Recenzja - Wydział Nauk o Zdrowiu

KATEDRA i KLINIKA CHORÓB WEWNĘTRZNYCHYCH GERIATRII
i ALERGOLOGU
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
50-367 Wrocław, ul. Curie-Skłodowskiej 66
Tel. 71/7842521
Fax 71/7842529
E-mail: [email protected]
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. Bernard Panaszek, prof. zw. UMW
Wrocław 14.04.2014
Recenzja
Rozprawy doktorskiej mgr Romana Heidera pt. „Efekty uzdrowiskowych metod
terapeutycznych lekarzy Kliniki Pediatrii Akademii Medycznej w Poznaniu oraz lekarzy
sanatoryjnych Kołobrzegu w chorobach dróg oddechowych u dzieci w drugiej połowie XX
wieku"
Uwagi ogólne
Lecznictwo uzdrowiskowe
stanowi ważny obszar opieki zdrowotnej w wielu
aspektach i płaszczyznach. Może być ono wykorzystane w kontynuacji leczenia szpitalnego
lub ambulatoryjnego, stwarzając jednocześnie możliwości utrwalenia wyników terapii
szpitalnej i ambulatoryjnej poprzez wykorzystanie zasobów balneoterapii, medycyny
fizykalnej i kinezyterapii. Duży i korzystny wpływ leczenia sanatoryjnego na poprawę stanu
zdrowia pacjenta z różnorodnymi schorzeniami somatycznymi i psychosomatycznymi odnosi
się również do redukcji farmakoterapii, zwykle obciążonej wieloma działaniami ubocznymi
Szczególną zaletę leczenia uzrowiskowego
stanowią
jednak możliwości leczniczo-
profilaktyczne, rozumiane, jako poprawa funkcji szeregu narządów i układów w warunkach
eliminacji szkodliwych czynników środowiskowych takich jak np. toksyczne pyły, lub gazy i
produkty spalania biomasy uszkadzające nabłonek oddechowy, powierzchowne warstwy
skóry, a także przewód pokarmowy. Powyższe walory klimatyczne uzdrowiska szczególnie
sprzyjają
regeneracji nabłonka oddechowego,
zwiększają
barierę mechaniczną przed
patogenami i zapobiegają nawracającym infekcjom układu oddechowego. Istotne znaczenie
ma również bodźcowe działanie klimatu, zwłaszcza morskiego, skutkujące mobilizacją
układu immunologicznego, zapewniającego w znacznym stopniu homeostazę układu
oddechowego i przewodu pokarmowego.
W oparciu o powyższe przesłanki, Autor rozprawy doktorskiej słusznie założył, że
wiarygodną podstawą analizy wpływu leczenia uzdrowiskowego na organizm pacjenta
powinny być wyniki leczenia górnych i dolnych dróg oddechowych w warunkach klimatu
nadmorskiego.
Ocena formalna
Przedłożona do recenzji praca jest manuskryptem, sporządzonym w formie wydruku
komputerowego, zawierającym 177 stron tekstu. W tekst pracy włączono tabele i ryciny,
które odnoszą się do treści poglądowych oraz wyników badań. Są one prawidłowo
umieszczone w miejscach omawiających szczegółową tematykę pracy, co znacznie ułatwia
śledzenie i rozumienie treści dysertacji. Piśmiennictwo (spis czasopism) zawiera 123 pozycje
opublikowane w czasopismach naukowych, 71 pozycji druków zwartych oraz materiały
źródłowe. Oceniana praca ma układ i redakcję przeglądu systematycznego publikacji
naukowych
i
materiałów
funkcjonowaniem
archiwalnych
związanych
Kliniki Pediatrii Akademii Medycznej
działalnością
naukową
w Poznaniu oraz
i
Ośrodka
Naukowo- Badawczego w Kołobrzegu. Analiza wyników wpływu leczenia uzdrowiskowego
na zdrowie pacjentów przedstawiona została w 7 spójnych tematycznie rozdziałach,
opisujących skuteczność leczenia uzdrowiskowego w ośrodkach objętych analizą w aspekcie
schorzeń górnych i dolnych dróg oddechowych.
