ocena pracy habilitacyjnej i dorobku naukowego dr Chadama

Prof. dr hab. Maria Romanowska
Szkoła Główna Handlowa
W Warszawie
Ocena
pracy habilitacyjnej oraz pozostałego dorobku naukowego
dr inż. Jana Chadama w związku ze wszczęciem postępowania habilitacyjnego
Wstęp
Podstawą do oceny były przede wszystkim następujące prace i dokumenty przesłane przez
Habilitanta:
•
Autoreferat przedstawiający opis dorobku i osiągnięć naukowych.
•
Wykaz opublikowanych prac naukowych wraz z kopiami tych prac.
•
Życiorys naukowy.
•
Praca wskazana przez Habilitanta jako osiągnięcie naukowe opisane w art. 16
ust. 2 ustawy o stopniach i tytule naukowym p.t. „Synergia i wartość w
strukturach kapitałowych. Identyfikacja. Analiza. Zarządzanie”.
1. Krótka informacja o Habilitantce dr inż. Janie Chadamie
Dr inż. Jan Chadam skończył studia na Wydziale Mechanicznym i Organizacji Politechniki
Lubelskiej w 1985 r. W 2001 r. obronił przed Radą Naukową Instytutu Organizacji i
Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ pracę doktorską pt. „Ocena funkcjonowania i strategie
rozwojowe małych grup kapitałowych” napisaną pod kierunkiem naukowym prof. dr hab.
Ireny Hejduk. Dr inż. Jan Chadam jest praktykiem gospodarczym z długoletnim
doświadczeniem w zarządzaniu spółkami handlowymi. Obecnie jest zatrudniony na
stanowisku prezesa zarządu w firmie Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM
S.A. Poza pracą w gospodarce w różnych formach współpracował z uczelniami w Polsce i
zagranicą prowadząc zajęcia dla studentów i słuchaczy studiów MBA.
2. Opinia o monografii dr inż. Janie Chadamie naukowym p.t. „Synergia i wartość
w strukturach kapitałowych. Identyfikacja. Analiza. Zarządzanie”
Monografia naukowa zatytułowana „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych.
Identyfikacja. Analiza. Zarządzanie” została wskazana przez Habilitanta jako osiągnięcie
naukowe opisane w art. 16 ust. 2 ustawy o stopniach i tytule naukowym. Przedmiotem pracy
jest efekt synergii i jego wpływ na kształtowanie się wartości organizacji. Badanie efektów
1
synergicznych ma miejsce w specyficznej organizacji, jaką jest struktura kapitałowa. Ze
względu na wyjątkową złożoność struktury kapitałowej, a równocześnie większy niż w
innych organizacjach poziom decentralizacji zarządzania, efekt synergii jest najważniejszym,
źródłem efektywności tego typu organizacji. Problem synergii i grup kapitałowych jest
przedmiotem badań zarówno ekonomii, jak też finansów i nauk o zarządzaniu, w zależności w
jakim obszarze grupy kapitałowej poszukuje się synergii i jakie stosuje się metody jej
pomiaru i analizy. W przypadku recenzowanej monografii dominuje punkt widzenia,
stanowisko teoretyczne i metody analizy charakterystyczne dla nauk o zarządzaniu.
Dr inż. Jan Chadam uzasadnił wybór problematyki książki swoim niesłabnącym
zainteresowaniem strukturami kapitałowymi i możliwością wykorzystania obserwacji
czynionych z pozycji członka zarządu czy członka rady nadzorczej. Zwrócił uwagę na fakt, że
naturalna dla struktur kapitałowych złożoność wynikająca z wielości obiektów i
skomplikowanych powiązań między nimi współcześnie łączy się ze złożonością wynikającą z
globalnej skali działania i trudnością utrzymania wzrostu wartości grup kapitałowych w
sytuacji wzmożonej konkurencji i recesji. Zdaniem Habilitanta struktury kapitałowe są szansą
na osiąganie ponadprzeciętnych wyników gospodarczych, między innymi dzięki możliwości
wydobycia efektu synergii ze współdziałania wielu podmiotów, projektów i funkcji i dlatego
warto dokonać pogłębionej analizy zarządzania efektem synergii w grupach kapitałowych.
Uważam, że Habilitant podjął atrakcyjny, a równocześnie trudny i ważny temat
badawczy. Spojrzenie na grupy kapitałowe przez pryzmat efektu synergii pozwala na
zintegrowanie wiedzy teoretycznej i doświadczeń empirycznych dotyczących zarządzania
grupami kapitałowymi, dostarcza też cennych obserwacji wzbogacających teorię złożoności i
teorię zarządzania strategicznego.
