docWybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu
download 
Reklamacja Transkrypt
Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu
Grzegorz Żółkowski* Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu podmiotów gospodarczych na przykładzie placówek gastronomicznych woj. zachodniopomorskiego Wstęp Celem artykułu jest zaprezentowanie wybranych technik prognozowania, które mogą być wykorzystane do przewidywania zjawisk w bliższym otoczeniu podmiotu gospodarczego, na przykładzie obiektów gastronomicznych w woj. zachodniopomorskim. W tym celu zebrano dane na temat rynku usług gastronomicznych w województwie zachodniopomorskim w latach 2000- 2010. Charakteryzują one liczbę podmiotów gastronomicznych, a także ich przychody. Znacznie trudniej było natomiast uzyskać dane charakteryzujące zjawiska w mikro otoczeniu tych podmiotów. Stąd autor wybrał wśród nich: liczbę potencjalnych konsumentów, liczbę bezrobotnych na 1000 osób w wieku produkcyjnym oraz nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1000 pracujących. Druga oraz trzecia cecha pozwalają ocenić sytuację konsumentów oraz dostawców w województwie zachodniopomorskim. Niestety jest to ocena dokonana w sposób pośredni. Analizę danych przeprowadzono w arkuszu kalkulacyjnym, korzystając z dodatku „Analiza danych” oraz Solver’a. Do sporządzenia prognoz zastosowano indeks średniorocznego tempa zmian (metoda statystyczna), model trendu oraz metodę wygładzania wykładniczego Browna. 1. Mikro otoczenie przedsiębiorstwa i możliwości prognozowania zjawisk w nim występujących- aspekty teoretyczne 1.1. Otoczenie bliższe przedsiębiorstwa Otoczenie przedsiębiorstwa należy rozumieć jako konstelację wszelkich warunków zewnętrznych (znajdujących się poza przedsiębiorstwem), tj. ekonomicznych, technicznych, prawnych, politycznych i ekologicznych wpływających bezpośrednio lub pośrednio na działalność oraz rozwój firmy [Tarczyński, 1995, s. 13]. Takie pojmowanie otoczenia jest zgodne z systemowym ujęciem podmiotu gospodarującego. W jego myśl, przedsiębiorstwo to system otwarty, pobierający zasoby z otoczenia (pracę, kapitał), następnie dokonujący ich transformacji, a w efekcie wytwarzający i przekazujący do o otoczenia dobra i usługi. Otoczenie można więc traktować jako zespół warunków w których przedsiębiorstwo funkcjonuje i które na nie oddziałują lub- w wyniku zachodzących * Mgr, Katedra Marketingu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński, [email protected]. 558 Grzegorz Żółkowski zmian- mogą oddziaływać w przyszłości na konkretną działalność [Bogdanienko, 2002, s. 107]. J. Bogdanienko definiując otoczenie podkreśla, że jest to zespół czynników zróżnicowanych dla grup podmiotów (wyodrębnionych ze względu na profil działalności). Autor uwypukla także fakt, że badając otoczenie trzeba pamiętać o tym, że zbiór działających w nim determinant jest otwarty. Należy to interpretować jako powiększanie się tego zbioru wraz z upływem czasu, w związku z przemianami społeczno- ekonomicznymi, technicznymi, itd. Podobnie zdaniem L. Korzeniowskiego otoczeniem jest to wszystko, co znajduje się poza organizacją i może na nią oddziaływać [Korzeniowski, 2005, s. 350]. Autor ten wyspecyfikował określone cechy otoczenia, które będą wykorzystane w dalszych rozważaniach. Należą do nich [Korzeniowski, 2005, s. 351]: potencjał otoczenia, zwany też hojnością, który oznacza zdolność otoczenia do stwarzania organizacji możliwości trwania i regularnego wzrostu, różnorodność otoczenia, tzn. ilość zróżnicowanych elementów składających się na otoczenie, niepewność otoczenia, wynikająca z jego dynamiki i niestabilności. W literaturze przedmiotu otoczenie przedsiębiorstwa najczęściej dzieli się na