rozprawy doktorskiej

Prezentowane badania miały na celu ustalenie łącznego wpływu motywacji
epistemicznej i dostępności zasobów poznawczych na tendencję do popełniania
podstawowego błędu atrybucji. Błąd ten jest tendencją do niedoceniania roli uwarunkowań
sytuacyjnych i przeceniania stopnia w jakim działania i ich skutki odzwierciedlają
dyspozycyjne cechy aktora. Zgodnie z trójfazowym modelem atrybucji, proces ten przebiega
od fazy identyfikacji zachowania, przez automatyczną fazę wnioskowania o cechach, po fazę
poprawki sytuacyjnej. Brak wymagającej wysiłku poprawki, związany z ograniczeniem
zasobów poznawczych, uznawany jest za źródło podstawowego błędu atrybucji. Tendencja do
dyspozycyjnego wyjaśniania zachowania była przez badaczy wiązana również z wysoką
potrzebą poznawczego domknięcia, czyli tendencją do poznawczego strukturyzowania oraz
przetwarzania informacji w prosty i bezwysiłkowy sposób. Łączny wpływ motywacji oraz
dostępności zasobów na skłonność do popełniania podstawowego błędu atrybucji nie został
dotąd poddany badaniom.
Przeprowadzono serię trzech badań mających na celu uzupełnienie wiedzy w tym
zakresie. Ich pierwszym, kluczowym, rezultatem było wykazanie znaczenia podwyższonej
potrzeby poznawczego domknięcia i dostępności zasobów dla zaangażowania w wymagająca
wysiłku poprawkę sytuacyjną. Drugim odkryciem było ukazanie roli tendencji do uzyskania
trwałej wiedzy, różnicującej osoby o wysokiej i niskiej motywacji epistemicznej, jako
istotnego moderatora zaobserwowanych zależności. Uzyskane rezultaty, ukazane w świetle
Teorii energetyki poznawczej, umożliwiają szersze spojrzenie na przebieg procesu atrybucji
i czynniki warunkujące jego przebieg.
Słowa kluczowe: proces atrybucji, potrzeba domknięcia, zasoby poznawcze, sądy społeczne