121 Faliszewski.qxp

Fizjoterapia Polska
ARTYKU£ POGL¥DOWY / OPINION ARTICLE
1
Zalety pionizacji u dzieci z mózgowym
pora¿eniem dzieciêcym
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
Vertical positioning advantages in children
with cerebral palsy
al
us
eo
nly
-d
istr
Nadrzêdnym celem artyku³u jest przedstawienie fizjoterapeutom, lekarzom, rodzicom oraz osobom, od których zale¿y proces
rehabilitacji dzieci z mózgowym pora¿eniem dzieciêcym (m. p. dz.), konkretnych argumentów przemawiaj¹cych za bezwzglêdn¹
koniecznoœci¹ stosowania pionizacji, na ka¿dym etapie pracy terapeutycznej, w oparciu o wiek dziecka, a nie osi¹gniêæ tzw. du¿ej
motoryki. Wyró¿niæ mo¿na dwa podstawowe rodzaje pionizacji w zale¿noœci od stanu pacjenta: pionizacja bierna lub czynna. G³ównym problemem rehabilitacyjnym u dzieci z m. p. dz. jest pionizacja czynna, czyli mo¿liwoœæ samodzielnego przyjêcia pozycji stoj¹cej, przeciwdzia³aj¹c sile grawitacji. Jej brak lub znaczne opóŸnienie w czasie w stosunku do normy pionizacji (ok. 16 miesi¹ca
¿ycia) niesie za sob¹ szereg niekorzystnych zmian wskazanych w treœci artyku³u. Jedyn¹ alternatyw¹ w tej sytuacji wydaje siê byæ
pionizacja bierna za pomoc¹ pionizatorów. Pionizacja bierna to przede wszystkim prze³amywanie nieprawid³owych wzorców posturalno – ruchowych u dzieci. Pionizacja dziecka pozwala na wyhamowanie wzmo¿onego napiêcia spastycznego. Bierna pionizacja
u³atwia wykonywanie czynnoœci w ¿yciu codziennym: jedzenie, odrabianie lekcji, czytanie, pracê przy komputerze oraz ma wp³yw
na przebieg procesów fizjologicznych.W za³o¿eniu metody Neurodevelopment Treatment (NDT) pionizacja jest priorytetem podczas stosowania technik stymulacji w trakcie terapii. Jedynym przeciwwskazaniem do biernej pionizacji mo¿e byæ d³ugotrwa³a niechêæ dziecka do takiej formy przyjêcia pozycji stoj¹cej. Korzyœci p³yn¹ce z pionizacji dzieci z mózgowym pora¿eniem dzieciêcym przy wykorzystaniu sto³ów pionizacyjnych (pionizacja bierna) rozpatrzono w artykule z punktu widzenia sensomotoryki, psychologii, anatomii, fizjologii
oraz mo¿liwoœci powrotu poszczególnych funkcji ruchowych. Zwrócono równoczeœnie uwagê na niekorzystne skutki unieruchomienia w pozycji le¿¹cej. Wyniki badañ przeprowadzonych na osobach krótkotrwale i d³ugotrwale przebywaj¹cych w pozycji le¿¹cej
wskutek chorób b¹dŸ urazów, jak i zdrowych ludzi dowodz¹, ¿e unieruchomienie (ang. bed rest) prowadzi do istotnych, niekorzystnych fizjologicznych zmian.
