01. istota rozwoju w ekonomii

Pojęcie rozwoju w ekonomii
dr Tomasz Poskrobko
Czym jest rozwój?
• Jak podaje Słownik Języka Polskiego PWN, rozwój to
„proces przechodzenia do stanów lub form bardziej
złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych”.
• O rozwoju mówimy wiec kiedy następuje zmiana
jakościowa, następuje przejście od istniejącej sytuacji
do sytuacji lepszej, doskonalszej, bardziej pożądanej.
• Oczywiście pozostaje sprawą przyjętych aksjomatów
czy systemu wartości, który ze stanów uznać należy za
lepszy i bardziej doskonały.
Pojęcie rozwoju w naukach
ekonomicznych
• K. Staudt doszukała się około 700 różnych definicji
rozwoju !!!
• W dyskursie ekonomicznym pojawiają się często
takie zwroty jak:
–
–
–
–
–
–
–
rozwój gospodarczy,
rozwój społeczno gospodarczy,
rozwój trwały i zrównoważony,
rozwój dualny,
rozwój autonomiczny,
rozwój regionalny,
itd.
Pojęcie rozwoju w naukach
ekonomicznych
• Heintz W. Arndt w książce Economic development. The
history of an idea pisze:
–
„(…) dalszy rozwój krajów rozwijających jest pożądany przez
ludzi mieszkających w tych krajach. Jeśli jednak zapyta się
elokwentnych obywateli tych krajów, co rozumieją pod pojęciem
rozwoju, otrzyma się wiele zróżnicowanych odpowiedzi. Wyższy
standard życia. Wzrost dochodów per capita. Wzrost zdolności
produkcyjnych. panowanie nad środowiskiem. Wolność dzięki
kontrolowaniu środowiska. Wzrost gospodarczy. Nie tylko sam
wzrost, ale wzrost sprawiedliwy. Wyeliminowanie ubóstwa.
Zapewnienie podstawowych potrzeb. Dogonienie krajów
rozwiniętych w zakresie technologii, bogactwa, władzy statusu.
Niezależność gospodarcza, samospełnienie. Możliwość
samospełnienia dla wszystkich. Wyzwolenie, (…)”
Ewolucja pojęcia rozwój w ekonomii
rozwój
zrównoważony
rozwój
społecznogospodarczy
rozwój
gospodarczy
wzrost
gospodarczy
Wzrost gospodarczy
• trwały proces powiększania zdolności produkcyjnych gospodarki,
skutkiem czego rośnie dochód narodowy.
• Wzrost gospodarczy – reprodukcja w sferze rzeczowej.
• zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w
kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów
i usług niż w poprzednim, to mamy do czynienia ze wzrostem
gospodarczym (...) Cieszyć się można jedynie z wzrostu realnego,
czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko
do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości
makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem
rosnącym.
• proces wzrostu realnej wartości PKB (PNB) lub wzrostu tej realnej
wartości na głowę.
Rozwój gospodarczy
• rozwój gospodarczy jest zjawiskiem o
szerszym zakresie – aby zaczął istnieć,
konieczna jest nie tylko zmiana ilościowa
(wzrost gospodarczy), ale również
przekształcenia jakościowe gospodarki (np.
zmiana struktur wytwarzania, wprowadzenie
nowych sposobów organizacji produkcji itp.)”.
Rozwój społeczno-gospodarczy
• J. Pajestka, w swym opracowaniu nt. społecznych aspektów
rozwoju gospodarczego trafnie podkreślał: „Procesu
rozwoju nie należy rozumieć jako szeregu współzależności
algebraicznych między wzrostem dochodu narodowego,
inwestycji, eksportu, importu itp. Czynniki ekonomiczne
pozostają pod bardzo silnym wpływem czynników
społecznych i same także wywołują poważne konsekwencje
społeczne(…).”
• Z uwagi na powyższe – zdaniem Pajestki – „(...) proces
rozwoju powinien być rozumiany jako taki proces, w którym
postęp wynika ze zmian w postępowaniu człowieka (…).
Aspekty społeczne muszą stanowić bezwzględnie konieczny
i integralny składnik każdej strategii rozwoju
gospodarczego.”
