treść

P O Z N A Ń S K I E T O WA R Z Y S T W O P R Z Y J A C I Ó Ł N A U K
WYDZIAŁ HISTORII I NAUK SPOŁECZNYCH
we współpracy z
ZAKŁADEM HISTORII WYCHOWANIA UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA
Biuletyn Historii
Wychowania
2013 (29)
Poznań 2013
POZNAŃSKIE
T O WA R Z Y S T W O
PRZYJACIÓŁ
NAUK
GŁÓWNY REDAKTOR WYDAWNICTW PTPN
Paweł Marszałek
RADA REDAKCYJNA
Kalina Bartnicka, Vlasta Cabanová, Krzysztof Jakubiak, Wiesław Jamrożek,
Andrzej Meissner, Lech Mokrzecki, Winfried Schich, Władysława Szulakiewicz,
Jaroslav Vaculik, Adam Winiarz, Dorota Żołądź-Strzelczyk
RECENZENCI TOMU
Katarzyna Dormus, Romuald Grzybowski, Elżbieta Magiera, Joanna M. Marszalska,
Bożena Popiołek, Jan Prostko-Prostyński, Kazimierz Puchowski, Kazimierz Rędziński,
Bogdan Rok, Eleonora Sapia-Drewniak, Agnieszka Wałęga, Irina Woronchuk, Michał Zwierzykowski
REDAKCJA
Wiesław Jamrożek (redaktor naczelny)
Dorota Żołądź-Strzelczyk (zastępca redaktora naczelnego)
Krzysztof Ratajczak (sekretarz)
REDAKCJA JĘZYKOWA
Krystyna Sobkowicz, Anna Augustyniak-Osiewicz
ADRES REDAKCJI
WSE UAM, ul. A. Szamarzewskiego 89 p. 404
60-568 Poznań, tel. (0 61) 829 23 14
ISSN 1233-2224
ISBN 978-83-7654-245-4
CZASOPISMO RECENZOWANE
Wydanie publikacji dofinansowało
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
WYDAWCY
Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Zakład Historii Wychowania Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu
Zarząd Główny Towarzystwa Historii Edukacji w Warszawie
Nakład: 250
PROJEKT OKŁADKI
Joanna Roszkowska-Jazdon
Ilustracja na okładce
na podstawie drzeworytu „Nauczanie” z książki M. Reja „Zwierciadło”, 1568 r.
Pierwotną wersją czasopisma jest wersja drukowana
DRUK
Zakład Poligraficzny A. Frąckowiak
Poznań, ul. Unii Lubelskiej 3, tel. 0502 604 192
Spis treści
Artykuły i rozprawy
Maciej Forycki, A new education of women. Denis Diderot’s anatomy course project for
young noble women. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Michał Nowicki, Retoryka i historia w służbie wychowania w Polsce na podstawie analizy
skryptu wykładów retoryki w Kolegium Jezuitów w Poznaniu z 1679 roku . . . . . . . . . . . . . . 15
Beata Lorens, Problemy wychowawcze w szkołach bazyliańskich w drugiej połowie XVIII
wieku na przykładzie kolegium w Buczaczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Monika Nawrot-Borowska, Zabawy dzieci ziemiańskich w drugiej połowie XIX i na początku wieku XX w świetle pamiętnikarstwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Materiały
Urszula Kicińska, Złości, która się więc pokazuje w dziateczkach nie tak winien ojciec jako
matka – wpływ matki na wychowanie swych dzieci w polskich drukowanych oracjach
pogrzebowych XVII wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Anna Boguszewska, Kształcenie w zakresie grafiki w szkolnictwie artystycznym Krakowa,
Lwowa i Wilna w latach międzywojennych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Andrzej Szczepański, Oświata żydowska w powojennej Legnicy (1945–1968) . . . . . . . . . . . . . 101
Tomasz Skonieczny, Rozwój szkolnictwa podstawowego w gminie Będzino w latach
1945–1954. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Z kalendarza historycznego
Anna Knocińska, W 55. rocznicę działalności najstarszej placówki poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego w Poznaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Prezentacje
Ryszard Ślęczka, Wspomnienie: Andrzej Kliś – krakowski historyk edukacji. . . . . . . . . . . . . . 141
Hanna Markiewiczowa, Pan Profesor Stanisław Mauersberg odszedł…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Wydawnictwa
Recenzje
Dorota Żołądź-Strzelczyk, Gdańskie Gimnazjum Akademickie, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008: t. I: Szkice z dziejów, pod red. E. Kotarskiego, ss. 419;
t. II: Wybór źródeł z XVI i XVII wieku, red. L. Mokrzeckiego, ss. 323; t. III: Wybór źródeł
od XVI do XVIII wieku, red. Z. Nowak, ss. 560; t. IV: W progach Muz i Minerwy, red.
