Fizjoterapia kliniczna w neurologii

Data opracowania: 01.07.2009 rok, zaktualizowano: 31.01.2011 rok
Katedra Rehabilitacji Klinicznej
Zakład Rehabilitacji w Neurologii i Psychiatrii
PLAN REALIZACJI PRZEDMIOTU: Fizjoterapia kliniczna w neurologii
Kierunek Fizjoterapia, studia stacjonarne i niestacjonarne (wieczorowe), rok III, semestr 6-ty
Stopień I
1. CELE NAUCZANIA
1. Opanowanie teoretyczne jednostek chorobowych neurologicznych zarówno z zakresu
centralnego układu nerwowego jak i obwodowego układu nerwowego.
2. Opanowanie praktyczne specyfiki i prowadzenia rehabilitacji pacjentów z chorobami
układu nerwowego.
2. ZAGADNIENIA, KTÓRYCH ZNAJOMOŚĆ JEST WYMAGANA PRZED
PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ
1. Anatomia i fizjologia centralnego i obwodowego układu nerwowego.
2. Patofizjologia układu nerwowego.
3. Przygotowanie teoretyczne z zakresu poszczególnych jednostek chorobowych, które
będą omawiane na ćwiczeniach (według ustalonego programu ćwiczeń).
3.
UMIEJĘTNOŚCI
FIZJOTERAPEUTYCZNE
WYMAGANE
PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ
™Umiejętność wykorzystania wiedzy z zakresu kinezyterapii w praktyce.
PRZED
4. LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Barnes M., Ward A.B.: Podręcznik rehabilitacji medycznej. Urban & Partner, Wrocław,
2008.
2. Fries W., Liebenstud I.: Rehabilitacja w chorobie Parkinsona., Elipsa-Jaim s.c., Kraków,
2007.
3. Fuller G. Badanie neurologiczne to proste. PZWL, Warszawa 2005.
4. Gaber T.A.-Z.K. Rehabilitacja neurologiczna. Przypadki kliniczne. PZWL, Warszawa
2008.
5. Grochmal S., Zielińska-Charszewska S.: Rehabilitacja w chorobach układu nerwowego.,
PZWL, Warszawa, 1987.
6. Hamzei F., Binkofski F., Buccino G., Ertelt D., Hauptmann B., Hummel F., Platz T.
Neurorehabilitacja oparta na dowodach naukowych. Wyd. MedPharm, Wrocław, 2010.
7. Horst R.: Trening strategii motorycznych i PNF. Top School, Kraków 2010.
8. Jakimowicz W.: Neurologia kliniczna w zarysie., PZWL, Warszawa, 1987.
9. Kiwerski J. (red.) Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa, 2005.
10. Kolster B., Ebelt-Paprotny G.: Poradnik fizjoterapeuty., Ossolineum, Wrocław, 2001.
11. Kozubski W., Liberski P.P. Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL,
Warszawa, 2006.
12. Kwolek A. Rehabilitacja medyczna. Tom 1, 2, rehabilitacja kliniczna. Urban & Partner,
Wrocław, 2003.
13. Leidler P. Rehabilitacja po udarze mózgu. PZWL, Warszawa, 2004.
14. Prusiński A. Neurologia praktyczna. PZWL, Warszawa, 2005.
15. Usprawnianie po udarze mózgu. Poradnik dla terapeutów i pracowników podstawowej
opieki zdrowotnej., Elipsa-Jaim s.c., Kraków, 2007.
5. LITERATURA ZALECANA
1. Adler S., Beckers D., Buck M.: PNF w praktyce. Ilustrowany przewodnik. DB Publishing,
Warszawa, 2009.
2. Bannister R.: Neurologia kliniczna, Brain i Bannister., alfa - medica press, , Bielsko–Biała,
1992.
3. Bradley W.G., Daroff R.B., Fenichel G.M., Jankovic J.: Neurologia w praktyce klinicznej.
Zasady diagnostyki i postępowania. Tom 1-3. Czelej, Lublin, 2006.