SUMMARY
is c
op
y is
for
pe
rs
on
A primary aim of this paper is an introduction of the concrete arguments to physiotherapists, physicians, parents and other professionals who deal with rehabilitation of children with cerebral palsy, about the importance and the necessity of application into
practice vertical positioning method based on the age of a child, not on the achievements of gross motor activity, at any stage of
a physical therapy process. Two basic types of vertical positioning method may be distinguished depending on the condition of
a patient: the passive and the active vertical positioning method. The difficulty in the active vertical positioning method, that is in
the ability of taking up the standing position unaided, opposing the force of gravity, is the major rehabilitation problem of children
suffering from cerebral palsy. It is manifested by the inability to take up the standing position unaided at all or the delay in it in the
proportion to the vertical positioning standard (about the 16th month of a lifetime) and it results in many disadvantageous changes
mentioned in this article. The passive vertical positioning with the help of vertical positioners seems to be the only alternative in this
situation. The passive vertical positioning method is above all, the overcoming of incorrect postural-motor patterns in children. The
vertical positioning method enables the suppression of intensified spastic tension. The passive vertical positioning facilitates the
performance of different ADL, e. g. eating, doing homework, reading, the use of a computer, and has an influence on the course
of physiological processes. The Neurodevelopment Treatment method acknowledges it to be a priority while using techniques of
the stimulation during the physical therapy process. The only contraindication to the passive vertical positioning can be the prolonged reluctance of a child to such form of taking up the standing position. The advantages connected with vertical positioning by
use of vertical positioning table of children with cerebral palsy (passive method) are considered from the sensomotor, psychological, physiological and anatomical points of view and ability to regain particular motor functions. Disadvantageous effects of a short
and long-time immobilisation at horizontal position as result of hypokinesis and hypogravity are taken into account as well. The results of the reaserch carried out on people remaining in a recumbent position shortly or prolongedly in consequence of diseases
and injuries as well as on healthy people, prove that bed rest cause essential disadvantageous physiological changes.
Liczba s³ów/Word count: 3120
Tabele/Tables: 0
Ryciny/Figures: 0
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Stanis³aw Faliszewski
Zak³ad Kinezyterapii, Akademia Wychowania Fizycznego
61-871 Poznañ, ul. Królowej Jadwigi 27/39, tel./fax: (0-61) 835-51-43, e-mail [email protected]
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
STRESZCZENIE
ibu
S³owa kluczowe: pionizacja, mózgowe pora¿enie dzieciêce, hipokinezja, hipograwia
Key words: vertical positioning, cerebral palsy, hypogravia, hypodynamia
Piœmiennictwo/References: 33
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
10.04.2005 r.
04.08.2005 r.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
Zak³ad Kinezyterapii, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznañ
Katedra i Klinika Rehabilitacji, Akademia Medyczna, Poznañ
tio
np
roh
ibit
2
ed
.
Stanis³aw Faliszewski1(BF), Ewa Kamiñska1(BEF),
Marzena Wiernicka1(BF), Wanda Stry³a2(F)
Zaanga¿owanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piœmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
© MEDSPORTPRESS, 2006; 2(4); Vol. 6, 167-171
167
eo
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
wyprostnym oraz wystêpowania reakcji stowarzyszonych,
w wyniku których wzrasta napiêcie spastyczne ograniczaj¹ce zdolnoœci motoryczno-lokomocyjne dziecka. Jest to zamkniête ko³o reakcji [2,3].
Dziecko, którego nie pionizuje siê, wykazuje du¿e zapotrzebowanie na ruch, miêdzy innymi poprzez zmianê pozycji g³owy, tu³owia, rotacji, poruszania koñczynami dolnymi. W przypadku m.p.dz. takie zachowania wywo³uj¹ wtórne reakcje toniczne. Przetrwa³e reakcje toniczne uniemo¿liwiaj¹ realizacjê reakcji prostowania, a nastêpnie równowagi, nie pozwalaj¹c jednoczeœnie na wytworzenie prawid³owego mechanizmu antygrawitacyjnego [6,7].
Birkhead i wsp. stwierdzili, ¿e 8 godzin na dobê pozostawania spokojnie w pozycji siedz¹cej lub 3 godziny na
dobê w pozycji stoj¹cej w okresie unieruchomienia w ³ó¿ku
by³o najkrótszym okresem stosowania tego postêpowania,
potrzebnym do unikniêcia pogorszenia tolerancji ortostatycznej [8,9].
Pozostaje zadaæ pytanie – jak osi¹gn¹æ taki czas pionizacji przy nieprawid³owym mechanizmie antygrawitacyjnym
u dzieci z m. p. dz. z postaci¹ spastyczn¹ i wiotk¹? Mo¿liwoœæ tak¹ daje wykorzystanie sto³ów pionizacyjnych, które
pozwalaj¹ na przyjêcie prawid³owej pozycji stoj¹cej (pionizacja bierna), a przede wszystkim prze³amywanie nieprawid³owych wzorców posturalno-ruchowych [10].
