prof. dr hab. med. Maria T. Szewczyk

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Wydział Nauk o Zdrowiu CM UMK
Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego
Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Leczenia
Ran Przewlekłych
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Maria T. Szewczyk
Adres do korespondencji:
85-094 Bydgoszcz
ul. M. Curie Skłodowskiej 9
Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza
Bydgoszcz 2016-11-10
Recenzja
rozprawy doktorskiej mgr Wioletty Skowron
nt. „Wybrane wyznaczniki funkcjonowania psychospołecznego chorych z
wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego”
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) jest chorobą przewlekłą dotyczącą
często osób aktywnych zawodowo upośledzając ich m.in. psychospołeczne funkcjonowanie.
Choroba posiada niejednokrotnie łagodny przebieg, z długimi okresami remisji. Zdarza się
jednak, że nawroty są częste i wymagają hospitalizacji. Etiopatogeneza choroby jest
wieloczynnikowa, złożona i do końca niepoznana. W przypadku wystąpienia WZJG
obserwuje się wiele różnych objawów takich jak: chudnięcie, anemia z powodu niedoboru
żelaza i utraty krwi, bóle i obrzęki stawów, osłabienie, kamica nerkowa, osteoporoza, czasami
zmiany i owrzodzenia skórne. Ciężka postać WZJG występuje u ok. 10% pacjentów, u
których mogą wystąpić zagrażające życiu powikłania tj. masywne krwawienie, megacolon
toxicum (toksyczne zapalenie – rozstrzenie okrężnicy) lub perforacja jelita. Natomiast
odległym i bardzo ciężkim następstwem WZJG jest rak jelita grubego i w konsekwencji
zabieg operacyjny polegający
m.in. na całkowitej kolektomii. Dlatego konieczne było
przygotowanie Polskich Wytycznych dotyczących postępowania leczniczego (Wytyczne
Grupy Roboczej Konsultanta Krajowego w dziedzinie Gastroenterologii i Polskiego
Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące postępowania z pacjentem z wrzodziejącym
zapaleniem jelita grubego (Prz Gastroenterol 2013; 8 (1): 1–20.). Przedstawione opracowanie
zawiera 38 zaleceń dotyczących diagnostyki, rozpoznawania i leczenia, zarówno
farmakologicznego, jak i chirurgicznego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego u
dorosłych. Wytyczne dotyczą środowiska lekarskiego ale i także pielęgniarskiego tzn.
pielęgniarek zaangażowanych w opiece nad tą grupą chorych.
Dlatego też podjęcie badań dotyczących oceny funkcjonowania chorych z
wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, uważam za bardzo cenne z punktu widzenia opieki
pielęgniarskiej, także poszerzenia wiedzy jak i możliwości dopełnienia
specjalistycznej
opieki pielęgniarskiej nad tą grupą chorych.
Przedstawiona mi do recenzji rozprawa doktorska obejmuje w części merytorycznej
wstęp, część teoretyczną, opis metodologii, wyniki badań, dyskusję i wnioski, i zawiera się na
92 stronach. Część uzupełniającą stanowi wykaz skrótów, spis piśmiennictwa, wykaz tabel,
rycin i histogramów oraz aneksy obejmujące zastosowane narzędzia badawcze. Całość
rozprawy doktorskiej obejmująca część merytoryczną oraz część uzupełniającą mieści się na
116 stronach.
W części teoretycznej Doktorantka dokonała przeglądu piśmiennictwa w zakresie
klinicznych aspektów WZJG oraz wyznaczników psychospołecznego funkcjonowania w
tej grupie chorych. Przeglądu piśmiennictwa dokonano w oparciu o aktualne
piśmiennictwo polskie i anglojęzyczne. Autorka pracy z niezwykłą starannością zebrała
144 pozycji aktualnego piśmiennictwa.
Głównym celem pracy było poznanie wybranych wyznaczników funkcjonowania
psychospołecznego chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.
Doktorantka nakreśliła sobie bardzo ambitny cel, poprawnie stawiając problemy
badawcze:
1. Jaka
jest
zależność
pomiędzy
aktywnością
choroby
a
funkcjonowaniem
psychospołecznym badanych?
2. Jaka jest zależność pomiędzy występowaniem obaw i lęku w wyniku leczenia a
funkcjonowaniem psychospołecznym badanych?
3. Jaka jest zależność pomiędzy akceptacją choroby a funkcjonowaniem psychospołecznym
badanych?
4. Jaka jest zależność pomiędzy satysfakcją z życia a funkcjonowaniem psychospołecznym
badanych?
5. Jaka jest zależność pomiędzy poczuciem własnej skuteczności a funkcjonowaniem
psychospołecznym badanych?
6. W jakim stopniu czas chorowania ma wpływ na funkcjonowanie psychospołeczne
badanych?
7. W jakim stopniu zmienne socjodemograficzne badanych mają wpływ na ich
funkcjonowanie psychospołeczne?
Materiał i metodyka badań
Badania prowadzono metodą sondażu diagnostycznego w grupie 102 chorych,
pacjentów oddziału Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych oraz Poradni Gastrologicznej
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Częstochowie. Zastosowano standaryzowane
narzędzia badawcze, w tym dwa specyficzne: Kliniczny Wskaźnik Aktywności Choroby wg
Rachmilewitza do oceny klinicznej WZJG, Kwestionariusz The Rating Form of IBD Patients
Concerns (RFIPC) oceniający nasilenie obaw i lęku u chorych z WZJG, oraz trzy narzędzia
ogólne, tj.: Skalę Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale – AIS), Skalę Satysfakcji z
Życia (The Satisfaction with Life Scale – SWLS) oraz Skalę Uogólnionej Własnej
Skuteczności (Generalized Self-Efficacy Scale – GSES).
