2010-04-06 - POLSKA

www.dzienniklodzki.pl
Polska Dziennik Łódzki | 6 kwietnia 2010 | 21
Poradnik
Korki
we wtorki
Maturzysto, sprawdź, ile umiesz
Język polski przed maturą
Odpocznij – wyluzuj – wyhamuj – wejdź na WWW.MATURY2010.PL – chwila wytchnienia w sieci dla naszych maturzystów
Rozwiąż zadania. Odpowiedzi porównaj z podanymi na www.dzienniklodzki.pl
Tekst 1
Zadanie 7. Uzupełnij zdanie:
O FORMIE
Władysław Tatarkiewicz
wskazując
[. . .] forma i treść, uwaŜane za równie niezbędne i wzajem się uzupełniające czynniki, w XIX, a zwłaszcza w XX wieku zaczęły współzawodniczyć
ze sobą. Powstał nieznany przedtem spór: forma czy treść jest w sztuce
waŜniejsza?
Spór ten podsycali radykalni zwolennicy formy, jak Stanisław Ignacy
Witkiewicz, który twierdził, Ŝe „istota rzeczy jest cała tylko i jedynie w Czystej Formie”, i czystą formę pisał z duŜych liter. A był jednym z wielu –
jego czas (1920–1939) był czasem manifestu formalizmu, suprematyzmu, unizmu, puryzmu, neoplastycyzmu, wystąpień Malewicza w Rosji,
Le Corbusiera w Szwajcarii, formistów w Polsce, Mondriana w Holandii,
Focillona we Francji. Teza formalizmu w umiarkowanej postaci brzmi jak
u Le Corbusiera: „W prawdziwym dziele sztuki najwaŜniejsza jest forma”.
W postaci skrajnej, jak u Witkiewicza: waŜna jest tylko forma. W negatywnej wersji: treść jest niewaŜna. To znaczy: niewaŜny jest temat ani
narracja, ani zgodność z rzeczywistością, ani idea, ani co dzieło sztuki
przedstawia, ani nawet co wyraŜa. Bo, według formuły Focillona, formy
nie są znakami ani obrazami, oznaczają i wyraŜają jedynie siebie. [. . .]
[. . .] nabrało znaczenia rozróŜnienie dwu rodzajów form: tych, którym
odpowiada jakaś treść, i tych, którym nie odpowiada Ŝadna. Są bowiem
formy przedstawiające (odtwarzające, przedmiotowe, figuratywne) i są
abstrakcyjne (nieprzedstawiające). Dwojakość form była zauwaŜona od
dawna, wszak juŜ Platon przeciwstawiał „piękno istot Ŝywych” i „piękno
linii prostej i koła”. [. . .]
JednakŜe ostre przeciwstawienie tych dwu rodzajów form moŜe być
kwestionowane. Malarz abstrakcjonista, jakim był Kandinsky, wskazywał,
Ŝe formy abstrakcyjne stanowią tylko kraniec ciągłego szeregu form od
czysto przedmiotowych do abstrakcyjnych. Nie mówiąc juŜ o tym, Ŝe
formy abstrakcyjne wielorako powstają z inspiracji przedmiotowych i Ŝe
działają na odbiorców częstokroć przez to, Ŝe kojarzą się z przedmiotowymi. Ale tak czy inaczej, w XX wieku forma doszła do najwyŜszej
pozycji w teorii sztuki. [. . .]
Witold Gombrowicz zapisał w swym Dzienniku: „Rzeczywistość nie
jest czymś, co dałoby się bez reszty zamknąć w formie”. A dalej: „NajwaŜniejszy i najbardziej drastyczny i nieuleczalny spór to ten, który wiodą
w nas dwa podstawowe dąŜenia: jedno, które pragnie formy, kształtu,
definicji, drugie, które broni się przed kształtem, nie chce formy”. Jak
rozumiał tę formę, której wprawdzie pragniemy, ale przed którą się bronimy? Wydaje się, Ŝe rozumiał ją jako obowiązującą regułę, jako prawo
kierujące człowiekiem, ale teŜ ciąŜące na nim. Jest to forma w znaczeniu innym jeszcze niŜ dotąd zestawione [. . .]. Przeciwieństwem jej jest
wolność, indywidualność, Ŝycie, zmienność, twórczość.
