WSEWS Joanna Buchajska

Slajd 1
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
UKŁAD
MIĘŚNIOWY
Slajd 2
MIOLOGIA OGÓLNA
• Mięśnie tworzą czynny narząd ruchu. Zbudowane
są z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej
sterowanej przez ośrodkowy układ nerwowy.
Ze względu na ich przyczepy do kości szkieletu
noszą nazwę mięśni szkieletowych.
• Naukę o mięśniach dzieli się na miologię ogólną
i szczegółową. Miologia ogólna dotyczy budowy,
kształtu i czynności mięśni, natomiast
szczegółowa rozpatruje grupy mięśni w różnych
okolicach ciała.
J
S
Slajd 3
W
E
S
W
a
k
s
BUDOWA MIĘŚNIA
• Mięsień (musculus) stanowi jednostkę strukturalną
czynnego narządu ruchu. Składa się z części zbudowanej
z włókien mięśniowych otoczonych łącznotkankową
omięsną wewnętrzną, a całość otoczona jest osłoną
zwaną omięsną zewnętrzną oraz ze ścięgien
przymocowujących mięsień do kości.
• Mięsień przyczepiony jest w dwóch punktach –
początkowym, który jest bardziej stały (położony bliżej
tułowia) i końcowym, który jest bardziej ruchomy.
Odcinek między początkiem a końcem mięśnia nazywany
jest brzuścem i zwykle leży na powierzchni kości.
KSZTAŁTY MIĘŚNI
Slajd 4
a
k
s
Wzajemny stosunek części mięsnej (brzuśca) do
ścięgnistej (wąskich ścięgien lub szerokich rozcięgien)
jest różny i w związku z tym mięśnie mają różne
kształty, stąd ich różne nazwy, np.:
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
• mięsień wrzecionowaty ma
brzusiec w kształcie wrzeciona,
środkową część szerszą,
zwężającą się w kierunku obu
końców, które następnie
przechodzą w ścięgna.
Włókna mięśniowe
przebiegają równolegle do
siebie i do osi długiej mięśnia.
Slajd 5
KSZTAŁTY MIĘŚNI c.d.
• Mięsień może mieć jeden brzusiec lub więcej i stąd wyróżnia się
mięśnie dwubrzuścowe, w których między brzuścami znajduje się
ścięgno międzymięśniowe, lub mięśnie, których brzuśce łączą się
z jednej strony we wspólne ścięgno.
• W zależności od liczby brzuśców (głów) wyróżnia się mięśnie:
dwugłowe,
trójgłowe,
czworogłowe.
J
S
Slajd 6
W
E
S
W
KSZTAŁTY MIĘŚNI c.d.
• Jeżeli brzusiec jest płaski
i rozłożony na większej
przestrzeni, to nosi nazwę:
mięsień płaski. Jego część
ścięgnista jest szeroka i nosi
nazwę: rozcięgno.
PRZEBIEG MIĘŚNI
Slajd 7
a
k
s
Może być prosty, skośny lub okrężny.
Mięśnie okrężne stanowią
odrębny rodzaj ze względu na czynność
zwężającą lub zamykającą jakiś
przewód. Znajdują się w grupie mięśni
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
skórnych twarzy w otoczeniu szpary
1
ustnej i powiekowej, a także
2
w otoczeniu takich przewodów jak
cewka moczowa i odbyt.
Nie przyczepiają się do kości
i noszą nazwę zwieraczy.
1 m. okrężny oka
2 m. okrężny ust
UKŁAD WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH
Slajd 8
Układ przebiegu włókien
mięśniowych w stosunku do ścięgna jest
różny.
• W mięśniu wrzecionowatym włókna
ułożone są równolegle względem siebie,
a ścięgna są przedłużeniem kierunku
włókien.
• W mięśniu pierzastym włókna mięsne
biegną skośnie do ścięgien, jedno
ścięgno jest pojedyncze, a drugie
rozdwojone.
