Czy Asterix i Obelix odwiedzili Biskupin?
Transkrypt
Czy Asterix i Obelix odwiedzili Biskupin?
W zeszłym roku w Bis− kupinie pojawili się India− nie Ameryki Północnej. W tym roku Celtowie. Można zadać pytanie, co wspólne− go mają te ludy z Biskupi− nem powstałym w pierwszej połowie I tys. p.n.e.? Zupeł− nie nic w przypadku Indian, lecz co z Celtami? Z pewno− ścią zamieszkiwali Europę epoki żelaza, choć są lepiej znani z późniejszych okre− sów i innych miejsc, takich jak np. średniowieczna Ir− landia. A więc czy Celto− wie byli kiedykolwiek w Biskupinie? Najpierw jednak musi− my określić co rozumiemy przez “Celtów”. Autorzy starożytni często wymieniają plemiona albo ludy, które nazywają Celtami, tak samo jak piszą o Ilirach i Scytach. W rzeczy samej, cała “etno− grafia” celtycka zawarta jest w pismach Posidoniusa (ok. 135−50 p.n.e.), urodzonego w Apamei w Syrii, a studiu− jącego w Atenach − oraz Diodora Sycylijskiego (czynny ok. 60−30 p.n.e.) i Strabona (ok. 64 p.n.e.−21 n.e.). Ci wybitni historycy nie mieli wątpliwości co do istnienia celtyckiego eth− nosu, czy też celtyckiej toż− samości. Widoczna ona by− ła na dużym obszarze Euro− py Środkowej, w Galii (Francja), na sporym tere− nie Hiszpanii, a nawet w Anatolii (obecnie Turcja), gdzie Galację wiązano z Ga− latami − do nich to św. Pa− weł skierował list apostols− ki − którzy wkroczyli do Anatolii z Europy w 278 r. p.n.e. Co ciekawe, w ciągu następnych stuleci i według obiegowych poglądów nig− dy nie łączono Celtów z Wyspami Brytyjskimi, mi− mo że Gaelic (Irlandczy− cy), Welsh (Walijczycy) i Celtyckie pytania Czy Asterix i Obelix odwiedzili Biskupin? Cornish (mieszkańcy Korn− walii) należą do celtyckiej rodziny językowej. Wiedza starożytnych geografów nie obejmowała właściwie tere− nów Polski, tak więc to, czy uważali oni, że Celtowie żyją na tak dalekiej półno− cy, bądź też uznawali ich za Germanów, nie jest pewne. świadectwami archeologicz− nymi, jak np. styl w sztuce późnej epoki żelaza, nazwa− ny lateńskim od znajdujące− go się na brzegu szwajcar− skiego jeziora stanowiska La Tene, na którym znaleziono wiele wspaniałych przedmio− tów wykonanych z metalu i innych surowców. Dla wie− Oczywiście gdybyśmy wiedzieli więcej o starożyt− nym języku celtyckim, mie− libyśmy lepsze podstawy do wydawania opinii na ów te− mat. Po części problem po− lega na tym, że tak niewiele pozostało ze starożytnego celtyckiego: istnieje skrom− ny zbiór inskrypcji w języ− Gra w kości w celtyckiej osadzie z II w. p.n.e. (wg "Illustrated London News", 1911) Jednak czy możemy an− tycznym dziejopisom ufać, gdy z taką pewnością mówią o Celtach jako o jednolitej formacji kulturowej? Współ− czesnych uczonych dzielą głębokie różnice poglądów na ten temat. Niektórzy uważają, że nierozsądnie by− łoby lekceważyć jednozna− czne informacje podawane przez takie autorytety jak Herodot czy Tacyt, którzy wymieniają liczne plemio− na na konkretnych terenach, wszystkie o celtyckiej toż− samości etnicznej. Ma to związek ze specyficznymi Andrzej Klejzerowicz z Ciechanowca niemal z prędkością światła napędza miech kowalski. Za chwilę kawałek