czy esej maturalny i wypracowanie są niezastąpione?

EWA C+25)<
OKE Jaworzno
Ä'8)<.à2327=0$à<0 WYPRACOWANIEM”
– CZY ESEJ MATURALNY I WYPRACOWANIE
61,(=$67PIONE?
3RQDGF]DVRZRü SHZQ\FK XPLHM
WQRFL SRZRGXMH *H DQL ]PLHQLDMFH VL
HSRNLDQLZSURZDG]DQHUHIRUP\QLHVZVWDQLHSRGZD*\üLFKZDUWRFL)\FLH
i VWDZLDQHSU]H]QLHZ\PDJDQLD]DZV]HZHU\ILNXMFRMHVWQDSUDZG
ZD*QH
6]NRá\UHGQLRZLHF]QHUHDOL]RZDá\SURJUDPW]ZWULYLXPJUDPDW\NDGLalektyka i UHWRU\NDNWyU\R]QDF]DáNV]WDáFHQLHQDVW
SXMF\FKXPLHM
WQRFL
F w przypadku dialektyki – logLN
UR]XPRZHGRFKRG]HQLHGRSUDZG\1;
F w przypadku retoryki – V]WXN
Z\PRZ\ NUDVRPyZVWZR QDXN
]DVDG
sprawnego i SL
NQHJR Z\VáDZLDQLD VL
REHMPXMF SUDZLGáD GRERUX VáyZ
konVWUXNFM
]GDXPLHM
WQRüDUJXPHQWDFMLLWS2.
:QRZRF]HVQ\PSRGU
F]QLNXGODJLPnazjalistów =DSODQXMNDULHU
3 czytamy:
.D*GHJR GQLD E
G]LHV] PXVLDá SU]HND]\ZDü QD SLPLH MDNLH ZLDGRPRFL
i UR]XPLHüFRNWRQDSLVDá
:RJáRV]HQLDFKRSUDF
]QDMG]LHV]SURE
DE\RGSRZLHG]LHüOLVWRZQLH7R
MDNGREU]HSLV]HV]PR*H]DZD*\üQDW\PF]\SUDFRGDZFDXPyZLVL
]7REQD
rozPRZ
NZDOLILNDF\MQ
8PLHM
WQRüGREUHJRSLVDQLDPR*H&LSRPyFDZDQVRZDüZSUDF\
:SRGU
F]QLNXW\P]QDMGXMHP\UyZQLH*ZVND]yZNLMDNSLVDü
F %LHU]SRGXZDJ
RGELRUF
–SRP\OMDNLFKLQIRUPDFMLSRWU]HEXMF]\WHOQLF\
by]UR]XPLHü7ZRMZ\SRZLHG(
F =DSODQXMFRFKFHV]SU]HND]Dü,QIRUPDFMDPXVLE\üMDVQDLSU]Hjrzysta.
1
2
3
6áRZQLN M
]\ND SROVNLHJR 3:1 :DUV]DZD W V >: VWDUR*\WQRFL GLDOHNW\ND
R]QDF]DáD V]WXN
G\VNXWRZDQLD ]ZáDV]F]D XPLHM
WQRü GRFKRG]HQLD GR SUDZG\ SU]H] XMDwnianie i przezwyci
*DQLHVSU]HF]QRFLZUR]XPRZDQLXSU]HFLZQLND@
Ibidem, t.3., s.48.
Kelly-Plate J., Volz-Patton R., =DSODQXMNDULHU
, Pelplin 1998, s.194–106.
Ä'X*\NáRSRW]PDá\PZ\SUDFRZDQLHP´– czy esej maturalny i wypracowanie...
343
_______________________________________________________________________________________________________________________________
F
F
F
F
F
=D]QDF]QDMZD*QLHMV]HU]HF]\
1LHUR]SLVXMVL
3U]HFKRG(GRVHGQDVSUDZ\
:\UD*DMVL
MDVQR
%G(GRNáDGQ\–F]\SLV]HV]FLOHQDWHPDW"&]\PyZLV]WRFR zamierzaáH"
Pisz poprawnie. 8PLHM
WQRü SLVDQLD PR*H SRPyF &L RGQLHü VXNFHV
w szkole i w pracy.