Korzyœci p³yn¹ce z pionizacji dzieci z mózgowym pora¿eniem dzieciêcym w pionizatorach mo¿na podzieliæ na kilka grup, takich jak: sensomotoryczne, psychologiczne,
anatomiczne, fizjologiczne i funkcjonalne.
I. ZALETY SENSOMOTORYCZNE
Dziecko d¹¿y zgodnie z koncepcj¹ neurorozwojow¹ do
¿ycia i funkcjonowania w pozycji pionowej. Pozycja ta:
a) umo¿liwia realizacjê linii œrodkowej cia³a
b) zmniejsza iloϾ reakcji stowarzyszonych
c) pozwala na normalizacjê napiêcia miêœniowego, co
prowadzi do poprawy czucia proprioceptywnego [11]
d) wyzwala prawid³ow¹ stymulacjê b³êdnika, co wp³ywa
korzystnie na czucie przestrzeni dziêki rozwojowi schematu cia³a (somatognozji), a to prowadzi do poprawy
równowagi statycznej i dynamicznej ca³ego cia³a [3].
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
Mózgowe pora¿enie dzieciêce – m. p. dz. (paralysis cerebralis infantum) jest to zbiorcze pojêcie obejmuj¹ce ró¿norodne, zmieniaj¹ce siê wraz z wiekiem zaburzenia ruchu
i postawy wspó³istniej¹ce z innymi objawami (padaczka,
upoœledzenie umys³owe), uwarunkowane trwa³ym uszkodzeniem mózgu znajduj¹cego siê w stadium niezakoñczonego rozwoju [1].
Czêstoœæ wystêpowania m. p. dz. w Polsce orientacyjnie ocenia siê na 2-3 promile, co oznacza 1200-2000 przypadków rocznie [1].
Dzieci z mózgowym pora¿eniem dzieciêcym nale¿¹
do tej grupy pacjentów, która powinna byæ poddawana systematycznie zabiegom biernej lub czynnej pionizacji. Wykorzystywany jest do niej pionizator, który umo¿liwia stabilizacjê cia³a pacjenta, zapewniaj¹c pe³n¹ asekuracjê pionizowanego.
Wyró¿niæ mo¿na dwa podstawowe rodzaje pionizacji
w zale¿noœci od stanu pacjenta. Pionizacja bierna przeprowadzana jest na stole pionizacyjnym (nazywanym wczeœniej ³ó¿kiem Egertona), który pozwala na stabilizacjê cia³a,
zapewnia stopniow¹ zmianê po³o¿enia chorego. Pionizacja
czynna wykonywana jest na ³ó¿ku pacjenta i polega na
zmianie po³o¿enia cia³a od le¿enia, przez le¿enie z wysokim oparciem, siadem na ³ó¿ku, siadem z opuszczonymi
nogami i na koñcu do stania obok ³ó¿ka bez podparcia.
W przypadku dzieci z m. p. dz. do pionizacji biernej stosuje siê pionizatory. Istniej¹ dwa sposoby stabilizacji w pionizatorach – pierwszy, kiedy dziecko oparte jest przedni¹
czêœci¹ tu³owia oraz drugi sposób, kiedy oparte jest tyln¹
czêœci¹ tu³owia.