Dzieje sześciu pojęć. Sztuka. Piękno. Forma. Twórczość.
Odtwórczość. PrzeŜycie estetyczne, 1975, fragmenty
Zadanie 1. Określ główny problem rozwaŜań W. Tatarkiewicza.
Zadanie 2. Określ treść i formę tekstu Tatarkiewicza.
Zadanie 3. Na podstawie tekstu sformułuj definicję formalizmu.
Zadanie 4. Sformułuj załoŜenia formalizmu w trzech ujęciach: umiarkowanym, skrajnym i negatywnym.
Zadanie 5. W jaki sposób S.I. Witkiewicz podkreślał znaczenie formy?
Zadanie 6. Wymień i krótko omów dwa rodzaje form, o których
pisze Tatarkiewicz. Przy kaŜdej z nich napisz nazwisko twórcy, który –
Twoim zdaniem – reprezentuje daną formę.
Kandinsky
...........................
........................
tradycyjny podział rodzajów form,
między nimi.
Zadanie 8. Na czym polega paradoks w Gombrowiczowskim pojmowaniu formy?
Zadanie 9. Zacytuj zdanie, w którym Tatarkiewicz zwięźle definiuje
Gombrowiczowskie rozumienie formy.
Zadanie 10. WskaŜ róŜnicę między postrzeganiem formy przez Witkacego i przez Gombrowicza.
Zadanie 11. Spośród słownikowych definicji wyrazu „forma” podkreśl te, które moŜna odnieść do wypowiedzi Tatarkiewicza.
• Forma:
1. «wygląd czegoś»
2. «przejaw czegoś»
3. «układ skoordynowanych elementów»
4. «zespół środków artystycznych uŜytych przez artystę; teŜ: wyraz
zewnętrzny dzieła sztuki»
5. «stan sprawności fizycznej lub psychicznej człowieka»
6. «stan sprawności organizmu osiągnięty na skutek treningu»
7. «sposób postępowania, zachowania się»
8. «szablon, wykrój»
9. «naczynie do pieczenia ciasta»
10. «naczynie nadające kształt roztopionej masie plastycznej»
11. «według Arystotelesa: istota pojęciowa przedmiotu»
12. «według Kanta: wkład umysłu do poznawanego przedmiotu»
13. «budowa wyrazu»
14. «wielomian jednorodny wielu zmiennych»
15. «zespół elementów drukarskich przygotowany do druku»
Źródło: internet, strona http://sjp.pwn.pl
Rozwiąż zadaktórego legenda tak dalece przerosłaby jego realny wpływ na współczesnych i potomnych.
Bo zwaŜmy: od tamtych czasów aŜ do dziś nie ma w polskiej literaturze
– poza samymi futurystami – nikogo, kto przyznawałby się do tego, Ŝe
futuryzmowi coś zawdzięcza. [. . .]
A jednocześnie samo zjawisko futuryzmu wciąŜ intryguje i pobudza
do myślenia badaczy, krytyków, eseistów. Chyba nie tylko dlatego, Ŝe
w swoich zewnętrznych przejawach – we wszystkich tych Ŝółtych bluzach,
fonetycznej ortografii, skandalach i wygłupach – było tak barwne i niepowtarzalne. I nie tylko dlatego równieŜ – choć to juŜ powód powaŜniejszy
– Ŝe futuryzm był pierwszym etapem narodzin literackiej awangardy, która
wyrosła z niego i natychmiast go odrzuciła, jako taki więc mimo wszystko
nie da się pominąć przy rozpatrywaniu wszelkich awangardowych tendencji sztuki naszego stulecia.
Myślę, Ŝe zjawisko futuryzmu okazuje się naprawdę interesujące dopiero wtedy, gdy próbujemy odpowiedzieć, dlaczego futuryści przegrali.