&HFK\ZVSyOQHF\WRZDQ\FKZ\SRZLHG]LGRW\F]MDNRFLLQIRUPDFML– LV
rozumowanie, logika, dochodzenie do prawdy,
GREyUVáyZNRQVWUXNFMD]GDVSRVyEZ\VáDZLaQLDVL
XPLHM
WQRüDUJXPHQWRZDQLD
ZVSyáF]HVQRü
UHGQLRZLHF]H
to :
8PLHM
WQRü NRQVWUXRZDQLD L SU]HND]\ZDQLD LQIRUPDFML PD FKDUDNWHU SoQDGF]DVRZ\MHMGRQLRVáRüMHVWX]DVDGQLRQDQLHW\ONRQDXNoZRDOHL*\FLRZR
ZasadQRü MHM NV]WDáFHQLD MHVW ]DWHP RF]\ZLVWD $E\ E\ü VSUDZQ\P M
]\NRZR
QDOH*\XPLHü]QDMGRZDüRGELHUDüSU]\VZDMDüUR]XPLHüSU]HWZDU]DüLZ\NoU]\VW\ZDü SRWU]HEQH LQIRUPDFMH $EVRlZHQW VSUDZQ\ M
]\NRZR – i to zarówno
w roli nadawcy, jak odbiorcy informacji –PR*HHIHNW\ZQLHXF]\üVL
LUR]XPLHü
ZLDW=GDQLHPZLHOXQLHW\ONRSRORQLVWyZRVRERZRüLGRMU]DáRüXF]QLDQDjSHáQLHMLZV]HFKVWURQQLHVSUDZG]DZ\SUDFRZDQLH
:\SUDFRZDQLH PDWXUDOQH SU]\ELHUD F]
VWR IRUP
UR]SUDZNL F]\OL WHNVWX
RGZ]RURZXMFHJRUR]XPRZDQLH
0R*HRQDPLHüSRVWDü
F SU]HGVWDZLDMF – IDNW\ Z\GDU]HQLD SUREOHP\ Z MDNLP XSRU]GNRZDQLX
dajF\PSRGVWDZ
GRZQLRVNyZLXRJyOQLH
F SROHPLF]Q–XVWDODMFSUDZG
OXEIDáV]MDNLHJRWZLHUG]HQLD
F krytyczno-RFHQLDMF – ]DZLHUDMF DQDOL]
LQWHUSUHWDFM
L RFHQ
MDNLHJR
tekVWX NXOWXU\ 6 WR IRUP\ Z\SRZLHG]L GR RSDQRZDQLD SU]H] ZV]\VWNLFK
XF]QLyZOLFHXPMHOLQDXF]\FLHOFKFHLXPLHZGUR*\üPáRG]LH*GRELHJáHJR
i poprawnego tworzenia takich tekstów4.
:\SUDFRZDQLH MDNR ]DGDQLH HJ]DPLQDF\MQH PD FK\ED QDMGáX*V] KLVWRUL
)XQNFMRQXMHZWHMIRUPLHRGGDZQD:\GDZDáRE\VL
*HSRQDGZLHNRZDHZROuFMDZ\NV]WDáFLSURGXNWGRVNRQDá\
2EHFQLHZ\SUDFRZDQLHZ\VW
SXMHZQDVW
SXMF\FKDUNXV]DFKPDWXUDOQ\FK
M
]\NSROVNLQDREXSR]LRPDFKKLVWRULDKLVWRULDV]WXNLKLVWRULDPX]\NL wiedza
RWDFXZLHG]DRVSRáHF]HVWZLHD]DSHZQHRGU]QDMG]LHVL
QDWHMOLFLH
WDN*HILOR]RILDQDSR]LRPLHUR]V]HU]onym.
4
3DZáRZVND 5 :\SUDFRZDQLH MDNR QDMOHSV]H QDU]
G]LH VSUDZG]LDQX GRMU]DáRFL DELWXULHQWD,
[w:] M. Sinica (red.), Materiaá\ NRQIHUHQF\MQH ] .RQIHUHQFML M
]\NRZR-dydaktycznej w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 1992, s. 89–97.