Ocena merytoryczna
Formułując cele pracy Autor wyszedł ze słusznego założenia, iż istotą talasoterapii,
czyli leczenia klimatem, występującym w wąskim pasie wybrzeża morskiego i kąpielami
morskimi jest wpływ
charakteryzuje
środowiska
bezpośrednie
nadmorskiego na organizm
bodźcowe działanie takiego
ludzki. Wpływ ten
klimatu oraz jego zalety
profilaktyczne dotyczące wielu schorzeń, jednak szczególnie dróg oddechowych. Wychodząc
z takiego ogólnego założenia Autor stawia szczegółowe pytania badawcze, dotyczące wpływu
talasoterapii na rozwój lecznictwa uzdrowiskowego w analizowanym obszarze nadmorskim w
zakresie otolaryngologii i pulmonologii dziecięcej, udziału w tym procesie personelu
ośrodków badawczych i konieczności reaktywowania jednostek, zajmujących się talasoterapią
w pasie nadmorskim w aspekcie ich znaczenia w zdrowiu publicznym.
Materiał do badań został dobrze dobrany i opisany. Do badania włączono opinie kadry
ośrodków naukowo-badawczych oraz ich publikacje w tematyce talasoterapii.
Do realizacji postawionych celów Doktorant wybrał właściwą metodologię badawczą,
wartościową
w zakresie badań
historyczno-medycznych, polegającą na porównaniu
analizowanego materiału za pomocą wnioskowania bezpośredniego, tj. indukcji oraz
wnioskowania pośredniego, czyli dedukcji. Kluczowe dla oceny skuteczności leczenia
uzdrowiskowego
miały metody analizy statystycznej otrzymanych danych w
której
wykorzystano test McNemary dla cech skategoryzowanych, test Wilcoxona dla cech ciągłych
nieparametrycznych i test Manna-Whitneya dla porównania istotności pomiędzy badanymi
grupami.
W pierwszych czterech rozdziałach Autor szeroko i wyczerpująco przedstawia istotę
talasoterapii w lecznictwie uzdrowiskowym, historię leczenia uzdrowiskowego chorób dróg
oddechowych w Polsce po drugiej wojnie światowej, prezentuje rozwój Kołobrzegu jako
uzdrowiska cechującego się istotnymi walorami klimatycznymi i tworzywami naturalnymi.
Ważna z punktu widzenia analiz przedstawionych w całej dysertacji jest charakterystyka
organizacyjna, funkcjonalna oraz naukowa Ośrodka Naukowo-Badawczego Chorób Układu
Oddechowego u Dzieci w Kołobrzegu działająca w ścisłym związku z Kliniką Pediatrii
Akademii Medycznej w Poznaniu. Szczególne istotne z punktu widzenia medycznego i
zdrowia publicznego są wyniki badań przedstawione w rozdziale 6. i 7.
Wyniki badań zostały przedstawione bardzo przejrzyście w formie tabel, wykresów i
rysunków.
Analiza uzyskanych
wyników badań
wykazała
istotny,
pozytywny
i
długoterminowy wpływ czynników biotropowych klimatu morskiego w zespołach zatokowooskrzelowych u dzieci w zakresie spadku kolonizacji bakterii w drogach oddechowych oraz
ich antybiotykowrażliwości. Obserwowano również pozytywny efekt talasoterapii u chorych
na astmę oskrzelową współistniejącą z jednym schorzeniem laryngologicznym i trudności
terapeutyczne w przypadkach współistnienia wielu chorób górnych dróg oddechowych.
Interesujące dane przedstawił Autor
w odniesieniu do leczenia zakażeń gardła i
sąsiednich struktur górnych dróg oddechowych inhalacjami i nebulizacjami zawierającymi
środki
roślinne.
antybiotykoterapii
Powyższe
metody
terapeutyczne
zmniejszały
działania
uboczne
u dzieci z nawracającymi infekcjami dróg oddechowych, szczególnie
wobec szczepów bakteryjnych opornych na antybiotyki. Tolerancja środków roślinnych
podawanych w formie aerozoloterapii była dobrze tolerowana przez pacjentów, a eliminacja
objawów podmiotowych i przedmiotowych znacznie poprawiała komfort życia tych chorych.