Dlaczego przegrali tak dotkliwie? I gdy widzimy w ich przegranej prefigurację straconych złudzeń całej naszej epoki. [. . .]
Z początku są to złudzenia właśnie futurystyczne: niezmącona wiara
w przyszłość, w radykalną nowość rozwiązań, jakie – natychmiast, juŜ jutro – przyniesie historia, postęp, technika, w moŜliwość uwolnienia się za
jednym zamachem od wszelkich zobowiązań, jakie niesie ze sobą tradycja, kultura, zbiorowe doświadczenie ludzkości. Takiego rodzaju wiara nie
moŜe trwać długo. Umysł, rzucony w ocean absolutnej wolności, prędzej
czy później [. . .] kończy ucieczką od wolności, poszukiwaniem jakiegoś
stałego lądu, oparcia w jakimkolwiek autorytecie.
Trzy złudzenia i trzy rozczarowania polskiego futuryzmu, 1979, fragmenty
Zadanie 15. Podaj trzy paradoksy dotyczące futuryzmu.
Zadanie 16. Wypisz z tekstu dwa wyraŜenia o charakterze ekspresywnym określające futurystów.
Zadanie 12. Przedstaw krótko treść kaŜdego akapitu.
Zadanie 17. Podaj dwa przykłady działań futurystów, które miały charakter skandalu lub prowokacji artystycznej.
Zadanie 13. Wymień dwa przykłady świadczące o zastosowaniu
przez Tatarkiewicza stylu naukowego.
Zadanie 18. Jakie było znaczenie futuryzmu w kulturze w momencie,
gdy oddziaływał na nią bezpośrednio i po latach?
Zadanie 14. Napisz, co łączy budowę wyrazów: formalizm, suprematyzm, unizm, puryzm, neoplastycyzm. Podaj własny przykład wyrazu o analogicznej budowie.
Zadanie 19. Odwołując się do tekstu i własnej wiedzy, wyjaśnij znaczenie stwierdzenia: „widzimy w ich [futurystów] przegranej prefigurację
straconych złudzeń całej naszej epoki”.
Zadanie 20. Czym tłumaczy Barańczak przegraną futurystów?
Tekst 2
PARADOKSY FUTURYZMU
Stanisław Barańczak
Byli garstką skandalistów, błaznujących szaleńców, literackich chuliganów. Dziś, po sześćdziesięciu latach – są klasykami. Obiektami analiz,
monografii, rozpraw doktorskich, autorami wierszy zebranych z portretem na frontispisie. Bohaterami legendy. Czy ci pomysłowi awanturnicy, drukujący swoje wiersze na papierze tapetowym, obrzucani
jajkami przez publiczność i zatrzymywani przez policję na wieczorach
autorskich, obwoŜący się nawzajem nago na taczkach po ulicach Warszawy, mogli przypuszczać, Ŝe wybór ich manifestów i poezji – którym sami prorokowali Ŝywot jednodniowy – ukaŜe się sześćdziesiąt lat
później w szacownej serii „Biblioteki Narodowej”? Futuryści. Dzieje ich
legendy kryją w sobie nie tylko ten paradoks. Ale największym paradoksem są same rozmiary tej legendy. MoŜna by w ogóle powiedzieć, Ŝe
nie było w dwudziestowiecznej Polsce drugiego zjawiska literackiego,
Zadanie 21. Uzasadnij, dlaczego hasła futurystów autor nazywa złudzeniami.
Zadanie 22. Napisz swoimi słowami, na czym polegały wspomniane
w tekście „złudzenia futurystyczne”.
Zadanie 23. Nazwij trzy środki artystycznego wyrazu wykorzystane
w ostatnim zdaniu.
Zadanie 24. Wypisz zdanie, w którym ujawnia się pierwszoosobowy
narrator.
Zadanie 25. Wybierz najlepszą odpowiedź:
Akapit 2:
A. zaprzecza treści wcześniejszego akapitu.
B. rozwija pierwsze zdanie akapitu 1.
C. nie łączy się treściowo z akapitem 1.
D. jest dopowiedzeniem do ostatniego zdania pierwszego akapitu.