4. Duus P. Diagnostyka topograficzna w neurologii. PZWL, Warszawa, 1989.
5. Dziak A. Bolesny krzyż. Medicina Sportiva, Kraków, 2003.
6. Dziak A. Bóle szyi, głowy i barków. Medicina Sportiva, Kraków, 2003.
7. Felten D.L., Józefowicz R.F. Netter F.H. Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera.
Szczudlik A. (red), Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2007,.
8. Friedman A. (red.) Choroba Parkinsona - mechanizmy, rozpoznawanie, leczenie. Wyd.
Czelej, Warszawa, 2005.
9. Kiwerski J.(red.) Schorzenia i urazy kręgosłupa. PZWL, Warszawa, 2001.
10. Lewis P. Rowland, (red. wyd. pol.), Hubert Kwieciński, Anna M. Kamińska Neurologia
Merritta, tom 1, 2, 3, Urban & Partner, Wrocław, 2008.
11. Lindsay K.W., Bone I.: Neurologia i Neurochirurgia. Urban&Partner, Wrocław, 2006.
12. Mazur R.: Neurologia kliniczna dla lekarzy i studentów medycyny.Via Medica, Gdańsk,
2005.
13. Mazur R., Kozubski W., Prusiński A.: Podstawy kliniczne neurologii., PZWL, Warszawa,
1999.
14. Mumenthaler M., Mattle H.: Neurologia. Urban& Partner, wyd.III, Wrocław, 2001.
15. Mumenthaler M., Schliack H. (red.) Uszkodzenia nerwów obwodowych: rozpoznanie i
leczenie. PZWL, Warszawa, 1998.
16.Warlow Ch.: Neurologia. PZWL, Warszawa, 1996.
6. PLAN I ORGANIZACJA ZAJĘĆ
Zajęcia obejmują 14 godzin wykładów i 42 godzin ćwiczeń klinicznych realizowanych w
semestrze letnim dla III roku studiów pierwszego stopnia.
Nauczanie kończone jest zaliczeniem i teoretycznym egzaminem pisemnym.
WYKŁADY
Ilość godzin: 14
Miejsce prowadzenia wykładów: AWF, al. Jana Pawła II 78.
1. Rehabilitacja po udarach mózgu: zespoły kliniczne /niedowłady i porażenia połowicze,
wzmożone spastycznie napięcie mięśni, obniżone napięcie mięśni, zaburzenia czucia
powierzchniowego i głębokiego, ataksja, afazja/. Rehabilitacja wczesna: ułożenia,
kinezyterapia, logopedia, pionizacja, nauka chodzenia, terapia zajęciowa. Usprawnianie
następstw i powikłań udarów: przykurcze mięśni, spastyczność, wiotkość, zaburzenia czucia
głębokiego /fizykoterapia, kinezyterapia, zaopatrzenie ortopedyczne/.
2. Rehabilitacja w chorobach CSN:
Stwardnienie rozsiane: zespoły kliniczne /niedowłady, porażenia, spastyczność, ataksja,
zaburzenia mowy, zaburzenia czucia głębokiego, męczliwość/
Rehabilitacja: kinezyterapia, fizykoterapia, nauka chodzenia, terapia zajęciowa.
Choroba Parkinsona: zespoły kliniczne /spowolnienie ruchowe, zaburzenia inicjacji ruchu,
zaburzenia chodu, propulsja, retropulsja, lateropulsja, drżenie spoczynkowe, „freezing”,
zaburzenia postawy/.
Rehabilitacja: kinezyterapia, nauka chodzenia, muzykoterapia, choreoterapia, terapia
zajęciowa.
Zwyrodnienie sznurowe rdzenia: zespoły kliniczne /niedowłady, zaburzenia czucia
głębokiego, wiotkość/.
Rehabilitacja: kinezyterapia, nauka chodzenia.
Jamistość rdzenia: zespoły kliniczne /niedowłady, zaniki mięśni, wiotkość, artropatie,
zaburzenia czucia bólu i temperatury, zab. połykania/
Rehabilitacja: kinezyterapia, fizykoterapia, terapia zajęciowa.
Stwardnienie boczne zanikowe: zespoły kliniczne /niedowłady, spastyczność, wiotkość,
zaniki mięśni, zaburzenia połykania, zaburzenia oddechowe/.