G³ównym problemem rehabilitacyjnym u tych dzieci jest
w³aœnie pionizacja czynna, czyli mo¿liwoœæ samodzielnego
przyjêcia pozycji stoj¹cej, przeciwstawiaj¹c siê sile grawitacji [2,3,4]. Dzieci z tym schorzeniem, je¿eli w ogóle przyjmuj¹ pozycjê stoj¹c¹, wykonuj¹ to w sposób nieprawid³owy,
z punktu widzenia normy rozwojowej, utrwalaj¹c przy tym
niekorzystne wzorce posturalne i motoryczne [5]. Norma fizjologicznej pionizacji przypada w rozwoju motorycznym
dziecka na okres 16 miesi¹ca ¿ycia [5]. W za³o¿eniu metody Neurodevelopment Treatment (NDT) pionizacja jest priorytetem podczas stosowania technik stymulacji dziecka podejrzanego o deficyt neurologiczny [2,3,4], który mo¿e siê
objawiaæ obni¿onym lub podwy¿szonym napiêciem miêœniowym. Napiêcie spastyczne w rozwoju motorycznym
dziecka przejawia siê w postaci globalnych wzorców zgiêciowo-wyprostnych. Wzorce te s¹ nastêpstwem braku hamowania z wy¿szych piêter oœrodkowego uk³adu nerwowego. Spastycznoœæ mo¿na wiêc okreœliæ „nadmiernie wyra¿on¹ negatywn¹ antygrawitacj¹”. W wyniku uszkodzenia
oœrodkowego uk³adu nerwowego dochodzi do dominacji
przetrwa³ych odruchów tonicznych takich jak asymetryczny
toniczny odruch szyjny (ATOS), symetryczny toniczny odruch szyjny (STOS), odruch Moro, odruch toniczno-b³êdnikowy itp. W nastêpstwie tego zablokowany jest prawid³owy
rozwój faz tzw. fizjologicznej „ma³ej pionizacji” czyli kolejno:
raczkowania, czworakowania, wstawania czy innej dowolnej formy lokomocji. Zmniejszona liczba wzorców ruchowych reprezentowanych przez dziecko jest wyrazem „walki” globalnego wzorca zgiêciowego z globalnym wzorcem
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Faliszewski S. i wsp., Pionizacja dzieci z m.p.dz.
168
II. ZALETY PSYCHOLOGICZNE
Ze wzglêdów psychologicznych rozwój dziecka, korzystaj¹cego w ci¹gu doby ze sto³u pionizacyjnego przebiega
w sposób prawid³owy dziêki:
a) w³aœciwej i szerszej ni¿ w le¿eniu czy siadzie percepcji
wzrokowo-s³uchowej
b) mo¿liwoœci rozwoju i doskonalenia koordynacji oko-rêka oraz funkcji manipulacyjnej r¹k
c) poprawie kontroli g³owy, która umo¿liwia prawid³ow¹
pracê jêzyka co korzystnie wp³ywa na rozwój mowy
d) mo¿liwoœci prowadzenia rozmowy „twarz¹ w twarz” terapeuty i pacjenta
e) mobilizacji dziecka do dzia³ania [12].
Wielu terapeutów jest zdania, ¿e zastosowanie zabiegów pionizacji przyspiesza ogólny proces rehabilitacji pacjentów. Obecnie w fizjoterapii obserwuje siê tendencjê
tio
np
roh
ibit
-d
istr
nly
eo
us
al
on
pe
rs
for
y is
op
is c
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Codzienna aktywnoϾ ruchowa powoduje wytwarzanie
bodŸcotwórczych pr¹dów piezoelektrycznych uczestnicz¹cych w przebudowie koœci, nacisk w osi d³ugiej koœci stymuluje tworzenie, a bezruch aktywizuje resorbcjê koœci. Zatem silniejszym bodŸcem dla osteogenezy bêdzie wysi³ek
fizyczny wykonywany w pozycji pionowej ni¿ poziomej.
a) zmniejszenie procesu zaniku koœci poprzez zwiêkszenie tzw. stresu mechanicznego koœci w pozycji stoj¹cej,
tj. obci¹¿enia koœci w osi d³ugiej cia³a [17]
b) zwiêkszenie nacisku wywieranego na koœci przez pracuj¹ce miêœnie oraz zmiany ciœnienia przep³ywu krwi
w koœci i przez koœæ [17,18]
c) uaktywnienie pompy miêœniowo-szkieletowej, co przyczynia siê do zmniejszenia zastojów ¿ylnych w koñczynach dolnych, obrzêków, a tak¿e zwiêkszenia powrotu
krwi ¿ylnej do serca [19]
d) przeciwdzia³anie zanikom miêœniowym, obni¿eniu napiêcia i si³y miêœniowej w pozycji le¿¹cej [20,21,22].