Książka została wydana w Difinie w 2012 r., recenzentami wydawniczymi byli: prof.
dr hab. Maciej Bałtowski i prof. dr hab. Ryszard Borowiecki. Książka liczy 334 strony i
składa się z wprowadzenia, siedmiu rozdziałów, zakończenia i bibliografii. We
„Wprowadzeniu” dr inż. Jan Chadam prawidłowo uzasadnił celowość podjęcia tematu i opisał
prawidłowo cel poznawczy i cel utylitarny pracy i metodę badawczą, zabrakło sformułowania
tezy badawczej.
W rozdziale 1 zatytułowanym „Struktury kapitałowe jako forma organizacji
działalności gospodarczej” dr inż. Jan Chadam w sposób syntetyczny scharakteryzował
specyfikę tworzenia grup kapitałowych i ich funkcjonowania dostarczając aparaturę
pojęciową i schematy analizy potrzebne do dalszych rozważań. Na uwagę zasługuje
samodzielne opracowanie modeli tworzenia grupy kapitałowej, gdzie Habilitant powiązał
2
działanie spółek z modelami strategii rozwoju (rysunek 1.5., 1.6 i 1.7). Ciekawe jest również
porównanie sposobu realizacji procesów podstawowych i wspierających wyróżnionych
według modelu Portera w organizacji tradycyjnej i wielopodmiotowej (tabela 1.2. i 1.3) oraz
pokazanie modelu synergetycznej integracji procesów w strukturach wielopodmiotowych
(rys. 1.14).
W rozdziale 2 pt. „Koncepcja synergii – determinanty, szanse i pułapki” dr inż. Jan
Chadam zdefiniował pojęcie synergii skupiając się na synergii rozumianej jako efekt
współdzielenia zasobów. Bardziej szczegółowo wyjaśnił swoje rozumienie procesu tworzenia
synergii na przykładzie inwestycji kapitałowych w grupach kapitałowych. Habilitant
zaproponował pomiar synergii netto wykorzystując zmiany wartości organizacji po inwestycji
kapitałowej. Jest to ogromne uproszczenie oczywiste dla każdego ekonomisty, ponieważ
zmiany wartości zależą nie tylko od efektu synergii, ale również od efektu skali i czynników
zewnętrznych i niezwiązanych z procesem współdzielenia zasobów. Wywód Habilitanta
dotyczący istoty synergii w grupach kapitałowych byłby bardziej przekonujący, gdyby
wcześniej przedstawił koncepcję wzrostu wartości organizacji opisaną w rozdziale 3. Tytuł
tego rozdziału „Koncepcja synergii a wzrost wartości organizacji” jest mylący, gdyż dr inż.
Jan Chadam ograniczył się w tym rozdziale do krótkiego opisu koncepcji i metod wyceny
wartości oraz źródeł ryzyka spadku wartości firmy bez poruszania problemu jego związku z
synergią. Gdyby zawartość rozdziału 3 włączyć do rozdziału 2 lub zamienić ich kolejność, to
sposób pomiaru synergii zaproponowany w rozdziale 2 byłby bardziej przekonujący.
Oceniając oba te rozdziały mogę stwierdzić, że Habilitant nie wykazał się tu erudycją i
zdolnością do prowadzenia naukowej dyskusji. Ograniczył rozważania o synergii do
przedstawienia kilku definicji, głównie polskich autorów, nie pokazał złożoności problemu
synergii ograniczając się do podejścia zasobowego.
Rozdział 4 zatytułowany „Strategie wzrostu wartości w strukturach kapitałowych”
poświęcony jest omówieniu różnych koncepcji rozwoju strategicznego przedsiębiorstwa na
poziomie całej firmy, poszczególnych biznesów, z uwzględnieniem rozwoju wewnętrznego i
zewnętrznego. Podobnie jak w poprzednich rozdziałach dr inż. Jan Chadam nie wyszedł tu
poza podstawowe koncepcje referując problem na poziomie podręcznikowym. Dopiero trzy
ostatnie rozdziały zawierają oryginalne rozważania autora dotyczące synergii w grupach
kapitałowych.