Rehabilitacja: kinezyterapia, nauka chodzenia, fizykoterapia, terapia zajęciowa.
3. Rehabilitacja chorych z guzami CSN: zespoły kliniczne /niedowłady, porażenia,
spastyczność, wiotkość, ataksja, zaburzenia mowy/. Guzy łagodne i złośliwe - wskazania i
przeciwwskazania do rehabilitacji.
Rehabilitacja: kinezyterapia, nauka chodzenia, zaopatrzenie ortopedyczne.
Rehabilitacja chorych po urazach czaszkowo - mózgowych: zespoły kliniczne /niedowłady,
porażenia, spastyczność, wiotkość, zaburzenia czucia głębokiego, ataksja, zaburzenia mowy,
śpiączka/.
Rehabilitacja: ułożenia, drenaż drzewa oskrzelowego, kinezyterapia, stymulacja chorego
nieprzytomnego /dotykiem, głosem/, pionizacja, nauka chodzenia, logopedia, zaopatrzenie
ortopedyczne, terapia zajęciowa.
4. Rehabilitacja w chorobach obwodowego układu nerwowego: zespoły kliniczne
/niedowłady, porażenia, zaniki mięśni, wiotkość, zaburzenia czucia powierzchniowego,
zaburzenia czucia głębokiego/.
Rehabilitacja w chorobach nerwów obwodowych: fizykoterapia, kinezyterapia, nauka
chodzenia, zaopatrzenie ortopedyczne.
Rehabilitacja w chorobach mięśni: kinezyterapia.
5. Rehabilitacja w dyskopatii i niestabilności kręgosłupa szyjnego: zespoły kliniczne /bóle
kręgosłupa szyjnego, rwa ramienna/
Rehabilitacja w dyskopatii: fizykoterapia, kinezyterapia, zaopatrzenie ortopedyczne.
Rehabilitacja w niestabilności: fizykoterapia, kinezyterapia, zaopatrzenie ortopedyczne.
6. Rehabilitacja w dyskopatii kręgosłupa lędźwiowego: zespoły kliniczne /bóle kręgosłupa
lędźwiowego, rwa udowa, rwa kulszowa/.
Rehabilitacja w okresie ostrym i przewlekłym: ułożenia, fizykoterapia, kinezyterapia,
zaopatrzenie ortopedyczne.
7. Kompensacja i adaptacja w rehabilitacji neurologicznej.
Ocena wyników rehabilitacji - testy, skale.
Specyfika rehabilitacji neurologicznej osób w podeszłym wieku.
Rola fizjoterapeuty w psychoterapii pacjenta i współpracy z rodziną chorego.
ĆWICZENIA KLINICZNE
Ilość godzin: 42
Ćwiczenia kliniczne nr 1
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego.
Problematyka ćwiczeń: Badanie neurologiczne, ćwiczenia praktyczne.
Elementy badania neurologicznego: wywiad, badanie zakresu ruchów w stawach, badanie siły
mm, ocena napięcia mm, badanie czucia, badanie zborności ruchów, badanie odruchów
fizjologicznych i patologicznych /Babińskiego, Rossolimo, Oppenheima/, próba Romberga,
ocena chodu i rodzaje chodów patologicznych w neurologii, objawy rozciągowe/ objaw
Laseque'a, objaw Mackiewicza, objaw Fajersztajna- Krzemickiego, objaw Bikelesa/, objawy
oponowe /sztywność karku, Brudzińskiego, Kerniga/.
Praca z pacjentem. Zastosowanie elementów badania neurologicznego w praktyce.
Nabyte umiejętności: Umiejętność zebrania wywiadu i orientacyjnego zbadania stanu
ruchowego pacjenta.
Ćwiczenia kliniczne nr 2
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień:
Udar mózgu: czynniki ryzyka, etiopatogeneza, podziały udarów, rodzaje udaru, przebieg,
objawy kliniczne udaru. Tętniak, naczyniak, krwotok podpajęczynówkowy.
Patofizjologia krążenia mózgowego. Regulacja przepływu krwi przez mózg, budowa
anatomiczna koła tętniczego mózgu, krążenie oboczne, zespoły tętnic mózgowych.
