TUNED contributionSD18-06_PL

Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w
administracjach rządowych szczebla centralnego
Wkład TUNED z perspektywy spotkania DG/TUNED w Pradze, odbytego w dniu
18 czerwca 2009 r.
Wstęp
TUNED pragnie wnieść wstępny wkład do wspólnego procesu decyzyjnego w sprawie wyników
fazy testowej dotyczącej „form i treści działań formalnego dialogu społecznego” w
administracjach rządowych szczebla centralnego. Powyższe należy rozumieć jako działanie
uzupełniające dla toczącej się oceny fazy testowej przeprowadzanej przez Ramböll
Management, której wyników należy oczekiwać pod koniec roku. Podtrzymując nasze
zobowiązanie co do utworzenia europejskiej sektorowej komisji dialogu społecznego w
administracjach rządowych szczebla centralnego, pragniemy dokonać skróconego przeglądu
postępów, jakie udało się osiągnąć w ciągu ostatnich 18 miesięcy, wskazać nadal istniejące
problemy oraz zaproponować ich rozwiązanie w duchu wzajemnej współpracy i przejrzystości.
Wkład ten stanowić będzie podstawę dla dalszych dyskusji pomiędzy członkami, jakie odbędą
się między TUNED i EUPAN w okresie najbliższych 6 miesięcy.
Prawie 20 lat dialogu między EUPAN i TUNED
Nieformalna wymiana poglądów między EUPAN a związkami zawodowymi – w tamtym okresie
były to EPSU, CESI oraz EUROFEDOP1 – rozpoczęła się na początku lat 90-tych XX wieku.
Pierwsze wspólne seminarium odbyło się w 1994 roku. W okresie francuskiej prezydencji w UE,
w 2000 r., ministrowie krajów Unii Europejskiej odpowiedzialni za administrację publiczną
przyjęli uchwałę w sprawie dialogu społecznego, wzywającą Dyrekcje Generalne do rozwijania
dialogu społecznego z przedstawicielskimi związkami zawodowymi oraz pogłębiania kwestii
reprezentatywności pracowników na podstawie wykazu tematyki dialogu społecznego.
Częściowo na skutek wewnętrznych podziałów istniejących w obrębie związków zawodowych,
potencjału tej uchwały nie udało się w pełni zrealizować.
W lutym 2005 r. powołanie – na mocy umowy o współpracy zawartej między EPSU a CESI –
pojedynczej delegacji związków zawodowych (TUNED) doprowadziło do poprawy dialogu z
EUPAN podczas prezydencji Luksemburga w UE. Za prezydencji brytyjskiej, w grudniu 2005 r.
1
EPSU jest akronimem oznaczającym Europejską Federację Związków Usług Publicznych, będącą członkiem ETUC. CESI oznacza Europejską
Konfederację Niezależnych Związków Zawodowych. Eurofedop został członkiem CESI w 2008 r. Umowa o współpracy między EPSU i CESI
przewiduje wspólną delegację członków związków zawodowych na podstawie kryteriów większości reprezentatywności krajowej. Członkowe
TUNED są w administracjach centralnych wszystkich Państw Członkowskich UE za wyjątkiem Słowenii.
1
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
wypracowano pierwsze wspólne oświadczenie w sprawie równości i różnorodności. W
późniejszym okresie, podczas – odpowiednio – prezydencji austriackiej i fińskiej, ogłoszono
kolejne stanowisko – w sprawie mobilności i przywództwa. Dania zainicjowała wspólną
metodologię w ramach przygotowań do konferencji EUPAN/TUNED poświęconej
problemom równości i różnorodności w październiku 2007 r. Był to istotny postęp, ponieważ
związki zawodowe przeszły od statusu „gościa” do „równorzędnego partnera”. W czerwcu
2007 r., berlińska deklaracja ministerialna zatwierdziła propozycję wdrożenia dwuletniej fazy
testowej dotyczącej „form i treści działań formalnego dialogu społecznego”. Pomimo tego, iż
w raporcie EIPA, opracowanym na zlecenie EUPAN, znalazł się wniosek, że korzyści płynące z
formalizacji przeważają nad ujemnymi stronami, przed podjęciem decyzji EUPAN
postanowiła przeprowadzić fazę pilotażową.
