BIULETYN upamiętniający 97 rocznicę odzyskania niepodległości

BIULETYN
upamiętniający 97 rocznicę odzyskania niepodległości
przez Polskę
„11 listopada – jedna data – wiele znaczeń”

11 listopada 1918 roku, po 123 latach niewoli, Polska ponownie pojawiła się na mapie
Europy.

11 listopada 1918 roku Niemcy podpisały rozejm z aliantami w Compiegne pod Paryżem,
co zakończyło I wojnę światową. Zaistniała sytuacja międzynarodowa stałą się dla Polski
wyjątkowo korzystna. W tym dniu zakończyła się I wojna światowa, jedna z najkrwawszych
w dziejach. W jej wyniku upadły trzy europejskie mocarstwa, które dokonały rozbioru Polski.

W tym dniu, przed 90. laty, Rada Regencyjna utworzona przez dwóch byłych zaborców Austrię i Niemcy, przekazała naczelne dowództwo wojsk polskich Józefowi Piłsudskiemu. Dzień
wcześniej powrócił on z więzienia w Magdeburgu i stał się przywódcą tworzącego się państwa
polskiego.
24 godziny, które wstrząsnęły Warszawą
10 listopada rano specjalnym pociągiem przybył do Warszawy Józef Piłsudski, zwolniony
z twierdzy magdeburskiej, gdzie od 16-tu miesięcy był więziony przez Niemców.
Po rozmowach Piłsudskiego z Centralną Radą Żołnierską, przeprowadzonych 10 listopada,
w godzinach popołudniowych, armia niemiecka zaczęła wycofywać się z Królestwa Polskiego.
W nocy rozbrojono również niemiecki garnizon stacjonujący w Warszawie.
11 listopada Rada Regencyjna Królestwa Polskiego przekazała Piłsudskiemu władzę nad
podległym jej wojskiem. Powodem takiej decyzji było grożące Polsce niebezpieczeństwo
zewnętrzne i wewnętrzne. „Od tej chwili obowiązki nasze i odpowiedzialność względem narodu
polskiego w Twoje ręce, Panie Naczelny Dowódco, składamy do przekazania Rządowi
Narodowemu”.
Oto dziś dzień krwi i chwały,
oby dniem wskrzeszenia był.
W gwiazdę Polski Orzeł Biały
patrząc, lot swój w niebo wzbił.
A nadzieją podniecany
woła do nas z górnych stron:
Powstań, Polsko, skrusz kajdany,
dziś twój tryumf albo zgon.
Hej! Kto Polak, na bagnety!
Żyj swobodo, Polsko, żyj. (...)
(Warszawianka)
Wolna i niepodległa
16 listopada Józef Piłsudski wystosował depeszę do państw Ententy, w której informował
o powstaniu niepodległego państwa polskiego obejmującego wszystkie wyzwolone ziemie polskie.
Państwo nie było w pełni zjednoczone, nie miało ustalonych granic. Obejmowało obszar około 140
tysięcy kilometrów kwadratowych, na których mieszkało 14 i pół miliona ludzi.
18 listopada marszałek Piłsudski powołał rząd. Premierem został Jędrzej Moraczewski.
Cztery dni później, 22 listopada 1918 roku Józef Piłsudski został Tymczasowym Naczelnikiem
Państwa, aby sprawować "Najwyższą Władzę Republiki Polskiej" do czasu zebrania się Sejmu
Ustawodawczego.
11 listopada 1918 roku był nie tyle datą odzyskania pełnej niepodległości, co dniem
odrodzenia się ducha narodowego. Przed Polską i Polakami otworzyła się dziejowa szansa
odbudowania silnego państwa liczącego się w Europie.
Patriota czy raczej marzyciel ?
