studia 4 - Studium Europy Wschodniej

***
Jest to bardzo udany projekt, powstały w gorącym czasie rozwoju i dojrzewania
przemian w wizjach geopolitycznych naszej rodzinnej Europy. Stanowi on dokładny krok
historiograficznego przypomnienia wielkich nadziei, marzeń i błędów. Teraźniejszość
niezmiernie potrzebuje kontekstu przeszłości. Wspieram publikację i życzę wielu
czytelników i recenzji.
prof. Egidijus Aleksandravičius
Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie
***
Szczególną zaletą książki jest niekwestionowana aktualność jej tematu. Dzisiaj znów,
jak prawie przed stuleciem, mamy sytuację, kiedy na Wschodzie powstało zbrodnicze
rewizjonistyczne państwo, eksportujące tym razem już nie „Rewolucję Światową”
tylko raczej światowy chaos, zamieszanie i dezorientacje, ale też wykazujące agresję
militarną wobec swoich słabszych sąsiadów. Znów, jak prawie sto lat temu, widzimy
dążenie licznych rządów europejskich do łagodzenia zatargów z Rosją (w ujęciu jednego
z bohaterów książki) i uznanie zbliżenia z Moskwą „za jedną z fundamentalnych podstaw
swojej polityki”. W ten sposób podobnie aktualizuje się cytowana przez jednego
z autorów wytyczna dla polskiej dyplomacji: „zadaniem naszym jest stworzyć taką
sytuację, aby przy pierwszej tej czy innej okazji Europa dowiedziała się czy spostrzegła,
że Polska w Warszawie się zaczyna, ale się nie kończy”. Książka jest rewelacyjna, bo
pokazuje potęgę i przenikliwość polskiej myśli geopolitycznej, mimo nieuniknionych
pomyłek i niepowodzeń.
dr Mykola Riabchuk
visiting professor, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy
STUDIUM EUROPY WSCHODNIEJ
E UNI W ER S YT ET WA R S ZAWS K I
S
B i b l i o t h e c a E u r o pa e O r i e n t a l i s
W pierwszym bloku tematem są koncepcje integracyjne w myśli politycznej
i działalności prowadzonej przez polityków, dyplomatów i publicystów
polskich, węgierskich, włoskich i innych – od Piłsudskiego do Becka, Ciano,
Bajcsy-Zsilinszsky’ego. W drugim bloku przedstawione są dwa spojrzenia
polskie oraz jedno łotewskie na politykę II Rzeczypospolitej wobec państw
bałtyckich. W trzecim bloku tematem jest trudne sąsiedztwo Polski
i Czechosłowacji. Z kolei pięciu autorów podjęło zagadnienie planowanych sojuszy
Polski z Węgrami i Rumunią w odrębnym czwartym bloku. Na końcu przedstawione
zostały koncepcje II Rzeczypospolitej wobec Bałkanów, współpraca i kontakty
z Rumunią, Jugosławią i Bułgarią.
prof. Damir Agičić
Uniwersytet w Zagrzebiu
BEO
XLVI
MIÊDZYMORZE Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej
Zebrane teksty reprezentują różne formy, od eseju do artykułu naukowego. Niemniej
wszystkie warte są publikowania, gdyż omawiana książka przybliża ważną, a jednak
w Polsce i zwłaszcza pozą Polską, mało znaną tematykę. Porusza wiele zagadnień do
dyskusji i będzie ważnym punktem odniesienia dla przyszłych badaczy.
B i b l i o t h e c a E u r o pa e O r i e n t a l i s
ISBN 978-83-61325-52-9
E
MIÊDZYMORZE
Nadzieje i ograniczenia
w polityce II Rzeczypospolitej
XLVI
s t u d i a
4
SPIS RZECZY
WSTĘP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
WPROWADZENIE
Andrzej Rachuba
I Rzeczpospolita w regionie Międzymorza na przestrzeni wieków.. . . . . . . . . . . . .
19
KONCEPCJE INTEGRACYJNE W MYŚLI ORAZ DZIAŁANIU
POLITYKÓW, DYPLOMATÓW I PUBLICYSTÓW
Andrzej Nowak
Polska, Rosja i Ukraina: strategiczny trójkąt koncepcji
Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1920 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
Joanna Gierowska-Kałłaur
Józef Piłsudski wobec obcych planów w stosunku
do ziem byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
Henryk Bartoszewicz
Dyplomacja polska wobec koncepcji Międzymorza
w latach 1918–1926. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Marek Kornat
„Trzecia Europa”. Polska koncepcja Międzymorza (1937—1938). . . . . . . . . . . . . . . 123
Arkadiusz Adamczyk
Józef Beck, Galeazzo Ciano i János Esterházy. Między aprobatą
wizji „Trzeciej Europy” a rozbieżnością narodowych interesów. . . . . . . . . . . . . . . . . 153
SPIS RZECZY
Csaba G. Kiss
Uwagi do węgierskiego postrzegania Europy Środkowej w latach trzydziestych
XX wieku. O poglądach polityka Endre Bajcsy-Zsilinszkyego
i pisarza László Németha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
NADBAŁTYKA W POLITYCE II RZECZYPOSPOLITEJ
DWA SPOJRZENIA NA POLITYKĘ WARSZAWY WOBEC PAŃSTW BAŁTYCKICH
Piotr Łossowski
Polityka II Rzeczypospolitej wobec państw bałtyckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Krzysztof Buchowski
Polska wobec państw bałtyckich w latach 1918–1939.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
***
Ēriks Jēkabsons
Stosunki Łotwy i Polski: kwestia uznania Łotwy de iure
w styczniu 1921 roku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
POLSKA – CZECHOSŁOWACJA
DETERMINANTY TRUDNEGO SĄSIEDZTWA
Andrzej Essen