TUNED wyrażał gotowość do formalizacji już w 2005 r., jednak faza testowa potraktowana
została jako przydatne działanie przejściowe na drodze do formalizacji, w szczególności
poprzez następujące działania uzgodnione wspólnie podczas prezydencji portugalskiej w UE:
•
Regulamin umożliwiający partnerstwo na równych zasadach
•
Dwuletni program działań umożliwiający planowanie i ciągłość
•
Powiązane merytoryczne treści i działania uzupełniające, m.in. raport w sprawie
zewnętrznych źródeł przemocy w miejscu pracy, wspólne stanowisko dotyczące stresu w
miejscu pracy oraz finansowany przez EU projekt TRUST obejmujący raport badawczy,
seminarium i konferencję.
W perspektywie ogólnej, zgodziliśmy się z wnioskami zawartymi w ocenie fazy testowej
przeprowadzonej w połowie okresu realizacji przez EIPA (raport Kaedinga). Zgodziliśmy się
co do tego, iż w ciągu minionego roku nastąpiła znacząca poprawa w zakresie efektywności,
współczynnika udziału oraz wzajemnego zaufania pomiędzy poszczególnymi stronami.
Należy podkreślić, że w ogólnej perspektywie wzmocnieniu uległy relacje między związkami
zawodowymi oraz pracodawcami w kwestiach związanych z UE. W niektórych przypadkach
umożliwiło to przewidywanie nowych lub dopiero wyłaniających się kwestii dotyczących
dialogu społecznego na szczeblu krajowym.
Niezależnie od tego, nadal pozostaje wiele problemów do rozwiązania, z których część
została wymieniona w raporcie Kaedinga. Mają one znaczące implikacje z punktu widzenia
obciążenia pracą, koordynacji poglądów, współczynnika udziału delegatów TUNED oraz
ogólnej wartości dodanej dialogu społecznego:
2
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
Wykluczenie z procesu decyzyjnego UE
1. Zasoby doraźne
2. Brak organizacji strukturalnej pracodawców
3. Nieporozumienia co do istoty procesu formalizacji.
Pierwsze dwie kwestie zostaną rozwiązane automatycznie na drodze formalizacji, jak to
objaśniono poniżej.
Trzeci z wyżej wymienionych problemów wymaga rozwiązania przed wdrożeniem procesu
formalizacji. Przy pełnym poszanowaniu autonomii EUPAN, sugerujemy potencjalne
rozwiązanie, które nie narusza nieformalnego charakteru EUPAN.
Ostatni punkt wskazuje na konieczność dostarczania bardziej szczegółowych objaśnień, aby
móc osiągnąć porozumienie w kwestii formalizacji. Proponowane działania opisano poniżej.
Etapy na drodze do formalizacji
Ogólne ramy dotyczące powoływania sektorowych komitetów dialogu społecznego
określono w Decyzji Komisji z 1998 roku (98/500/WE). Po upływie 11 lat istnieje 37 sektorów
obejmujących (w dziedzinie usług publicznych) szpitalnictwo, samorządy lokalne i
regionalne, usługi gazownicze, pocztowe oraz elektro-energetyczne. W obrębie oraz dzięki
tym strukturom, europejscy partnerzy społeczni identyfikują oraz zajmują się bardzo szeroką
gamą spraw leżących w interesie wspólnym, np. wyzwaniami oraz perspektywami na
przyszłość poszczególnych sektorów, kwestiami dotyczącymi zasobów ludzkich, warunków i
organizacji pracy, czy też inicjatywami Wspólnoty, które mogą z dużym
prawdopodobieństwem wpływać na sytuację społeczną i kondycję ekonomiczną w danej
sferze działań.
Formalizacja oznacza ustanowienie sektorowej komisji dialogu społecznego na szczeblu UE.