Józef Klemens Piłsudski, urodzony 5 grudnia 1867 w Żułowie, zmarł. 12 maja 1935
w Warszawie) – działacz niepodległościowy, polityk, Naczelnik Państwa w latach 1918–1922
i naczelny wódz Armii Polskiej od 11 listopada 1918, pierwszy marszałek Polski od 19 marca 1920;
dwukrotny premier Polski (1926–1928 i 1930), twórca tzw. rządów sanacyjnych w II
Rzeczypospolitej współzałożyciel Polskiej Partii Socjalistycznej i szef Wydziału Bojowego PPS
W młodości, znany pod pseudonimami Wiktor i Mieczysław, za czasów służby w Legionach
Polskich, używał przydomków – Komendant, Dziadek i Marszałek.
Ale zanim do tego doszło, w okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej,
wymarzonej wielkiej wojny między zaborcami, Piłsudski zaangażował się w organizowanie
rozmaitych grup paramilitarnych w Galicji. W 1913 zorganizował w Stróży, koło Limanowej, kurs
szkoły oficerskiej Związku Strzeleckiego. Był tam jednym z wykładowców, publikując także
później (pod pseudonimem Z. Mieczysławski) „Geografię militarną Królestwa Polskiego”,
w której analizował rozlokowanie wojsk carskich na ziemiach polskich w perspektywie
ewentualnych działań wojennych.
Na początku 1914 Piłsudski przebywał w Szwajcarii, Francji i Belgii, gdzie wizytował
organizowane na obczyźnie oddziały strzeleckie. Wygłosił tam również szereg odczytów na temat
powstania styczniowego Miał również wówczas przewidzieć przebieg nadchodzącej wojny.
Józef Piłsudski tworzy I Kompanię Kadrową, na czele której opuszcza Kraków w sierpniu 1914
roku, tuż po wybuchu wojny, aby na ziemiach Królestwa Polskiego walczyć przeciwko Rosji, którą
uważa za najgroźniejszego wroga Polski. Pomimo militarnej klęski do Kadrówki napływają wciąż
nowi ochotnicy, po reorganizacji Piłsudski, jako Komendant, staje na czele I Brygady Legionów
Polskich.
Legiony to żołnierska nuta,
Legiony to straceńców los.
Legiony to żołnierska buta,
Legiony to ofiarny stos.
My pierwsza brygada
strzelecka gromada.
Na stos rzuciliśmy nasz życia los,
na stos, na stos.
Wobec wcześniej przewidywanego przez Piłsudskiego przechylenia się szali zwycięstwa
na stronę Ententy, jak również późniejszego wybuchu w Rosji rewolucji (co praktycznie
eliminowało ją na jakiś czas jako wroga), doprowadza on do tzw. kryzysu przysięgowego,
zalecając żołnierzom polskim, by nie składali przysięgi na wierność Niemcom. Za odmowę
złożenia przysięgi ok. 3300 Polaków z Kongresówki internowano, a ok. 3500 żołnierzy z Galicji
przeniesiono do armii austro-węgierskiej i wysłano do Włoch. Rozpoczynają się też masowe
aresztowania działaczy niepodległościowych
Józef Piłsudski został aresztowany 22 lipca 1917. Przewieziono go do więzienia
w Gdańsku, skąd przez więzienie w Spandau i twierdzę Wesel trafił do Magdeburga. Po kilku
miesiącach dołączył doń Kazimierz Sosnkowski. Od chwili uwięzienia jego i tak już duża
popularność – jako ofiary prześladowań i symbolu walki z okupantem – jeszcze wzrosła. Coraz
większe niepowodzenia na froncie zmusiły Niemców do rozważenia kwestii uwolnienia
Komendanta. Wysłano do niego hrabiego Harry’ego Kesslera, który pragnął wydobyć od
Piłsudskiego oświadczenie, iż nie uczyni niczego wbrew Niemcom. Ten jednak kategorycznie
odrzucił ofertę podpisania „lojalki”. Kiedy jednak w Niemczech wybuchła rewolucja listopadowa,
w twierdzy zjawili się dwaj oficerowie niemieccy po cywilnemu, przewieźli Komendanta
i Sosnkowskiego do Berlina, skąd specjalnym pociągiem skierowano ich do Warszawy.
