Barbara Nowak

„Sieć Najciekawszych Wsi
- sposób na zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi w Polsce”
Możliwość wsparcia procesu rewitalizacji wsi przez
wojewódzkich konserwatorów zabytków.
Barbara Nowak-Obelinda
Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków
3 października 2013 r.
Na obszarach wiejskich zlokalizowana jest ponad połowa
zdiagnozowanego zasobu (54,57 % zabytków nieruchomych
na terenie zurbanizowanego Dolnego Śląska)
•
•
•
•
46 446 zabytków nieruchomych
918 pałaców , dworów, zamków
5 478 obiektów w zespołach
775 parków
1 086 kościołów
2 577 obiektów w zespołach
1 131 cmentarzy
24 745 budynków mieszkalnych i mieszkalno-gospodarczych
6 898 budynków gospodarczych
31 153 innych obiektów
1 463 układów ruralistycznych
1 521 obszarów archeologicznych
19 566 stanowisk archeologicznych.
Możliwe wsparcie konserwatora
Samodzielne
• Dokumentacja układów
przestrzennych i zespołów
budowlanych wsi oraz obiektów
pojedynczych (rozpoznanie,
waloryzacja, inwentaryzacja,
wytyczne).
• Ochrona prawna (rejestr,
ewidencja, wykazy)
• Wytyczne do remontów i
konserwacji pojedynczych
obiektów, pozwolenia, nadzór nad
realizacją.
Współdziałające
• Ochrona w planowaniu
przestrzennym (uchwala rada
gminy).
• Tworzenie parków kulturowych
(uchwala rada gminy).
• Ustanawianie Pomników Historii
(ustanawia Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej).
Studia środowiska kulturowego dla Dolnego Śląska
(opr. ROB i DZ, ob. NID)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dawne nazwy miejscowości, ich etymologię.
Historię wsi.
Tabelaryczne zestawienie danych statystycznych.
Dzieje parafii.
Dzieje i skład dóbr.
Opis układu przestrzennego wsi, zespołów
kościelnych i pałacowych, zabudowy wsi, rzeźby
przydrożnej.
Opis przyjętych stref ochrony konserwatorskiej.
Katalog obiektów w ewidencji wojewódzkiej
i gminnej.
Postulaty konserwatorskie i sugestie dotyczące
dalszego przestrzennego kształtowania
miejscowości.
Część graficzną.
Część graficzna studium- Radomierzyce
Studium historyczno – ruralistyczne wsi Jemielnica opracowanie
przygotowywane na zlecenie OWKZ przez Pracownię
Dokumentacji Zabytków ALMA z Wrocławia
Strzeleczki
studium opracowane przez pracowników Uniwersytetu
Przyrodniczego we Wrocławiu
Ochrona prawna - wpis do rejestru zabytków
układu ruralistycznego
• Zapewnia wpływ konserwatora zabytków na kształtowanie tego układu
w zakresie:
- uzgodnienia decyzji lokalizacyjnej w wypadku braku m p z p.
- wydawania pozwoleń poprzedzających wydanie decyzji pozwolenie na budowę
i przyjęcie zgłoszenia w zakresie powodującym zmiany w układzie
planistycznym i przestrzennym (budowa, rozbudowa, rozbiórki, remonty
obiektów - dachy, elewacje, montaż reklam, ogrodzeń, remonty nawierzchni,
urządzenia placów, mała architektura, wycinki zieleni), samodzielne działanie
w sprawie prac samowolnych w tym zakresie.
• Może wzmacniać wniosek o skorzystanie z programów na rewitalizację.
• Nie istnieją możliwości finansowania działań z krajowych dotacji na zabytki.
Przykładowy załącznik do decyzji o wpisaniu do rejestru
zabytków układu ruralistycznego wraz z nawarstwieniami
archeologicznymi - Goszcz
Ochrona prawna - wpis do rejestru pojedynczego obiektu
nieruchomego
• Zapewnia wpływ konserwatora
zabytków na wszelkie działania
poprzez:
-
Wzmacnia wniosek o skorzystanie
z programów na rewitalizację.