otoczenie ogólne (dalsze, kontekstowe, makroekonomiczne) i konkretne (zwane bliższym, zadaniowym, transakcyjnym, konkurencyjnym). Podział ten, zdaniem J. Bogdanienko opiera się na możliwości wpływu na elementy otoczenia [Bogdanienko, 2002, s. 110]. Otoczenie dalsze to ogół wszystkich uwarunkowań ekonomicznych, kulturowych, prawno-politycznych i edukacyjnych organizacji. Można stwierdzić, że otoczenie ogólne stanowi tło działalności podmiotu gospodarczego [Schermerhorn, 2008, s. 44]. Wpływa ono w sposób pośredni na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. J. Schermerhorn rozwijając pojęcie otoczenia ogólnego wymienia jego następujące elementy: ogólna sytuacja gospodarcza (inflacja, poziom dochodów, PKB, stopa bezrobocia), prawa człowieka, środowisko naturalne, trendy w wykształceniu i związanych z nim instytucjach społecznych, tendencje demograficzne, przepisy prawa, regulacje rządowe, warunki technologiczne itd. [Schermerhorn, 2008, s. 44]. Zdaniem J. Bogdanienko otoczenie dalsze tworzy ramy działalności podmiotu gospodarczego i należy je rozumieć jako zespół zjawisk i grupy jednostek, z którymi kierownictwo podmiotu gospodarczego musi się liczyć, ale z którymi nie może prowadzić bezpośrednich negocjacji. Podmiot gospodarujący może jedynie w ograniczonym stopniu wpłynąć na otoczenie dalsze [Bogdanienko, 2002, s. 110]. Dlatego przedsiębiorca powinien obserwować tendencje w otoczeniu makroekonomicznym, aby móc jak najlepiej przystosować się do utworzonego przezeń kontekstu gospodarczego. Wymienione czynniki otoczenia ogólnego mogą być prognozowane, przy czym charakter określonych zmiennych determinuje zastosowanie odpowiednich metod prognozowania. W sytuacji gdy obserwacje, którymi dysponujemy tworzą szereg czasowy, tak jak w przypadku poziomu inflacji, dochodów, PKB Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu… 559 oraz stopy bezrobocia można przewidywać ich poziom za pomocą metod ilościowych takich jak na przykład: metody statystyczne (miary dynamiki), czy ekonometryczne (modele tendencji rozwojowej, modele ekonometryczne). Tendencje w wykształceniu oraz zjawiska demograficzne mogą również być prognozowane w ten sposób. Atutem predykcji ekonometrycznej jest możliwość oszacowania miar błędów predykcji ex ante, co pozwala stwierdzić poprawność sformułowanych prognoz. Metody statystyczne już nie dają takich możliwości. Pozostałe elementy otoczenia makroekonomicznego, stanowiące cechy jakościowe mogą być prognozowane przy użyciu na przykład metody scenariuszowej. Natomiast otoczenie bliższe to takie, które utworzone jest z przyjaznych bądź wrogich graczy rynkowych, z którymi podmiot gospodarczy może wchodzić w określone układy decydujące o wynikach jego działalności [Bogdanienko, 2002, s. 110]. Otoczenie konkurencyjne składa się z konkretnych organizacji bądź grup, które mają lub mogą mieć wpływ na przedsiębiorcę. Przedsiębiorstwo również może oddziaływać na elementy tego otoczenia [Korzeniowski, 2005, s. 357]. Zdaniem R. Griffina w skład otoczenia zadaniowego wchodzą: klienci, konkurenci, dostawcy, regulatorzy, grupy interesu, partnerzy strategiczni [Griffin, 2004, s. 82]. Klienci to wszyscy nabywający produkty danego przedsiębiorstwa [Griffin, 2004, s. 82]. Obecnie przyjmuje się, że u podstaw skutecznego wejścia na rynek leży gruntowne rozpoznanie potrzeb, pragnień i motywów kierujących klientami [Korzeniowski, 2005, s. 357]. Klientami są nie tylko konsumenci, ale i odbiorcy pośredni (przemysłowi), a także przedsiębiorstwa handlowe (hurtowe i detaliczne) [Cieślak, 2001, s. 247]. Prognozowanie w obszarze zachowań odbiorców produktów może dotyczyć wielkości popytu na produkt, tempa zmian popytu, struktury odbiorców i