalonymi kryteriami - to zawsze
moŜna doprowadzić do stanu czystszej produkcji zgodnie z zasadą, Ŝe skoro jest czysto to moŜe być
czyściej. Inny punkt widzenia prezentują przeciwnicy
terminu Czystsza Produkcja, twierdząc, Ŝe produkcja
powinna być czysta, ale to oznacza albo czystość
umowną, albo modelową (nieosiągalną) produkcję bezodpadową. Nie ma zasadniczej
róŜnicy w pojmowaniu istoty Czystszej Produkcji, choć interesariusze mogą posługiwać się
róŜnymi terminami dla nazwania działalności słuŜącej ograniczeniu negatywnego wpływu na
środowisko procesów, wyrobów i usług organizacji. W tym świetle słuszne wydaje się
stwierdzenie, Ŝe Czystsza Produkcja jest sposobem postępowania, gwarantującym
organizacji wdraŜanie zasad zrównowaŜonego rozwoju. Czystsza Produkcja jest terminem
powszechnie stosowanym, ale róŜnie definiowanym. W niniejszym materiale przytoczono
definicję
opracowaną
w ramach
Programu Środowiskowego
Organizacji
Narodów
Zjednoczonych (ang. United Nations Environmental Programme - UNEP).
Definicja Czystszej Produkcji
Czystsza Produkcja oznacza ciągłe stosowanie, w odniesieniu do procesów i wyrobów,
zintegrowanej prewencyjnej strategii ochrony środowiska, w celu zmniejszenia zagroŜenia
ludzi i środowiska:
•
w zakresie procesów produkcyjnych Czystsza Produkcja oznacza oszczędzanie
surowców i energii, eliminację surowców toksycznych oraz obniŜenie ilości
i toksyczności wszystkich emitowanych substancji i odpadów zanim zostaną usunięte
z procesu;
•
w zakresie wyrobów strategia skupia się na ustaleniu związku oddziaływań w całym
cyklu Ŝycia wyrobu, od wydobycia surowca do ostatecznego pozbycia się wyrobu.
Czystszą Produkcję uzyskuje się przez stosowanie know-how, doskonalenie technologii i/lub
poprzez zmianę postaw (źródło: Lindhqvist and Rodhe, 1994).
1
Odnowiona polityka przemysłowa Unii Europejskiej
W Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 10 października 2012 r., zatytułowanym
„Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i oŜywienia gospodarczego” przedstawiono
wizję rozwoju przemysłowego państw Unii w bieŜącej dekadzie. Utrzymujący się światowy
kryzys finansowy wywiera presję na przemysł europejski - produkcja jest o około 10% niŜsza
niŜ przed kryzysem. Zlikwidowano ponad 3 mln miejsc pracy w przemyśle. Niskie jest
zaufanie konsumentów i przedsiębiorstw. Problemy w sektorze bankowym spowodowały
utrudnienia w dostępie do finansowania.
Unia Europejska musi w XXI w. przywrócić przemysłowi naleŜną mu rolę. Jest to jedyny
sposób, by zapewnić zrównowaŜony wzrost gospodarczy, tworzyć wysokiej jakości miejsca
pracy i rozwiązywać problemy
społeczne.
Aby
to
osiągnąć,
potrzebna jest całościowa wizja,
skupiająca się na inwestycjach i
innowacjach,
ale
zakładająca
zmobilizowanie
wszelkich
takŜe
środków
presji
dostępnych na poziomie UE. W
komunikacie
proponuje
partnerstwo
między
UE,
się
jej
państwami członkowskimi i przemysłem, by zdecydowanie przyspieszyć inwestycje w nowe
technologie i stworzyć dla Europy przewagę konkurencyjną w nowej rewolucji przemysłowej.
Po
przeprowadzeniu
konsultacji
społecznych
Komisja
Europejska
zaproponowała
ukierunkowanie inwestycji i innowacji na sześć priorytetowych obszarów działania,
obejmujących:
1) Rynki zaawansowanych technologii produkcyjnych w zakresie czystej produkcji
Istotnym elementem nowej rewolucji przemysłowej są zaawansowane technologie
produkcyjne, które umoŜliwiają czystą produkcję. Fabryki jutra będą stosować wysoce
energo-
i
materiałooszczędne
procesy
oraz
wykorzystywać
materiały
odnawialne
i pochodzące z recyklingu, a takŜe coraz częściej przyjmować zrównowaŜone modele
biznesowe, takie jak symbioza przemysłowa mająca na celu odzyskanie materiałów oraz
rozproszonego ciepła i energii.
