Kosny, Państwo a rodzina

Państwo a rodzina.
Wokół programu Rodzina 500+
Marek Kośny
Zespół Ekspertów ZDR 3+
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wrocław, 14 listopada 2015
Kto jest właścicielem dzieci?

W ujęciu filozoficznym i prawnym – dzieci nie są
niczyją własnością.

Z ekonomicznego punktu widzenia – efekty przyszłej
pracy dzieci należą do państwa: może ono
jednostronnie
decydować
o
obciążeniach
podatkowych. Tymczasem rodzice nie mają (prawie)
żadnych praw do dochodów dzieci. A dzieci bardzo
rzadko wspierają rodziców w formie bezpośrednich
transferów pieniężnych (w Polsce – poniżej 5% osób
dorosłych wspiera w ten sposób swoich rodziców).
Państwo a rodzina. Wokół programu Rodzina 500+
Dziecko – dobro publiczne

Folbre (1994) wskazuje, że dzieci straciły
– we współczesnych gospodarkach rozwiniętych –
na znaczeniu jako zabezpieczenie na starość. Stały się
natomiast publicznym dobrem inwestycyjnym.

Problem
charakterystyki
potomstwa
(dobro
konsumpcyjne czy inwestycyjne) pojawił się
w
literaturze w kontekście motywacji do jego posiadania
(por. np. Becker, Barro 1988, Cigno 1992, Cigno,
Werding 2007)
Państwo a rodzina. Wokół programu Rodzina 500+
Dziecko – dobro publiczne

Problem gapowicza: poziom finansowania dóbr
publicznych nie jest wystarczający (por. np. Marwell,
Ames 1981, Fischbacher, Gachter 2010).

Konsekwencje w obszarze demografii: możliwe
problemy z zagwarantowaniem wystarczającego
wzrostu gospodarczego oraz z finansowaniem
świadczeń emerytalnych (por. np. Cigno 1993, Groezen
i in. 2003).
Państwo a rodzina. Wokół programu Rodzina 500+
Krótkookresowe konsekwencje
ekonomiczne wychowywania dzieci
Kraj
Bułgaria
Polska
Włochy
Hiszpania
W. Brytania
Niemcy
Francja
Słowenia
Relacja pomiędzy przeciętnym dochodem
gospodarstwa domowego z 3 lub więcej dzieci
a przeciętnym dochodem par bezdzietnych
na gospodarstwo
na jednostkę
domowe (%)
ekwiwalentną (%)
60
36
99
60
105
63
115
69
114
69
118
71
124
75
135
81
Źródło: Eurostat
Państwo a rodzina. Wokół programu Rodzina 500+
Wpływ dzieci
na sytuację finansową rodziny

Wychowywanie dzieci pociąga za sobą (w krótkim okresie) :
 stałe obciążenie dla budżetu domowego na wiele lat,
 spadku poziomu bezpieczeństwa ekonomicznego,
 obniżenie standardu życia,
 znaczny wzrost ryzyka ubóstwa.

Decyzja o dziecku wiąże się z ponoszeniem przez rodziców
kosztów, nie tylko na etapie jego wychowywania. Oznacza
często także niższą emeryturę – zwłaszcza w wypadku
większych rodzin (ze względu na okresy nieaktywności
zawodowej lub pracy w niepełnym wymiarze godzin itp.).
Państwo a rodzina. Wokół programu Rodzina 500+
Refleksje nad Programem Rodzina 500+





Zagwarantowanie podmiotowości rodziny – kto i jak
będzie weryfikował prawidłowe wydatkowanie
środków?
Definicja osób uprawnionych – które dziecko jest
drugie?
Ograniczenie wiekowe – czy 18 lat to koniec kosztów?
Złożoność systemu – czy nowe, hojne świadczenie nie
powinno stać się okazją do przeglądu obecnego
systemu wsparcia rodziny?
Sposób dystrybucji świadczenia – gminy czy inne
urzędy?
Państwo a rodzina. Wokół programu Rodzina 500+
Dziękuję za uwagę!