Rozwój społeczno-gospodarczy
• A.K. Sen opowiada się za bardzo szerokim podejściem
do istoty rozwoju ekonomiczno-społecznego, bo
określa go jako „proces poszerzania sfery realnych
wolności, z których korzystają ludzie”. Chodzi przy tym
o:
– wolność osobistą,
– wolność ekonomiczną (tj. o swobodę prywatnej
przedsiębiorczości, czyli - podejmowania działalności
gospodarczej i zarobkowej, o swobodę zawierania umów i
poszanowanie własności prywatnej),
– wolność społeczną i polityczną, przy równoległym
zapewnieniu pełnej przejrzystości działania wszystkich sfer
życia społeczeństwa.
9
Rozwój społeczno-gospodarczy
• dlaczego dochody i poziom życia są ważne ?
funkcjonowanie
(co dana osoba
jest w stanie
rzeczywiście zrobić
lub kim być)
możliwości (co
dana osoba może
zrobić lub jak żyć?)
Zakres
wyborów
• pieniądze, są jedynie środkiem służącym określonym
celom, a rzeczy i usługi (towary) są sposobem osiągania
wybranego celu.
Rozwój zrównoważony
• Rozwój zrównoważony (sustainable
development) to taki rozwój, który pozwala na
zaspokojenie potrzeb
bieżącego pokolenia
wzrost gospodarczy
bez uszczerbku dla
szans na zaspokojenie
wysoka
takich potrzeb
jakość
życia
w przyszłości.
ład społecznostabilność
kulturowy
ekologiczna
Ekonomia rozwoju
• Polska nazwa ekonomii rozwoju jako odrębnego
przedmiotu akademickiego i dyscypliny badawczej
współczesnych nauk ekonomicznych jest
odpowiednikiem dwu angielskojęzycznych terminów:
development economics i economics of development
• Synonimy wyrażenia ekonomia rozwoju używane w
polskiej literaturze:
–
–
–
–
ekonomia zacofania gospodarczego,
ekonomia polityczna krajów rozwijających się,
makroekonomia krajów mniej zaawansowanych,
ekonomia zacofania i rozwoju.
Składowe ekonomi rozwoju
• Ekonomia rozwoju = teoria rozwoju + badania
empiryczne i stosowane
• Teoria rozwoju (development theory) obejmuje
swym zasięgiem różne teoretyczne koncepcje
rozwoju ekonomiczno-społecznego (stąd czasami
mowa o teoriach rozwoju).
• Badania empiryczne i stosowane oraz
formułowanie zaleceń dla praktyki życia
ekonomiczno-społecznego, tj. strategii rozwoju i
polityki gospodarczej.
Przesłanki powstania ekonomii
rozwoju
• nieadekwatność ortodoksyjnych modeli wzrostu i teorii ekonomicznych;
• nasilanie się frustracji społecznej w KWR;
• konieczność wyeliminowania groźby światowej „eksplozji demograficznej”,
braku żywności (kryzysu żywnościowego) i wyczerpania się zasobów
naturalnych, dewastacji biosfery;
• dostrzeżenie rosnących dysproporcji rozwojowych i głębokich różnic
ekonomiczno-społecznych między KWR i KSR;
• powojenne sukcesy w odbudowie ze zniszczeń krajów Europy Zachodniej
(dzięki Planowi Marshalla) inspiracją do podjęcia międzynarodowych
działań na rzecz przyśpieszenia rozwoju KSR;
• polityczne przesłanki zainteresowania USA i pozostałych KWR oficjalną
pomocą gospodarczą dla KSR celem pobudzenia wzrostu i ograniczenia
ubóstwa w obliczu: pojawienia się grupy krajów socjalistycznych, wybuchu
zimniej wojny i konfliktu ideologicznego Wschód-Zachód;
Literatura
• Podstawowa:
– Ekonomia rozwoju, red. B. Fiedor, K. Kociszewski, Wyd. Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010;
– M. Garbicz, Problemy rozwoju i zacofania ekonomicznego. Dlaczego jedne
kraje są biedne, podczas gdy inne są bogate?, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa
2012
– Z. Kozak, Ekonomia zacofania i rozwoju, Wyd. SGH, Warszawa 2001;
• Uzupełniająca:
– Ekonomia rozwoju, red. R. Piasecki, Wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2007;
– R. Peet, E. Hartwick, Theories of development, Wyd. The Guilford Press, Nowy
Jork 2009
– J.E. Stiglitz, Globalizacja, Wyd. PWN, Warszawa 2004
– J. Sachs, Koniec z nędzą. Zadanie dla naszego pokolenia, Wyd. PWN, Warszawa
2006