Streszczenie

ROLA CZYNNIKÓW SYTUACYJNYCH, POSTAWY WOBEC PIENIĘDZY I NARCYZMU NIEKLINICZNEGO W
OBJAŚNIANIU SKŁONNOŚCI DO INWESTOWANIA I PODEJMOWANIA RYZYKOWNYCH WYBORÓW
INWESTYCYJNYCH
Promotor: prof. UW dr hab. Dominika Maison
Streszczenie
Problem podejmowania wyborów inwestycyjnych stanowi przedmiot
zainteresowania badaczy od dawna. Poświęcono już wiele uwagi czynnikom wpływającym
na zachowania inwestorów giełdowych, wciąż jednak niewiele jest badań próbujących
wyjaśnić zachowania inwestycyjne zwykłych ludzi.
Determinanty wyborów inwestycyjnych jednostki można podzielić według dwóch
kryteriów, dzieląc je z jednej strony na specyficzne i niespecyficzne w kontekście finansów
(finansowe i niefinansowe), zaś z drugiej na wewnętrzne (indywidualna charakterystyka
jednostki np. cechy osobowości) oraz zewnętrzne (w tym między innymi sytuacyjne).
Dotychczas przeprowadzane badania koncentrowały się zazwyczaj na jednej spośród
wymienionych kategorii czynników. Ponadto wyniki badań dotyczących sytuacyjnych
determinant wyborów inwestycyjnych nie zawsze były spójne, co mogło być konsekwencją
nie różnicowania w badaniach czynników sytuacyjnych na finansowe i niefinansowe.
Zdaniem autorki niniejszej pracy stworzenie pełnego portretu osoby podejmującej wybory
inwestycyjne wymaga jednoczesnego uwzględniania czynników wewnętrznych i
zewnętrznych oddziałujących na jednostkę, zwracając przy tym szczególną uwagę na to, czy
analizowane determinanty są specyficzne w kontekście finansowym.
Celem prezentowanych badań było uzupełnienie luki w istniejącej wiedzy dotyczącej
determinant wyborów inwestycyjnych dorosłych Polaków. Analizie poddano rolę czterech
grup czynników. Były to: (1) wymiary postawy wobec pieniędzy (czynniki wewnętrzne
jednostki, specyficzne w kontekście pieniędzy), (2) wymiary narcyzmu nieklinicznego –
dotychczas nieuwzględniane w badaniach dotyczących wyborów inwestycyjnych (czynniki
wewnętrzne jednostki, niespecyficzne w kontekście pieniędzy), (3) doświadczenie sukcesu
lub porażki w zadaniu finansowym poprzedzającym wybór inwestycyjny (czynniki
zewnętrzne, specyficzne w kontekście pieniędzy), (4) doświadczenie sukcesu lub porażki w
zadaniu niefinansowym poprzedzającym wybór inwestycyjny (czynniki zewnętrzne,
niespecyficzne w kontekście pieniędzy).
Zrealizowano trzy badania. Pierwsze z nich (korelacyjne, N = 246) miało na celu
sprawdzenie czy, i w jaki sposób postawa wobec pieniędzy i narcyzm niekliniczny
objaśniają zmienność skłonności do inwestowania i ryzykownych wyborów
inwestycyjnych. Badanie drugie (eksperymentalne, N = 259) sprawdzało wpływ
doświadczenia sukcesu lub porażki w zadaniu specyficznym w kontekście pieniędzy 7
na skłonność do inwestowania i ryzykownych wyborów inwestycyjnych oraz moderacyjną
rolę postawy wobec pieniędzy i narcyzmu nieklinicznego. Badanie trzecie
(eksperymentalne, N = 271) realizowało analogiczny cel do tego ustalonego dla badania
drugiego, jednak w sytuacji doświadczenia sukcesu lub porażki w zadaniu niespecyficznym
w kontekście pieniędzy. Wyniki otrzymane w opisanych badaniach potwierdziły częściowo
hipotezy stawiane w niniejszej pracy. Zarówno postawa wobec pieniędzy, jak i narcyzm
niekliniczny okazały się istotnymi determinantami zmienności skłonności do inwestowania
i podejmowania ryzykownych wyborów inwestycyjnych. Wpływ doświadczenia sukcesu
lub porażki na następujące po nim wybory inwestycyjne okazał się inny w zależności od
rodzaju zadania, w którym zostało zdobyte doświadczenie. Doświadczenie sukcesu podnosi
względem doświadczenia neutralnego i negatywnego (porażki) skłonność do inwestowania
i ryzykownych wyborów inwestycyjnych, jeśli pochodzi z zadania finansowego, zaś, jeśli
doświadczenie sukcesu zdobyto w zadaniu niefinansowym efekt jest odwrotny. Wskazano
również moderacyjną rolę niektórych wymiarów postawy wobec pieniędzy i narcyzmu
nieklinicznego w relacji doświadczenia i wyborów inwestycyjnych.