Monitoring sytuacji społeczno

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Monitoring sytuacji społecznopolitycznej w Kazachstanie
Sytuacja wewnętrzna
23.01.2013 Nursultan Nazarbayev poprowadził posiedzenie rządu, na którym podkreślił
konieczność wzmocniania siły oddziaływania informacji przekazywanych przez partię
prorządową, jak również potrzebę przeprowadzenia reformy emerytalnej. Podczas
posiedzenia poinformował także o problemach nieefektywnego wykorzystania środków z
budżetu państwa, przede wszystkim o zniknięciu 10 mld dolarów, przydzielonych z Funduszu
Narodowego z przeznaczeniem na walkę ze światowym kryzysem finansowym.
Nursultan Nazarbayev nakreślił priorytetowe zadania dla rządu na nabliższy okres. Znalazły się
wśród nich: dalsze uprzemysłowienie gospodarki, rozwój sektora rolniczego, rozpoczęcie drugiej
fali prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, przeprowadzenie reformy administracyjnej i
realizacja koncepcji rozwoju samorządu lokalnego, przygotowanie do ewentualnych skutków
ogólnoświatowej recesji, odwołanie moratorium na korzystanie z zasobów naturalnych, co
powinno pozwolić zagranicznym inwestorom na prowadzenie wydobycia surowców .
Pomimo deklaracji składanych przez Nursultana Nazarbayeva, w ostatnim czasie, w warunkach
korupcji i polityki "nacjonalizmu naftowego" tworzy się niesprzyjający klimat inwestycyjny, co w
efekcie prowadzi do tego, że inwestorzy zamykają swoje projekty w Kazachstanie. W 2012 roku
rząd wniósł zmiany do przepisów związanych z wykorzystywaniem bogactw naturalnych. Po ich
ogłoszeniu, o zaprzestaniu swojej działalności w Kazachstanie zgłosiły: francuska spółka "Total",
włoski koncern "Eni", norweska spółka "Statoil", a także amerykańska spółka "ConocoPhillips".
Brytyjsko-holenderska spółka "Shell", która wcześniej była gotowa wziąć udział w projektach na
Morzu Kaspijskim, wycofała wszystkie swoje wcześniejsze propozycji. W dniu 30.01.2013
ogłoszono, że 24,5% akcji "ConocoPhillips" zakupiła państwowa spółka naftowa "KazMunayGaz".
W ten sposób państwo uzyskało 75,5% udziału w projektach na Morzu Kaspijskim.
Prezydent polecił rządowi utworzenie jednego wspólnego funduszu emerytalnego
, przekazując do jego dyspozycji konta wszystkich oszczędnościowych funduszy emerytalnych
, niebędących własnością państwa. Zdaniem Prezydenta, takie działanie pozwoli efektywniej i
bezpieczniej rozdzielić oszczędności obywateli. Z kolei przedstawiciele oszczędnościowych
funduszy emerytalnych twierdzą, że nacjonalizacja funduszy emerytalnych doprowadzi do
rozmycia dochodów ludności i nietransparentnego zarządzania aktywami emerytalnymi.
Eksperci i aktywiści opozycyjni uważają, że polecenie Prezydenta ma wzmocnić wpływ
prorządowej partii "Nur Otan" w regionach poprzez powrót do radzieckiej przeszłości, kiedy
całkowite zespolenie partii i państwa wykluczało możliwość pojawienia się partii opozycyjnej.
Opozycyjny polityk, dziennikarz i obrońca praw człowieka Zhusaral Kuanyshalin odnotowuje, że w
ten sposób Prezydent próbuje całkowicie kontrolować wybory wiejskich akimów. Aktywista,
przywódca atyrauskiej organizacji pozarządowj "Arlan" Maks Bokayev uważa, że polecenie
umocnienia pozycji partii "Nur Otan" pozwala jej członkom na pranie pieniędzy, gdyż na realizację
prezydenckich inicjatyw są przeznaczane olbrzymie środki finansowe.
