Klauzula obejścia prawa podatkowego
Transkrypt
Klauzula obejścia prawa podatkowego
Gazeta Prawna Nr 215 (2085) wtorek, 6 listopada 2007 r. > Tygodnik Prawa Gospodarczego ANALIZA EKSPERTA Klauzula obejścia prawa podatkowego Regulacje prawa podatkowego w zasadzie zapewniają neutralność połączenia w zakresie opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych - art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa), wyłączając od opodatkowania nadwyŜkę wartości majątku spółki przejmowanej, otrzymanego przez spółkę przejmującą ponad nominalną wartość udziałów (akcji) przyznanych wspólnikom spółki przejmowanej. Wyjątek od tej zasady, a co za tym idzie, powstanie obowiązku podatkowego ma miejsce w sytuacji, gdy połączenie spółek nie jest przeprowadzone z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, lecz głównym bądź jednym z głównych celów takiej operacji jest uniknięcie lub uchylenie się od opodatkowania (art. 10 ust. 4 ustawy). JuŜ pobieŜna lektura treści art. 10 ust. 4 ustawy moŜe budzić niepokój, tym bardziej iŜ zarząd kaŜdej z łączących się spółek Witold Strumiński, radca prawny Domański Zakrzewski Palinka, Biuro zobowiązany jest (na mocy treści art. 501 kodeksu spółek handlowych) sporządzić pisemne sprawozdanie uzasadniające połączenie - w tym uzasadnienie we Wrocławiu ekonomiczne. Zarządy łączących się spółek mogą stanąć w obliczu pytania, czy pominąć w treści sprawozdania jedną z najczęstszych przyczyn przeprowadzanych połączeń, jaką jest prawo uwzględniania przez spółkę przejmującą strat podatkowych spółki przejmowanej (art. 7 ust. 4 ustawy). Biorąc pod uwagę dalekie od doskonałości regulacje prawne grup podatkowych, połączenie per incorporationem w praktyce spełnia rolę środka zmierzającego do opodatkowania łączących się przedsiębiorstw w ramach jednej spółki - spełniającej rolę swoistej grupy podatkowej. Jakie zatem mogą być konsekwencje dla spółki, która przyzna w sprawozdaniu zarządu uzasadniającym połączenie, Ŝe jedyną albo główną przyczyną połączenia jest wykorzystanie strat podatkowych spółki przejmującej dla pomniejszenia zobowiązań podatkowych spółki przejmowanej. Z jednej strony treść art. 10 ust. 4 ustawy upowaŜnia organy podatkowe do uznania, iŜ celem połączenia było uniknięcie lub uchylenie się spółki przejmowanej od opodatkowania, i tym samym do opodatkowania nadwyŜki wartości otrzymanego przez spółkę przejmującą majątku spółki przejmowanej ponad nominalną wartość udziałów (akcji) przyznanych wspólnikom spółki przejmowanej. Z drugiej strony, ocena tego przepisu, a w konsekwencji uprawnień organów skarbowych, moŜe być analogiczna jak ocena poprzedniej treści art. 24b par. 1 Ordynacji podatkowej. Przepis ten równieŜ uprawniał organ podatkowy do pominięcia skutków podatkowych czynności prawnych, jeŜeli udowodniłby on, Ŝe wskutek dokonania tych czynności nie moŜna było oczekiwać innych istotnych korzyści niŜ wynikające z obniŜenia zobowiązania podatkowego. PowyŜszy przepis został uznany przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 maja 2004 r. (sygn. akt K 4/03) za niezgodny z art. 2 w związku z art. 217 konstytucji. W treści uzasadnienia wyroku Trybunał Konstytucyjny zauwaŜył m.in., iŜ konstrukcja treści art. 24b par. 1 Ordynacji powodowała, Ŝe podatnik nie był w stanie rozpoznać konsekwencji podatkowych dokonanych przez siebie czynności prawnych, a zarzut obejścia prawa mógłby być postawiony wobec kaŜdej czynności prawnej zmierzającej do legalnego obniŜenia zobowiązań podatkowych. Tym samym Trybunał Konstytucyjny uznał, iŜ przepisów prawa podatkowego nie moŜna obejść, skoro co do zasady nie zawierają one norm zakazujących lub nakazujących określone zachowania, lecz jedynie normy ustalające konsekwencje zachowań podatnika na gruncie prawa. Powołane tezy wyroku Trybunału Konstytucyjnego są, moim zdaniem, aktualne równieŜ w stosunku do treści art. 10 ust. 4 ustawy. Przepis ten, jako klauzula obejścia prawa, moŜe być w świetle powyŜszego wyroku skutecznie kwestionowany jako niezgodny z konstytucją. WITOLD STRUMIŃSKI radca prawny Domański Zakrzewski Palinka, Biuro we Wrocławiu PODSTAWA PRAWNA ■ Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.). ■ Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.). ■ Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.).