344
(ZD&KRU*\
_______________________________________________________________________________________________________________________________
We wszystkich przedmiotach wypracowanie jest tym rodzajem zadania, któUH VSUDZG]D XPLHM
WQRFL QDMZ\*V]HM UDQJL 3U]\NáDG\ przedVWDZLRQH SRZ\*HM
GRZRG]NRQLHF]QRFLNV]WDáFHQLDLVSUDZG]DQLDWHJRURG]DMXXPLHM
WQRFL0iPR SDQXMFHM HSRNL Ä606-yZ´ GáX*V]D Z\SoZLHG( E\áD L MHVW QLH]DVWSLRQ
IRUPSU]HND]XLQIRUPDFML:LHORNURWQLHLZUy*QHJRURG]DMXSXEOLNDFMDFKSUóbowano SU]HDQDOL]RZDüSURFHVSLVaQLDZ\SUDFRZDQLDUR]áR*\üJRQDF]\QQLNL
VNáDGRZHLRSLVDü
=HVWDZQLH]E
GQ\FKF]\QQRFLXF]QLDLPDWXU]\VW\NWyUHPXVLRQZ\NRQDü
E\ZSHáQLSRSUDZQLH]UHGDJRZDüGáX*V]Z\SRZLHG(]QDMGuje odzwierciedlenie
w kryteriach oceniDQLD1LH]E
GQHXPLHM
WQRFLF]\QQRFLWR
F organizowanie warsztatu pracyF]\OLJURPDG]HQLHPDWHULDáXNRU]\VWDQLH
z OLWHUDWXU\LLQQ\FK(UyGHáLQIRUPDFMLVSRU]G]DQLHED]\GDQ\FKNRU]\VWanie z Uy*Q\FKWHFKQLNJURPDG]HQLDLSU]HND]\ZDQLDLQIRUPDFML
F redagowanie wypowiedzi w sposób zamierzony SU]HVWU]HJDQLH WUHFLowych i formalnych zasad organizacji tekstu;
F streszczanie, parafrazowanie, cytowanie, komentowanie –F]\OLSRZRáyZDQLHVL
QDFXG]HRSLQLH
F IRUPXáRZDQLHKLSRWH]SODQRZDQLHLFKUR]ZL]\ZDQLD, dobieranie argumentówKLHUDUFKL]RZDQLHVHOHNFMRQRZDQLHPDWHULDáXLSRU]GNRZDQLHJR
porównywanie, syntetyzowanie (scalanie zebranych informacji w problemoZHFDáRFLZQLoskowanie;
F IRUPXáRZDQLHVGyZLX]DVDGQLDQLH ich;
F prezentowanie swoich ocen i opinii PXV] E\ü SU]HDQDOL]RZDQH L RGSowiednio uargumentowane);
F zredagowanie tekstu, scalenie zebranych/ wybranych informacji w problePRZHFDáRFL
:\GDZDáRE\ VL
*H SU]\WRF]RQH LQIRUPDFMH QDOH* GR JUXS\ W]Z SUDZG
RF]\ZLVW\FK :\PLHQLRQH SRZ\*HM XPLHM
WQRFL WR LQDF]HM ]DSisane standardy
Z\PDJD]DUyZQRHGXNDF\MQ\FKMDNHJ]DPLQDF\MQ\FK]ZL
NV]RFLSU]HGPLoWyZ 8PLHM
WQRFL WH SRZLQQ\ E\ü NV]WDáFRQH QD ZV]\VWNLFK HWDSDFK HGXNDFML
3RQLHZD* V RQH V]F]HJyOQLH FKDUDNWHUyVW\F]QH GOD M
]\ND SROVNLHJR L Kistorii,
W\PLSU]\NáDGDPLFKF
VL
SRVáX*\ü*áyZQ\P]DGDQLHPQDXF]DQLDM
]\NDSRlVNLHJRMHVWNV]WDáFHQLHG\VF\SOLQ\XP\VáRZHML VSUDZQRFLM
]\NRZHM–XPLHM
tQRFLGHF\GXMcych o:
F E\FLXQDGDZFLRGELRUFLQIRUPDFML
F PR*OLZRFLDFKUR]ZRMXRVRERZHJRND*GHJRF]áRZLHND
F PR*OLZRFLDFKXF]HQLDVL
F]HJRNROZLHN
3U]\NáDGRZD DQDOL]D MDNRFLRZD HJ]DPLQX SUyEQHJR ] M
]\ND SROVNLHJR
pokazuje, jakie pytania i SUREOHP\ SRMDZLDá\ VL
Z G\VNXVMDFK ] PáRG]LH*
i nauczycielami:
Ä'X*\NáRSRW]PDá\PZ\SUDFRZDQLHP´– czy esej maturalny i wypracowanie...
345
_______________________________________________________________________________________________________________________________
5R]ZLQL
FLHWHPDWXáDWZRü 5:
7RNU\WHULXPEXG]LV]F]HJyOQLHGX*RHPRFMLSRGV\FDQ\FK]ZáDV]F]DSU]H]
RVRE\ JáRV]FH L* XF]H PXVL ÄZVWU]HOLü VL
Z PRGHO´ 8F]QLRZLH NWyU]\ QLH
]RVWDOLXVDW\VIDNFMRQRZDQLRWU]\PDQOLF]ESXQNWyZ]DWRNU\WHULXPXWU]yPXM
*HVSRNU]\ZG]HQLSRQLHZD*ÄSU]HUROL´PRGHO1DOH*DáRE\ZW\PPLHMVFXVSUoVWRZDüW
RELHJRZRSLQL
8F]HDE\SRSUDZQLHUR]ZLQüWHPDW]oERZL]DQ\
jest ]QDüWHNVWOLWeUDFNLNWyU\PDDQDOL]RZDüL]DVDG\MHJRDQDOL]\1LHPR*H
ED]RZDüQDVWUHV]F]HQLDFKÄFLJDFKGODPDWXU]\sty” i innych „pomocach” dla
XF]QLyZ NWyUH PDVRZR SRMDZLDM VL
QD rynku wydawniczym czy w internecie.
