Tradycyjna ochrona lasu w konfrontacji z leśnictwem

Ochrona lasu a leśnictwo
wielofunkcyjne
prof. Andrzej Szujecki
niebezpieczne efekty:
•uodparnianie się owadów i grzybów na działania związków chemicznych,
powstawanie nowych ras,
•ograniczenie liczby i aktywności antagonistów wielu gatunków, które zagraŜają
lub mogą zagrozić produkcji drewna w lesie,
•ujawnienie się nowych zagroŜeń wyzwolonych od swych czynników
ograniczających zniszczonych w ubocznym skutku poprzednich działań
ochronnych,
•straty wśród organizmów hodowanych przez człowieka (owady zapylające, ryby,
ptaki) w lesie i terenach przyległych (efekt krajobrazowy WALKI CHEMICZNEJ),
•gromadzenie pestycydów w łańcuchach troficznych, glebie, wodach, Ŝywności.
Integrated Pest Management – IPM
Opiera się ona na inteligentnym stosowaniu pestycydów, na co składa się:
•ustalenie (wyznaczenie) progów szkodliwości, przy którym występują straty
gospodarcze
•monitoring organizmów zagraŜających produkcji,
•wybór selektywnego narzędzia walki (pestycydu),
•wybór optymalnego terminu zabiegu w aspekcie ochrony innych składników
biocenozy,
•stosowanie najniŜszych dawek preparatu.
Ecological Based Pest Management – EBPM
Koncepcja opiera się na przeświadczeniu o potrzebie działań zapobiegawczych
nie dopuszczających do przekraczania przez organizmy zagraŜające produkcji,
progu szkodliwości, postępowaniu zgodnym z zasadami rozwoju
zrównowaŜonego (nie szkodzić innym) unikaniu rozwiązań schematycznych,
uwzględnianiu specyfiki lokalnej
(juŜ W. Koehler głosił, Ŝe kaŜda gradacja jest zjawiskiem indywidualnym,
niepowtarzalnym).
BPEM wskazuje na potrzebę i moŜliwość integrowania następujących metod:
hodowli odpornościowej,
hylotechnicznej
kwarantannowej,
biologicznej
mechanicznej
fizycznej
chemicznej,
w tej właśnie kolejności, z zastrzeŜeniem Ŝe ratownictwo stosować tylko gdy
pojawi się zagroŜenie trwałości lasu – utrata pielęgnowanej i oczekiwanej przez
społeczeństwo funkcji lasu.
RozwaŜając przedmiot i cele ochrony w leśnictwie wielofunkcyjnym i
uwzględniając jego ekologiczny aspekt naleŜy przede wszystkim uwzględnić
następujące kwestie:
jaki powinien być przedmiot i zakres ochrony,
czego ma dotyczyć poznanie ekosystemu w sferze badań naukowych, jako
przedmiotu gospodarki leśnej, co oznacza w praktyce „ochrona ekosystemów
leśnych” i co wytycza w praktyce „ekologiczny aspekt trwale zrównowaŜonej
gospodarki leśnej”,
jak skonstruować więzi róŜnych dyscyplin w schemacie nauk leśnych i
strukturach organizacyjno-gospodarczych leśnictwa by osiągnąć postęp w
rozwoju nauki i praktyki leśnej.
(„Chronić przez uŜytkowanie – uŜytkować przez ochronę”)
Ochroną zasobów naturalnych zajmuje się sozologia, ochroną zasobów leśnych –
hylosozologia (Szujecki, 2000)
Przedmiotem zainteresowań hylosozologii są zagroŜenia i ochrona ekosystemów
leśnych, jak i ochrona formacji leśnej w dowolnej skali przestrzennej, oraz metody
zachowania trwałości lasów – elementu współczesnej i przyszłej cywilizacji.
Przedmiotem zainteresowań hylosozologii są zagroŜenia i ochrona ekosystemów
leśnych, jak i ochrona formacji leśnej w dowolnej skali przestrzennej, oraz metody
zachowania trwałości lasów – elementu współczesnej i przyszłej cywilizacji.
Zasady trwale zrównowaŜonej gospodarki leśnej zostały sprecyzowane w deklaracji H1
na Konferencji w Helsinkach, natomiast istotę „ekosystemowego” podejścia precyzuje
dokument do Konwencji o róŜnorodności z roku 2000 (V sesja COP)
„Ekosystemowe podejście jest strategią zintegrowanego zagospodarowania
ziemi, wody i innych Ŝywych zasobów przyrody, która promuje ich zachowanie
oraz trwałe i umiarkowane uŜytkowanie z zachowaniem zasad sprawiedliwego
dostępu i podziału korzyści...”
Do głównych zagroŜeń ekosystemów leśnych naleŜą:
niszczenie struktur biotycznych, co prowadzi do załamania zdolności
samoregulacyjnych,
zablokowanie obrotu materią i przepływu energii, co niszczy układ w całości,
uzaleŜnienie produkcji biomasy od jednego, lub nie wielkiej liczby producentów,
co czyni układ wraŜliwym na zakłócenia,
zakłócenie naturalnych procesów rozwoju, szczególnie sukcesji ekologicznej, co
osłabia lub uniemoŜliwia wykształcenie mechanizmów spręŜystości i
zrównowaŜenia systemu.
KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI
1.Dostosowywanie układów biocenotycznych do zmieniających się warunków
środowiska,
2. Oddziaływanie na układy biocenotyczne przez,
kształtowanie czynników abiotycznych, głownie obiegu materii,
3. Ochrona ekosystemów i krajobrazów
zagospodarowanych,
4. Odtwarzanie ekosystemów zniszczonych,
5. Tworzenie ekosystemów nowych
Cele inŜynierii ekologicznej:
dostosowywanie układów biotycznych do zmieniających się warunków
środowiska,
oddziaływanie na układy biocenotyczne poprzez kształtowanie czynnikow
abiotycznych,
odtwarzanie na drodze regeneracji, rehabilitacji lub restytucji ekosystemów
uszkodzonych lub zniszczonych,
tworzenie ekosystemów nowych
Przykładowo moŜna wymienić tu:
w zakresie kształtowania struktur biotycznych:
*wszelkie działania na rzecz przywracania naturalnego składu drzewostanów
*wprowadzania brakujących lub niedostatecznie reprezentowanych składników
ekosystemu (podszyty, mrówki, ptaki, nietoperze, runo i inne),
*zachowanie kęp drzew i podszytów na zrębach,
w zakresie zachowania obiegu materii:
* ograniczenie powierzchni zrębów,
* zwiększanie udziału materii organicznej w glebie,
w zakresie zachowania produkcyjności:
* budowa drzewostanów wielogatunkowych i wielopiętrowych.
Kwestią otwartą, wartą dyskusji jest czy te dwa kierunki powinny być
zintegrowane przedmiotowo i organizacyjnie, czy mają kształtować swą
problematykę i działalność odrębnie w ramach zasad hylosozologii.
RóŜnica między nimi sprowadza się głównie ku temu, Ŝe ochrona
ekosystemów sprzyja wielkoobszarowej ochronie przyrody natomiast nie
koniecznie i nie zawsze sprzyjają temu metody ochrony lasu.