Istnieje możliwość finansowania działań
z krajowych dotacji na zabytki dla
zabytków najcenniejszych.
-
uzgodnienie decyzji lokalizacyjnej
w wypadku braku m p z p.
wydawanie pozwoleń poprzedzających
wydanie decyzji pozwolenie na budowę
i przyjęcie zgłoszenia w pełnym
zakresie (badania zabytku, archeologia,
prace budowlane i konserwatorskie,
restauratorskie, podział zabytku, jego
zagospodarowanie, zmiana
przeznaczenia, wycinki drzew w
parkach
i cmentarzach)
wydawania nakazów, zaleceń,
samodzielne działanie w sprawie prac
samowolnych
Ochrona prawna - układ ruralistyczny, pojedynczy
zabytek nieruchomy w wykazie/ewidencji zabytków
•
-
-
•
•
Uprawnienia konserwatora
w zakresie:
uzgadnianie decyzji lokalizacyjnej
w wypadku braku mpzp
uzgadnianie zamierzeń
budowlanych objętych decyzjąpozwolenie na budowę
Może wzmacniać wniosek
o skorzystanie z programów
na rewitalizację.
Nie istnieją możliwości
finansowania działań z krajowych
dotacji na zabytki.
Rogów Sobócki - przykładowa wieś, której układ
ruralistyczny figuruje w wykazie zabytków
w oznaczonych granicach
Ustalenia ochrony
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
●
●
●
Istnieje obowiązek uwzględniania ochrony zabytków w studiach i planach
zagospodarowania przestrzennego i ustalenia ochrony obiektów figurujących
w „wykazach” /ewidencji gminnej w planach zagospodarowania przestrzennego.
Konserwator opiniuje studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego i uzgadnia miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego .
Brak planów zagospodarowania przestrzennego dla wielu obszarów
i niedoskonałość istniejących nie pozwala na skuteczną ochronę krajobrazu
kulturowego wsi (także miast). Nie istnieje narzędzie chroniące strefy ekspozycji,
osie widokowe, brak ustaleń funkcjonalnych powoduje chaos
w zagospodarowywaniu, przypadkowa parcelacja i prywatyzacja skutkuje
nieodwracalnymi zmianami w historycznej przestrzeni i nadmiernym zagęszczeniem
zabudowy, a nieprzemyślane wytyczanie terenów nowej zabudowy powoduje
dysonans w strukturze przestrzennej miejscowości i jej okolicy, obniża jej
atrakcyjność.
Istniejące zagrożenia
Nieuzgadnianie z konserwatorem zamierzeń budowlanych realizowanych w
oparciu o zgłoszenie robót w obiektach figurujących w „wykazach” lub
ewidencjach np.:
- wymiany stolarki okiennej
- wymiany pokrycia dachowego bez remontu więźby
- zachowawczych remontów elewacji
- docieplenia elewacji obiektów o niewielkich kubaturach
Istniejące zagrożenia
•Pojawiające się głosy i wyroki sądowe o „niezgodności konstytucyjnej” ochrony obiektów
i obszarów figurujących w wykazach i ewidencjach i zmienność zakresu tej ochrony
kształtowanej w przez organ odwoławczy i wyroki sądów administracyjnych, rychła
możliwość zmian przepisów prawa w tym zakresie.
•Niedostateczne rozpoznanie zasobu, niekontynuowanie tradycji sporządzania studiów
środowiska kulturowego dla gmin stanowiących wytyczne dla m p z p, niedostateczne
środki finansowe, uniemożliwiające rozpoznanie zasobu w celu waloryzacji dla
zintensyfikowania wpisów do rejestru zabytków
•Kredyty termomodenizacyjne jako jedyne źródła pomocy finansowej powodują
wymianę stolarki okiennej i oklejanie elewacji 12 cm. warstwą styropianu.
•Rozbiórki nieużytkowanych budynków gospodarczych w celu zmniejszenia podatku od
nieruchomości.