W tym celu, pracodawcy oraz związki zawodowe muszą przedłożyć wspólny wniosek do
Komisji Europejskiej, która z kolei ustala jego zasadność oraz reprezentatywność partnerów
UE według poniższych trzech kryteriów:
•
•
•
2
powiązanie z konkretnymi sektorami bądź kategoriami oraz organizacja na szczeblu
europejskim
struktura złożona z organizacji, które same w sobie stanowią integralny oraz uznany
element struktury partnera społecznego danego Państwa Członkowskiego oraz mają
możliwość negocjowania porozumień, jak również są reprezentatywne dla kilku
państw członkowskich
odpowiednia struktura zapewniająca efektywny udział w działaniach
podejmowanych przez komisje2
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=480&langId=en
3
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
W niektórych sektorach pracodawcy, a niejednokrotnie związki zawodowe, miały problemy
związane z reprezentatywnością bądź trudności strukturalne, które uniemożliwiały
spełnienie powyższych kryteriów UE. Problemy powyższe były rozwiązywane przy
zastosowaniu środków praktycznych. Przykładowo, w sektorze szpitalnym pracodawców
reprezentuje HOSPEEM (The European Hospital and Healthcare Employers' Association Stowarzyszenie Szpitali i Pracodawców Ochrony Zdrowia), organizacja powołana na mocy
porozumienia między HOPE (European Hospital and Healthcare Federation - Europejską
Federacją Szpitali i Opieki Zdrowotnej) a CEEP3, jedną z trzech międzysektorowych
organizacji pracodawców. Ze względu na swój międzysektorowy charakter, CEEP została
zobligowana do powołania organizacji sektorowej. Warto pamiętać, że decyzja HOPE o
powołaniu komitetu dialogu społecznego opierała się w głównej mierze na dążeniu do
uzyskania większych wpływów na szczeblu UE.
Podobne rozwiązanie rozważane jest aktualnie w sektorze edukacyjnym. W niektórych
sektorach transportowych CEEP angażuje się we współpracę z kategorialnymi organizacjami
pracodawców.
CEEP konsekwentnie rozwija swój profil jako centrum pracodawców sektora publicznego,
zarówno na szczeblu sektorowym, jak i międzysektorowym, które uważa za wzajemnie się
umacniające.
Objaśnienie formalizacji w obrębie administracji rządowej szczebla centralnego
Pomimo regularnej wymiany poglądów w ciągu ostatniego dziesięciolecia, a także wielu
raportów poświęconych kwestii dialogu społecznego w UE, TUNED wyraża przekonanie, iż
nadal istnieje wiele nieporozumień co do realnych implikacji procesu formalizacji.
•
Uznanie i zaangażowanie w proces decyzyjny UE
Zgodnie z art. 138 traktatów europejskich, formalizacja dialogu społecznego oznaczałaby
polityczne oraz prawne uznanie przez instytucje UE administracji rządowej szczebla
centralnego za samodzielny sektor. Wymagałaby od Komisji informowania oraz
przeprowadzania konsultacji w sprawie inicjatyw mających wpływ na nasz sektor. Nie
narzucałaby obowiązku negocjacji, jednak wprowadzałaby wymóg wspólnego udzielania
odpowiedzi podczas konsultacji.
Niezależnie od osobistych przekonań, integracja
europejska wpływa na administracje rządowe szczebla centralnego. Naszym zdaniem
większe korzyści można wynieść, będąc częścią procesu decyzyjnego UE niż pozostając poza
nim. Należy pamiętać, że rozwój wydarzeń na szczeblu UE nie ulega i nie będzie ulegać
zahamowaniu na skutek nieformalnej struktury. I odwrotnie: formalizacja niekoniecznie
3
dodatkowe informacje@ http://www.hope.be/03activities/humanresources-socialdialogue.html
4
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
musi prowadzić do zwiększenia liczby inicjatyw wprowadzanych przez Komisję w naszym
sektorze. Traktat lizboński, jeżeli zostanie ratyfikowany, uwzględniać będzie nowe
postanowienia dotyczące usług użyteczności publicznej, współpracy administracyjnej oraz
dialogu społecznego. Formalny dialog społeczny przyniósłby liczne korzyści w wielu
aspektach, obejmujące:
inicjatywy związane z administracjami publicznymi, np. wdrażanie usług w ramach
dyrektywy dotyczącej usług na rynku wewnętrznym; poprawę agendy w zakresie
regulacji prawnych oraz finansów publicznych; oczekiwane wdrożenie zawartych w
Traktacie lizbońskim artykułów dotyczących współpracy administracyjnej oraz dialogu
społecznego
wpływ na treść dyrektyw socjalnych omawianych aktualnie na forum Parlamentu oraz
Rady: zmian w dyrektywie dotyczącej ochrony macierzyństwa; dyrektywy w sprawie
zapobiegania dyskryminacji w dostępie do towarów i usług (w tym usług publicznych)
wpływ na agendy sektorowe oraz międzysektorowe: globalny kryzys gospodarczy;
starzenie się społeczeństwa
wdrażanie porozumień międzysektorowych, jak np. znowelizowane w ostatnim czasie
porozumienie dotyczące urlopu rodzicielskiego (2009) oraz ocenę wdrożonych już
porozumień, np. w sprawie pracy na odległość, pracy w niepełnym wymiarze godzin,
umów o pracę zawieranych na czas określony itp.
odpowiedzi na oczekujące Komunikaty Komisji, np. w sprawie sektorowego dialogu
społecznego; przewodnik na temat kryteriów socjalnych w zamówieniach publicznych
(aktualnie finalizowany przy współudziale związków zawodowych).