Pozycja le¿¹ca, poprzez zmianê kierunku dzia³ania si³y
grawitacji powoduje wysokie u³o¿enie przepony wypychanej ku górze przez trzewia, co zmusza j¹ do wiêkszej pracy wdechowej, zmniejszaj¹c wymiar klatki piersiowej
w p³aszczyŸnie strza³kowej i pionowej [23]. W zwi¹zku
z tym pionizacja zapewnia:
a) obni¿enie siê narz¹dów wewnêtrznych i w konsekwencji równie¿ przepony, przez co uzyskujemy ³atwiejsz¹
V. ZALETY FUNKCJONALNE
Dziêki mo¿liwoœci wykorzystania koñczyn górnych
w ¿yciu codziennym mo¿na uzyskaæ:
a) samodzielne spo¿ywanie posi³ków
b) naukê takich czynnoœci jak pisanie, rysowanie, malowanie, u¿ywanie klawiatury komputera itp.
c) wykorzystanie koñczyn górnych w æwiczeniach rehabilitacyjnych np. æwiczenia oddechowe, æwiczenia z przyborami
d) prawid³owa ruchomoœæ stawów oraz zachowanie fizjologicznej d³ugoœci miêœni pozwala na naukê samodzielnego ubierania siê i rozbierania, wstawania, siadania
itp. czyli tak niezbêdnych czynnoœci ¿ycia codziennego.
PODSUMOWANIE
Nadrzêdnym celem artyku³u by³o przedstawienie fizjoterapeutom, lekarzom, rodzicom oraz osobom, od których
zale¿y proces rehabilitacji dzieci z m.p.dz., konkretnych argumentów przemawiaj¹cych za bezwzglêdn¹ koniecznoœci¹ stosowania pionizacji, w³aœciwie na ka¿dym etapie
pracy terapeutycznej, oczywiœcie w zale¿noœci od wieku.
Doœwiadczenie p³yn¹ce z obserwacji dzieci daje nam mo¿liwoœæ stwierdzenia, ¿e przeciwwskazaniem do biernej pio-
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
IV. ZALETY FIZJOLOGICZNE
ibu
III. ZALETY ANATOMICZNE
Wiêkszoœæ dzieci z m.p.dz., które uczêszczaj¹ do
przedszkola lub szko³y spêdza wiele godzin w pozycji le¿¹cej lub siedz¹cej, co w przypadku przetrwa³ego wzorca
zgiêciowego mo¿e prowadziæ do przykurczów zgiêciowoprzywiedzeniowych w stawach koñczyn dolnych. Ograniczenia funkcjonalno-motoryczne (przykurcze tkanek miêkkich tj. torebki stawowej, wiêzade³, œciêgien, miêœni), powoduj¹ zmniejszenie mo¿liwoœci rehabilitacyjnych, co wtórnie
mo¿e pog³êbiaæ wy¿ej wymienione zmiany w tkankach oko³ostawowych [14].
Prawid³owa pozycja pionowa w stole pionizacyjnym bêdzie zapobiegaæ:
a) powstawaniu przykurczów w koñczynach dolnych, poniewa¿ umo¿liwia zachowanie prawid³owej d³ugoœci
miêœni i wiêzade³ oraz zapewnia poprawne od¿ywienie
chrz¹stki stawowej
b) progresji towarzysz¹cej czêsto skoliozy neurogennej
c) powstawaniu biodra szpotawego, które jest najczêœciej
przyczyn¹ podwichniêcia lub zwichniêcia stawu biodrowego [15,16].
wentylacje p³uc i przywrócenie prawid³owego toru oddychania
b) zwiêkszenie pojemnoœci ¿yciowej wdechowej i wydechowej p³uc
c) zapobieganie powik³aniom zwi¹zanym z zaleganiem
wydzieliny oskrzelowej, czêstej przyczyny zapalenia
p³uc [23].