Inną
ciekawą
analizą
przedstawioną
przez
Autora
był
wpływ
leczenia
uzdrowiskowego na zdrowie dzieci z astmą oskrzelową. W tej jednostce chorobowej ważne
jest postępowanie fizjoterapeutyczne w okresie międzynapadowym, pod postacią nauki
oddychania oraz gimnastyki oddechowej. W nadmorskim klimacie Kołobrzegu w leczeniu
astmy
oskrzelowej
najczęściej
stosowano
hydroterapię,
elektro terapię
ćwiczenia
gimnastyczne oraz inhalacje, uzyskując zmniejszenie infekcyjnych zaostrzeń choroby,
tolerancję zmiany warunków atmosferycznych oraz wzrost homeostazy organizmu i poprawę
funkcji płuc, określanej za pomocą badania spirometrycznego.
Według recenzenta są to oryginalne obserwacje nie akcentowane w dotychczasowym
piśmiennictwie, a ich uporządkowanie stanowi własny dorobek naukowy Doktoranta. Na
podkreślenie zasługuje również fakt, że w dyskusji Doktorant szeroko komentuje uzyskane
wyniki badań i obserwacje, konfrontując
swoje spostrzeżenia z aktualnymi danymi
literaturowymi w tym z publikacjami z innych ośrodków naukowo-badawczych o podobnym
profilu w Polsce. Ta część dysertacji stanowi interesującą lekturę, szczególnie w odniesieniu
do roli leczenia uzdrowiskowego
w chorobach dróg oddechowych oraz znaczenia
talasoterapii w zdrowiu publicznym ze względu
na
złożony wielokierunkowy i
interdyscyplinarny charakter tych zagadnień.
Na podstawie przeprowadzonych badań Doktorant formułuje odpowiedzi na założenia
i cele pracy głównie odpowiadając na 3 postawione pytania badawcze, które odzwierciedlają
uzyskane wyniki badań i świadczą o tym, że założenia i cele dysertacji zostały zrealizowane.
Korzystając z przywileju i obowiązku recenzenta chciałbym zwrócić uwagę na pewne
problemy wymagające
wyjaśnień oraz zmian. Według recenzenta przyjęcie zasady
stosowania przypisów do poszczególnych rozdziałów zamiast piśmiennictwa jest wysoce
niefortunne w tego typu opracowaniach, powoduje zamieszanie i nieporozumienia,
wynikające z braku korespondencji pomiędzy pracami cytowanymi w przypisach, a spisem
czasopism (bibliografią) przytoczoną również w dysertacji. Ten dysonans powinien być
bezwzględnie usunięty w wersji pracy przygotowanej do druku.
Innym problemem,
wymagającym uzupełnienia jest brak źródła pochodzenia zdjęć, rysunków i tabel w nazwie
bezpośrednio pod rysunkiem i nad tabelą. Wprawdzie Autor w spisie rycin i tabel podaje takie
informacje, ale zgodnie z prawem autorskim powinny znajdować się one również w opisie
rysunku, albo tabeli.
Podsumowanie
Przedstawione powyżej uwagi krytyczne nie wpływają na ogólnie pozytywną ocenę
rozprawy
doktorskiej.
Doktorant wykazał
bardzo
dobrą
orientację
w
przedmiocie
opracowania i dowiódł umiejętności samodzielnego posługiwania się metodami naukowymi
w czasie analizy i porównywania wyników oraz sformułował wnioski adekwatne do
otrzymanych wyników badań. Rozprawa
doktorska
mgr Romana Heidera stanowi
samodzielny dorobek naukowy, który w pełni odpowiada wymogom stawianym tego typu
monografiom. Dlatego z przekonaniem przedkładam Wysokiej Radzie Wydziału Nauk o
Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu wniosek o dopuszczenie Doktoranta do
dalszych etapów przewodu doktorskiego.
Prof. dr hab. Etemard Panaszek
Specjalista Chorób Wewnętrznych
i Alergicznych