1LHPR*HWH*]DVW
SRZDüU]HWHOQHMDQDOL]\WHNVWXOLWHUDFNLHJROX(Q\PLVNRMDU]eniami, dygresjami.
0RGHORGSRZLHG]L]DZLHUDSU]\NáDG\DUJXPHQWyZSRáF]Rnych tematycznie, czyli JáyZQHSXQNW\UR]ZLQL
FLDWHPDWX3U]\]DSLVLHJáyZQHJRSXQNWXSRMaZLD VL
VNUyW np FR R]QDF]D *H ND*GD PHU\WRU\F]QLH SRSUDZQD RGSRZLHG(
XF]QLD]RVWDQLHSR]\W\ZQLHRFHQLRQD>7HQ]DSLVSRMDZLDVL
SU]\NU\WHULDFK]H
wszystkich przedmiotów – przyp. autora].
Model odpowiedzi jest adekwatnyGRVIRUPXáRZDQLDWHPDWX
: REX Z\SUDFRZDQLDFK SXQNW\ SU]\]QDZDQH V UyZQLH* ]D XPLeM
WQRü
wnioskowania.
Po wnikliwej analizie tematuXF]HQLHSRZLQLHQPLHüSUREOHPyZ]HZVNa]DQLHP]DJDGQLHZRNyáNWyU\FK]RERZL]DQ\MHVWVNRQFHnWURZDüVZRMXZDJ
SLV]FZ\SUDFRZDQLH3RSUDZQHUR]ZLQL
FLHWHPDWXRND]DáRVL
MHGQDNXPLHM
tQRFLEDUG]RWUXGQGODXF]QLyZ1DMF]
FLHMSRSHáQLDQHEá
G\SROHJDá\QDW\P
*H XF]QLRZLH ]DVW
SRZDOL DQDOL]
VWUHV]Fzaniem zamieszczonych fragmentów,
powtarzali te same argumenW\SRSHáQLDOLEá
G\U]HF]RZHZLDGF]FHR nieznaMRPRFLRSLVaQ\FKZOHNWXU]H]GDU]HP\OLOLERKDWHUyZ
3R]ZROLáDP VRELH SU]\WRF]\ü GRü REV]HUQ\ IUDJPHQW DQDOL]\ UR]ZLQL
FLD
WHPDWX]M
]\NDSROVNLHJRSRQLHZD*MHVWRQDGHNZDWQ\GRZV]\VWNLFKSU]HGPLoWyZNWyUHSU]\VSUDZG]DQLXRNUHORQ\FKXPLHM
WQRFLSRVáXJXMVL
Z\SUDFRZaniem.
3RUXV]RQH Z SRZ\*V]HM DQDOL]LH SUREOHP\ SRMDZLDM VL
UyZQLH* Z SU]ySDGNX KLVWRULL F]HJR GRZRGHP V Z\QLNL WHJRUocznej sesji majowej egzaminu
maturalnego.
2VWDWQLH]]DGD,,DUNXV]DHJ]DPLQDF\MQHJR]KLVWRULLVSUDZG]DáRXPLHM
tQRüQDSLVDQLDZ\SUDFRZDQLDQDMHGHQ]SRGDQ\FKGRZ\ERUXWHPDWyZ7HPDW\
EU]PLDá\MHGQDNRZRVSUDZG]Dá\XPLHM
WQRüVFKDUDNWHU\]RZDQLDSUzemian spoáHFzQ\FK Z Uy*Q\FK HSRNDFK KLVWRU\F]Q\FK 2FHQLDQD E\áD SU]HGH ZV]\VWNLP
ZDUWRü PHU\WRU\F]QD SUDF\ WUHü D WDN*H ZDUWRü NRPSR]\F\MQD M
]\NRZD
i stylistyczna.
'RRFHQ\Z\SUDFRZDQLD]KLVWRULLVWRVXMHVL
VFKHPDWRFHQLDQLDRSDUW\QD
koncepcMLSR]LRPyZSRV]F]HJyOQHSR]LRP\Uy*QLFXMHQLHW\ONRSU]\URVWZLHG]\
5
Krasuska A., $QDOL]DMDNRFLRZDZ\QLNyZSUyEQHJRHJ]DPLQXPDWXUDOQHJR]M
]\NDSROVNLHJR
ZZRMHZyG]WZLHOVNLP, Biuletyn OKE, marzec 2005, www.oke,jaw.pl, s.7.
