Środki Unii Europejskiej - szanse i zagrożenia, Grzegorz Gorzelak

ŚRODKI UNII EUROPEJSKIEJ –
SZANSE I ZAGROŻENIA
Grzegorz Gorzelak
współpraca: A.Płoszaj, M.Smętkowski
Konwersatorium „CZWARTKI U EKONOMISTÓW” PTE
11 maja 2015 r.
Motto, które powinno być przestrogą…
„Bądźmy cierpliwi, kiedyś się przyda…”
Autor: burmistrz jednego z miast w Polsce Wschodniej,
któremu GDDKiA wybudowała niepotrzebną obwodnicę
na kierunku W-Z, zamiast bardzo potrzebnej drogi (niestety,
wojewódzka) na kierunku Płn-Płd
Ogółem z Unii do Polski 2007-2013
(brutto)
Program
Alokacja w
mld euro
Polityka Spójności razem
67,9
Rozwój Obszarów Wiejskich
13,2
Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa
i nabrzeżnych obszarów rybackich
0,7
Dopłaty bezpośrednie
15,1
Razem
96,9
Razem „netto”
ca 60,0
PKB Polski 2007-2013
Inwestycje zagraniczne 2007-2014
2500
Udział %
w alokacji
70,0
13,6
0,7
15,6
100,0
UE/PKB: 3,8%
UE(netto)/PKB: 2,5%
105 UE(n)/BIZ: 65%
Udział środków UE brutto w inwestycjach
krajowych ze środków publicznych
Cele socjalne czy rozwojowe?
Wytrych: „cywilizacyjne”
• Wstępne oceny są pesymistyczne: tylko część (jaka?) środków
jest wydawana tak, że przyczynia się do trwałego rozwoju.
• Strategie i programy mówią o rozwoju – w rzeczywistości
projekty w większej mierze przyczyniają się do poprawy życia
mieszkańców, nie zaś do dynamizacji rozwoju.
• Mimo znaczących nakładów na innowacje Polska cofa się w
europejskich uporządkowaniach na skalach innowacyjności –
notuje 3. w UE najwolniejszy wzrost innowacyjności (Innovation
Union Scoreboard 2014).
• Jedyny istotny postęp w infrastrukturze. Ale jej prorozwojowe
efekty nie są automatyczne (droga jest warunkiem koniecznym
do rozwoju, ale niewystarczającym).
• Jeżeli zewnętrzne zasilenia 2004-2020 (2022) nie
zainicjują trwałego wzrostu, to istnieje
niebezpieczeństwo, że gospodarka nie będzie w
stanie utrzymać, modernizować, a tym bardziej
rozbudować potencjału materialnego dzięki nim
stworzonego.
• Syndrom gminnego parku wodnego w makroskali
(ale także puste często laboratoria, domy studenta,
sale sportowe, centra kryzysowe, oczyszczalnie,
baseny „termalne” – może i opery? - itd.).
Silny efekt podażowy – przyspieszenie rozwoju
efekt
efekt popytowy
efekt podażowy
efekt łączny
czas
Słaby (lub wręcz ujemny) efekt podażowy spowolnienie rozwoju po ustaniu efektu popytowego
efekt
efekt popytowy
efekt podażowy
efekt łączny
czas
„Raport Misiąga”: biedni dostają więcej, ale
„nadganiania” rozwoju z tego nie ma
Korelacje tempa wzrostu PKB województw i środkami unijnymi, 2004-2012
Środki unijne na 1 mieszkańca
Środki ogółem
Środki Wspólnej Polityki Rolnej
Środki na infrastrukturę z EFRR i FS
Dynamika
PKB
-0,59
-0,67
0,38
Czy bez środków Unijnych dynamika byłaby jeszcze mniejsza?
Nie wiadomo.
Ale faworyzowanie województw najsłabszych nie doprowadziło do
wyrównywania różnic międzyregionalnych – choć poprawiło warunki
życia w tych regionach.
Źródło: J.Misiąg, W.Misiąg, M.Tomalak, Ocena efektywności wykorzystania pomocy
finansowej Unii Europejskiej jako instrumentu polityki spójności społeczno-gospodarczej
oraz poprawy warunków życia, Rzeszów 2013
W skali NUTS3
Środki Polityki Spójności na
mieszkańca, 2007-2012
Pl
n
Dynamika PKB, 2007-2012, ceny
stale
Brak zależności
W skali powiatów, 2007-2102
Wartość projektów ogółem
Wartość projektów ogółem na mieszkańca
Analiza korelacji wskazuje, że:
• Więcej środków napłynęło do zamożniejszych podregionów o
większym znaczeniu usług w strukturze gospodarczej. Może
dzięki temu większa efektywność?
