pobierz - Muzeum Etnograficzne w Krakowie

Rozmaitości
Historyczne szopki krakowskie
Monika Kuc 20-11-2014, ostatnia aktualizacja 20-11-2014 19:12
Szopka krakowska, kukiełkowa, wykonana przez Michała Ezenekiera Fot. Marcin Wąsik
źródło: materiały prasowe
Szopka krakowska kukiełkowa,lata 90. XIX w., „depozyt prof. Wyczółkowskiego” Fot.
Marcin Wąsik
źródło: materiały prasowe
Szopka krakowska, kukiełkowa, Kraków-Węgrzce, przed 1907 r., dar Janiny
Stankiewiczowej Fot. Marcin Wąsik
źródło: materiały prasowe
„Na początku była szopka" to tytuł wystawy, którą prezentuje Muzeum Etnograficzne w
Krakowie - pisze Monika Kuc.
Można na niej zobaczyć osiem najstarszych szopek krakowskich z przełomu XIX i XX
wieku, które dały początek wielkiej tradycji, kontynuowanej w niezliczonych
przetworzeniach do dziś.
Jak wiadomo szopki krakowskie to artystyczny i kulturowy fenomen, wyróżniający Kraków
na tle Europy. Często to całe przenośne teatry o architekturze fantazyjnie nawiązującej do
najbardziej znanych krakowskich budowli, np. kościoła Mariackiego, Kaplicy
Zygmuntowskiej na Wawelu, czy Bramy Floriańskiej. Przedstawiają narodziny Jezusa, ale
zawierają także wiele historycznych, patriotycznych i baśniowych wątków. Postacie biblijne i
historyczne spotykają się w nich ze Smokiem Wawelskim, Lajkonikiem i bohaterami innych
popularnych legend.
Pierwszymi twórcami szopek byli krakowscy murarze, którzy zimą, podczas przymusowej
przerwy w pracy, szukali dodatkowych źródeł zarobku. Budowali więc szopki i odgrywali
bożonarodzeniowe przedstawienie.
Najstarszym eksponatem na wystawie w Muzeum Etnograficznym jest szopka kukiełkowa z
podkrakowskiego Bieżanowa z pierwszej połowy XIX wieku. Ma prostą konstrukcję, jej dach
pokrywa strzecha, a po bokach stoją dwie wieże. Niewielka, łatwa do przenoszenia, używana
była do odgrywania bożonarodzeniowych widowisk w trakcie kolędy po domach
Natomiast najcenniejsza szopka to dzieło Michała Ezenekiera, mistrza murarskiego z
Krowodrzy z lat 90. XIX wieku o pięciu bajecznie kolorowych i misternie wykonanych
wieżach. Podczas konserwacji szopki okazało się, że była dla wzmocnienia oklejona od
wewnątrz gazetą z datą 1898, co pomogło ustalić jej wiek (choć niewykluczone, że jest
starsza).
Uwagę zwraca także szopka kukiełkowa, przedstawiająca Pokłon Trzech Króli, wykonana
przez nieznanego murarza być może pod kierunkiem Stanisława Wyspiańskiego. Do zbiorów
muzealnych została przekazana w 1911 roku przez matkę chrzestną i opiekunkę
Wyspiańskiego - Janinę Stankiewiczową (rodzina artysty używała jej jako zabawki
dziecięce).
Można też podziwiać szopkę, która zainspirowała Leona Wyczółkowskiego. Jej elementy
widoczne są w tle obrazu malarza z 1898 roku, zatytułowanego „Stańczyk" (lub „Szopka")
W osobnej sali zebrano trzydzieści lalek bez szopki.Ich twórcą był najprawdopodobniej
Zdzisław Dudzik - rekwizytor w Teatrze Rozmaitości, twórca szopek, który przez lata wcielał
się w krakowskiego Lajkonika.
W 1904 roku ukazała się książka „Szopka krakowska", której autorami byli kryjący się pod
pseudonimem kolekcjonerzy - bracia Stanisław i Tadeusz Eisteicherowie. To znakomite
źródło wiadomości o tradycjach krakowskiej szopki.
Monika Kuc
Źródło: http://www.rp.pl/artykul/9132,1158973-Pierwsze-szopki-krakowskie.html