346
(ZD&KRU*\
_______________________________________________________________________________________________________________________________
ale i przyrost XPLHM
WQRFL SRVáXJLZDQLD VL
QL .ROHMQR RG , GR ,9 SR]LRPX
REVHUZXMHP\WHQSU]\URVW]JRGQLH]KLHUDUFKLVWDQGDUGyZZ\PDJDHJ]DPLQaF\MQ\FK:RJyOQ\P]DU\VLHZ\JOGDWRQDVW
SXMFR
I. =GDMF\SU]HGVWDZLáQLHNWyUHIDNW\LSRM
FLD]ZL]DQH]SRVWDZLRQ\PSUoEOHPHPSRSUDZQLHXPLHFLáZ\GDU]HQLDZF]DVLHLZSU]estrzeni.
1DW\PSR]LRPLHRF]HNXMHVL
RG]GDMFHJR]QDMRPRFLSRGVWawowych dla
zrozumienia tematu faktów i zZL]NyZSRPL
G]\QLPL
II. =GDMF\ Z\NRU]\VWDá SRVLDGDQ ZLHG]
GR RSLVDQLD SUREOHPX Z\ND]Dá
VL
SURVW\PLRSHUDFMDPLP\OHQLDKLVWRU\F]QHJR
1DW\PSR]LRPLHRF]HNXMHVL
RG]GDMFHJRQLHW\ONRIDNWRJUDILLDOHUywQLH*SURVW\FKRSHUDFMLP\OHQLDKLVWRU\F]nego, takich jak: selekcja faktów, przyczyny i skutki.
III. =GDMF\SRGMáSUyE
Z\MDQLHQLDSRVWDZLRQHJRSUREOHPXZV\QWHW\Fznej formie i Z\ND]DáVL
SRJá
ELRQ\PUR]XPRZDQLHPKLVWRU\Fznym.
1DW\PSR]LRPLHRF]HNXMHVL
GR]GDMFHJRSU]HGVWDZLHQLD]áR*RQRFL]Mawisk i SURFHVyZKLVWRU\F]Q\FKDQDOL]\]XZ]JO
GQLHQLHPWDNLFKRSHUDFMLP\Oenia historycznego, jak np.: selekcja i hierarchizacja faktów, synchronizacja
(i GLDFKURQL]DFMDF]\XPLHV]F]DQLHZV]HURNLPNRQWHNFLH
IV.=GDMF\ZV]HFKVWURQQLHSU]HGVWDZLáSUREOHPRGQLyVáVL
GRG\VNXVMLKistoriograILF]QHMRUD]SRGMáSUyE
MHJRRFHQ\
1DW\PSR]LRPLHRF]HNXMHVL
RG]GDMFHJRSRJá
ELRQHMDQDOL]\]XZ]JO
dQLHQLHP ZáDVQ\FK ZQLRVNyZ L UHIOHNVML D WDN*H RGZRáDQLD GR Uy*Q\FK (UyGHá
informacji.
OczywiVWH MHVW *H ]GDMF\ PXVL G\VSRQRZDü RGSRZLHGQL ZLHG] KLVWoU\F]Q=DWHPSUR]DLF]QSU]\F]\QQDSLVDQLDVáDEHJRZ\SUDFRZDQLDPR*HE\ü
brak wiaGRPRFL:SURZDG]HQLHWUHFLQLHQDWHPDWZLDGF]\üPR*HR
F EUDNXZLDGRPRFL
F EUDNXXPLHM
WQRFLGRERUXLVHOHNFMLPDWHULDáXU]HF]RZHJR
F niezrozumieniu tematu6.
7DNLH]DGDQLDPRJE\üRFHQLRQHQDSXQNWyZ
:KLHUDUFKLLVWDQGDUGyZZ\PDJDHJ]DPLQDF\MQ\FKWZRU]HQLHLQIRUPDFML
w Uy*Q\FK IRUPDFK F]\OLVWDQGDUG,,,MHVWXPLHM
WQRFLQDMZ\*V]HMUDQJL3oziom jego opDQRZDQLD QDMSHáQLHM VSUDZG]D ]DGDQLH UR]V]HU]RQHM RGSRZLHG]L
czyli wypracowanie.
2PyZLRQHXPLHM
WQRFLQDMZ\*V]HMUDQJLSR]ZDODMFHSRVáXJLZDüVL
ZLeG]]RVWDá\QDVW
SXMFR]DSLVDQH7:
=GDMF\ SU]HGVWDZLD RUD] RFHQLD Z\GDU]HQLD L ]MDZLVND KLVWRU\F]QH,
formuáXMFSU]HMU]\VWLORJLF]QZ\SRZLHG(SLVHPQ
6
7
Anusiewicz-']LDáDN % Problem tzw. krótkiego wypracowania, Biuletyn Maturalny nr 5.
Historia, Centralna Komisja Egzaminacyjna 2004, www.cke.edu.pl, s. 20–22.
