ABC Klimatu - Zmiany klimatu

ABC Klimatu
Scenariusze edukacyjne
2. Ostatnia okazja do spotkania z termometrem rtęciowym.
Dwa lata temu w krajach Unii Europejskiej wycofano z produkcji, a więc także wycofuje się z użytkowania
termometry rtęciowe. Można się o tym przekonać w placówkach służby zdrowia, gdzie nikt już nie „strząsa”
lekarskiego termometru. W codziennym użyciu wciąż mamy z nimi do czynienia. Także precyzyjne,
sprawdzone poprzez porównywanie ze wzorcowymi, termometry meteorologiczne z rtęcią w kapilarze są
jeszcze wykorzystywane. W warunkach szkolnych termometr cieczowy (rtęciowy lub alkoholowy) pozostaje
praktycznie jedynym instrumentem do pomiaru temperatury, który to pomiar w przypadku studiowania
problematyki globalnego ocieplenia wydaje się uzasadniony.
Oczywiście nie da się prostym termometrem zmierzyć globalnego ocieplenia. Ala można zmierzyć termiczny
skutek efektu cieplarnianego oraz skutki zmian albeda.
Zdobywamy dwa termometry, lepiej trzy. Wystarczy kupiony w sklepie gospodarstwa domowego termometr
wodny ze skalą powyżej 0oC i podziałką co 0,50 C.
Przygotowanie termometru polega na porównaniu wskazań termometrów w tych samych warunkach
cieplnych, np. zanurzonych w szklance z wodą. Powinny wskazywać tę samą temperaturę. Przygotowujemy
białe kartonowe osłonki na zbiorniczek termometru, aby w żadnym przypadku nie dokonywać pomiaru „na
słońcu”. Jest to bodajże najcięższy i najbardziej powszechny błąd medialnych meteorologów i oczywiście
instalatorów termometrów zaokiennych, czyli nas.
Dokonujemy dwóch eksperymentów.
Ocena cieplnego efektu albeda.
Rozkładamy na płaskim terenie otwartym w słoneczny dzień dwie płachty materiału, tektury lub folii
o wyraźnie różniących się barwach. Jedna powinna być biała, lub bardzo jasna, druga czarna, w każdym razie
ciemna. Powinny to być spore kawałki, najlepiej obłe lub kwadratowe o powierzchni 3-6 m2.
W środku płacht umieszczamy podstawkę drewnianą do termometru, który będzie leżał na wysokości 510 cm nad płachtą. Zbiorniczek jest zacieniony tekturową białą osłoną w kształcie wzdłużnie przeciętej rurki
o średnicy około 6 cm. Kładziemy termometry. Po 15 minutach dokonujemy pomiaru. Następnie zmieniamy
albedo płacht polewając je wodą, posypując liśćmi, piaskiem itd. Zapisujemy wyniki. Pomiar powtarzamy przy
różnej wysokości słońca. Także przy pełnym zachmurzeniu.
W jakich warunkach uzyskaliśmy najwyższą różnicę temperatury? Ile ona wyniosła? Metoda ta może być
zastosowana także do różnego rodzaju pokryć sztucznych; dachu, tarasów, parasoli plażowych i ogrodowych itd.
Witold Lenart
SCENARIUSZ 2
str. 1 z 2
ABC Klimatu
Scenariusze edukacyjne
Dla dociekliwych jeszcze jedno zadanie. Postarajmy się pomierzyć temperaturę na wyższych wysokościach: 25,
50, 100 i 150 cm. Na jakiej wysokości efekt zanika, to znaczy powietrze nad płachtą ma taką samą temperaturę
jak w sąsiedztwie, gdzie płachty nie ma.
Efekt cieplarniany
Budujemy małą cieplarnię z trzech tafli szklanych otwartą z jednej strony w kierunku północnym. Tę północną
stronę traktujemy jako dostęp do termometru, który leży w środku w podobnej pozycji, jak w doświadczeniu
poprzednim. Drugi termometr obok poza cieplarnią. Zasłaniamy „wejście” tekturą. Czekamy na słońce.
Co kwadrans mierzymy temperaturę, aż się ustabilizuje. Wkładamy do cieplarni trzy świeczki. Zapalamy.
Powtarzamy pomiar.
Interpretacja różnic odnotowanych pomiędzy wnętrzem cieplarni i otoczeniem nie będzie chyba trudna.
Witold Lenart
SCENARIUSZ 2
str. 2 z 2