Jednym z najbardziej nieoczekiwanych i głośnych wydarzeń, stało się oświadczenie Prezydenta о
przepadnięciu 10 mld dolarów przydzielonych przez Fundusz Narodowy w 2008 roku na walkę
z kryzysem finansowym. "Łatwo jest prosić Fundusz Narodowy o pieniądze i łatwo je wydać.
Pieniędzy, które zostały przyznane na walkę z tym kryzysem, - 10 miliardów, do tej pory nikt nie
widział, zniknęły, nie ma ich też ich zwrotu"– powiedział Nursultan Nazarbayev. Zresztą, słowa
Prezydenta zabrzmiały, jak konstatacja faktu – zwłaszcza, że nie wydał on polecenia, aby
odnaleziono winnych całej tej sytuacji i pociągnięto ich do odpowiedzialności karnej.
Składanie wyjaśnień w sprawie zaginionych pieniędzy pochodzących z Funduszu Narodowego,
odpowiedzialni ministrowie rozpoczęli już następnego dnia - 24.01.2013. W tym celu posłużyli się
prasą. Minister gospodarki i planowania budżetu Еrbolat Dosayev oświadczy, że środki wydane
na program antykryzysowy w pierwszej kolejności zostały zainwestowane w sektor bankowy,
dlatego nie należy ich uważać za stracone, ponieważ mogą one zostać zwrócone państwu w
przyszłości ,,na przykład po wystąpieniu Funduszu Dobrobytu Narodowego "Samruk-Kazyna" z
kapitału banków, które przeszły restrukturyzację". Minister finasów Bolat Zhamishevrównież
zapewnił dziennikarzy, że pieniądze przydzielone na walkę z kryzysem zostane zwrócone państwu.
W ciągu ostatnich dwóch miesięcy w Kazachstanie miały miejsce dwie poważne katastrofy
lotnicze, w których zginęło kilkadziesiąt osób. Niektórzy urzędnicy przyczynę katastrofy upatrują
w nieefektywnym zarządzaniu lotnictwem cywilnym przez państwo.
29.01.2013 w odległości 5 km od miasta Almaty katastrofie uległ samolot "Chellenger-200"
należący do linii samolotowych SCAT, lecący z Kokshetau do Almaty. W wyniku katastrofy
zginęło 21 osób – wszyscy pasażerowie i członkowie załogi. Samolot schodził do lądowania przy
bardzo gęstej mgle, o czym załoga została dwukrotnie uprzedzona. Oficjalny przedstawiciel
prokuratury zajmującej się badaniem wypadków komunikacyjnych Adilet Toktamysov powiedział,
że załoga nie posiadała odpowiednich kwalifikacji, pozwalających na posadzenie maszyny w tak
trudnych warunkach meteorologicznych. Prokuratura rozważa dwie wersje katastrofy: wpływ
czynnika ludzkiego i niesprawność techniczna samolotu.
Przypomnijmy, wcześniej, 25.12.2012, niedaleko miasta Shymkent uległ katastrofie wojskowy
samolot transportowy AN-72, należący do służby Straży Granicznej Komitetu Bazpieczeństwa
Narodowego. Zginęło 27 osób, wszyscy pasażerowie oraz członkowie załogi. W dniu 22.01.2012 P
rokuratura Generalna oświadczyła, że na podstawie wstępnych wyników śledztwa za przyczyny
katastrofy lotniczej uznano: nieprawidłowość działania urządzeń pokładowych samolodu, błędy
kapitana samolotu popełnione w trakcie pilotowania i trudne warunki meteorologiczne.
W związku z ostatnimi katastrofami lotniczymi, 01.02.2013 prezes Agencji Ochrony Konkurencji
Bolatbek Kuandykov zaproponował wycofanie spod kontroli państwa lotnictwa cywilnego w
związku z brakiem dochodowości większości portów lotniczych. Według urzędnika, nadmierne
regulacje w działalności lotnisk doprowadziły do nierentowności 12 z 21 portów lotniczych.
Prawa człowieka
Prokuratura Generalna Federacji Rosyjskiej potwierdziła, że działania kazachskich służb
specjalnych, które 15.12.2012 w Moskwie usiłowały dokonać zatrzymania Aynura Kurmanova,
znanego kazachskiego opozycjonisty, współprzewodniczącego organizacji "Socjalistyczny Ruch
Kazachstanu", były niezgodne z prawem. Próba zatrzymania miała miejsce podczas mitingu
Partii Komunistycznej w Moskwie.