Badaniem objęto 102 chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Kryteria
włączenia zostały jasno określone, obejmowały chorych z rozpoznaniem klinicznym
wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, trwającym co najmniej 3 miesiące, leczonych
zachowawczo oraz wyrażających zgodę na udział w badaniu. Z badania wyłączono chorych
nie posiadających klinicznego potwierdzenia diagnozy WZJG, chorych z krótszym niż 3
miesiące czasem chorowania oraz chorych z różnych względów nie mogących samodzielnie
wypełnić kwestionariuszy.
Analizę statystyczną wyników przeprowadzono za pomocą pakietu STATISTICA PL
V 10.0., wykorzystując metody parametryczne i nieparametryczne, zależnie od rozkładu
zmiennych. Zastosowano m.in. test t-studenta, test U Manna-Whitney’a i analizę wariancji
ANOVA. Zależności pomiędzy zmiennymi oceniano obliczając właściwy współczynnik
korelacji (Paersona lub Spearmana). Wyniki przyjęto za istotne statystycznie na poziomie
p<0.05.
Wyniki, dyskusja, wnioski
Poprawnie zaplanowane badania oraz dobór narzędzi wraz z przyjęciem kryteriów włączenia i
wyłączenia chorych z badań pozwoliły Doktorantce dokonać wielokierunkowej oceny
zebranego materiału. Wyniki badań dają odpowiedź na postawione problemy badawcze.
Rozdział ten jest poprawnie przedstawiony i bardzo starannie opracowany statystycznie.
Ikonografia staranna, czytelna.
Omówienie wyników jest przykładem rzetelnej wiedzy wynikającej
także z własnych
doświadczeń oraz umiejętności omówienia wyników w zestawieniu z pracami innych
autorów.
Doktorantka postawiła 6 wniosków, które w większości
są
logicznym następstwem
przyjętych pytań oraz hipotez badawczych i wynikają z przeprowadzonych badań. Wnioski
mają charakter teoretyczny i praktyczny.
Wnioski:
1. Aktywne stadium choroby zaburza funkcjonowanie psychospołeczne i jakość życia
badanych wpływając na poziom obaw i lęków, poziom akceptacji choroby i
satysfakcji z życia oraz przekonania o skutecznym radzeniu sobie z sytuacjami
trudnymi.
2. Wysoki poziom obaw i leków badanych był zależny od wpływu choroby na życie,
powikłań, stygmatyzacji oraz poziomu akceptacji choroby.
3. Poziom akceptacji choroby był zależny od stadium choroby, poziomu obaw i lęków
oraz poziomu własnej skuteczności. Wyższy poziom akceptacji choroby uzyskali
badani w okresie remisji, przeżywający mniej obaw i lęków oraz przekonani o
skutecznym radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi i przeszkodami.
4. Poziom satysfakcji z życia badanych korelował z uogólnioną własną skutecznością i
akceptacja choroby. Wyższy poziom satysfakcji z życia uzyskali badani z wyższym
poziomem akceptacji choroby i przekonani o skutecznym radzeniu sobie z sytuacjami
trudnymi i przeszkodami.
5. Poziom uogólnionej własnej skuteczności badanych korelował z akceptacją choroby,
satysfakcja
życia, płcią i czasem trwania choroby. Wyższy poziom uogólnionej
skuteczności uzyskali badani z wyższym poziomem akceptacji choroby i osiągający
lepszą satysfakcję z życia. Mężczyźni i osoby krócej chorujące prezentowały lepsze
wyniki.
6. Czas chorowania, płeć i wiek badanych nie miały wpływu na funkcjonowanie
psychospołeczne badanych. osoby z dłuższym czasem chorowania, mężczyźni i osoby
do 50 roku życia miały wysoki poziom obaw i lęków, mniejsze przekonanie o
skutecznym radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi i przeszkodami oraz niższy poziom
akceptacji choroby
W przedstawionej mi do recenzji pracy, nie dostrzegłam istotnych błędów poza błędami
literowymi i drobnymi błędami stylistycznymi (np. s. 2. Wyznaczniki funkcjonowania
psychospołeczne chorych i inne).
Ocena końcowa
Rozprawa doktorska Pani mgr Wioletty Skowron dotyczy problemu ważnego poznawczo i
praktycznie, niesie elementy oryginalności oraz naukowy wkład w dziedzinę pielęgniarstwa
gastroenterologicznego i chirurgicznego w zakresie opieki nad chorym z WZJG .
Rozprawa doktorska wskazuje na
umiejętności organizacyjne i
badawcze
Doktorantki, dowodzi znajomości tematu i umiejętności rozwiązywania zagadnień
naukowych.
Rozprawa
doktorska spełnia kryteria określone w stosownych przepisach
(Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i
tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z późn. zm.).
Na tej podstawie mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Radzie Wydziału Nauk o
Zdrowiu, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wniosek o
dopuszczenie Pani mgr Wioletty Skowron do kolejnego etapu przewodu doktorskiego.
Z poważaniem,
prof. dr hab. med. Maria T. Szewczyk
Bydgoszcz, 10.11. 2016