2
2) Rynki kluczowych technologii wspomagających
Prognozuje się, Ŝe światowy rynek kluczowych technologii wspomagających, który obejmuje
mikro- i nanoelektronikę, materiały zaawansowane, biotechnologię przemysłową, fotonikę,
nanotechnologię oraz zaawansowane systemy produkcyjne, wzrośnie o ponad 50% z 646 mld EUR do ponad 1 bln EUR w 2015 r., co stanowi około 8% unijnego PKB. Unia
Europejska jest światowym liderem w dziedzinie badań i rozwoju w zakresie kluczowych
technologii wspomagających i posiada ponad 30% patentów w tej dziedzinie. Jednak w
przeszłości UE nie była w stanie przejść od etapu badań do wprowadzenia na rynek towarów
i usług tak szybko jak jej partnerzy handlowi.
3) Rynki bioproduktów
Bioprzemysł wykorzystuje zasoby odnawialne lub stosuje bioprocesy w procesach
produkcyjnych. Bioprodukty oferują szereg korzyści dla konkurencyjności przemysłowej i
środowiska naturalnego. W porównaniu z procesami wykorzystującymi paliwa kopalne
większość biologicznych procesów produkcyjnych zakłada zuŜycie mniejszej ilości energii,
emisję mniejszej ilości dwutlenku węgla (CO2) i lotnych związków organicznych (LZO) oraz
wytwarzanie mniejszej ilości toksycznych odpadów. Procesy te mogą przyczynić się zarówno
do obniŜenia kosztów produkcji, jak i zwiększenia efektywności środowiskowej. Wzrost
wielkości unijnej produkcji bioproduktów chemicznych do 2020 r., w tym biologicznych
tworzyw sztucznych, biologicznych środków smarnych, biorozpuszczalników, biologicznych
środków powierzchniowo czynnych i półproduktów (surowców) chemicznych, szacuje się na
5,3% rocznie. Jest to rynek o wartości 40 mld EUR, zapewniający 90 000 miejsc pracy w
samym przemyśle biochemicznym.
4) ZrównowaŜona polityka przemysłowa, budownictwo i surowce
Ograniczenie
kosztów,
zwiększenie
efektywności
energetycznej
i
efektywniejsze
gospodarowanie zasobami oraz zmniejszenie ilości odpadów pobudzą konkurencyjność w
branŜy budowlanej. Energia zuŜywana przez budynki mieszkalne, komercyjne i publiczne
stanowi 40% końcowego zuŜycia energii w UE oraz przyczynia się do emisji CO2 i
zanieczyszczenia powietrza. Nowe inwestycje w efektywność energetyczną budynków
mieszkalnych i publicznych oraz w infrastrukturę mają duŜy potencjał wzrostu, szacowanego
na około 25-35 mld EUR rocznie do roku 2020. Ponadto proponuje się, aby znaczna część
funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności była przeznaczona na wspieranie przejścia na
gospodarkę niskoemisyjną.
5) Czyste pojazdy i statki
Pojazdy o napędach alternatywnych lub wykorzystujące paliwa alternatywne stanowią istotny
etap na drodze do mobilności zgodnej z zasadami zrównowaŜonego rozwoju. Oczekuje się,
3
Ŝe pojazdy elektryczne i hybrydowe typu ‘plug-in’ będą stanowić w 2020 r. ok. 7% rynku.
Pojazdy z silnikami spalinowymi równieŜ będą w coraz większym stopniu zelektryfikowane.
Obok pobudzania wzrostu i zatrudnienia, inwestycje w czysty transport mogą przynieść
dodatkowe korzyści, w tym poprawę jakości powietrza i ograniczenie negatywnych skutków
zdrowotnych.
6) Inteligentne sieci
Potrzebna jest odpowiednia infrastruktura (w tym inteligentne sieci, rozwiązania w zakresie
zdolności magazynowania i bilansowania energii) w celu włączenia energii pochodzącej ze
źródeł
odnawialnych
do
systemu
elektroenergetycznego,
zwiększenia
efektywności
energetycznej, a takŜe sprostania nowemu zapotrzebowaniu, np. ze strony pojazdów
elektrycznych. W trzecim pakiecie środków liberalizacji rynku energii określono wymagania
dotyczące instalacji do 2020 r. inteligentnych systemów pomiarowych, w co najmniej 80%
gospodarstw domowych, jako pierwszy krok na drodze do upowszechnienia inteligentnych
sieci w UE. Szacuje się, Ŝe do 2020 r. UE będzie musiała zainwestować w te sieci 60 mld
EUR, a do 2035 r. – około 480 mld EUR.
