Zakaz konkurencji a koszty uzyskania przychodu

Zakaz konkurencji a koszty uzyskania przychodu
Wpisany przez Tomasz Burczyński
Wydatki związane z umowami o zakazie konkurencji (odszkodowania) podatnik zaliczył do
kosztów uzyskania przychodu, co zakwestionowały organy podatkowe.
Wyrok NSA z dnia 27 czerwca 2007 r., II FSK 844/06
W świetle art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób
prawnych 1 (dalej: u.p.d.o.p.) wypłacone członkom zarządu kwoty pieniędzy na podstawie
umowy o zakazie konkurencji nie pozostawały w związku z działalnością gospodarczą
spółki, lecz stanowiły wydatki na cele osobiste podmiotów zarządzających spółką.
Dwóch członków zarządu podatnika prowadziło działalność gospodarczą w formie spółki
cywilnej w tym samym zakresie co podatnik. Kiedy zostali członkami zarządu podatnika, zawarli
kontrakty menadżerskie, określające ich prawa i obowiązki. Zgodnie z umową mieli obowiązek
przekazania spółce całego czasu zawodowego oraz wszelkiej wiedzy fachowej i doświadczenia.
W kontraktach zastrzeżono również, że podjęcie dodatkowej działalności, objęcie stanowisk
honorowych, a także stanowisk w radach nadzorczych i innych podobnych stanowisk wymaga
zgody pisemnej wspólników. Ponadto spółka zawarła z oboma członkami zarządu umowę
sprzedaży wiedzy technicznej, handlowej i organizacyjnej (know-how) oraz umowy o zakazie
konkurencji. W tych ostatnich członkowie zarządu zobowiązali się zaniechać wszelkiej
działalności, którą można by uznać za rozpoczęcie lub wspieranie działalności konkurencyjnej
w stosunku do podatnika. Chodziło zarówno o działalność prowadzoną przez spółkę cywilną,
jak i w inny sposób, niezależnie od tego, czy to się odbywa na rachunek własny czy obcy.
Wydatki związane z umowami o zakazie konkurencji (odszkodowania) podatnik zaliczył do
kosztów uzyskania przychodu, co zakwestionowały organy podatkowe. Uzasadniając swe
stanowisko treścią przepisów kodeksu handlowego oraz ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o
działalności gospodarczej 2 , wskazały one, że członkowie zarządu podlegają ustawowemu
zakazowi podejmowania działalności konkurencyjnych. Oprócz tego działalności konkurencyjnej
1/3
Zakaz konkurencji a koszty uzyskania przychodu
Wpisany przez Tomasz Burczyński
zabraniały członkom zarządu postanowienia kontraktów menadżerskich oraz umów sprzedaży
know-how
. Istnienie wymienionych wyżej regulacji oraz postanowień umownych sprawiało, że wydatki na
odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji nie miały i nie mogły mieć żadnego wpływu na
wysokość uzyskanego przychodu. Powyższy pogląd podzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Poznaniu, oddalając skargę podatnika.
Rozpoznając skargę kasacyjną podatnika, Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że uznanie
spornych wydatków za koszty uzyskania przychodu powinno być uzależnione przede wszystkim
od ich przeznaczenia. Oznacza to, że w pierwszej kolejności należało zbadać, czy wydatek
wynikający z umowy o zakazie konkurencji pozostaje w związku z działalnością gospodarczą
spółki i nie stanowi wydatku poniesionego na cele osobiste podmiotów zarządzających
przedsiębiorstwem. Zdaniem NSA przy ocenie związku przyczynowo-skutkowego omawianego
wydatku należy mieć na uwadze zasadę, zgodnie z którą każdego członka zarządu spółki
obowiązuje zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej. Powyższy zakaz wynika z normy
szczególnej, tj. art. 204 § 1 kodeksu handlowego 3 . Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi
stanowi jeden z przypadków działalności sprzecznej z interesami spółki, co w konsekwencji
powoduje odpowiedzialność cywilną i karną członka zarządu (Rozdział IX kodeksu
handlowego). Wobec tego dodatkowe umowne zobowiązanie członków zarządu spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością do zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej i
wypłacanie z tego tytułu odszkodowania należało ocenić jako niezwiązane z uzyskaniem
przychodów.
W opinii Sądu kasacyjnego jest rzeczą oczywistą, że w okresie pełnienia funkcji członkowie
zarządu z mocy prawa mieli zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej. Ponadto w
umowie menadżerskiej zakaz ten rozciągnięto na „jakąkolwiek działalność". Podjęcie
jakiejkolwiek działalności przez obu członków zarządu wymagało zgody wspólników. Również z
umowy sprzedaży podatnikowi know-how wynika obowiązek nieprzekazania i nieudostępniania
wiedzy technicznej, handlowej i organizacyjnej. W konsekwencji Naczelny Sąd Administracyjny
podzielił stanowisko organów podatkowych i Sądu pierwszej instancji.
2/3
Zakaz konkurencji a koszty uzyskania przychodu
Wpisany przez Tomasz Burczyński
1. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.
2. Dz. U. Nr 41, poz. 324 z późn. zm.
3. Obecnie zakaz taki wynika - w odniesieniu do spółek kapitałowych - z art. 211§ 1 i art.
380 § 1 kodeksu spółek handlowych.
3/3