Umo¿liwiaj¹c prawid³owe rozmieszczenie narz¹dów
wewnêtrznych w jamach cia³a u³atwia siê:
a) pracê uk³adu sercowo-naczyniowego; wspomniane
wczeœniej zwiêkszenie pojemnoœci wyrzutowej i minutowej serca, przez co uk³ad wegetatywny adaptuje siê
do wiêkszej ró¿nicy ciœnieñ krwi i limfy
b) prawid³owe od¿ywienie tkanki ³¹cznej organizmu
c) normalizacjê mechanizmów pracy uk³adu moczowego,
dziêki zapobieganiu cofania siê moczu z moczowodów
do nerek [24,25]
d) zapobieganie powstawaniu kamicy nerkowej, u 25%
d³ugotrwale unieruchomionych w pozycji le¿¹cej wystêpuje zwiêkszone stê¿enie jonów wapnia i fosforanów
w moczu [26]
e) regulacjê czynnoœci motorycznej jelit, a wiêc przeciwdzia³anie zaparciom.
Nale¿y równie¿ zwróciæ uwagê, ¿e podczas krótkotrwa³ego i d³ugotrwa³ego przebywania w pozycji le¿¹cej dochodzi do:
• upoœledzenia tolerancji ortostatycznej [27,28]
• wzrostu czêstoœci skurczów serca w spoczynku [29]
i po wysi³ku (zmniejszenia objêtoœci wyrzutowej serca,
zmniejszenia pojemnoœci minutowej serca w spoczynku
i w czasie wysi³ku) [30]
• zmniejszenia zdolnoœci do wysi³ków fizycznych (zmniejszenia maksymalnej wentylacji p³uc, zmniejszenia zdolnoœci do pobierania tlenu) [17,31,32,33].
ed
.
do wczesnej pionizacji po ró¿nego rodzaju zabiegach, skracaj¹c nastêpstwa choæby krótkotrwa³ego unieruchomienia
w pozycji le¿¹cej np. w kardiologii, chirurgii czy ortopedii.
Warto zwróciæ równie¿ uwagê na to, ¿e zmiany wystêpuj¹ce ju¿ we wczesnym okresie unieruchomienia, mog¹ utrudniaæ ocenê i interpretacjê niektórych zmian chorobowych
np. w cukrzycy (zmniejszenie wra¿liwoœci na insulinê i przyswajania wêglowodanów [13]).
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Faliszewski S. i wsp., Pionizacja dzieci z m.p.dz.
169
przez d³u¿szy okres w pozycji horyzontalnej mo¿e doprowadziæ do zachwiania nale¿ytych proporcji miêdzy aktywnoœci¹ ruchow¹ i odpoczynkiem, a zatem okresem pozostawania w pozycji pionowej i le¿¹cej. Zmiany pozycji cia³a,
siedzenie, pionizacja czy le¿enie wymagaj¹ ci¹g³ej aktywacji mechanizmów fizjologicznych. Organizm przystosowuje
siê do ci¹g³ych zmian readaptacyjnych wskutek dzia³ania
bodŸców hormonalnych i immunologicznych [26]. 7-8 godzin snu na dobê w pozycji horyzontalnej wydaje siê podstawowym warunkiem zachowania dobrej kondycji zdrowotnej, natomiast przebywanie w ci¹gu dnia tylko w pozycji le¿¹cej wydaje siê byæ szkodliwe dla naszego zdrowia,
a w szczególnoœci niedojrza³ego organizmu dziecka [26].
Bior¹c pod uwagê jak wa¿nym etapem rehabilitacji dzieci
z m.p.dz. jest pionizacja mo¿na powiedzieæ, ¿e utrzymanie
równowagi pomiêdzy odpoczynkiem i aktywnoœci¹ jest dla
nich warunkiem prawid³owego rozwoju, a tak¿e zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego.
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
nizacji mo¿e byæ d³ugotrwa³a niechêæ dziecka do takiej formy przyjêcia pozycji stoj¹cej. Wskazania do potrzeby biernej pionizacji dotycz¹ równie¿ dzieci z innymi problemami
neurologicznymi, np. przepuklina oponowo-rdzeniowa czy
dystrofia.