Dzięki odnowionej strategii przemysłowej przedstawionej w komunikacie Komisja Europejska
spodziewa się odwrócenia negatywnych tendencji dotyczących udziału przemysłu w
gospodarce europejskiej z obecnego poziomu wynoszącego ok. 15% PKB do 20% w 2020 r.
Realizacja tego planu powinna być moŜliwa dzięki znacznemu zwiększeniu poziomów
inwestycji, rozwojowi handlu towarami na rynku wewnętrznym (do 25% PKB w 2020 r.) oraz
znacznemu wzrostowi liczby małych i średnich przedsiębiorstw eksportujących do państw
trzecich.
Konferencja „Odrodzenie przemysłowe”
W dniu 6 czerwca 2013 r. odbyła się w Brukseli konferencja pod znamiennym tytułem:
„Odrodzenie przemysłowe”. Komisja Europejska otwarła debatę na temat perspektyw polityki
przemysłowej Unii Europejskiej. Komisja zakłada wzrost udziału przemysłu w produkcie
krajowym brutto Unii Europejskiej z obecnego poziomu, wynoszącego ok. 15% do 20% w
roku 2020.
4
Konferencja została zwołana przez Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu.
Komisja Europejska jest głęboko przekonana o powodzeniu polityki „przemysłowej
przyszłości” Unii Europejskiej, chociaŜ większość wysiłków słuŜących zapewnieniu rozwoju
przemysłowego naleŜy do państw członkowskich Unii. Do zadań Komisji naleŜy koordynacja
i wspieranie działań podejmowanych przez poszczególne państwa członkowskie.
W
konferencji wzięło udział ok. 400 czołowych przywódców politycznych, przedstawicieli
biznesu oraz ekspertów w dziedzinie przemysłu.
W trakcie konferencji dyskusja prowadzona była w ramach trzech paneli tematycznych:
1. Nowe polityki słuŜące reindustrializacji Europy
2. Rola przemysłu w odrodzeniu przemysłowym
3. Finansowanie gospodarki realnej.
Znaczenie terminu „polityka przemysłowa” uległo zasadniczej zmianie w podejściu Komisji
Europejskiej. Obecne znaczenie tego terminu ma niewiele wspólnego z dawnym pojęciem
przemysłu cięŜkiego.
Wprost przeciwnie, priorytetowe obszary współczesnej polityki przemysłowej Unii obejmują:
•
Rynki zaawansowanych technologii produkcyjnych w zakresie czystej produkcji
•
Rynki kluczowych technologii wspomagających
•
Rynki bioproduktów
•
ZrównowaŜoną politykę przemysłową, budownictwo i surowce
•
Czyste pojazdy i statki
•
Inteligentne sieci.
Dalsze działania Komisji skupiać się będą na zapewnieniu spójności pomiędzy politykami
Unii Europejskiej dotyczącymi handlu, konkurencji, środowiska naturalnego, badań
naukowych, rynku wewnętrznego, energii itp. w celu reindustrializacji, zainteresowania
inwestowaniem oraz pobudzenia konkurencyjności.
Koordynacyjne i wspierające działania Komisji Europejskiej są z pewnością waŜne, lecz
źródeł
wzrostu
przemysłowego
naleŜy
szukać
przede
wszystkim
w
kreatywnych
przedsiębiorstwach, prowadzących działalność w państwach członkowskich UE. (JB)
Źródła informacji:
• Czystsza Produkcja, Materiały szkoleniowe dla przedsiębiorstw, praca zbiorowa pod kier.: Sokół W.,
Boba J., Nowosielski R., GIG, Katowice, 1997,
• Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego i Komitetu Regionów „Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i oŜywienia
gospodarczego”, Bruksela, 10.10.2012,
• http://ec.europa.eu/enterprise/policies/industrial-competitiveness/amt/index_en.htm
• http://ec.europa.eu/enterprise/policies/industrial-competitiveness/amt/public-hearingsworkshops/index_en.htm
• http://ec.europa.eu/enterprise/policies/industrial-competitiveness/industrial-policy/events/index_en.htm
5