•
Międzysektorowy i sektorowy dialog społeczny: relacja komplementarna
Aktualnie uznane organizacje partnerów społecznych na szczeblu międzysektorowym
obejmują: ETUC (związki zawodowe), Business Europe (sektor prywatny), CEEP
(przedsiębiorstwa z udziałem publicznym) i UEAPME (SMEs) (pracodawcy). Będąc członkiem
ETUC, EPSU uczestniczy w dialogu społecznym na szczeblu międzysektorowym; to samo
tyczy się również 7 administracji rządowych stowarzyszonych z CEEP (Austria, Dania,
Finlandia, Włochy, Holandia, Szwecja oraz Wielka Brytania).
Niektórzy członkowie EUPAN są zdania, że zaangażowanie w międzysektorowy dialog
społeczny za pośrednictwem CEEP jest wystarczające do ochrony interesów sektorowych.
Stanowisko takie stoi w wyraźnej sprzeczności z konsekwentnymi wysiłkami CEEP na rzecz
rozwoju sektorowych komisji dialogu społecznego, działających równolegle do szczebla
międzysektorowego. Odbiega również od stosunków pracowniczych istniejących w
5
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
większości krajów UE, które obejmują zarówno dialog społeczny na płaszczyźnie
międzysektorowej, jak i sektorowej (poza miejscem pracy/szczeblem lokalnym).
Przedsiębiorstwa oraz część usług użyteczności publicznej (samorządy lokalne i regionalne,
szpitale, usługi pocztowe…), podobnie jak organizacje reprezentujące pracowników, są w
większości stowarzyszone w federacjach zorganizowanych w ramach danego sektora
działalności. Nadrzędnym celem jest adaptacja bądź uzupełnienie porozumień
międzysektorowych ściślej pod kątem poszczególnych sektorów oraz wypracowanie
proaktywnego podejścia do kwestii warunków i organizacji pracy w danym sektorze.
•
Fundusze, formalności, skuteczność
Zgodnie z art. 138 traktatów europejskich, formalizacja zagwarantowałaby dostęp do
zrównoważonego wsparcia finansowego dla kierownictwa oraz siły roboczej. W praktyce
oznaczałoby to dostępność funduszy EU przeznaczonych na sale konferencyjne (w Brukseli),
usługi tłumaczeniowe (pisemne i ustne) oraz pokrywanie kosztów podróży i zakwaterowania
dla maksymalnie 54 delegatów EUPAN i TUNED (większe ograniczenia dla grup roboczych).
Na Komisji spoczywałby obowiązek rozsyłania zaproszeń na spotkania do partnerów
społecznych, a także kwestie logistyczne oraz tłumaczeń ustnych. Oznaczałoby to
ograniczenie formalności po stronie EUPAN oraz TUNED. Organizacje te mogłoby wówczas
koncentrować swoje wysiłki na kwestiach merytorycznych, a nie organizacyjnych. Sprawa
funduszy jest istotna nie tylko dla członków TUNED, lecz także EUPAN. Proponowane
rozwiązanie umożliwiłoby obniżenie kosztów oraz zmniejszenie obciążeń administracyjnych
ponoszonych przez kolejne prezydencje UE w związku z organizacją spotkań dotyczących
dialogu społecznego. Podniosłyby również jakość dialogu między TUNED i EUPAN, dzięki
tłumaczeniu na inne języki UE, zgodnie z ustaleniami przyjętymi przez obie strony.
•
Autonomia i elastyczność
Naczelną zasadą dialogu społecznego jest autonomia partnerów społecznych pod względem
tematów, instrumentów, wyników oraz stosowanych metodologii. Dzięki formalizacji, obie
strony – występujące w charakterze równorzędnych partnerów – mogą według własnego
uznania określać priorytety, program działań oraz najodpowiedniejsze instrumenty w
zależności od pożądanych wyników, np. oświadczenia, zalecenia, opinie, badania, wytyczne,
porozumienia itp. Warto pamiętać, że art. 137 Traktatu UE4 zawiera wykaz kwestii, który
dotyczy wyłącznie wiążących porozumień, które muszą być ujmowane w formie dyrektyw; w
naszym przypadku istnieje swoboda co do omawianej tematyki według własnego uznania.