Rozdział 5 pt. „Efekty synergetyczne w procesach tworzenia struktur kapitałowych”
stanowi, jak sam Autor napisał we „Wprowadzeniu”, zasadniczą część pracy i zawiera analizę
tworzenia synergii w procesie tworzenia i funkcjonowania grup kapitałowych. Ciekawa i
3
oryginalna jest propozycja analizy uwarunkowań tworzenia synergii i wartości w kolejnych
czterech etapach tworzenia struktur kapitałowych z uwzględnieniem uwarunkowań
organizacyjnych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych. Rozdział ten może być uznany
za oryginalną propozycję podejścia analitycznego do badania uwarunkowań tworzenia
synergii
w
strukturach
kapitałowych.
Rozdział
6
zatytułowany
„Efekty
synergetyczne w strukturze kapitałowej w ujęciu podstawowych generatorów wartości”
Habilitant poświęcił zaprezentowaniu metody analizy efektów synergii w strukturach
kapitałowych wykorzystując do tego koncepcję mapy generatorów wartości opracowaną
przez spółkę doradczą Deloitte. W modelu generatorów wartości wyróżnia się trzy
podstawowe generatory: wzrost przychodów, marżę operacyjną i efektywność aktywów. Dr
inż. Jan Chadam dokonał adaptacji tej metody, przeznaczonej do badania pojedynczych
podmiotów, do badania struktur wielopodmiotowych i przeanalizował efekty synergetyczne w
obszarze każdego z generatorów wartości uwzględniając specyfikę różnych strategii rozwoju i
różnych procesów i funkcji zarządzania.
Rozdział 7 zatytułowany „Efekty synergetyczne w strukturze kapitałowej w obszarze
zasobów kapitału intelektualnego” łamią logikę analizy procesu tworzenia efektów
synergicznych zaprezentowaną w poprzednich rozdziałach. Obie zaprezentowane wcześniej
metody analizy: w ujęciu etapów tworzenia struktur kapitałowych (rozdział 5) i w ujęciu
generatorów wartości (rozdział 6) miały charakter całościowy. Logiczne byłoby w kolejnym
ujęciu zaprezentować możliwości synergii tkwiące w różnych rodzajach zasobów.
Tymczasem habilitant nie podając żadnego uzasadnienia skupił się wyłącznie na efektach
synergicznych w obszarze zasobów kapitału intelektualnego, co nie wniosło nic nowego do
rozwiązania problemu badawczego, a zaszkodziło przejrzystości i logice wywodu.
„Zakończenie” jest streszczeniem książki, a nie podsumowaniem wyników pracy
badawczej Autora, który zapomniał odnieść się do celów naukowych i utylitarnych, które
zostały zaprezentowane we „Wprowadzeniu”. Zrobię to zamiast Autora.
Cel poznawczy „określenie i klasyfikacja mechanizmów tworzenia i funkcjonowania
struktur kapitałowych, mechanizmów powstawania efektów synergii oraz zarządzania
procesami wzrostu wartości takich organizacji” został zrealizowany na dobrym poziomie.
Habilitant wykorzystując literaturę i własne doświadczenia z zakresu zarządzania grupami
kapitałowymi opisał mechanizm i uwarunkowania tworzenia synergii w strukturach
kapitałowych oraz, co należy traktować jako osiągnięcie poznawcze i metodologiczne
zarazem, zaproponował i wykorzystał w swojej rozprawie różne modele analizy
uwarunkowań i procesu powstawania energii w strukturach kapitałowych.
4
Cel utylitarny, który dla habilitanta miał duże znaczenie również został zrealizowany.
Menedżerowie zarządzający grupami kapitałowymi dostali konkretne narzędzia do badania
procesów synergii i przystępny wykład wyjaśniający mechanizm tworzenia synergii w
powiązaniu z wyborami strategicznymi.
Moja ogólna ocena monografii „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych.
Identyfikacja. Analiza. Zarządzanie” jest zdecydowanie pozytywna. Mam jednak określone
zastrzeżenia dotyczące pracy. Przede wszystkim zabrakło mi tezy postawionej na początku,
która prowadziłaby czytelnika przez rozważania Autora. Teza ta jest dla czytającego
oczywista, można ją sformułować następująco: struktura kapitałowa tworzy większe
możliwości uzyskiwania efektu synergicznego niż struktura jednopodmiotowa. Uważam, że
Autor za mało miejsca poświęcił problemowi synergii w literaturze, jej definiowaniu, a
przede wszystkim sposobowi pomiaru. Nie wykorzystał obszernej literatury na ten temat, nie
została pokazana teoretyczna i metodologiczna złożoność zjawiska synergii. Mam też
zastrzeżenia do celowości rozdziału 7 i kolejności rozdziału 2 i 3, o czym wcześniej już
pisałam. Niepotrzebne wydaje mi się umieszczanie na końcu każdego rozdziału
rekomendacji, wystarczyłyby tylko wnioski. Poza tym, jakie rekomendacje mogą płynąc z
rozdziałów czysto teoretycznych? Miejsce na rekomendacje dla praktyków jest w
„Zakończeniu”, ale to zostało potraktowane zdawkowo i nie ma tam ani wniosków ani
rekomendacji.