Informator maturalny od 2005 roku z historii, Warszawa 2003, s. 26.
Ä'X*\NáRSRW]PDá\PZ\SUDFRZDQLHP´– czy esej maturalny i wypracowanie...
347
_______________________________________________________________________________________________________________________________
Standard
1) porównuje, czyli
wskazuje ró*nice
LSRGRELHVWZD
PL
G]\]MDZiskami
i procesami,
2) krytycznie anali]XMHLRFHQLDUy*QH
interpretacje historii
•
•
•
•
•
•
•
•
2SLVZ\PDJD
]HVWDZLD]HVRERGSRZLHGQLHLQIRUPDFMHGRW\F] FH]Mawisk i procesów historycznych,
dostr]HJDSRGRELHVWZDLUy*QLFHRUD]ZDUWoFLXMHMHZFHOX
Z\MDQLHQLDSUREOHPX
Z\FLJDZQLRVNL]SRUyZQD
uzasadnia swoje stanowisko;
GRVWU]HJDUy*QHLQWHUSUHWDFMHKLVWRULLLLFKSU]\F]\Q\
uwzgO
GQLDLQIRUPDFMHRUD]RSLQLHUy *QLFHVL
PL
G]\
soE
IRUPXáXMHZQLRVNL
RFHQLDZ\EUDQHSUREOHP\KLVWRU\F]QH]XZ]JO GQLHQLHP
]DVDGQDXNRZHJREDGDQLDSU]HV]áR FL
$QDOL]DLORFLRZD8Z\QLNyZWHJRURF]QHJRHJ]DPLQXPDWXUDOQHJRSRND]DáD
MDN WUXGQRü VWDQRZLá\ GOD ]GDMF\FK Z\PDJDQLD RSLVDQH Z ,,, VWDQGDUG]LH
Wska(QLNL áDWZRFL GOD ]GDMF\FK ] UR]ELFLHP QD OLFHD RJyOQRNV]WDáFFH
i SURILORZDQHSU]HGVWDZLDPSRQL*HM
:VND(QLNLáDWZRFL
dla standardu III
LP – PP = 0,33
LP – PR = 0,16
LO – PP = 0,49
LO – PR = 0,23
&DáRü– PP = 0,47 (A I)
&DáRü– PR = 0,23 (A II)
àDWZRüVWDQGDUGX,,,
33
35
33
35
/3
/3
/2
/2
3UDZLHSRáRZD]GDMF\FK]OLFHyZRJyOQRNV]WDáFF\FKRUD]SRQDG]GDM
cych z liceów profilowanych, w arkuszu I, czyli na poziomie podstawowym,
VSHáQLáDZ\PDJDQLDVWDQGDUGX,,,W]QSUDZLGáRZRWZRU]\áDZ\PDJDQHLQIRUPacje w zadaniach krótkiej odpowiedzi.
1D SR]LRPLH UR]V]HU]RQ\P NLHG\ ]GDMF\ PXVLDá QDSLVDü Z\SUacowanie,
ZVND(QLNLXOHJá\]PLDQLH:SU]\SDGNX/2Z\QRVLá\DZSU]\SDGNX/3–
0,16.
:VSyáF]\QQLNáDWZRFLLZSU]\SDGNX]DGD]SR]LRPXSRGVWaZRZHJRZVND]XMH*H]DGDQLDNUyWNLHMRGSRZLHG]LVSUDZG]DMFHVWRSLHRSDQRwaQLD XPLHM
WQRFL RSLVDQ\FK Z VWDQGDUG]LH ,,, V GOD ]GDMF\FK GZXNURWQLH
áDWZLHMV]HQL*]DGDQLHGáX*V]HMRGSRZLHG]L
8
Raport z egzaminu maturalnego 2005, OKE Jaworzno, historia. Dane ze stron internetowych
poszczególnych Komisji Egzaminacyjnych i CKE, www.cke.edu.pl
(ZD&KRU*\
348
_______________________________________________________________________________________________________________________________
NieSRNyMEXG]LIDNW*HZ\QLNLZ\SUDFRZDQLDVQLVNLH=GDMF\PLHOLGR
Z\ERUX GZD WHPDW\ Uy*QLFD ZVND(QLNyZ RGQRV]F\FK VL
GR SRV]F]ególnych
tematów jest niewielka. Ogólnie – ZVND(QLN áDWZRFL GOD WHJR ]DGDQLD Z VNDOL
ogólnopolskiej wynosi -0,2.
Tematy w\SUDFRZDSRGGDQ\FKDQDOL]LHEU]PLDá\QDVW
SXMFR
1. 6FKDUDNWHU\]XMSU]HPLDQ\MDNLHGRNRQDá\VL
ZVSRáHF]HVWZLHSROVNLPRG
SRF]tNX;,,,GRNRFD;9ZLHNX.