Œrednio ka¿dy cz³owiek spêdza oko³o 25-30% ka¿dej
doby w pozycji le¿¹cej. D³u¿sze pozostawanie w tej pozycji, np. na skutek choroby, prowadzi do szeregu zmian fizjologicznych bêd¹cych nastêpstwem bezczynnoœci ruchowej
(hipokinezja) i zmienionej pozycji cia³a, która eliminuje gradient ciœnienia hydrostatycznego p³ynów ustrojowych pomiêdzy koñczynami dolnymi i górn¹ po³ow¹ cia³a oraz ograniczenia dzia³ania si³y ciê¿koœci na uk³ad miêœniowo-szkieletowy w osi d³ugiej cia³a (hipograwia) [19].
Liczne badania przeprowadzane na osobach krótkotrwale i d³ugotrwale przebywaj¹cych w pozycji le¿¹cej wskutek chorób b¹dŸ urazów, jak i zdrowych ludzi dowodz¹, ¿e
unieruchomienie (ang. bed rest) prowadzi do istotnych niekorzystnych zmian. Brak pionizacji w trakcie przebywania
-d
istr
PIŒMIENNICTWO
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
eo
nly
1. Marijnisen A. Podstawowe za³o¿enia metody NDT Bobath. Materia³y z kursu NDT Bobath; 1995. 09.15-17; Warszawa.
2. Levitt S. Rehabilitacja w pora¿eniu mózgowym i zaburzeniach ruchu. I wyd. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2000.
205-256.
3. Bobath B, Bobath K. The facilitation of normal postural reactions in the treatment of cerebral palsy. Physioterapy 1964;
50,8: 246-8.
4. Finnie N. Domowa pielêgnacja ma³ego dziecka z pora¿eniem mózgowym. Warszawa: TOR; 1994.
5. Matyja M, Domagalska M. Podstawy usprawniania neurorozwojowego wed³ug Berty i Karela Bobathów. Katowice: Œl¹ska Akademia Medyczna; 1998.
6. Bobath B. Abnormal postural reflex activity caused by brain lesions. London: Wiliam Heinemann Medical Books; 1965.
7. Bobath B. The neuropathology of cerebral palsy and its importance in treatment and diagnosis. Cerebral Palsy Bulletin 1959; 1: 13-33.
8. Birkhead NC, Haupt GJ, Issekutz B, Rhodal K. Circulatory and metabolic effects of different types of prolonged inactivity. Am
J Med Sci 1964; 247: 243.
9. Birkhead NC, Blizard JJ, Issekutz B, Rhodal K. Effect of exercise, standing, negative trunk and positive skeletel pressure bed
rest induced orthostasis and hypercalciuria. Wright-Patterson Air Force Base, OH: Aerospace Med Res Lab Tech Rept 1966;
AMRL-TR- 66-6: 29.
10. Morton R. Nowe metody postêpowania chirurgicznego oraz znaczenie analizy chodu w mózgowym pora¿eniu dzieciêcym. Reh
Med 1999; Tom 3, 4: 21-7.
11. Borkowska M. ABC rehabilitacji dzieci cz. 2 Mózgowe pora¿enie dzieciêce. Warszawa: Wydawnictwo Pelikan; 1989.
12. Reichl G. Bobath – Therapie – Aspekte von normaler Bewegung und Konsequenzen fur die Behandlung bei Storungen des
motorischen Verhaltens. Krankengymnastik 1999; 51,3: 462-8.
13. Smorawiñski J, Kaciuba-Uœci³ko H, Nazar K i wsp. Effects of three-day bed rest on metabolic, hormonal and circulatory responses to oral glucose load in endurance or strength trained athletes and untrained subjects. J Physiol Pharmacol 2000; 5: 279-91.
14. Pocholle M, Codine PH. Mechanizmy i leczenie ograniczeñ ruchomoœci stawów. Reh Med 1998; 2 (3): 81-91.
15. Phelps WM. Prevention of acquired dislocation of the hip in cerebral palsy. J Bone Joint Surg Am 1959; 41-A (3): 440-8.
