1 Edward Taylor (1884-1964) Twórcą poznańskiej szkoły skarbowej

Edward Taylor (1884-1964)
Twórcą poznańskiej szkoły skarbowej i jednym z najwybitniejszych ekonomistów
polskich XX wieku był prof. Edward Taylor.
Urodzony 26 września 1884 r. w Kielcach, wywodził się ze szkockiej rodziny
przybyłej do Polski w początkach XVII wieku. W Kielcach ukończył w 1903 r.
gimnazjum filologiczne, a następnie odbył studia wyższe na Wydziale Prawa
Uniwersytetu Jagiellońskiego, zakończone uzyskanym w 1909 r. stopniem naukowym
doktora prawa. Początkowo zawodowo
związał się pracą z polskim ruchem
spółdzielczym w b. zaborze austriackim,
m.in.
w
Patronacie
Spółek
Oszczędnościowo-Pożyczkowych
we
Lwowie i Krakowie. Będąc uczniem
prof.
Włodzimierza
pierwszego
szkoły
w
Czerkawskiego,
Polsce
reprezentanta
psychologicznej
w ekonomii,
zawdzięcza swemu mistrzowi w dużej
mierze
zamiłowanie
teoretycznych.
do
Sam
konsekwentnym
jednak
badań
był
zwolennikiem
angielskiego
neoklasycyzmu,
a zwłaszcza
teorii
Ze szczególnym
A.
Marshalla.
znawstwem
i prawdziwym sentymentem odnosił się
Ryc. 1. Prof. zw. dr hab. Edward Taylor, fot. Archiwum
Katedry Prawa Finansowego WPiA UAM.
także do takich twórców ekonomii klasycznej, jak: A. Smith, T. R. Malthus, J. B. Say,
J. Ch. L. Simonde de Sismondi, J. S. Mill.
Edward Taylor habilitował się w 1917 r. na podstawie rozprawy Pojęcie
współdzielczości na Wydziale Prawa UJ, gdzie następnie uzyskał etat docenta
i prowadził wykłady.
Prof.
E.
Taylor,
aczkolwiek
pierwsze
swe
kroki
naukowe
rozpoczął
na najstarszym polskim uniwersytecie - Uniwersytecie Jagiellońskim, to niemal całe
swe życie naukowe związał z Wydziałem Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu
1
Poznańskiego i z wyboru został poznaniakiem. Senat nowo tworzonego Uniwersytetu
Poznańskiego zaoferował bowiem młodemu docentowi krakowskiemu objęcie
od jesieni 1919 r. stanowiska profesora nadzwyczajnego oraz kierownictwo II Katedry
Ekonomii i Skarbowości. Prof. Taylorowi powierzono wkrótce stanowisko dyrektora
sekcji ekonomicznej, jedynej na polskich uniwersytetach w okresie międzywojennym.
Funkcję tę pełnił aż do 1949 r. gdy z powodów politycznych władze komunistyczne
przeniosły go w stan spoczynku i zlikwidowały Sekcję Ekonomiczną na Wydziale
Prawa Uniwersytetu Poznańskiego. Po 1956 r. Profesorowi umożliwiono na cztery lata
powrót do pracy na Uniwersytecie, jednak starania o reaktywowanie studium
ekonomicznego na wydziale prawa okazały się nieudane.