J
S
• W mięśniu półpierzastym włókna
biegną skośnie w stosunku do obu
ścięgien.
W
E
S
m. pierzasty
URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI
Slajd 9
W
Zbudowane są z tkanki łącznej i odnoszą się do pojedynczego
mięśnia lub do grupy mięśni.
Do pojedynczego mięśnia odnosi się
pochewka – jest to tkanka otaczająca jego
ścięgno. Składa się z części włóknistej
(zewnętrznej) i maziowej (wewnętrznej).
Pochewka maziowa zbudowana jest
również z dwóch warstw – jedna
bezpośrednio pokrywa ścięgno i jest z nim
ściśle złączona, druga wyściela pochewkę
włóknistą.
W przestrzeni między nimi znajduje się
maź, która nie wypływa, ponieważ
przestrzeń na obu końcach jest zamknięta.
Pochewki znajdują się na ścięgnach
mięśni kończyn.
ścięgno
Slajd 10
a
k
s
URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d.
Do pojedynczych mięśni odnoszą
się także troczki.
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
troczek boczny rzepki
Troczki są to pasma tkanki
łącznej biegnące nad zagłębieniami
kości. Powstają w ten sposób kanały
dla przebiegu ścięgien.
Slajd 11
troczek
przyśrodkowy
rzepki
URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d.
Urządzenia wspólne dla grup
mięśniowych to: powięzie, kaletki
maziowe i przegrody międzymięśniowe.
Powięź to silna błona
zbudowana z tkanki łącznej
włóknistej, która otacza pojedynczy
mięsień lub grupę mięśni. Powięzie
otaczają grupy mięśni
odpowiadających za te same
powięź
czynności i oddzielają je od mięśni
piersiowo o czynnościach przeciwstawnych.
lędźwiowa
Występują także powięzie
wspólne dla pewnej części ciała,
np. powięź szeroka uda.
Powięzie są także
miejscem przyczepu włókien
mięśniowych.
J
S
Slajd 12
W
E
S
W
URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d.
Przegrody międzymięśniowe są to pasma łącznotkankowe
odchodzące od powięzi i dochodzące do kości kończyn.
Oddzielają od siebie grupy mięśni antagonistycznych.
Dzięki ich obecności powstają loże mięśniowe (przestrzeń
między powięzią, przegrodami międzymięśniowymi i kością),
w których mięśnie mogą się swobodnie przesuwać, a ich ściany
stanowią osłonę grupy mięśniowej i przeszkodę w rozszerzaniu się
procesów chorobowych.
Kaletki maziowe znajdują się pod ścięgnami w otoczeniu
stawów, zawierają maź, ułatwiającą ślizganie się ścięgien.
Slajd 13
a
k
s
CZYNNOŚĆ MIĘŚNI
• Mięsień reaguje na bodźce płynące z układu nerwowego skurczem.
Podczas skurczu wytwarza się energia cieplna i mechaniczna, dzięki
której możliwy jest ruch. Podstawowym warunkiem pracy mięśnia jest
jego łączność z ośrodkowym układem nerwowym.
• Jednostkę motoryczną tworzy 1 komórka nerwowa i unerwione przez
nią komórki mięśnia. Liczba włókien mięśniowych w jednostce
motorycznej jest różna w zależności od wielkości mięśnia: im mięsień
jest większy, tym większa jest ich liczba.
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
• Włókno mięśniowe pod wpływem bodźca kurczy się maksymalnie, ale
mięsień jako całość kurczy się z różną siłą, która zależy od liczby włókien
pobudzonych do skurczu. Przy pobudzeniu wszystkich włókien skurcz
jest maksymalny i dalsze pobudzanie nie zwiększa siły skurczu.
Slajd 14
WŁASNOŚCI MIĘŚNI
Cechami charakterystycznymi mięśnia są:
• sprężystość,
• pobudliwość,
• kurczliwość
Sprężystość jest to zdolność mięśnia, po znacznym
wydłużeniu jego włókien, do powrotu do jego pierwotnej
długości.