Reprezentacja ruchowa w korze mózgu.
Wpływ lokalizacji ogniska uszkodzenia na zakres porażeń.
Problematyka ćwiczeń Rehabilitacja po udarze mózgu: metoda tradycyjna /omówienie
etapów rehabilitacji/. Różne etapy pionizacji w zależności od rodzaju udaru / zaopatrzenie
ortopedyczne, funkcjonalna elektrostymulacja, czynniki obniżające wzmożone napięcie
mięśniowe. Powikłania leżenia i problemy rehabilitacji po udarze mózgu. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność usprawniania chorego po udarze mózgu w zależności od
okresu choroby i etapu rehabilitacji.
Ćwiczenia kliniczne nr 3
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Przygotowanie
teoretyczne z zakresu jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach.
Guzy mózgu / nowotwory mózgu /, objawy kliniczne. Wgłobienia, wklinowacenia.
Zaburzenia wyższych czynności psychicznych. Urazy mózgu. Wstrząśnienie mózgu,
stłuczenie mózgu, obrzęk pourazowy, zranienie mózgu, objawy kliniczne. Krwiak
nadtwardówkowy, krwiak podtwardówkowy: objawy kliniczne.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja w przebiegu guza mózgu. Rehabilitacja po urazach
mózgu. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego po usunięciu guza
mózgu. Umiejętność usprawniania chorego po urazie mózgu.
Ćwiczenia kliniczne nr 4
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Przygotowanie
teoretyczne z zakresu jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach:
Choroba Parkinsona. Zespół parkinsonowski. Etiologia, objawy kliniczne /wczesne i późne/
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja w przebiegu choroby Parkinsona. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego na chorobę Parkinsona.
Ćwiczenia kliniczne nr 5
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Móżdżek: budowa anatomiczna, funkcje móżdżku i
połączenia z innymi strukturami CUN. Przyczyny uszkodzenia móżdżku, objawy kliniczne
uszkodzenia. Drogi czucia głębokiego. Zaburzenia czucia głębokiego: przyczyny, objawy
kliniczne. Porównanie ataksji móżdżkowej i ataksji tylnosznurowej.
Problematyka ćwiczeń: Usprawnianie chorych z uszkodzeniem móżdżku, metody
usprawniania /Ćwiczenia równoważne, koordynacyjne, chodu, PNF, ćwiczenia Frenkela/.
Usprawnianie chorych z ataksją tylnosznurową. Różnice w usprawnianiu chorych z ataksją
móżdżkową i tylnosznurową.
Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność odróżnienia ataksji móżdżkowej od tylnosznurowej i
uwzględnienia różnic w postępowaniu terapeutycznym. Umiejętność prowadzenia
rehabilitacji chorego z ataksją móżdżkową. Umiejętność usprawniania chorego z ataksją
tylnosznurową.
Ćwiczenia kliniczne nr 6
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Przygotowanie
teoretyczne z zakresu jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach.
Choroby i uszkodzenia rdzenia kręgowego. Zespoły uszkodzeń rdzenia. Charakter i
rozległość porażeń w zależności od poziomu uszkodzenia rdzenia.
Urazy rdzenia kręgowego. Patologia uszkodzeń rdzenia.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja po poprzecznym uszkodzeniu rdzenia. Usprawnianie
pęcherza. Spastyczność podstawowa i reaktywna. Profilaktyka odleżyn. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego po poprzecznym
uszkodzeniu rdzenia.
Ćwiczenia kliniczne nr 7
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Przygotowanie
teoretyczne z zakresu jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach.
Choroby uszkadzające rdzeń poprzecznie: jamistość rdzenia, rozmiękanie rdzenia, poprzeczne
zapalenie rdzenia. Guzy kanału kręgowego.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja chorych z: jamistością rdzenia, rozmiękaniem rdzenia,
poprzecznym zapaleniem rdzenia, guzami kanału kręgowego.
Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego z chorobą rdzenia
kręgowego.
Ćwiczenia kliniczne nr 8
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Przygotowanie
teoretyczne z zakresu jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach.