2. 6FKDUDNWHU\]XM SU]HPLDQ\ MDNLH GRNRQDá\ VL
Z VSRáHF]HVWZLH SRlskim
w okresie Polski Ludowej.
OEOLF]HQLDSU]HSURZDG]RQRGODQDVW
SXMFHMOLF]E\]GDMF\FK
Temat 1
Temat 2
Temat
2ERZL]NRZ\35
Dodatkowy PR
2ERZL]NRZ\35
Dodatkowy PR
/LF]ED]GDMF\FK
1267
313
1962
533
=QDF]QLHZL
FHMDELWXULHQWyZ]GDZDáRKLVWRUL
MDNRSU]HGPLRWRERZL]NoZ\ :L
NV]D OLF]ED ]GDMF\FK Z\EUDáD WHPDW RGQRV]F\ VL
GR KLVWRULL QDjQRZV]HM1LHFRZ\*V]HZ\QLNLRVLJQ
OLPDWXU]\FLNWyU]\QDSLVDOLZ\SUDFRZanie na tePDWRGQRV]F\VL
GRUHGQLRZLHF]D:MHGQ\PLGUXJLPSU]\SDGNX
]DGDQLDRND]Dá\VL
E\üWrudne i bardzo trudne.
%\SU]HDQDOL]RZDüNWyUH]XPLHM
WQRFLRNUHORQ\FKNU\WHULDPLRFHQLDQLD
RND]Dá\ VL
GOD ]GDMF\FK áDWZLHMV]H D NWyUH WUXGQLHMV]H GRNRQDQRDQDOL]\So]LRPDPLNU\WHULDRFHQLDQLDSU]HGVWDZLRQRSRZ\*HM2EOLF]HQLDGODSRV]F]HJylnych poziomów w kryteriach oceniania prezenWXMVL
QDVW
SXMFR
/LF]ED]GDMF\FK
2JyáHP
0 pkt
Poziom I
Poziom II
Poziom III
Poziom IV
4357
797
2903
481
142
34
:DUWRüZVND(QLND
dla danej grupy osób:
0,16
0,09
0,39
0,65
0,85
Zamieszczone QL*HMZ\NUHV\SU]HGVWDZLDMGZDURG]DMH]DOH*QRFLOLFzE
]GDMF\FK NWyU\FK Z\SRZLHG]L HJ]DPLQDWRU]\ ]DNZDOLILNRZDOL GR SRV]F]eJyOQ\FK SR]LRPyZ Z NU\WHULDFK RFHQLDQLDRUD]ZVND(QLNáDWZRFL]DGDQLD
w poszczególnych poziomach kryteriów oceniania.
=]HVWDZLHQLDWHJRZ\QLND*H]GHF\GRZDQLHQDMZL
FHMSUDF]DNZDOLILNRZaQR GR SR]LRPX , FR R]QDF]D WR *H QDMZL
NV]D JUXSD ]GDMF\FK Z\ND]DáD VL
W\ONRQDMEDUG]LHMSRGVWDZRZ\PLXPLHM
WQRFLDPL1DWHMSRVWDZLHPR*QDZQLo-
Ä'X*\NáRSRW]PDá\PZ\SUDFRZDQLHP´– czy esej maturalny i wypracowanie...
349
_______________________________________________________________________________________________________________________________
VNRZDüUyZQLH**HSUDFHXND]XMEUDNLZZLeG]\QDGDQ\WHPDWLQLHGRVNRQDáRü
XPLHM
WQRFL3R]LRP\,,L,,,SRMDZLDMVL
VSRUDG\F]QLH,9– bardzo rzadko.