10 listopada 1918 Piłsudski przybył do Warszawy, gdzie na dworcu przywitali go m.in.
członek Rady Regencyjnej, Zdzisław ks. Lubomirski oraz dowódca Komendy Naczelnej Polskiej
Organizacji Wojskowej, Adam Koc. W tym czasie powstawały lokalne ośrodki władzy polskiej na
terenach wszystkich zaborów: lewicowy rząd ludowy Daszyńskiego w Lublinie (popierany przez
POW), Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie (Wincenty Witos), Rada Narodowa na Śląsku
Cieszyńskim, poznańska Naczelna Rada Ludowa (m.in. Wojciech Korfanty). Dzięki temu
tworzyły się struktury polskiej państwowości. Piłsudski zagwarantował niemieckim żołnierzom
bezpieczny powrót do objętej rewolucją ojczyzny. W ten sposób udało się zażegnać pierwsze
niebezpieczeństwo dla przyszłej niepodległości. 11 listopada Piłsudskiemu została powierzona
przez Radę Regencyjną kontrola nad wojskiem, a 12 listopada misja utworzenia rządu narodowego.
Piłsudski postanowił sprowadzić do Warszawy lubelski rząd Daszyńskiego, choć wiedział, iż „Nie
ma stronnictwa, czy partii, która by mogła powiedzieć, że własnymi siłami da radę wszystkim
trudnościom” 14 listopada Rada Regencyjna rozwiązała się, przekazując Józefowi Piłsudskiemu,
jako Naczelnemu Dowódcy WP, władzę zwierzchnią. W dniu 16 listopada Piłsudski notyfikował
mocarstwom powstanie niepodległego państwa polskiego. Jako faktyczna głowa państwa na
stanowisko Prezydenta Ministrów Piłsudski wyznaczył Ignacego Daszyńskiego. Wobec sprzeciwu
stronnictw politycznych, co do osoby premiera Daszyński sformował rząd oraz podał się do
dymisji, zaś na jego miejsce został desygnowany Jędrzej Moraczewski. Skład Rady Ministrów był
zbliżony do rządu lubelskiego. Rząd ten rozpoczął urzędowanie 18 listopada, a Piłsudski zajął
w nim stanowisko ministra spraw wojskowych. Po przyjęciu, na podstawie własnego dekretu,
obowiązków Naczelnika Państwa, Józef Piłsudski złożył dymisję ze stanowiska ministra.
„Nie rzucim ziemi skąd nasz ród,
nie damy pogrześć mowy(...)"
W wyniku zaborów państwo polskie zostało wymazane z mapy Europy. Pomimo licznych
powstań (kościuszkowskiego z 1794r., listopadowego z 1830 r., oraz styczniowego z 1863 r.), nie
udało się doprowadzić do odzyskania niepodległości. Dopiero światowy konflikt, w którym wzięły
udział wszystkie mocarstwa zaborcze, stał się szansą na niepodległość.
11 listopada nie od razu stał się świętem państwowym. Spory o datę odrodzenia państwa
polskiego toczyły się przez całe dwudziestolecie międzywojenne. Dzień 11 listopada ustanowiono
świętem narodowym dopiero ustawą z kwietnia 1937 roku, czyli prawie 20 lat po odzyskaniu
niepodległości. Przed II wojną światową święto obchodzono tylko dwa razy - w roku 1937 i 1938
W 1945 roku listopadowe święto zostało zniesione. W jego miejsce wprowadzono 22 lipca. Wraz
z narastaniem opozycji wobec PRL, dzień 11 listopada stawał się coraz częściej okazją do
demonstrowania społecznego oporu.
11 listopada 1981 roku po raz pierwszy w historii PRL władze państwowe złożyły wieńce
przed Grobem Nieznanego Żołnierza, a data została wpisana w kalendarz oficjalnie obchodzonych
rocznic. W 1989 roku 11 listopada został przywrócony jako święto państwowe. Obchodzimy je co
roku, jako Narodowe Święto Niepodległości.