Praca dr inż. Jana Chadama nie jest typową monografią habilitacyjną składającą się z
obszernej części teoretycznej i z części empirycznej, która powstaje najczęściej w oparciu o
realizację grantów badawczych. Oceniając monografię dr inż. Jana Chadama pamiętałam, że
jest on praktykiem gospodarczym, który nie prowadzi systematycznej pracy badawczej, ale
ma wiedzę „gorącą” nabytą w trakcie zarządzania. Pewne braki warsztatowe, niedosyt
dyskusji naukowej i prezentacji systematycznych badań empirycznych jest rekompensowany
głęboką wiedzą teoretyczną i praktyczną Habilitanta na temat funkcjonowania grup
kapitałowych. Książka porządkuje i rozszerza wiedzę o zarządzaniu grupami kapitałowymi z
punktu widzenia ich efektywności. Za szczególnie owocne uważam wykorzystanie koncepcji
generatorów wartości do przeanalizowania procesu powstawania efektów synergicznych w
strukturach kapitałowych, a także propozycję metody badania uwarunkowań i źródeł synergii
w ujęciu etapów tworzenia grupy kapitałowej. Połączenie tych dwóch podejść do badania
problemu synergii zarówno w badaniach naukowych, jak i w praktyce zarządczej, daje szanse
na podniesienie efektywności grup kapitałowych.
5
3. Opinia o pozostałym dorobku publikacyjnym dr inż. Jana Chadama
Dr inż. Jan Chadam po doktoracie opublikował 38 pozycji w wydawnictwach i czasopismach
naukowych, jest też autorem referatów na konferencję i artykułów zamieszczonych w prasie
codziennej i wydawnictwach o charakterze nienaukowym. Na publikacje naukowe Habilitanta
składają się następujące dzieła:
monografia pt. „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych. Identyfikacja.
Analiza. Zarządzanie” wydana przez Difin w 2012 r.,
25 artykułów, w tym 1 zamieszczony w czasopiśmie z listy filadelfijskiej
„Industrial Management & Data System”, 1 zamieszczony w renomowanym
czasopiśmie zagranicznym „International Journal of Management and Decision
Making”, 5 artykułów zamieszczonych w „Harvard Business Review Polska”, 2
artykuły opublikowane w zagranicznych materiałach pokonferencyjnych oraz 16
artykułów
zamieszczonych
w
renomowanych
polskich
czasopismach
(„Organizacja i Kierowanie”, „Przegląd Organizacji”, „Ekonomika i Organizacja
Przedsiębiorstwa”),
11 rozdziałów w monografiach zbiorowych wydawanych przez polskie uczelnie i
1 rozdział w monografii wydanej przez wydawnictwo Palgrave Mcmillan w
Nowym Jorku.
Pod względem ilościowym dorobek publikacyjny dr inż. Jana Chadama oceniam jako
wystarczający, natomiast ocena pod względem jakości publikacji i stopnia internacjonalizacji
dorobku jest wysoka.
Wszystkie artykuły naukowe Habilitanta zostały opublikowane w
wiodących czasopismach polskich, dwa w renomowanych czasopismach zagranicznych. Dr
inż. Jan Chadam jest współautorem książki wydanej zagranicą i dwóch referatów
opublikowanych w materiałach pokonferencyjnych. Prawie wszystkie publikacje dr inż. Jana
Chadama koncentrują się na zarządzaniu grupami kapitałowymi. Obiekt zainteresowań
badawczych Habilitanta jest zawsze ten sam, natomiast przedmiotem analizy są różne aspekty
zarządzania – strategie, restrukturyzacja, zarządzanie finansami, zarządzanie wiedzą,
zarządzanie wartością, marketing, rola przywództwa w zarządzaniu. W publikacjach
najczęściej przedmiotem rozważań są problemy zarządzania finansami i zarządzania
wiedzą.Fakt, że autor jest praktykiem i zna wszystkie aspekty zarządzania grupami
kapitałowymi od strony zarządzania nimi i od strony teorii równocześnie powoduje, że
przedstawione w nich teoretyczne problemy są widziane równocześnie w świetle realiów, w
których działają menedżerowie. Weryfikacja praktyczna zasad tworzenia i zarządzania
grupami kapitałowymi pozwala na wzbogacenie teorii zarządzania, ekonomii i finansów, ma
6
też walor praktyczny, gdyż rekomenduje praktykom sprawdzone analizy i propozycje
doskonalenia zarządzania. W monografii „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych.