metalu rozpalony do białości zamieni się w rękach rzemieślnika w ozdobną podkowę. fot. Maciej Urbanowski Sprostowanie! Autorem wczorajszego zdjęcia legionistów jest Jacek Mielcarzewicz. Przepraszamy autora za pomyłkę. Redakcja lu badaczy wzmianki te zna− czą wyłącznie tyle, że staro− żytni geografowie lubili świat uporządkowany, gdzie każde zjawisko mogło zos− tać przypisane do jakieś ka− tegorii. Tak naprawdę więk− szość z nich nie odwiedziła terenów celtyckich; wszys− tkie informacje zostały przez nich zasłyszane lub pocho− dziły z jeszcze innych źró− deł pisanych. Jest to raczej kwestia języka: “Celtami” byli ludzie mówiący po cel− tycku − tak samo można uznać, że Polacy to ludzie mówiący po polsku. ku galijskim (we Francji) i jeszcze mniejszy w hispano− celtyckim (celtoiberyj− skim) w Hiszpanii, z czego większość pochodzi z pier− wszego stulecia p.n.e. Ins− krypcje te są bardzo ograni− czone pod względem treści i słownictwa i przede wszys− tkim dotyczą składania ofiar lub znajdują się na pomni− kach. Równie ważnym źród− łem są monety i nazwy miej− scowości, jak również imio− na utrwalone przez takich autorów jak Juliusz Cezar, który z szacunkiem pisał o galijskim wodzu Wercyn− getoryksie. Zwłaszcza na− zwy rzek zachowały swoje celtyckie korzenie, choć nie znamy dokładnie ich celtyckiej pisowni − na ogół zachowały się w ła− cińskiej formie, jak np. Ta− mesis (Tamiza) czy Sequ− ana (Sekwana). Jednak na− zwy miast − Londinium (Londyn), Lugdunum (Ly− on) lub nazwa krainy Bel− gium (mniej więcej odpo− wiadająca dzisiejszej Bel− gii) − wszystkie są pocho− dzenia celtyckiego. W rzeczywistości dopie− ro wraz z pojawieniem się języka wczesno−irlandzkie− go po 500 r. p.n.e. − i jego wykorzystaniem przy spisy− waniu opowieści staro−irlan− dzkich − otrzymujemy mate− riał, nad którym możemy pracować, a i tak pochodzi on z okresu o wiele później− szego niż epoka żelaza, tak że trudno odnieść pozyska− ne w ten sposób informacje do odleglejszej przeszłości. W takim razie co z Biskupi− nem i pobliskimi grodami jak np. Izdebno i Sobieju− chy? Czy użytkowników ję− zyka celtyckiego możemy łączyć z tymi grodami lub z czasami ich rozkwitu? Czy Obelix, Asterix i ich po− bratymcy mieli przodków na północy? Należy tutaj przywołać kolejną grupę językową i etniczną: Germani (Germa− nie). Tacyt w swoim dziele Germania umieszczał Ger− manów na terenach ograni− czonych na zachodzie linią Renu, a na wschodzie linią Odry. Patrząc z punktu wi− dzenia archeologa, na ogół przyjmuje się, że obszar, na którym mamy do czynienia z kulturą jastorfską z V w. p.n.e., zamieszkiwali naj− wcześniejsi użytkownicy ję− zyka germańskiego. Jeśli Gazeta Biskupińska Biskupińska, Adres redakcji: Biskupin, półwysep, tel. (052) 30−25−280; Wydawca: Wydawnictwo Dominika Księskiego "Wulkan", Pałuki, pismo lokalne, Żnin, pl. Wolności 7; Redaktor naczelny: Dominik Księski; Anioł Stróż: Roksana Chowaniec. Reporterzy: Sara Matuszewska, Maciej Urbanowski, Jacek Mielcarzewicz, Tomasz Rogacz, Alicja Dużyk−Witkowska Skład i łamanie: Ewa Pawlicka; Korekta: Zbigniew Meller.. Opracowanie graficzne: Leszek Malak.