Szeroka gama dostępnych instrumentów dialogu społecznego zapewnia właściwy stopień
elastyczności. Chociaż nie należy odrzucać możliwości negocjowania porozumień o
4
Pełen tekst artykułu znaleźć można pod adresem http://europa.eu/eurlex/pri/en/oj/dat/2002/c_325/c_32520021224en00010184.pdf
6
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
charakterze wiążącym, doświadczenia z innych sektorów pokazują, że jest to zjawisko
bardzo rzadkie5.
•
Nieformalny charakter EUPAN
Proces formalizacji nie pociąga za sobą formalizacji istniejących struktur EUPAN. Wymaga
wyłącznie istnienia formalnej platformy pracodawców, która może być powiązana z EUPAN,
jednak nie musi opierać się wyłącznie na EUPAN. W zależności od przyszłej struktury
pracodawców, aktualny format EUPAN oraz istniejących grup roboczych może pozostać
nienaruszony, jeżeli taka będzie wola członków organizacji. Z naszej strony
postulowalibyśmy jednak rozwój relacji między grupami roboczymi dialogu społecznego a
grupami roboczymi EUPAN, podobnie jak ma to miejsce w ramach struktur TUNED.
Rozwiązanie takie przyczyniałoby się do poprawy spójności i konsekwencji działań.
•
Centralizacja, decentralizacja
Należy rozumieć, że niektórzy członkowie EUPAN obawiają się, że sektorowy dialog
społeczny na szczeblu UE spowodowałby ponowną centralizację dialogu społecznego, co
zniweczyłoby wysiłki podjęte przez wiele rządów na rzecz jego decentralizacji (w niektórych
przypadkach przy wsparciu związków zawodowych, w innych bez takiego wsparcia). Dialog
społeczny opiera się na opracowywaniu wspólnych analiz i zasad, minimalnych standardów
socjalnych oraz struktur – zarówno w kwestiach ustalanych indywidualnie, jak i w
odpowiedzi na inicjatywy UE – a nie szczegółowych wytycznych w sprawie warunków czy
organizacji pracy w danym sektorze. Na bazie demokratycznego procesu oraz wymiany
dobrych praktyk, wyniki dialogu społecznego UE nie są zagrożeniem dla korzyści uzyskanych
na szczeblu krajowym, a wręcz przeciwnie – pozwalają na ich ochronę.
Podsumowując – TUNED wyraża chęć i gotowość do formalizacji. Obecnie oraz do czasu
publikacji wyników oceny dokonanej przez Ramböll Management naszym zdaniem TUNED
nie wymaga dalszego „testowania”. Uważamy jednak, że należy położyć nacisk na strukturę
platformy pracodawców dla administracji rządowych szczebla centralnego w celu
osiągnięcia zadowalającego rozwiązania. W chwili obecnej ani EUPAN, ani CEEP nie mają
własnej reprezentatywnej oraz ustrukturyzowanej organizacji pracodawców dla centralnej
administracji rządowej. Możliwe rozwiązanie leży więc w ich połączeniu.
5
Spośród łącznej liczby 300 wspólnych tekstów sektorowych na szczeblu EU, zaledwie kilka ma charakter wiążących
porozumień, które zostały ujęte w odpowiednich dyrektywach UE (dotyczy to sektora transportowego, a wkrótce także
szpitalnictwa).
7
Przyszłe wyniki fazy testowej europejskiego dialogu społecznego w administracjach rządowych szczebla
centralnego
Niniejszym zwracamy się do dyrektorów generalnych ds. administracji publicznej w UE do
propagowania dyskusji między EUPAN, Komisją oraz CEEP w kwestii optymalnych działań
zmierzających do utworzenia platformy pracodawców, na podstawie przykładów z innych
sektorów. W tym celu rozważyć można jak najszybsze powołanie Wspólnej Grupy Roboczej
złożonej z przedstawicieli.
U:\Diane-Gassner\TUNED\2009 1st half Czech Presidency\18 June Plenary\Mailing 2 14 June
8