Identyfikacja. Analiza. Zarządzanie”, która wieńczy 20-letnie zainteresowania badawcze i
doświadczenia zarządcze dr inż. Jana Chadama, wyraźnie widać pozytywne efekty
wieloaspektowego i interdyscyplinarnego spojrzenia na określony typ organizacji i wsparcia
rozwoju naukowego doświadczeniem praktycznym. Synergia wystąpiła w tym przypadku
również w pracy zawodowej i naukowej Habilitanta.
4. Ocena działalności naukowo-badawczej, eksperckiej i dydaktycznej
Z powodu zaangażowania w pracy zawodowej dr inż. Jan Chadam pracuje naukowo
indywidualnie, ale utrzymuje kontakty ze środowiskiem uczelnianym kilku uczelni w Polsce i
zagranicą w formie konsultacji, uczestnictwa w konferencjach oraz poprzez prowadzenie
zajęć dydaktycznych. Wystąpił z referatami lub uczestniczył, często jako panelista,
w
kilkudziesięciu seminariach i konferencjach m.in. w konferencjach w Londynie i Taipei, na
konferencji „Raport o zarządzaniu” organizowanej przez Akademię Leona Koźmińskiego
oraz w konferencjach organizowanych przez Politechnikę Lubelską.
Dr inż. Jan Chadam jest członkiem Editorial Advisory Boards i równocześnie
recenzentem w trzech czasopismach naukowych: „International Journal of Management,
Knowledge and Learning”, „International Journal of Innovation and Learning” I
„International Journal of Synergy and Research”. Ma duże osiągnięcia w popularyzacji nauki
i wprowadzaniu dobrych praktyk w przedsiębiorstwach, którymi kierował.
Dr inż. Jan Chadam prowadził działalność dydaktyczną na kilku uczelniach lubelskich
realizując takie przedmioty, jak: ekonomika przedsiębiorstwa, fuzje I przejęcia na rynku
przedsiębiorstw, ekonomika transportu. Prowadził też wykład Financial flows in the SCM w
International School for Social and Business Studies w Słowenii oraz wykłady dla słuchaczy
studiów MBA.
5. Konkluzja
Po zapoznaniu się z dorobkiem dr inż. Jana Chadama stwierdzam, że całokształt Jego dorobku
naukowego, w tym monografia p.t. „Synergia i wartość w strukturach kapitałowych.
Identyfikacja. Analiza. Zarządzanie” zasługuje na pozytywną ocenę jako dorobek wnoszący
nowe obserwacje i propozycje metodologiczne do nauk o zarządzaniu. Uważam, że
monografia ta jest dziełem oryginalnym i wartościowym, wzbogacającym dorobek nauk o
zarządzaniu o nowe podejście do analizy problemu powstawania synergii w strukturach
kapitałowych w powiązaniu z problemem kształtowania się wartości przedsiębiorstwa. Praca
ta ma też duże znaczenie dla doskonalenia praktyki zarządzania grupami kapitałowymi i
7
zawiera szereg wskazówek i rekomendacji dla menedżerów zarządzających grupami
kapitałowymi.
Pozytywnie
oceniam
też
dorobek
publikacyjny
Habilitanta.
Mimo
zaangażowania w pracę zawodową dużo publikował, publikował wartościowe artykuły w
renomowanych czasopismach, również zagranicą, został jako specjalista doceniony zagranicą,
o czym świadczy udział w komitetach wydawniczych trzech czasopism zagranicznych i
zaproszenia na liczne konferencje oraz do prowadzenia zajęć dydaktycznych.
W związku z pozytywną oceną działalności i dorobku dr inż. Jana Chadama we
wszystkich ważnych sferach działalności stwierdzam, że spełnione zostały wymogi Ustawy o
tytule i stopniach naukowych oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003
roku z późniejszymi zmianami.
Warszawa 28 sierpnia 2012
8