Jakość wzorców zanieczyszczeń

Wzorce podstawą rzetelnych wyników analizy
substancji farmaceutycznych
Aleksandra Wilk
Bezpieczne produkty lecznicze
Jednym z podstawowych
czynników wpływających na
jakość leku jest obecność w nim
zanieczyszczeń oraz
prawidłowa ich identyfikacja
i określenie zawartości.
Definicja zanieczyszczenia
Według Międzynarodowej Konferencji ds. Harmonizacji
(ICH), zanieczyszczenie to dowolny składnik substancji
farmaceutycznej lub produktu leczniczego, który
• nie jest substancją aktywną (API)
• nie jest substancją pomocniczą produktu
leczniczego
• powstaje w procesie wytwarzania i/lub degradacji
Typy zanieczyszczeń
farmaceutycznych
• Zanieczyszczenia organiczne
• Zanieczyszczenia nieorganiczne (z odczynników
nieorganicznych używanych do produkcji API)
• Pozostałości rozpuszczalników
• Pozostałości metali (z katalizatorów używanych w
procesach reakcji chemicznych).
Zanieczyszczenia organiczne
• Zanieczyszczenia organiczne mogą stanowić
• surowce wyjściowe
• produkty uboczne
• produkty rozpadu (np. pod wpływem światła, tlenu
lub wilgoci).
• Konieczność identyfikacji lub oznaczenia ilościowego
danego zanieczyszczenia zależy od maksymalnej dawki
dziennej leku oraz zawartości zanieczyszczenia.
Zanieczyszczenia organiczne
Zanieczyszczenia mogą być
produktem nieoczekiwanych
reakcji ubocznych, mogących
przebiegać z niepowtarzalną
wydajnością i/lub incydentalnie
co sprawia, że ich wpływ na
pacjenta może ujawniać się
nawet po dłuższym czasie od
wprowadzenia leku do użytku.
Problem analityczny
Jednym z istotnych
problemów jest ilościowe
określenie zawartości
zidentyfikowanego
zanieczyszczenia, co
oznacza konieczność
posiadania wzorca tej
substancji.
Wzorce substancji
farmaceutycznych
i ich zanieczyszczeń
• Poszukując wzorca użytkownik stoi przed koniecznością
rozwiązania dwóch problemów:
• dostępności wzorca
• jakości wzorca.
• Obydwa mogą być trudne
do rozwiązania.
Dostępność wzorców
zanieczyszczeń
• Farmakopee (głównie EP, USP) stanowią źródło wzorców
zanieczyszczeń, przeznaczonych do stosowania zgodnie z opisem
poszczególnych monografii. Odpowiedzialność za zastosowanie ich
do innych metod leży zawsze po stronie użytkownika. *
• Farmakopee „nie nadążają” często za zapotrzebowaniem, wiele
wzorców zanieczyszczeń nie jest dostępnych.
*General text 5.12, Ph.Eur, USP General Chapter ,11>
Dostępność wzorców
zanieczyszczeń
W przypadku braku możliwości użycia wzorca
farmakopealnego, można:
• zlecić syntezę poszukiwanego związku lub
wykonać ją we własnym zakresie,
• posłużyć się produktem firmy komercyjnej.
Jakość wzorców zanieczyszczeń
• Od jakości wzorca może zależeć kwalifikacja pozytywna
lub negatywna partii substancji aktywnej. W przypadku
nieprawidłowo określonej zawartości wzorca
(rzeczywista niższa od określonej) wynik analizy
zawartości zanieczyszczenia będzie zawyżony.
• Przyjęcie czystości (TLC, GC lub HPLC) za zawartość
prowadzi do przeszacowania zawartości wzorca, a to z
kolei do przeszacowania zawartości zanieczyszczeń w
API lub produkcie końcowym.
Jakość wzorców zanieczyszczeń
W przypadku
otrzymywania wzorca we
własnym zakresie na
analityku spoczywa
odpowiedzialność za jego
prawidłowe
scharakteryzowanie.
Należy pamiętać, że
możliwe jest popełnienie
błędu zarówno przy
identyfikacji, jak i analizie
ilościowej.
Jakość wzorców zanieczyszczeń
Sprawdzając jakość wzorca
substancji nieorganicznej (np.
metalu, zazwyczaj w postaci
roztworu jego soli) należy
sprawdzić co najmniej:
• czy wytwórca pracuje zgodnie z
systemem zapewnienia jakości
(najlepiej akredytacja zgodnie z
ISO Guide 34)
• czy producent deklaruje
zapewnienie spójności
pomiarowej.
Guide
34:2000
ISO
17025:2005
Jakość wzorców zanieczyszczeń
Sprawdzając jakość wzorca substancji organicznej należy
zwrócić uwagę na powyższe punkty a dodatkowo na
sposób i zakres, w jakim wzorzec został przebadany pod
kątem zawartości substancji głównej:
• ile metod (i jakich) zastosowano do identyfikacji
• ile metod (i jakich) zastosowano do określenia jego czystości
• czy badano zawartości zanieczyszczeń organicznych
i nieorganicznych we wzorcu.
Jakość wzorców zanieczyszczeń
• Wybierając wzorzec substancji chemicznej należy
zwrócić uwagę na certyfikat lub świadectwo, z jakim jest
dostarczany.
• Dokument taki powinien być udostępniany na każde
życzenie użytkownikowi przed podjęciem decyzji o
zakupie. Jest on świadectwem jakości wzorca.
Certyfikat analizy
Certyfikat analizy
Certyfikat analizy
Certyfikat analizy
Certyfikat analizy
Certyfikat analizy
Podsumowanie
• Obliczanie zawartości
Zawartość % =
(100% - H20% - ReSo%) x CzystośćHPLC%
100%
• Dla uzyskania rzetelnych, nie budzących wątpliwości
wyników analiz zanieczyszczeń konieczne jest
dysponowanie wzorcami substancji o dobrze
udokumentowanej jakości.
Aleksandra Wilk
tel. 22 7513140, 22 7515569
email: [email protected]