Choroby rdzenia układowe i wybiórcze: choroba neuronu ruchowego (MND, stwardnienie
boczne zanikowe, SLA); zwyrodnienie sznurowe.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja chorych z MND. Rehabilitacja chorych ze
zwyrodnieniem sznurowym rdzenia. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego z chorobą neuronu
ruchowego i zwyrodnieniem sznurowym rdzenia.
Ćwiczenia kliniczne nr 9
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Przygotowanie
teoretyczne z zakresu jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach.
Stwardnienie rozsiane: etiopatogeneza, objawy, zespoły, rokowanie i leczenie
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja w SM. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego z SM.
Ćwiczenia kliniczne nr 10
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Zdolność do regeneracji włókien obwodowych. Zespoły
uszkodzenia nerwu obwodowego. Polineuropatie, zespół Guillain - Barre. Przebieg nerwu
twarzowego (VII). Uszkodzenie nerwu twarzowego: przyczyny, objawy kliniczne.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja w uszkodzeniach włókien obwodowych. Rehabilitacja
w przebiegu polineuropatii i zespołu Guillain - Barre. Rehabilitacja pacjenta z porażeniem
nerwu twarzowego. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego z polineuropatią.
Umiejętność usprawniania chorego z porażeniem nerwu twarzowego.
Ćwiczenia kliniczne nr 11
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Patofizjologia układu nerwowego. Dyskopatia. Rwa
kulszowa, rwa udowa, rwa barkowa. Przyczyny, objawy kliniczne.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja chorych z rwą kulszową, udową i ramienną. Okresy
rehabilitacji, metody rehabilitacji i profilaktyka. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia rehabilitacji chorego z zespołami
korzeniowymi kręgosłupa lędźwiowego i szyjnego.
Ćwiczenia kliniczne nr 12
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Anatomia splotu ramiennego i włókien nerwowych
doprowadzających pobudzenia nerwowe do kończyn górnych. Anatomia splotów (lędźwiowy,
krzyżowy) i włókien nerwowych doprowadzających pobudzenia nerwowe do kończyn
dolnych. Przyczyny uszkodzenia splotu ramiennego, lędźwiowego i krzyżowego oraz nerwów
obwodowych kończyny górnej i dolnej, objawy kliniczne.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja w przebiegu uszkodzenia: splotu ramiennego,
lędźwiowego i krzyżowego oraz nerwów obwodowych kończyny górnej i dolnej. Praca z
pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia kompleksowej rehabilitacji chorych z
uszkodzeniami splotów i nerwów obwodowych.
Ćwiczenia kliniczne nr 13
Ilość godzin: 3
Wymagana znajomość zagadnień: Choroby mięśni (dystrofie mięśniowe, miastenia,
miotonie): etiopatogeneza, objawy kliniczne, przebieg.
Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja w przebiegu chorób mięśni. Praca z pacjentem.
Nabyte umiejętności: Umiejętność prowadzenia kompleksowej rehabilitacji chorych z
chorobami mięśni.
Ćwiczenia kliniczne nr 14
Ilość godzin: 3
Zaliczenie semestru.
Podstawą zaliczenia ćwiczeń klinicznych są:
• Obecność na wszystkich zajęciach
• Zaliczenie części teoretycznej i praktycznej ćwiczeń
• Zaliczenie kolokwium i zaliczenie kolokwium końcowego.
Wymagane pomoce do ćwiczeń klinicznych:
Wymagany ubiór na ćwiczenia kliniczne:
Na ćwiczeniach klinicznych obowiązuje zmienne obuwie, czysty fartuch lub dwuczęściowy
komplet szpitalny.
Dodatkowych wskazówek i konsultacji dotyczących przygotowania do zajęć udzielać będą:
Kierownik Zakładu Rehabilitacji w Neurologii i Psychiatrii dr Elżbieta Mirek, tel.
0126831080, oraz pracownicy Zakładu Rehabilitacji w Neurologii i Psychiatrii: dr Joanna
Stożek tel 0126831084, dr Urszula Pustułka-Piwnik tel 0126831084, dr Jadwiga Szymura tel
0126831080, dr Szymon Pasiut tel 0126831080.