wrażliwości popytu na zmiany jakości produktu oraz cen [Cieślak, 2001, s. 247]. Konkurenci to organizacje albo osoby fizyczne, które rywalizują ze sobą o zasoby i zmierzając do realizacji własnych celów próbują zawrzeć korzystną transakcję [Korzeniowski, 2005, s. 358]. Przykładem zasobu o który toczy się walka konkurencyjna są pieniądze nabywców [Griffin, 2004, s. 81] Konkurenci mogą być pośredni, a także bezpośredni. Konkurenci bezpośredni to podmioty gospodarcze stosujące podobną lub taką samą strategię. Pośrednimi rywalami są przedsiębiorstwa, które mogą w przyszłości wejść do danej branży. Producenci substytutów są również klasyfikowani jako rywale pośredni [Cieślak, 2001, s. 247]. Przedmiotem prognozowania w odniesieniu do konkurentów mogą być takie cechy jak: wielkość obrotów, wielkość rynków, liczba zatrudnionych, udział w rynku, wydatki na reklamę oraz kategorie opisywane przez kilka zmiennych, czyli na przykład: pozycja przedsiębiorstwa w branży oraz zmiany w strategii rywali rynkowych [Cieślak, 2001, s. 248]. Dostawcy to organizacje, które dostarczają zasoby innym przedsiębiorstwom [Griffin, 2004, s. 84]. Zasoby te są szeroko rozumiane i zalicza się do nich zasoby: rzeczowe, finansowe, ludzkie oraz informacyjne [Korzeniowski, 560 Grzegorz Żółkowski 2005, s. 360]. M. Cieślak stwierdza, że dostawcy zaopatrują przedsiębiorstwo w niezbędne środki produkcji, czyli surowce, materiały, półprodukty, energię, dobra inwestycyjne oraz pewne usługi [Cieślak, 2001, s. 247]. Przedmiotem prognozowania w odniesieniu do dostawców mogą być: ilość i jakość dóbr, w które zaopatruje się dane przedsiębiorstwo, ich technologiczna dostępność, ceny i warunki zakupu, ryzyko dostaw oraz liczba obecnych i potencjalnych dostawców [Cieślak, 2001, s. 249]. Regulatorzy to jednostki, które mogą kontrolować, a także w inny sposób wpływać na przedsiębiorcę. Przedmiotem kontroli mogą być takie obszary, jak: etyka prowadzenia biznesu, dbałość o stan środowiska naturalnego, przestrzeganie norm i reguł funkcjonowania ustanowionych przez odpowiednie władze [Korzeniowski, 2005, s. 360]. Z kolei grupy interesu mogą wpływać na działalność firmy, aby osiągnąć własne cele. Mogą one być tworzone przez banki, fundacje, instytucje rządowe, społeczności lokalne, organizacje konsumenckie itp. [Cieślak, 2001, s. 249]. Wpływ grup interesu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa trudno jest zmierzyć, lecz nie można negować jego istnienia. Zdaniem autora uwarunkowania w otoczeniu przedsiębiorstwa, związane z działalnością grup interesu można przewidywać przy pomocy jakościowych metod prognozowania, takich jak na przykład metoda scenariuszowa, albo ekspercka. 1.2 Wybrane techniki prognozowania Prognozując zjawiska ekonomiczne można sięgnąć po metody statystyczne, wśród których często stosuje się indeks średniorocznego tempa zmian wyrażony wzorem [Bąk, Markowicz, Mojsiewicz, Wawrzyniak, 1997, s. 9]. yn . (1) y1 Prognoza oparta na tym mierniku jest równa iloczynowi indeksu oraz ostatniej wartości rozpatrywanej zmiennej. Wielkość tę można także wyrazić jako średnią geometryczną odpowiednich indeksów łańcuchowych badanej cechy. Zastosowanie tej metody ma uzasadnienie, gdy dynamika cechy jest w miarę stabilna, a więc gdy wybrane indeksy łańcuchowe mają zbliżone do siebie wartości [Błaszczuk, 2006, s. 119]. Prognozowanie może być także przeprowadzone na podstawie modelu trendu. Ogólnie model trendu można zapisać w postaci: Y f (t ) . (2) Postać analityczną funkcji f(t) można wybrać posługując się analizą graficzną, co pozwala stwierdzić jaka funkcja najlepiej przybliża daną tendencję rozwojową. W sytuacji, gdy rozwój zjawiska w czasie charakteryzuje się stałymi przyrostami