• Słabszy rozwój tych podregionów, które otrzymały relatywnie
więcej środków (w szczególności w odniesieniu do wydajności
pracy i wzrostu wartości dodanej brutto w przemyśle).
• Brak korelacji środków wydanych na kapitał ludzki z rozwojem
(niski wzrost wydajności, odpływ ludności, słaby wzrost
wartości dodanej brutto w przemyśle), ale nakłady te są
dodatnio skorelowane z rozwojem usług zaawansowanych.
• Brak korelacji między wielkością napływu środków per capita a
tempem wzrostu.
opinii samorządów (do 50 tys. mieszkańców)
Bardo
PrzeciętBrak
duże i duże ne i małe wpływu
Trudno
powiedzieć
Przyspieszył wzrost gospodarczy
Powstały nowe miejsca pracy
Zwiększyła się produkcja rolna
Przedsiębiorcy stali się bardziej
konkurencyjni
22,1
11,5
23,8
15,7
51,3
60,1
37,3
49,0
8,4
12,3
19,3
11,8
12,8
9,4
13,1
16,6
Pojawili się nowi inwestorzy
Zmniejszyło się bezrobocie
Ludziom żyje się lepiej
Poprawił się stan środowiska
przyrodniczego
12,5
7,8
44,5
55,9
48,4
55,5
41,0
30,1
20,9
15,6
2,8
4,0
10,6
13,2
7,1
5,0
w opinii
samorządów (do 50 tys. mieszkańców)
Gminy postulujące wprowadzenie zmian
Zwiększyć ilość środków
Osłabić kryteria przyznawania
Zmniejszyć sprawozdawczość,
osłabić kontrolę
Zwiększyć bezzwrotne dotacje dla
przedsiębiorstw
Rodzaj Zwiększyć granty zwrotne dla
zmian przedsiębiorstw
Zwiększyć ilość środków na
infrastrukturę lokalną
Zmniejszyć ilość środków na
szkolenia
Zwiększyć dopłaty bezpośrednie
dla rolników
Polska Ziemie Wielko- Kongre- Galicja
n=1251 Zachodnie polska sówka n=186
n=303 n=193 n=569
87,1
88,8
87,0
86,1
87,6
81,7
81,8 81,9
80,7
84,4
68,7
71,0
66,8
67,1
71,5
71,5
69,7
71,5
71,9
73,1
70,8
72,3
68,9
69,2
75,3
63,2
65,3
65,3
59,9
67,7
83,8
85,1
84,5
83,9
83,9
52,3
46,9
59,1
51,3
59,1
64,5
56,4
61,1
69,9
64,5
Jako jedni z nielicznych otrzymamy
więcej w okresie 2014-2020
Finanse 2014-2020, porównanie z 2007-2013
Program Operacyjny
Alokacja
mld euro
Udział
procentowy
20072013
20142020
20072013
20142020
Infrastruktura i Środowisko
28,3
27,5
41,8
33,3
Kapitał Ludzki/
Wiedza, Edukacja Rozwój
10,0
4,3
14,7
5,2
Innowacyjna Gospodarka/
Inteligentny Rozwój +Polska Cyfrowa
8,7
8,6+2,2
12,8
13,1
Rozwój Polski Wschodniej
2,4
2,1
3,5
2,5
Pomoc Techniczna
0,5
0,7
0,8
0,8
Europejska Współpraca Terytorialna
0,7
0,7
1,1
0,8
Regionalne Programy Operacyjne
17.3
36,9
25,4
44,7
Razem
67,9
83,0
100,0
100,0
Brak zmiany.
Niewiadoma.
jest zgoda na koncentrację?
Czy
Są dążenia, ale partykularne presje są chyba
zbyt silne
Może coś się poprawi
Trzeba zmienić model ewaluacji i chcieć wiedzieć (casus ewaluacji
dla Polski Wschodniej).
Nie należy liczyć na zmiany – psychologia łatwych
pieniędzy i inercji administracji są już zbyt silnie zakorzenione.
Dziękuję za uwagę
www.euroeg.uw.pl
[email protected]