DZIAŁALNOŚĆ ARMIA KRAJOWA W PNIEWIE

DZIAŁALNOŚĆ ARMIA KRAJOWA W PNIEWIE
W powiecie pułtuskim w środowisku wiejskim działała organizacja
niepodległościowa-chłopska
Organizacja
Wolność,,Racławice”.,,Racławice”
powstały najpierw na skrawku powiatu pułtuskiego włączonego Guberni( gm.
Wyszków, gm. Somianka). Już jesienią 1939 r.,,Racławice” zorganizowały się
w Pniewie, Komorowie i Wólce Przekory. Siatkę organizacyjną,,Racławic” na
tym terenie zakładali nauczyciele: Kazimierz Kowalski,student,ppor13 pp.
Edward Jakubiak – ,,Żyłka,, ,por.11 p.uł. Jan Rzemek -,,Brzoza”, zamieszkały w
Wólce Przekory. Wyżej wymienieni byli również założycielami Polskiej
Organizacji Zbrojnej, militarnej organizacji Racławic. Duszą Racławic i POZ
był Edward Jakubiak operatywny i ofiarny działacz konspiracyjny. Racławice i
POZ były pierwszymi organizacjami, które powstały i istniały dość długo na
tym terenie. W ramach akcji scaleniowej organizacje te zostały wcielone do AK
placówka XIV. Komendantem jej był ppor.zaw.79.pp Jan Widlicki-,,Orski”.
Miejscowi działacze Racławic obieli eksponowane funkcje AK, np. Edward
Jakubiak został mianowany referentem przerzutów powietrznych Obwodu
Radzymin kryptonim Rajski Ptak. W rejonie Pniewa Przyjęto trzy zrzuty z
Anglii(czytaj Tgodnik Pułtuski)
Z Pniewa w marcu 1943 r. przeniknęły,,Racławice” na teren Powiatu
pułtuskiego, który należał do rejencji ciechanowskiej. Polecenie organizowania
Racławic w powiecie pułtuskim przekazał Edward Jakubiak Leonardowi
Grzelakowi, ps.,,Lech”, młodemu nauczycielowi, zamieszkałemu w leśniczówce
Górka k. Stawinogi. L. Grzelak nawiązał kontakt z E. Jakubiakiem w Pniewie za
pośrednictwem Stanisława Lasockiego i tam też został zaprzysiężony do
Racławic.Rozwinąl on ożywioną działalność werbunkowa. Jego najbliższymi
współpracownikami, którzy odegrali dużą rolę w rozwoju organizacyjnym byli:
Walery Sosnowicz,,Sosna” z Cieńszy i Jan Kazimierz Wiesiołek,,Igo” z
Pułtuska. Do wszystkich członków,,Racławic” docierała prasa konspiracyjna, a
punktami przerzutu prasy i broni były Cieńsza – Lemany, Mierzęcin –
Mystkówiec(zagroda Lasockich). Wobec rozrostu organizacyjnego,,Raławic” w
lipcu 1943 r. na odprawie w Pniewie została powołana samodzielna
jednostka,,Racławic” pod kryptonimem,,Kordon”, obejmująca teren powiatu
pułtuskiego. W skład kierownictwa,,Racławic” na powiat pułtuski weszli:
Walery Sosnowicz-,,Sosna” z Cieńszy przewodniczący, Leonard Grzelak,,Lech” ze Stawinogi organizacyjny, Jan Kazimierz Wiesiołek-,,Igo” z Pułtuska
referent prasy i łączności i Jan Lipka -,,Wrzos „ z Burlaków. Za
pośrednictwem,,Wrzosa’, który był równocześnie dowódcą plutonu AK na
placówce Zatory, nastąpiło wcielenie,,Racławic” do Armii Krajowej.
Ważnym akcentem w pracy konspiracyjnej była prasa, która informowała
o bieżących wydarzeniach i zagadnieniach polityczno-wojskowych. Prasa
konspiracyjna docierała od powiatu pułtuskiego regularnie i systematycznie. W
dwa dni po wyjściu z drukarni w Warszawie była ona na punkcie
kolportażowym we wsi Kacice. Trasa kolportażu była następująca: łącznik
centralnego punktu kolportażu z Warszawy dostarczał prasę przez Wyszków do
Pniewa, miejscowości leżącej na granicy z Rzeszą. W Pniewie punktem
kolportażowy prasy kierował Henryk Jasiński-,,Wróbel”, były nauczyciel, który
wraz ze swoją żoną Marią Jasińską -,,Dorotą” ofiarnie pracował w organizacji.
Dom Jasinskch w Pniewie służył także jako punkt kwaterunkowy i kontaktowy.
Przeprowadzano tam rozmowy z centralnym kierownictwem politycznowojskowym okręgu i podokręgu. Z Pniewa przerzucano przez granice do
rejencji prasę, instrukcje wojskowe jak i polityczne, mapy wojskowe, broń i
ludzi. Do tej pracy na granicy poza Jasinskimi była wprowadzona grupa ludzi z
pasa pogranicznego. Spośród tej grupy ofiarną prącą wyróżniała się łączniczka
Pułaska z Pniewa, która przechodziła do rejencji na punkcie granicznym w
Pniewie pod okiem celników jako szmuglerka, przenosząc jednocześnie
materiały konspiracyjne. Materiały te po przerzucie trafiały do Gładczyna
Rządowego do Czesława Szczerby i jego ojca Józefa Szczerby, którzy zawozili
je do punktu rozdzielczego w Kacicach.
Masowe aresztowania w dniu 18 maja 1944 r. dokonane przez gestapo,
żandarmerię i Wehrmacht, położyły kres istnieniu organizacji na tym terenie.
Podczas wielkiej obławy w Pniewie został śmiertelnie ranny przez Niemców
Edward Jakubiak, który nie chcą oddać się żywcem w ręce wroga zdecydował
się na ucieczkę i wtedy zginał. Gestapo aresztowało wówczas 73 osoby, głównie
z Pniewa. Cześć aresztowanych po śledztwie zwolniono, a pozostałych
wywieziono do obozu koncentracyjnego, w Stutthofie. Tam w komorach
gazowych
zostali
Dąbkowski,,Oczko”
zamordowani:
Michał
Roman
Jacnacki,,Zawieja”
Dzierżbiński,,Kruk”,
Jan
Kazimierz
Brzeziński,
por.
Krzyczkowski, Stanisław Grzybowski, Piwowarski, Włodzimierz Ganke. Jan
Kula i wielu innych.
Opracowanie :mgr Rafał Kieszek –nauczyciel historii