Z. Głombiowska, ss. 261; t. V: Źródła i artykuły, red. L. Mokrzecki i M. Brodnicki,
Gdańsk 2011, ss. 225. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
5
Joanna Król, Elżbieta Magiera: Spółdzielczość jako forma edukacji w szkolnictwie polskim
Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939). Szczecin 2011, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jolanta Szablicka, Philippe Ariès, Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w czasach ancien régime’u, Wyd. Aletheia, Warszawa 2010, ss. 335 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Juliusz Iwanicki, Czesław Kupisiewcz, Z dziejów teorii i praktyki wychowania, Wydawnictwo: Impuls, Warszawa 2012, ss. 322. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Monika Nawrot-Borowska, Dorota Żołądź-Strzelczyk, Katarzyna Kabacińska-Łuczak, Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od
XVI do XVIII wieku, Wydawnictw DiG, Warszawa 2012, ss. 190. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Michał Nowicki, D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska-Łuczak, Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku,
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2012, ss. 192. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jan Ryś, Recenzja: A. Fijałkowski, Tradycja i nowatorstwo w Orbis sensualium pictus Jana
Amosa Komeńskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012,
ss. 410 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lidia Burzyńska-Wentland, Iwona Jakimowicz-Ostrowska, Mniejszości narodowe w Gdyni
w latach 1944–2005, Gdynia 2008, ss. 309 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Agnieszka Wałęga, Słownik biograficzny twórców oświaty i kultury XIX i XX wieku Polski
południowo-wschodniej, pod red. Andrzeja Meissnera i Kazimierza Szmyda, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2011, ss. 494. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dorota Grabowska, Słownik biograficzny nauczycieli Wielkopolski Wschodniej, red. P. Gołdyn, t. I, Konin 2012, ss. 300 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tomasz Pudłocki, Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX
wieku, pod red. Krzysztofa Jakubiaka i Tomasza Maliszewskiego, Kraków 2010,
ss. 536. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
152
155
160
162
167
169
171
176
178
182
Bibliografia historii wychowania, szkolnictwa i myśli pedagogicznej w Polsce za rok 2010
(z uzupełnieniami za lata poprzednie). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Życie naukowe
Sprawozdania
Agnieszka Wałęga, Spotkanie z okazji 10 rocznicy śmierci Profesora Czesława Majorka . . . .
Monika Nawrot-Borowska, II Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Wychowanie w rodzinie. Konteksty historyczne i współczesne”, 18–19 maja 2012, Jelenia Góra-Szklarska
Poręba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Katarzyna Kabacińska-Łuczak, Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji „W kręgu
rodziny epok dawnych. Rytmy życia – rytmy codzienności. Dzieciństwo”, Kraków,
17–18.10.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Danuta Apanel, Agnieszka Wałęga, Justyna Gulczyńska, Sprawozdanie z Ogólnopolskiej
Konferencji Naukowej pt. „Być nauczycielem w PRL-u …”, Gdańsk, 26–27 kwietnia
2012 roku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Weronika Janicka, Daria Pyła, II Ogólnopolska Konferencja Naukowa – Grupy etniczne
wczoraj i dziś. Dyskurs nauki ze świadomą turystyką. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
267
272
277
281
286