absolutnymi zmiennej, to właściwym modelem trendu będzie model liniowy postaci [Nowak, 1998, s. 49] Y *t . (3) ri n 1 Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu… 561 Metoda wygładzania wykładniczego dla szeregu czasowego w którym nie występują wahania periodyczne polega na obliczeniu wartości wygładzonych zgodnie ze wzorem rekurencyjnym postaci [Zeliaś, Pawełek, Wanat, 2004, s. 144]: ^ y 1 y1 (4) ^ ^ y * y (1 ) * y t t 1 t Obliczając wartość wygładzoną dla okresu t przyjmujemy, że jest ona równa średniej ważonej wartości rzeczywistej zaobserwowanej w okresie t i poprzedniej wartości wygładzonej obliczonej dla t-1. Rolę wag pełnią parametr α oraz (1-α) [Zeliaś, Pawełek, Wanat, 2004, s. 144]. 2. Prognozowanie zjawisk w otoczeniu bliższym na przykładzie placówek gastronomicznych Począwszy od roku 2004 liczba restauracji w woj. zachodniopomorskim wzrasta, jedynie rok 2009 jest obserwacją nietypową. Prognozowanie liczby restauracji na rynku woj. zachodniopomorskiego ma sens ze względu na to, że można w ten sposób ocenić poziom konkurencji. Wpływa to na dalsze kroki konkretnego podmiotu należącego do segmentu restauracji. Rosnąca konkurencja stawia bowiem wymagania przedsiębiorcom odnośnie jakości obsługi klientów. W roku 2010 zaobserwowano ponad dwukrotny wzrost liczby restauracji w woj. zachodniopomorskim, co wiele mówi o przeobrażeniach tego segmentu rynku gastronomicznego. W pierwszej kolejności sporządzono prognozę liczby restauracji w województwie zachodniopomorskim dla roku 2011 za pomocą indeksu średniorocznego tempa zmian. Uzyskany wynik to 250 restauracji. Dysponowanie danymi dla roku 2011 pozwoliłoby na wyznaczenie względnego błędu prognozy ex post. Rysunek 1 ukazuje kształtowanie się liczby restauracji w województwie zachodniopomorskim w latach 2000-2010. W tym miejscu pojawia się pytanie o możliwość prognozowania na kolejne lata. Jednakże zgodnie z teorią prognoz, prognozuje się najdalej na 1/5 długości szeregu czasowego, którym dysponujemy. Średnioroczne tempo zmian zostało oszacowane dla 7 lat, zatem prognozowanie przy jego użyciu było możliwe jedynie na 1 rok naprzód. Liczbę restauracji w województwie zachodniopomorskim można prognozować również przy użyciu funkcji trendu. Właściwie tylko dwie postacie analityczne mogą być brane pod uwagę podczas formułowania modelu tendencji rozwojowej, a są to: postać liniowa i wykładnicza. Wybierając adekwatną postać modelu posłużono się metodą graficzną. Sporządzono dwa wykresy punktowe dla postaci liniowej i wykładniczej funkcji trendu. W opcjach wykresu wybrano dodanie współczynnika determinacji liniowej. 562 Grzegorz Żółkowski Rysunek 1. Liczba restauracji w województwie zachodniopomorskim w latach 2000-2010. Źródło: Opracowanie własne. Na podstawie kryterium wyższej wartości tej miary wybrano postać liniową, jako lepiej aproksymującą kształtowanie się liczby restauracji w woj. zachodniopomorskim w latach 2000-2010. Funkcja liniowa w około 86,48% tłumaczy zmienność liczby restauracji w czasie w badanym okresie. Posiada istotne statystycznie parametry strukturalne. Model ten ma jednak bardzo poważny mankament, którym jest autokorelacja składnika losowego. Ta ułomność modelu sprawia, że prawdopodobnie zawyżone są wartości statystyki t, na podstawie których stwierdzono istotność parametrów. Brak pewności co do miarodajności oszacowanych błędów parametrów sprawia, że nie można stwierdzić z całą stanowczością, że te parametry są istotne. Wiąże się to z niemożnością wykorzystania modelu do prognozowania, pomimo tego, że posiada on dostatecznie wysokie dopasowanie do danych rzeczywistych aby brany był pod uwagę jako predyktor. O tendencji w zakresie popytu na usługi gastronomiczne w woj. zachodniopomorskim w latach 2000-2010 mogą świadczyć rosnące przychody z działalności gastronomicznej. Właściwe badanie popytu powinno bazować na ocenie kształtowania się wydatków ludności na tego typu usługi, jednak dostęp do odpowiednich danych jest utrudniony. Konieczne jest zatem poprzestanie na pośrednim badaniu prawidłowości w kształtowaniu się popytu bazującym na przychodach podmiotów gastronomicznych. Przychody z działalności gastronomicznej dają się opisać trendem liniowym o wysokim stopniu dopasowania (R2=0,8641) i istotnymi statystycznie parametrami strukturalnymi. Kolejny raz pojawia się problem autokorelacji składnika losowego, co podważa zasadność prognozowania na bazie tego modelu. Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu… 563 Jako alternatywną metodę prognozowania wielkości przychodów z działalności gastronomicznej można zaproponować przywoływany już indeks średniorocznego tempa zmian. Oszacowano go dla lat 2002-2010 i wynosi on 1,145, co oznacza coroczny wzrost przychodów ze sprzedaży o około 14,5% w badanym okresie. Prognozowana wielkość przychodów z działalności gastronomicznej w woj. zachodniopomorskim w roku 2011 wynosi: 525 563 tys. zł. Innym aspektem otoczenia bliższego, który można prognozować jest liczba potencjalnych klientów na danym rynku. Zebrano tym celu dane dotyczące liczby osób w wieku produkcyjnym oraz poprodukcyjnym, potraktowanymi łącznie w województwie zachodniopomorskim w latach 2000- 2010. W przewidywaniu przyszłych warunków działalności podmiotów gastronomicznych ważne są również szeroko rozumiane warunki życia ludności. Jak wiadomo podmioty te zaspokajają potrzeby głównie ludności o przeciętnych i ponad przeciętnych dochodach. Problemem jest wybranie właściwej cechy opisującej ekonomiczną sytuację ludności. Zdaniem autora w tym celu nie powinno się stosować przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto, gdyż prognozowanie wartości średniej jest pozbawione sensu. Prognozowanie polega na przewidywaniu poziomu realizacji zmiennej w przyszłości, natomiast średnia arytmetyczna jest efektem obliczeń na bazie wielu wartości cechy i odnosi się do analizy struktury w konkretnym momencie. Prognozowanie natomiast bazuje na analizie dynamiki cech. Poza tym przeciętne miesięczne wynagrodzenie, ze względu na wrażliwość na skrajne wartości dochodu niezbyt trafnie odzwierciedla rzeczywiste warunki życia. Autor zaproponował uwzględnienie w rozważaniach nad sytuacją materialną ludności miarę, jaką jest: liczba zarejestrowanych bezrobotnych/ 1000 osób w wieku produkcyjnym. Miara ta ma również mankamenty, z których głównym jest poddawana w wątpliwość rzetelność statystyk rynku pracy. Odpowiednie dane zawarto w tablicy 1. Liczba potencjalnych klientów w badanym okresie może być opisana trendem liniowym o bardzo wysokim dopasowaniu, wynoszącym około 0,97. Zdaniem autora prognozy liczby ludności w woj. zachodniopomorskim można przeprowadzić korzystając ze średniorocznego tempa zmian, które dla lat 20002010 wynosi: 1,007. Wartość ta wskazuje na bardzo małe, nie przekraczające 1% coroczne przyrosty liczby ludności. Wartości tych prognoz wynoszą dla lat 2011 i 2012 odpowiednio: 1390263 oraz 1400456 osób. Wyjaśnienia wymaga wybór liczby bezrobotnych jako czynnika mikro otoczenia wpływającego na funkcjonowanie podmiotu gastronomicznego. Autor założył, że fakt pozostawania bez pracy odbija się na sytuacji materialnej ludności, oczywiście abstrahując od problematyki szarej strefy. Ludność pozbawiona pracy ma mniejsze dochody, a co za tym idzie niższe wydatki. Wizyty w restauracji to luksus, na który nie mogą sobie oni pozwolić. Wysokie prognozowane wartości tego miernika mogą zwiastować pogorszenie