Nr wniosku: 212022, nr raportu: 13101. Kierownik (z rap.): mgr

Nr wniosku: 212022, nr raportu: 13101. Kierownik (z rap.): mgr Dorota Kinga Woroniecka-Krzyżanowska
Zarówno w powszechnym wyobrażeniu jak i literaturze przedmiotu uchodźstwo jest przedstawiane jako zjawisko
tymczasowe, jako stan oczekiwania aż sytuacja polityczna pozwoli na bezpieczny powrót do domu. Współczesne realia
migracji przymusowej coraz częściej kwestionują te powszechnie przyjęte założenia. Według statystyk agendy ONZ
zajmującej się uchodźcami, w trakcie ostatnich dwóch dekad obserwowaliśmy stopniowy wzrost średniej długości
wygnania, a według dostępnych prognoz ten trend będzie się utrzymywał. Zaobserwowane zmiany w dynamice migracji
przymusowych na świecie zmuszają badaczy do rewizji dotychczasowych podejść teoretycznych i praktycznych wobec
uchodźców; do stawiania pytań o wyzwania przed jakimi przedłużające się wygnanie stawia uchodźców, kraje
przyjmujące i organizacje pomocowe; a także do konfrontacji z dominującym paradygmatem tymczasowości i
wypracowania podejścia umożliwiającego analizę rzeczywistości długotrwałego uchodźstwa.
Wyzwania wiążące się ze zjawiskiem długotrwałego uchodźstwa są szczególnie widoczne i dotkliwe w przypadku
wieloletnich obozów dla uchodźców. Obozy dla uchodźców to miejsca z założenia tymczasowe, miejsca powstałe w celu
zapewnienia schronienia osobom uciekających przed niebezpieczeństwem, położone na przedmieściach miast lub na
terenach wiejskich, pełne namiotów i innych prowizorycznych konstrukcji, gotowych do rozbiórki gdy tylko ich
mieszkańcom zostanie umożliwiony powrót do domu. Powstaje jednak pytanie: co dzieje się gdy warunki geopolityczne
uniemożliwiają powrót, a obozy dla uchodźców stają się miejscami stałego pobytu i zamieszkania? To pytanie nie
dotyczy jedynie zmian infrastrukturalnych czy poprawy warunków życia, ale przede wszystkim procesów społecznoekonomicznych jakim podlegają społeczności uchodźcze w wyniku długotrwałego wygnania oraz dynamiki ich relacji ze
społecznością przyjmującą. W literaturze przedmiotu wiele miejsca poświęca się wpływowi jaki wywiera umieszczanie
uchodźców w obozach na wykształcanie się wśród nich postawy zorientowanej na przeszłość oraz krytyce segregacji do
jakiej ta polityka najczęściej prowadzi. Niewiele wiadomo jednak o procesach budowania się wspólnoty i przynależności
jakie zachodzą w wieloletnich obozach dla uchodźców, które stają się miejscem formowania się więzi społecznych i
nowych tożsamości lokalnych.
Celem niniejszego projektu było zbadanie mechanizmów przy pomocy których obóz dla uchodźców palestyńskich AlAm’ari, znajdujący się na Zachodnim Brzegu Jordanu, przekształcił się z tymczasowej przystani dla osób uciekających
przed niebezpieczeństwem w odrębną wspólnotę lokalną o uchodźczej tożsamości. Podstawą empiryczną projektu były
roczne badania terenowe w obozie Al-Am’ari, w trakcie których przeprowadziłam siedemdziesiąt wywiadów
pogłębionych, prowadziłam codzienne obserwacje oraz zebrałam różnego rodzaju dane statystyczne, wizualne i tekstowe.
Analizując proces formowania się specyfiki obozowej społeczności skoncentrowałam się na trzech aspektach tego
procesu: (1) zmiennej relacji do przeszłości sprzed wygania i jej roli w życiu codziennym obozowej wspólnoty; (2)
dynamice relacji między Al-Am’ari a społecznością przyjmującą sąsiadujących miast, ze szczególnym naciskiem na
wysiłki społeczności obozowej w budowaniu społeczno-politycznej pozycji Al-Am’ari na Zachodnim Brzegu Jordanu; (3)
głównych czynnikach, wydarzeniach, jednostkach i organizacjach odpowiedzialnych za wytworzenie silnych więzi
społecznych wewnątrz obozu oraz silnej tożsamości lokalnej. Odwrotnie niż przyjmuje się to w literaturze przedmiotu,
analizowane przeze mnie studium przypadku Al-Am’ari pokazuje jak obóz dla uchodźców może stać się odrębną
społecznością funkcjonującą w ramach społeczeństwa przyjmującego. W myśl powszechnie przyjętego modelu integracji
uchodźców, adaptacja do życia na wygnaniu nieuchronnie pociąga za sobą stopniową utratę przywiązania do miejsc
pochodzenia i chęci powrotu. Wyniki moich badań przeczą uniwersalności tego modelu pokazując jak tęsknota i poczucie
przynależności do miejsc pochodzenia może stać się integralną częścią współczesnych tożsamości mieszkańców obozu.