Ukryty program kształcenia nauczycieli przedszkoli [Komunikat]

Agnieszka Uniewska Ukryty program kształcenia nauczycieli przedszkoli [Komunikat] !
Niniejszy tekst jest jedynie próbą wskazania zjawiska, które pojawia się na styku dwóch obszarów rzeczywistości społecznej -­‐ procesu kształcenia nauczycieli przedszkoli i pewnego rodzaju działań edukacyjnych, realizowanych w tych właśnie instytucjach. Jego celem jest zasygnalizowanie dostrzeżonych efektów edukacji nauczycieli przedszkoli, które czynią zasadnym rozpatrywanie go w kategoriach ukrytego programu, gdyż de facto przyczyniają się do tworzenia i umacniania tzw. szarej strefy rynku usług edukacyjnych. Usługi, o których mowa to oferowane w polskich przedszkolach, zwłaszcza niepublicznych płatne zajęcia dodatkowe, realizowane obok działań wynikających z podstawy programowej pracy z dziećmi i tych, które również traktowane są jako dodatkowe, ale biorą w nich udział wszystkie dzieci. Koszt uczestnictwa w nich jest bowiem wliczony w miesięczną opłatę za pobyt dziecka w przedszkolu. Zajęcia płatne są prowadzone na terenie przedszkola przez osoby spoza kadry pedagogicznej placówki, często zatrudniane przez firmy edukacyjne, które podpisują umowę na świadczenie takich usług z dyrektorem przedszkola, przedstawicielem organu prowadzącego czy Radą Rodziców. Oferta zajęć jest bogata i różnorodna, nierzadko idealnie wpisuje się w aktualne trendy w edukacji przedszkolnej, a tym samym spotyka się ze zrozumiałym zainteresowaniem dzieci i ich rodziców. Z badań pilotażowych przeprowadzonych we wrześniu i październiku 2009 roku, którymi objęto przedszkola na terenie miasta Torunia wynika, że za dodatkową opłatę1 (wniesioną przez rodziców) dzieci przedszkolne – w zależności od wieku – mogą uczęszczać między innymi na zajęcia plastyczne, z języków obcych, karate, rozwijające zdolności manualne, wyobraźnię, pamięć, wspomagające ekspresję, zajęcia z tańca towarzyskiego, rytmiki, gimnastyki korekcyjnej czy gry w szachy. Organ prowadzący przedszkola wydaje decyzję określającą ramy czasowe, w których codziennie mogą być realizowane zajęcia dodatkowe. Zwykle są to godziny popołudniowe (czas po obiedzie i zajęciach wymaganych podstawą programową), co może wiązać się z obniżeniem aktywności i możliwości percepcyjnych dziecka, wynikającym z naturalnego rytmu dobowego. To zaś nie pozostaje bez wpływu na korzyści wyniesione z uczestnictwa w zajęciach, zwłaszcza takich, które wymagają koncentracji uwagi, szybkiego kojarzenia faktów czy ich zapamiętywania. Firmy edukacyjne nie prowadzą działalności charytatywnie, są zatem nastawione na zysk, tym bardziej, że koszty zatrudniania specjalistów prowadzących zajęcia są zazwyczaj wysokie, a i oni sami też je ponoszą, zdobywając nowe kwalifikacje i doskonaląc posiadane. 1 Od 20 złotych wzwyż za miesiąc zajęć, 2 razy w tygodniu po 30 minut.
Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji ￤ www.accept.umk.pl
"1
Wobec powyższego można zastanawiać się dlaczego do prowadzenia zajęć dodatkowych w przedszkolach zatrudniani są specjaliści z zewnątrz, skoro najlepszymi specjalistami i znawcami w tym zakresie są (a przynajmniej powinni być) pracujący w nich nauczyciele? Rozsądek podpowiada też, że – w przeciwieństwie do osób, które prowadzą zajęcia 2-­‐3 razy w tygodniu przez około 30 minut – dobrze znają każde z dzieci i nierzadko łączy je z nimi autentyczna więź. Czy określone przez właściwe ministerstwo standardy kształcenia nauczycieli, w tym nauczycieli przedszkoli, wyznaczają adekwatny do realiów społecznych i kulturowych kierunek przygotowania do zawodu, umożliwiający zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do pełnej (podkreślenie A.U.) realizacji funkcji opiekuńczej, wychowawczej i kształcącej przedszkola, czyli wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym? Zwróćmy uwagę, że lektura aktów prawnych2, określających standardy kształcenia nauczycieli przedszkoli, wskazujących umiejętności jakie kandydaci do tego zawodu powinni posiąść w trakcie studiów, także podyplomowych pozwala przypuszczać, że ich absolwenci będą dobrze przygotowani do pracy i realizacji celów wychowania przedszkolnego. Uczelnie wyższe prowadzące kształcenie na kierunkach i specjalnościach przeznaczonych dla osób zainteresowanych pracą na stanowisku nauczyciela przedszkola, w ofertach dydaktycznych zapewniają o możliwych do uzyskania w trakcie studiów, rozległych kwalifikacjach, m. in. w zakresie: − nowoczesnych metod pracy w przedszkolu, w tym planowania, organizowania i dokumentowania procesu wychowawczo-­‐dydaktycznego, − diagnozowania i stymulowania potrzeb i możliwości dziecka w wieku przedszkolnym, także dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, − współpracy z rodzicami, organizacjami i środowiskiem lokalnym, − wspomagania wszechstronnego rozwoju i wczesnej edukacji dzieci od trzeciego do siódmego roku życia oraz realizacji zadań w zreformowanej szkole podstawowej na poziomie edukacji wczesnoszkolnej, − prowadzenia dodatkowych zajęć korekcyjno-­‐kompensacyjnych, dydaktyczno-­‐wychowawczych i socjoterapeutycznych wspomagających rozwój dziecka. Nie znajdziemy natomiast choćby wzmianki o wymaganiach wstępnych wobec kandydatów, dotyczących opanowania umiejętności bardzo przydatnych w pracy z dziećmi przedszkolnymi i stymulowaniu ich rozwoju, które byłyby doskonalone w trakcie studiów: posługiwania się technikami plastycznymi, gry na instrumencie, śpiewu czy tańca. Również wskazane w podstawie programowej wychowania przedszkolnego3 cele wychowania oraz warunki ich realizacji, wyodrębnione zakresy działalności edukacyjnej przedszkola wraz z przypisanymi do nich wiadomościami i umiejętnościami, jakimi powinno wykazać się dziecko po 2 Dz. U. 2005, Nr 164, poz. 1365 z późniejszymi zmianami, Dz. U. 2004, Nr 207, poz. 2110
3 Dz. U. 2009, Nr 4, poz. 17 Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji ￤ www.accept.umk.pl
"2
ukończeniu edukacji przedszkolnej dają powody by sadzić, że pracujący w nich nauczyciele powinni być (nie tylko ze względu na obowiązujące prawo) gruntownie przygotowani pod względem merytorycznym, wychowawczym, dydaktycznym, prakseologicznym, komunikacyjnym i kreatywnym. Ponadto, z chwilą rozpoczęcia pracy w przedszkolu, nauczycieli obowiązują zasady i tryb awansu i rozwoju zawodowego, w który niejako z definicji wpisane jest dalsze samokształcenie, doskonalenie zawodowe i dokształcanie na kursach, szkoleniach czy studiach podyplomowych. W związku z szybko rosnącą w całym kraju liczbą dzieci uczęszczających do przedszkoli i dużym zainteresowaniem tą formą opieki i edukacji nasuwa się pytanie, czy proponowane dzieciom i rodzicom płatne zajęcia dodatkowe w przedszkolach wynikają z dbałości o podnoszenie jakości pracy palcówki, uatrakcyjnienia jej oferty i sprzyjania wszechstronnemu rozwojowi dziecka, czy może podyktowane są względami innej natury? Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji ￤ www.accept.umk.pl
"3