Czechosłowacja w założeniach polskiej polityki regionalnej.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Hanna Marczewska-Zagdańska
Stany Zjednoczone wobec polityki regionalnej Polski
i Czechosłowacji (1918–1939) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
POLSKA – RUMUNIA – WĘGRY
WARIANTY PLANOWANYCH SOJUSZY
Florin Anghel
Wspólna pamięć Intermarium. Określenie przebiegu granic i nawiązanie stosunków
dyplomatycznych między Rumunią a Polską po I wojnie światowej. . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Henryk Walczak
Sojusz z Rumunią w środkowoeuropejskiej i bałkańskiej polityce
Polski w pierwszej połowie lat dwudziestych XX wieku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
6
SPIS RZECZY
Renata Zawistowska
Odrodzona Polska wobec narodu i państwa węgierskiego
do 1928 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Wojciech Szczepański
Polska wobec Węgier w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku. . . . . . . . . . . . . . . 355
Agnieszka Kastory
Projekt polsko-węgiersko-rumuńskiej współpracy jako jedna
z koncepcji Międzymorza w okresie międzywojennym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
BAŁKANY W STRATEGII II RZECZYPOSPOLITEJ
Elżbieta Znamierowska-Rakk
Miejsce i rola państw bałkańskich w polityce Warszawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Irena Stawowy-Kawka
Blok Rolny a koncepcje integracji Europy Środkowej
i Południowo-Wschodniej w latach 1930–1932 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
Lilla Moroz-Grzelak
Współpraca naukowa i kulturalna II Rzeczypospolitej z sąsiedzką
Rumunią i słowiańską Jugosławią. Realizm polityczny a idealizm. . . . . . . . . . . . . . . . 447
Jarosław Rubacha
Polsko-bułgarskie kontakty kulturalne w okresie międzywojennym . . . . . . . . . . . . . . . 463
SPIS ILUSTRACJI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
INDEKS OSÓB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
7
***
Jest to bardzo udany projekt, powstały w gorącym czasie rozwoju i dojrzewania
przemian w wizjach geopolitycznych naszej rodzinnej Europy. Stanowi on dokładny krok
historiograficznego przypomnienia wielkich nadziei, marzeń i błędów. Teraźniejszość
niezmiernie potrzebuje kontekstu przeszłości. Wspieram publikację i życzę wielu
czytelników i recenzji.
prof. Egidijus Aleksandravičius
Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie
***
Szczególną zaletą książki jest niekwestionowana aktualność jej tematu. Dzisiaj znów,
jak prawie przed stuleciem, mamy sytuację, kiedy na Wschodzie powstało zbrodnicze
rewizjonistyczne państwo, eksportujące tym razem już nie „Rewolucję Światową”
tylko raczej światowy chaos, zamieszanie i dezorientacje, ale też wykazujące agresję
militarną wobec swoich słabszych sąsiadów. Znów, jak prawie sto lat temu, widzimy
dążenie licznych rządów europejskich do łagodzenia zatargów z Rosją (w ujęciu jednego
z bohaterów książki) i uznanie zbliżenia z Moskwą „za jedną z fundamentalnych podstaw
swojej polityki”. W ten sposób podobnie aktualizuje się cytowana przez jednego
z autorów wytyczna dla polskiej dyplomacji: „zadaniem naszym jest stworzyć taką
sytuację, aby przy pierwszej tej czy innej okazji Europa dowiedziała się czy spostrzegła,
że Polska w Warszawie się zaczyna, ale się nie kończy”. Książka jest rewelacyjna, bo
pokazuje potęgę i przenikliwość polskiej myśli geopolitycznej, mimo nieuniknionych
pomyłek i niepowodzeń.
dr Mykola Riabchuk
visiting professor, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy
STUDIUM EUROPY WSCHODNIEJ
E UNI W ER S YT ET WA R S ZAWS K I
S
B i b l i o t h e c a E u r o pa e O r i e n t a l i s
W pierwszym bloku tematem są koncepcje integracyjne w myśli politycznej
i działalności prowadzonej przez polityków, dyplomatów i publicystów
polskich, węgierskich, włoskich i innych – od Piłsudskiego do Becka, Ciano,
Bajcsy-Zsilinszsky’ego. W drugim bloku przedstawione są dwa spojrzenia
polskie oraz jedno łotewskie na politykę II Rzeczypospolitej wobec państw
bałtyckich. W trzecim bloku tematem jest trudne sąsiedztwo Polski
i Czechosłowacji. Z kolei pięciu autorów podjęło zagadnienie planowanych sojuszy
Polski z Węgrami i Rumunią w odrębnym czwartym bloku. Na końcu przedstawione
zostały koncepcje II Rzeczypospolitej wobec Bałkanów, współpraca i kontakty
z Rumunią, Jugosławią i Bułgarią.
prof. Damir Agičić
Uniwersytet w Zagrzebiu
BEO
XLVI
MIÊDZYMORZE Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej
Zebrane teksty reprezentują różne formy, od eseju do artykułu naukowego. Niemniej
wszystkie warte są publikowania, gdyż omawiana książka przybliża ważną, a jednak
w Polsce i zwłaszcza pozą Polską, mało znaną tematykę. Porusza wiele zagadnień do
dyskusji i będzie ważnym punktem odniesienia dla przyszłych badaczy.
B i b l i o t h e c a E u r o pa e O r i e n t a l i s
ISBN 978-83-61325-52-9
E
MIÊDZYMORZE
Nadzieje i ograniczenia
w polityce II Rzeczypospolitej
XLVI
s t u d i a
4