Prof. E. Taylor wykładał na sekcjach prawnej i ekonomicznej Wydziału PrawnoEkonomicznego Uniwersytetu Poznańskiego skarbowość i prawo skarbowe, historię
doktryn ekonomicznych, ekonomikę, naukę o pieniądzu i kredycie, spółdzielczość. Był
mistrzem wielu pokoleń polskich prawników i ekonomistów. Do grona jego licznych
uczniów i wychowanków zaliczyć można przykładowo: prof. dra hab. Stefana
Zaleskiego, powojennego dziekana Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego,
prof. dra hab. Jerzego Lubowickiego kierownika Katedry Skarbowości i Prawa
Skarbowego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Łódzkiego, prof. dra hab. Stanisława
Raczkowskiego - kierownika Katedry Finansów Międzynarodowych SGPiS, prof. dra
hab. Jana Zdzitowieckiego - kierownika Katedry Prawa Finansowego UAM, prof. dra
hab. Rocha Knapowskiego - Katedra Skarbowości UP, prof. dra Janusza Wierzbickiego
- dyrektora Instytutu Finansów AE w Poznaniu, prof. dra hab. Stefana Rosińskiego kierownika Katedry Finansów i Kredytu WSE w Poznaniu, prof. dra hab. Wojciecha
Trąmpczyriskiego - kierownika Katedry Ekonomii Politycznej UJ i Katedry
Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGPiS czy Jana Nowaka-Jeziorańskiego
- dyrektora Roz głośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Dorobek naukowy prof. E. Taylora jest imponujący, liczy bowiem ponad 300
pozycji. Nie było niemal żadnego aktualnego wydarzenia w życiu gospodarczym, które
nie znalazłoby odbicia w jego publikacjach. Same zainteresowania naukowe Profesora
koncentrowały się wokół trzech zagadnień. Pierwsze obejmuje prace poświęcone
spółdzielczości, w tym i spółdzielczości oszczędnościowo-kredytowej. Druga grupa
prac dotyczy skarbowości, w tym tak doniosłych, jak: Reforma podatku gruntowego
w Polsce, Kraków 1919, s, 117; Prawo skarbowe Rzeczypospolitej Polskiej, 1.1-2, Poznań
2
1920, s. 226, 180; Inflacja polska, Poznań 1926, s. 407; Finanzpolitik und Steuersystem
der Republik Polen, Jena 1928, s. 365; Polityka skarbowa i system podatkowy
Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1929, s. 368. Trzeci wreszcie nurt twórczości
związany jest z problematyką ściśle ekonomiczną, prace z tej dziedziny zyskały sobie
największy rozgłos. Zaliczyć można do nich takie fundamentalne prace, jak: Statyka
i dynamika w teorii ekonomii, Kraków 1919; Wstęp do ekonomiki, Poznań 1936 (część I Ekonomika jako nauka), Poznań 1938 (część II - Czynniki i elementy gospodarcze),
Warszawa-Łódź 1948 (Teoria produkcji); czy Historia rozwoju ekonomiki, t. 1 (Poznań
1957), t. 2 (Poznań 1958), t. 3 (Poznań 1991).
Ogromną zasługą prof. Taylora jest przetłumaczenie na język polski szeregu dzieł
wybitnych ekonomistów zachodnich. I tak przetłumaczył i wydał przykładowo
następujące prace: Ch. Gide, Zasady ekonomii politycznej, Poznań 1922, s. 683;
G. Stigler, Teoria cen, Poznań 1959, s. 411; E. Cannan, Bogactwo. Krótki wykład przyczyn
dobrobytu ekonomicznego wraz z dodatkiem o pieniądzu, Poznań 1921, s. 253.
Prowadził także własną serię wydawniczą pod nazwą „Poznańskie Prace
Ekonomiczne", w ramach której w latach 1922 1939 opublikował 28 rozpraw
doktorskich i habilitacyjnych swych uczniów oraz dwie prace własne. Z tej właśnie
działalności wydawniczej prof. E. Taylor był najbardziej dumny, nosząc na co dzień i
od święta skromny znaczek z trzema literami PPE (skrót od „Poznańskie Prace
Ekonomiczne"), ofiarowany mu niegdyś przez najbliższych uczniów z okazji 25-lecia
pracy naukowej, profesor chlubił się tym, że do 1939 r. miał na Wydziale PrawnoEkonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego najlepszy w kraju - obok Szkoły Głównej
Handlowej księgozbiór ekonomiczny, w tym i prac dotyczących skarbowości.
Ta świetna biblioteka została rozgrabiona w czasie okupacji.
Prof. E. Taylor nie zabiegał o godności, był człowiekiem prawym, wybitnym
uczonym mocno związanym z praktyką gospodarczą, obdarzonym genialną intuicją;
m.in. w wydanym dopiero po jego śmierci, w 1991 r., 3 tomie Historii ekonomiki pisze:
„...marksizm wydaje się już obecnie systemem umysłowym i ideologicznym
przestarzałym, pozbawionym wartości uroku dla przyszłości". Poglądów swych
Profesor nigdy nie ukrywał i prezentował je wobec audytorium uniwersyteckiego. To
stało się zaś bezpośrednią przyczyną wysłania go na wcześniejszą emeryturę. Wydział
Prawa i Administracji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu w uznaniu zasług
Profesora dla społeczności akademickiej, nazwał największą salę wykładową (s. XVII)
3
imieniem prof. E. Taylora. Również Rada Miasta Poznania - ulicy obok dawnego
budynku Wyższej Szkoły Handlowej (obecnej Akademii Ekonomicznej) nadała nazwę
ulicy prof. E. Taylora.
Jerzy Małecki
4