17.01.2013 Prokuratura Generalna Federacji Rosyjskiej poinformowała obrońcę praw człowieka
Lwa Ponomareva, że strona kazachska nie kierowała wniosków o dokonanie zatrzymania i
ekstradycję Aynura Kurmanova. W dniu 28.01.2013 deputowany do Europarlamentu Paul Murphy
, zwrcając się do rządu Federacji Rosyjskiej, powiedział: "Obawiając się o swoje życie i wolność
Aynur Kurmanov został zmuszony, aby przenieść się tymczasowo do Rosji, gdzie nie naruszał
miejscowych przepisów. Próba jego porwania w Moskwie przez kazachskie służby specjalne jest
aktem politycznym, związanym bezpośrednio z prowadzoną przez niego działanością związkową,
a także walką o uwolnienie skazanych naftowców i liderów organizacji pracowniczych w
Kazachstanie". Deputowany Parlamentu Europejskiego zaapelował, aby Rosja nie wydała Aynura
Kurmanova władzom Kazachstanu.
Wolność mediów
"Reporterzy bez granic" i "Komitet Obrony Dziennikarzy" odnotowują poważne pogorszenie
sytuacji w dziedzinie wolności słowa w Kazachstanie, co negatywnie wpływa na
międzynarodowy image państwa.
W dniach 22-24.01.2013 przedstawiciele międzynarodowej organizacji występującej w obronie
prasy "Reporterzy bez granic", odbyli spotkanie z dziennikarzami i urzędnikami państwowymi w
Kazachstanie. Na podstawie wyników wizyty, przedstawiciele organizacji Anna Suleliak i Johann
Bihr stwierdzili, że w procesach toczących się przeciwko gazecie "Vzglyad", wszystkim mediom
występującym pod wspólną nazwą "Respublika", portalowi "stan.tv", kanałowi telewizyjnemu
"K+", oskarżenie i obrona nie były traktowane w jednakowy sposób, co doprowadziło do tego, że
sąd baczniej przysłuchiwał się argumentom przytaczanym przez prokuratorów i opiniom
ekspertów strony oskarżenia.
Ponadto Johann Bihr zauważył: "Niezależnych i opozycyjnych mediów jest w kraju niewiele, brak
jest stacji telewizyjnych i radiowych przedstawiających rzeczywistość w sposób krytyczny,
pozostają więc tylko serwisy internetowe i kilka wydawnictw ukazujących się drukiem. Jednak
jest ich zbyt mało i wciąż znajdują się pod naciskiem, a i ustawodawstwo zawiera wiele
problematycznych punktów, dotyczących wolności słowa". Według wskaźnika wolności słowa,
Kazachstan zajmuje 160 miejsce wśród 179 państw na świecie (pomiędzy Pakistanem i Rwandą).
Komitet Obrony Dziennikarzy w swoim raporcie zatytułowanym "Ataki na prasę w 2012 roku"
odnotowuje, że w 2012 roku władze Kazachstanu szykanowały media, które dokonywały
wielostronnej oceny wydarzeń w Zhanaozenie w 2011 roku. Wśród głównych szykan wymieniono
– zdelegalizowanie niezależnych mediów, aresztowania i ostre ataki na niewygodnych
dziennikarzy, wielomilionowe pozwy kierowane przez urzędników przeciwko dziennikarzom
bezpodstawnie oskarżanym o pomówienie. Należy też dodać, że istniejące podstawowe akty
prawne sprzyjają organiczaniu wolności słowa: "W ślad za zamieszkami robotników w grudniu
2011 roku, rząd Nazarbayeva przyjął ustawę zabraniającą rozpowszechniania przy pomocy
mediów drukowanych i elektronicznych informacji, uważanych przez władze za zgrożenie dla
bezpieczeństwa narodowego, przy czym kryteria decydujące o tym, co stanowi zagrożenie, nie
zostały określone.
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu