OKLADKA_11_Layout 1

Zabawy  Zajęcia  Scenariusze |
Historia szopek
bożonarodzeniowych
Nie było miejsca. Nie było – w żadnym domu, w żadnej gospodzie… Nie było miejsca?!
Alina Jakubowska
lędnicy ukryci za zasłoną poruszali
kukiełkami i przy tym wyśpiewywali
kwestie oraz dialogi związane z narodzeniem Jezusa, wizytą trzech króli,
okrucieństwem Heroda. Czasami
do zagadnień religijnych włączana
była tematyka dotycząca polskiego
życia świeckiego – z wesołymi scenami, żartami i tańcami. Stąd w szopkach kolędniczych, obok Świętej Rodziny i sceny narodzenia, pojawiali
się pastuszkowie, rolnicy, rybacy,
drobni rzemieślnicy, królowie, żołnierze, Żyd, Cygan, a nawet diabeł
i śmierć. Pobożne widowiska z udziałem kolędników i szopek stawały się
zwykłą świecką zabawą, zawierającą
nieraz elementy wulgarne. Z tego powodu na początku XVIII wieku pojawiły się zakazy biskupów, dotyczące
przedstawiania scen z Narodzenia Jezusa z wykorzystaniem tego rodzaju
szopek. Zezwalano jedynie na wystawianie niemych i nieruchomych obrazów. Zakazy te z czasem zostały jednak złamane, czego dowodem są
znane dziś szopki krakowskie i warszawskie.
etlejem znajduje się w urodzajnej
B
części Palestyny i było nazywane
„miastem chleba”. Niestety, nie okazało się wystarczająco gościnne dla
Józefa i Maryi, więc Boże Dziecię
przyszło na świat w miejscu przeznaczonym dla zwierząt, w chłodzie
i ubóstwie, w stajence.
Już wkrótce razem z dziećmi zaśpiewamy – Pójdźmy wszyscy do stajenki…. Zanim to jednak nastąpi, warto
przybliżyć przedszkolakom piękne
tradycje związane z wykonywaniem
szopek, porozmawiać o tym, kto i dlaczego w nich się znalazł. Niektóre
wiadomości być może okażą się dla
dzieci w tym wieku trudne do zrozumienia i zapamiętania, ale przecież
nie tylko o to chodzi. Wszystko przyjdzie z czasem.
Najważniejsze, by na różne sposoby i jak najczęściej przekazywać dzieciom, że prawdziwa miłość, której
wszyscy potrzebujemy, nie rodzi się
na półkach supermarketów, ani
w nieustającej pogoni za dobrami materialnymi. Nie trzeba jej szukać
na szklanych ekranach i w kolorowych świątecznych reklamach. Ona
dawno zrodziła się w betlejemskiej
szopce.
Szopka kościelna
Szopka kolędnicza – betlejka
Szopki krakowskie
Pierwsza wersja szopki kolędniczej
pojawiła się w Polsce w XIII wieku
i był to skromny, drewniany budyneczek z otwartą częścią parterową (nawiązanie do stajenki), znajdującą się
zwykle między dwiema wyższymi
wieżami. Wewnątrz umieszczano ruchome drewniane kukiełki na paty-
kach. Całość – to nic innego, jak przenośny teatrzyk kukiełkowy, nazywany „betlejką”.
Z czasem konstrukcje szopki stawały się coraz bogatsze, by ostatecznie przyjąć formę fasady kościoła. Ko-
34
Wychowanie w Przedszkolu nr 11 | grudzień 2012
Można ją oglądać w każdym kościele w okresie świąt Bożego Narodzenia. Stanowi aranżację groty-stajenki betlejemskiej. Żłóbek lub
kolebka z figurką Dzieciątka Jezus
oraz figury przedstawiające Świętą
Rodzinę i inne postacie związane z historią Bożego Narodzenia wymienia
się i uzupełnia stosownie do dnia cyklu świątecznego (na przykład pokłon Trzech Króli, ucieczka do Egiptu). Czasami obok kościołów ustawia
się tak zwane żywe szopki – czasowe
stajenki ze zwierzętami.
| Zabawy  Zajęcia  Scenariusze
O tym, co wół z osłem robili w Betlejem
Dawno, dawno temu, za górami, za lasami, w pobliżu miasteczka, które nazywa się Betlejem, nastała
ciemna noc. Pasterze zagonili swoje zwierzęta do zagrody i położyli się spać. Było trochę chłodno, więc
owce przytuliły się jedna do drugiej i też zasnęły. A osioł
z wołem przeżuwali powoli siano i rozmawiali o tym, jakie mają ciężkie życie.
– Muuuuuszę co dzień orać pole – narzekał wół.
– Taką już mam ciężką pracę.
– Iii-ja, iiija-ja, iiija-ja! – porykiwał osioł.
– Iii-ja też muszę stale pracować.
– Bęęę, bęęę- dziecie cicho?! – odezwały się owce.
– Spać nam nie dajecie.
Wół z osłem stulili uszy i zamilkli, gdy nagle na niebie
zabłysła wielka, złocista gwiazda, taka jasna, jakiej jeszcze nikt nigdy nie widział.
– Muuuu-si to być jakiś znak – zaryczał wół.
– Iiija, iii-ja, ja też tak myślę – wtórował mu osioł.
– Co to bęęęę-dzie, co to bęęę-dzie? – beczały przestraszone owce, aż pobudziły pasterzy. Pasterze przecierali oczy ze zdziwienia, bo gwiazda świeciła coraz
mocniej i jaśniej i wydawało się, że mruga do nich z oddali.
– Trzeba iść do Betlejem i sprawdzić, co tam się wydarzyło – mówili pasterze.
– Owce zabierzemy ze sobą, bo ze strachu mogą nam
uciec z zagrody, ale wół i osioł niech tu zostaną. Zadowolone owce potrząsały głowami, dzwoniły dzwoneczkami i szykowały się do drogi.
– Muuu-sicie mnie też zabrać, chcę iść z wami! – ryczał wół.
– Iiii-ja, iii-ja, i ja też – dodał osiołek.
Ale owce, jak to owce, już biegały za pasterzami becząc:
-Nieee, nieme, osioł jest beee, wół jest beee!
Wół z osłem smutnie zwiesili głowy i zostali.
– Taki już nasz los, tylko praca i praca.
I właśnie wtedy, prosto z nieba, przyfrunął do nich
mały, złocisty aniołek.
– Na co czekacie? – zawołał. – Pora już iść. Dzisiaj
w Betlejem wesoła nowina!
– Będzie wesoło? – ucieszył się wół. – No to idę!
-Iiii-ja, iii-ja, i ja też! – porykiwał szczęśliwy osioł.
Obaj poczłapali za aniołkiem w stronę mrugającej
gwiazdy, która doprowadziła ich prosto do Betlejem,
przed stajenkę, w której leżało na sianku Małe Dzieciątko. Wokół stajenki fruwały anioły i śpiewały anielskimi
głosami, pasterze grali na skrzypkach od ucha do ucha,
owce beczały i dzwoniły dzwoneczkami, a Dzieciątko
płakało. Osioł z wołem podeszli bliżej, żeby przyjrzeć
się Mu i sprawdzić, czemu tak płacze.
– Chyba Mu zimno? – mruknął wół i zaczął chuchać
na nóżki Dzieciątka, aż rozgrzał je.
– Z dziećmi trzeba się bawić – dodał osiołek i zaczął
porykiwać wesoło:- Ii-ja-ha-ha!
Dzieciątko przestało płakać, uśmiechnęło się i wyciągnęło do nich rączki. Wtedy znów przyfrunął mały, złocisty aniołek i powiedział:
– Na pamiątkę tego zdarzenia, zawsze gdy nadejdzie
gwiazdka, w każdej stajence będziecie najbliżej małego
Jezusa. I tak już zostało. W kolorowych, świątecznych
szopkach tuż koło żłóbka zawsze stoi wół i chucha
na nóżki Dzieciątka, a obok niego osioł woła wesoło:
-Iiii-ja, iii-ja, i ja też tu jestem!
Agnieszka Galica
Zwierzęta w szopce
W szopkach bożonarodzeniowych
oprócz postaci ludzkich obecne są
zwierzęta. Warto zwrócić uwagę dzieci na to, jakie to były zwierzęta i dlaczego właśnie one tam się znalazły.
Odpowiedzi proponuję poszukać
w baśni autorstwa Agnieszki Galicy,
a potem ustalić, co mogło być prawdziwe, a co nie oraz z jakich darów
Pan Jezus ucieszy się na pewno (miłości, pokory, troski o innych, uczciwej
pracy, posłuszeństwa itp.).
Szopki
w różnych krajach świata
Szopki są wykonywane nie tylko
w Polsce, ale też w innych krajach
i na różnych kontynentach. Stanowią
świadectwo wiary chrześcijańskiej
Szopka z Portugalii
Wychowanie w Przedszkolu nr 11 | grudzień 2012
Szopka z Ekwadoru
35
Zabawy  Zajęcia  Scenariusze |
Szopka afrykańska
Szopka z Włoch
i szczególny rodzaj plastyki obrzędowej. Wykonuje się je nie tylko z drewna, ale też z soli, kukurydzy, włóczki,
cukru czy kamienia. Różnią się wielkością – mierzą od kilku milimetrów
do kilku metrów wysokości. Jedne są
bardzo skromne, a inne pełne przepychu.
Warto je w miarę możliwości obejrzeć bezpośrednio. Bardzo bogaty
zbiór szopek z całego świata znajduje
się w Kieleckim Muzeum Zabawek
i Zabawy. Można też skorzystać z wystaw czasowych w kościach i oczywiście z różnego rodzaju źródeł informacji – w tym z internetu. Trzeba też
koniecznie zwrócić uwagę na znane
na całym świecie szopki krakowskie
– zgodnie z zasadą, że cudze chwalimy, ale i swoje mamy i znamy.
Wokół betlejemskiej szopki
Szopka znakomicie nadaje się
do przeprowadzenia z dziećmi wielu
ciekawych zajęć – nie tylko o charakterze religijnym. I tak na przykład możemy przeliczać elementy, utrwalać
umiejętność określania stosunków
przestrzennych (za, obok, nad, z lewej
strony, z prawej strony, przed itp.).
A przede wszystkim – warto razem
z dziećmi, z całą grupą zbudować
szopkę. Każde dziecko, na miarę swoich możliwości, wykona jakiś element.
Integracja grupy dokona się sama, każde dziecko poczuje, że jest ważne
i potrzebne. I właśnie o to chodzi.
Szopka skandynawska (relief)
Szopka z Węgier
36
Szopka skandynawska
Wychowanie w Przedszkolu nr 11 | grudzień 2012
Alina Jakubowska
Szkoła Podstawowa nr 2
im. kpt. Wł. Wysockiego
w Bielsku Podlaskim