16. Morton R. New surgical interventions for cerebral palsy and the place of gait analysis. Developmental Medicine & Child Neurology 1999; 4: 424-8.
17. Fortney SM, Schneider VS, Greenleaf JE. The physiology of bed rest. In: Handbook of Physiology: Section 4: Environmental
Physiology. III wyd. The gravitational environment, edited by Fregly MJ, Blatteis CM. New York: Oxford University Press; 1996.
str. 889-939.
18. Arnaud SB, Sherrard DJ, Maloney N, Whalen RT, Fung P. Effects of 1 – week head-down tilt bed rest on bone formation and
the calcium endocrine system. Aviat Space Environ 1992; 63: 14-20.
19. Greenleaf JE. Fizjologia bezczynnoœci ruchowej W: Koz³owski S, Nazar K, red. Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. III wyd.
Warszawa: PZWL; 1999. str. 388-410.
20. Ferretti G. The effect of prolonged bed rest on maximal instantaneous muscle power and its determinants. Int J Sports
Med 1997; 18: 287-9.
21. Desplanches D. Structural and functional adaptations of skeletal muscle to weightlessness. Int J Sports Med 1997; 18: 259-64.
22. LeBlanc A, Rowe R, Evans H, i wsp. Muscle atrophy during long duration bed rest. Int J Sports Med 1997; 18: 283-334.
23. Kochanowicz J. Lecznicza rehabilitacja oddechowa w chorobach p³uc. Warszawa: PZWL; 1972.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Faliszewski S. i wsp., Pionizacja dzieci z m.p.dz.
170
tio
np
roh
ibit
ed
.
24. Kucharska U, Filipowska J, Mojsak B. Zaburzenia funkcji dolnych dróg moczowych u pacjentów z uszkodzeniem rdzenia krêgowego. Reh Med 2000; 4 (4): 53-6.
25. Bedbrook GM. Opieka nad chorym z paraplegi¹. Warszawa: PZWL; 1991.
26. Greenleaf JE. Fatalne skutki d³ugotrwa³ego unieruchomienia w pozycji le¿¹cej. Medicina Sportiva 2001; 5 (4): 205-28.
27. Traon PA, Louisy F, Vasserur-Clausen P, Guell A, GharibC. Contributory factors to orthostatic intolerance after simulated
weightlessness. Clin Physiol 1999; 19: 360-8.
28. Korolev BA. Pattern of changes of electrocardiograms and cardiac contraction phases during orthostatic tests after long – term
hypokinesia. Kosm Biol Med 1969; 3: 67-71.
29. Smorawiñski J, Kubala P, Kaciuba-Uœci³ko H, i wsp. Effects of three day bed rest on circulatory, metabolic and hormonal responses to oral glucose load in endurance trained athletes and untrained subjects. J Gravit Physiol 1996; 3: 44-5.
30. Saltin B, Blomqvist G, Mitchel JH, Jonson RL, Wildentahl K, Chapman CB. Response to exercise after bed rest and after training. A longitudinal study of adaptive changes in oxygen transport and body composition. Circulation 1968; 38 (7): 7-78.
31. Greenleaf JE, Koz³owski S. Reduction in peak oxygen uptake after prolonged bed rest. Med Sci Sports Exerc 1982; 14: 477-80.
32. SmorawiñskiJ, Nazar K, Kaciuba-Uœci³ko H, i wsp. Effects of 3- day bed rest on physiological responses to graded exercise in
athletes and sedentary men. J Appl Physiol 2001; 91: 249-57.
33. Convertino VA, Bloomfield SA, Greenleaf JE. An overview of the issues: physiological effects of bed rest and restricted physical activity. Med Sci Sports Exerc 1997; 29: 187-90.
y is
op
is c
Th
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
for
pe
rs
on
al
us
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
eo
nly
-d
istr
ibu
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Faliszewski S. i wsp., Pionizacja dzieci z m.p.dz.
171