się sytuacji na rynku podmiotów gastronomicznych w województwie. Liczba bezrobotnych/ 1000 osób w wieku produkcyjnym odznacza się nieregularnymi zmianami w czasie, dlatego wybrano model wyrównania wykład- 564 Grzegorz Żółkowski niczego Browna, jako metodę prognozowania. Bardzo możliwe, że w tym przypadku również trzeba było zastosować którąś z metod statystycznych, ponieważ po zastosowaniu dodatku Solver okazało się, że optymalną wartością stałej wygładzania jest 1. Sformułowano zadanie decyzyjne, w którym funkcją celu było minimalizowanie średniego kwadratowego błędu prognozy ex post, natomiast w warunkach ograniczających zapisano, że stała wygładzania jest liczbą z przedziału <0,1;1>. Taki wynik może być dowodem na to, że dany szereg czasowy cechuje się jednak dość wysoką liniowością, a jak sugeruje się w literaturze przedmiotu model Browna powinien być używany do danych tworzących nieliniowe szeregi. W otoczeniu bliższym podmiotu gospodarczego znajdują się również dostawcy. Sytuację dostawców można charakteryzować za pomocą nakładów inwestycyjnych/ 1000 pracujących w województwie zachodniopomorskim. Tablica 1. Osoby w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym oraz bezrobotni/ 1000 osób w wieku produkcyjnym w latach 2000-2010 w województwie zachodniopomorskim. bezrobotni liczba osób osoby w liczba osób zarejestrow wieku bezrobotni wieku prow wieku wani/1000 rok produkcyjzarejestrodukcyjnym i produkcyjosób w wienym w tys. wani (os.) poproduknym ku produkos. cyjnym (os.) cyjnym 2000 1056257 1056,257 150084 142,090 1282914 2001 1069026 1069,026 175341 164,019 1298858 2002 1081999 1081,999 189643 175,271 1313987 2003 1093408 1093,408 190864 174,559 1327183 2004 1102687 1102,687 182692 165,679 1337926 2005 1110868 1110,868 168814 151,966 1347847 2006 1113868 1113,868 138866 124,670 1355387 2007 1115412 1115,412 103241 92,559 1362565 2008 1115847 1115,847 82520 73,953 1369408 2009 1114593 1114,593 105905 95,017 1375284 2010 1112013 1112,013 109964 98,887 1380143 Źródło: Opracowanie własne. Prognoza zostanie wyznaczona przy użyciu wyrównania wykładniczego Browna. Wzrost tych nakładów oznacza w przyszłości poprawę sytuacji dostawców. Niestety w tym przypadku dysponujemy krótszym szeregiem czasowym (2000-2009) i możemy poprzestać jedynie na wyznaczeniu wartości cechy dla roku 2010. Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu… 565 Tablica 2. Prognoza nakładów inwestycyjnych (w tys. zł)/1000 pracujących w woj. zachodniopomorskim dla roku 2010 na podstawie wyrównania wykładniczego Browna (stała wygładzania wynosi 0,37) rok Y y* q q^2 2000 5084,309 5084,309 0,00 0,00 2001 4969,810 5084,309 -114,50 13110,23 2002 3978,206 5041,381 -1063,18 1130341,43 2003 4583,902 4642,779 -58,88 3466,51 2004 7083,368 4620,705 2462,66 6064710,79 2005 5143,044 5544,000 -400,96 160765,13 2006 8206,449 5393,675 2812,77 7911698,43 2007 6586,002 6448,232 137,77 18980,79 2008 10515,053 6499,884 4015,17 16121576,71 2009 6294,392 8005,240 -1710,85 2926999,35 2010 7363,814 suma 34351649,37 średni kwa1853,42 dratowy błąd prognozy ex post Źródło: Opracowanie własne. Wartość tej prognozy, ze względu na fakt, że dotyczy ona 2010 roku należałoby raczej traktować jako przesłankę do sporządzenia diagnozy sytuacji przedsiębiorców, porównując ją z rzeczywistą wartością cechy dla tego roku. Za pomocą Solvera stwierdzono, że optymalną wartością stałej wygładzania jest 0,37. Zakończenie W niniejszym artykule zaprezentowano elementarne techniki prognozowania, które można wykorzystać do przewidywania zjawisk w otoczeniu bliższym przedsiębiorstwa. Głównymi determinantami w mikro otoczeniu placówek gastronomicznych są warunki panujące w branży, jakimi są tendencje w liczbie podmiotów danego typu, przychodach z działalności gastronomicznej oraz liczbie potencjalnych klientów. Autor zaproponował włączenie do badania innych czynników, które w sposób pośredni warunkują działanie podmiotów branży gastronomicznej. O ich uwzględnieniu w analizach zadecydowało to, że opisują one warunki materialne potencjalnych klientów oraz odnoszą się do przyszłej koniunktury w grupie dostawców w województwie zachodniopomorskim. Tymi czynnikami są bezrobocie oraz nakłady inwestycyjne, które przez wzgląd na terytorium ich działania włączono do analiz na potrzeby niniejszego opracowania. Jako reprezentanta oceny rzędu dokładności prognoz wybrano jedynie średni kwadratowy błąd prognozy. W artykule nie opisano błędów predykcji 566 Grzegorz Żółkowski ex ante, ze względu na to, że nie udało się sformułować poprawnego predykatora dla żadnej zmiennej opisującej warunki w otoczeniu podmiotów gastronomicznych. Literatura 1. Bąk I., Markowicz I., Mojsiewicz M., Wawrzyniak K. (1997), Wzory i tablice statystyczne, Uniwersytet Szczeciński, Stowarzyszenie Pomoc i Rozwój, Szczecin. 2. Błaszczuk D. (2006), Wstęp do prognozowania i symulacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 3. Bogdanienko J. (2002), Zarys koncepcji, metod i problemów zarządzania, Dom Organizatora, Toruń. 4. Cieślak M. (2001), Prognozowanie gospodarcze: metody i zastosowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 5. Griffin R. (2004), Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 6. Korzeniowski L. (2005), Menedżment. Podstawy zarządzania, EAS, Kraków. 7. Nowak E. (1998), Prognozowanie gospodarcze: metody, modele, zastosowania, przykłady, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa. 8. Schermerhorn J. (2008), Zarządzanie. Kluczowe koncepcje, PWE, Warszawa. 9. Tarczyński W. (1995), Metody ilościowe w analizie otoczenia przedsiębiorstwa, Uniwersytet Szczeciński, Rozprawy i Studia, t. 204. 10. Zeliaś A., Pawełek B., Wanat S. (2004), Prognozowanie ekonomiczne: teoria, przykłady, zadania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Streszczenie Niniejszy artykuł prezentuje wybrane techniki prognozowania, które mogą zostać wykorzystane do prognozowania zjawisk w otoczeniu bliższym podmiotu gospodarczego. Badanie zostało przeprowadzone na przykładzie podmiotów gastronomicznych w województwie zachodniopomorskim. W części teoretycznej dokonano przeglądu definicji otoczenia przedsiębiorstwa według różnych autorów. Wyróżniono jego główne elementy, jakimi są otoczenie ogólne oraz konkretne. Zaprezentowano składowe otoczenia bliższego i wskazano elementy, które mogą być prognozowane. W części dotyczącej metod scharakteryzowano techniki prognozowania zastosowane w artykule. W rozdziale empirycznym przytoczono dane opisujące warunki panujące na rynku podmiotów gastronomicznych w województwie zachodniopomorskim. Stosowanie do danych użyto odpowiednich technik prognozowania zjawisk ekonomicznych i omówiono wyniki. Słowa kluczowe otoczenie bliższe, prognozowanie Wybrane techniki prognozowania zjawisk w mikrootoczeniu… 567 The chosen methods of prediction phenomenons in the close surrounding of company (on example gastronomic objects in the westpomeranian province (Summary) The aim of this article is to present the chosen methods of prediction the states of the surrounding of company. Author has focused on basic methods of prediction. In this article author suggested to extend the group of factors in the close surrounding of company, so this piece of writing has enclosed the results of prediction: the level of unemployment in the province and costs of investments among companies. Key words surrounding, the closer surrounding, prediction