Systematycznie stosowane ćwiczenia rozciągające (do
granicy ruchu) pobudzają włókna mięśniowe do wzmożonego
wzrostu na długość, co prowadzi do zwiększania możliwości
ruchowych stawów.
Największą zdolność do pracy mięsień osiąga wtedy, gdy
może się skurczyć od stanu swego największego rozciągania do
największego skurczu, ponieważ siła skurczu wzrasta przez
rozciąganie.
J
S
Slajd 15
W
E
S
W
WŁASNOŚCI MIĘŚNI c.d.
Pobudliwość to zdolność mięśnia do odpowiadania
skurczem na różnego rodzaju bodźce działające na mięsień
bezpośrednio lub za pośrednictwem nerwu ruchowego.
Kurczliwość jest efektem pobudliwości. Jest to zdolność
mięśnia do skrócenia włókien.
Mięsień kurcząc się zmniejsza swoją długość i zbliża do
siebie oba punkty przyczepu, przekształcając jednocześnie
energię chemiczną na ciepło i energię mechaniczną (czego
wyrazem jest ruch).
Zdolność skrócenia się mięśnia (wielkość ruchu, jaki
mięsień może spowodować) jest proporcjonalna do długości
włókien mięśniowych.
Siła mięśniowa wyzwalająca się podczas skurczu
mięśniowego zależy od liczby włókien mięśniowych ułożonych
równolegle w jednym szeregu.
RODZAJE PRACY MIĘŚNIOWEJ
Slajd 16
a
k
s
Siła mięśni zmienia się w zależności od wykonywanej pracy.
Systematycznym treningiem można doprowadzić do zwiększenia siły
mięśnia. Dochodzi wówczas do przerostu czynnego, którego wyrazem
jest zgrubienie poszczególnych włókien. Następstwem tego jest
zwiększenie objętości mięśnia przy nie zmienionej długości.
• Efektem pracy umięśnienia szkieletowego może być ruch kości
w stawach (przemieszczanie ciała lub jego odcinka w przestrzeni), który
jest efektem pracy dynamicznej. Podczas tego rodzaju pracy występują
skurcze izotoniczne mięśni, podczas których występuje skrócenie
długości mięśnia bez zmiany napięcia mięśniowego.
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
• Innym przejawem pracy mięśni szkieletowych może być utrzymywanie
pozycji ciała lub jego części (ustalenie stawów).
W takim przypadku mięśnie wykonują pracę statyczną – nie skracają
swojej długości (nie zbliżają swoich punktów przyczepów)
i nie wywołują ruchu. Tego rodzaju skurcze noszą nazwę izometrycznych,
podczas których występuje jedynie zmiana napięcia mięśniowego.
Slajd 17
FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI
W zależności od wielkości wyzwalanej siły
wyróżnia się trzy formy działania mięśni:
• koncentryczne,
• stabilizujące,
• ekscentryczne
Działanie koncentryczne zachodzi, gdy siła
mięśniowa (moment siły mięśniowej) jest większa
od momentu siły oporu. W takiej sytuacji mięsień
pełni swoją właściwą funkcję (podstawową):
zginacz – zgina, prostownik – prostuje.
J
S
Slajd 18
W
E
S
W
FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI c.d.
Działanie stabilizujące występuje
wówczas, gdy moment siły mięśniowej
jest równy momentowi siły oporu.
FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI c.d.
Slajd 19
a
k
s
Podczas działania ekscentrycznego moment siły mięśniowej
jest mniejszy od momentu siły oporu. Zachodzący w takich
warunkach ruch jest zgodny z kierunkiem działania siły oporu,
a przeciwdziałająca siła mięśniowa wpływa na zmniejszenie
prędkości wykonywanego ruchu.
J
S
j
a
h
c
u
B
a
n
n
a
o
W
W
E
S