/LF]ED ]GDMF\FK
1
àDWZRü
0,8
0,6
0,4
0,2
0
,
,,
,,,
,9
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
,
Poziom
,,
,,,
,9
Poziom
,PZL
NV]\PSU]\URVWHPZLHG]\LRGSRZLHGQLFKXPLHM
WQRFLZ\ND]\ZDOL
VL
]GDMF\W\PáDWZLHMV]HE\áRGODQLFK]DGDQLH,PZ\*V]\SR]LRPGRNWyUHJR
]DNZDOLILNRZDQRSUDF
W\PZ\*V]\ZVND(QLNáaWZRFLGODGDQHJR]DGDQLD
3RGVXPRZXMFGDQHVSUyEXMP\SRáF]\üOLF]E
]GDMF\FK]DNZDOLILNRZaQ\FKGRSHZQHMJUXS\SR]LRPX]NUyWNFKDUDNWHU\VW\NLFKRVLJQL
ü
3500
/LF]ED ]GDMF\FK
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
I
II
III
IV
Poziom
Podstawowe dla
zrozumienia
tematu fakty
i ]ZL]NL
SRPL
G]\
nimi
:áDFLZD
faktografia
oraz proste
operacje
P\OHQLDKLVWorycznego, takie
jak: selekcja
faktów, przyczyny i skutki
3U]HGVWDZLHQLH]áR*RQoFL
zjawisk i procesów historycznych; analiza z uw]JO
GQLHQLHPWDNLFKRSeUDFMLP\OHQLDKLVWRU\cznego, jak np.: selekcja
i hierarchizacja faktów,
synchronizacja (i diachronizacja) czy umieszczanie
ZV]HURNLPNRQWHNFLH
3RJá
ELRQDDQDOL]D
z XZ]JO
GQLHQLHP
ZáDVQ\FKZQLRVNyZ
i refleksji, a WDN*H
RGZRáDQLDGR
Uy*Q\FK(UyGHá
informacji
3U]HNV]WDáFHQLHXF]QLyZZHNVSHUWyZZHZV]\VWNLFKG]LHG]LQDFKMHVWQLHUeDOQH-HGQDNXF]HZ\ELHUDMFSU]HGPLRWPDWXUDOQ\SRGHMPXMHGHF\]M
*HVWaQLHVL
ÄVSeFMDOLVW´]RNUHORQHMG]LHG]LQ\QDXNL
350
(ZD&KRU*\
_______________________________________________________________________________________________________________________________
%DGDQLDSV\FKRORJyZGRZLRGá\*HHNVSHUFLZGDQHMG]LHG]LQLHSRWUDILSUeF\]\MQLH]DSODQRZDüF]\QQRFLSRWU]HEQHGRUR]ZL]DQLDSUREOHPX%DUG]RGoNáDGQLHDQDOL]XM]DJDGQLHQLH-HVWWRF]\QQRüNWyUDZDUXQNXMHHIHNWNRFowy
SUDF\,FKRFLD*Z wielu pr]\SDGNDFKQLH]QDMGXMFDáNRZLFLHQRZ\FKURzZL]D
to odpowiednio wykorzystuMGRW\FKF]DVRZHGRZLDGF]HQLD'ODWHJRWDNZD*QH
MHVW DE\ ]GDMF\ G\VSRQRZDá WDNLPL ]DVREDPL ZLHG]\ L XPLHM
WQRFL NWyUH
umo*OLZL PX RWU]\PDQLH ]DGRZDODMFHJR JR Z\QLNX =DWHP ]GDMF\ NWyU]\
uzyskali niskie wyniki z zadania, albo nie przeanalizowali doNáDGQLHWHPDWXLOXE
QLH ]DVWDQRZLOL VL
F]HJR RF]HNXMH VL
RG ]GDMFHJR DOER RJUDQLF]RQD ZLHG]D
i XPLHM
WQRFLQLHSR]ZROLá\LPQDSRSUDZQHZ\NRQDQLHSROHFenia.
Obydwa wnioskiPRJE\üZVND]yZNGRSURFHVXSODQRZDQLDG\GDNW\Fznego w V]NRáDFK1DOH*\MHGQDNSDPL
WDü*HEDUG]RGX*RF]DVXZ\PDJD]UR]uPLHQLHFRVL
VWDáRF]\OLanaliza sytuacji,RUD]FRQDOH*\RVLJQüF]\OLanaliza
celu .LHG\ F]áRZLHN ]UR]XPLH V\WXDFM
SUREOHPRZ PR*H VL
] QL UyZQLH*
upoUDü9.
3U]\GDWQRü Z\SUDFRZDQLD MDNR IRUP\ ]GDQLD HJ]DPLQDF\MQHJR MHVW EHzsporna –*DGQHLQQHQLHVSUDZG]DMHGQRF]HQLHWDNZLHOXXPLHM
WQRFLV]F]HJóáRZ\FKLWRXPLHM
WQRFLQDMZ\*V]HMUDQJL:LHOHSUDFG\VNZDOLILNXMZypowieG]LQLHQDWHPDWZLDGF]RQHREUDNXZLDGRPRFLEUDNXXPLHM
WQRFLGRERUX
i VHOHNFMLPDWHULDáXU]HF]RZHJRLOXERQLH]UR]XPLHQLXWHPDWX0R*QDZL
FSU]yMü*HVXNFHV]DF]\QDVL
RGLnformacji.
,QIRUPDWRUPDWXUDOQ\ZVND]XMH*H]DGDQLD] arkuszD,,ZáF]QLH]Z\SUaFRZDQLHP SRGSRU]GNRZDQH V WHPDWRZL SU]HZRGQLHPX : przypadku tegoURF]QHJRHJ]DPLQXWRSU]\SRU]GNRZDQLHE\áRV]F]HJyOQLHZLGRF]QH:LQIRrmatorze przedVWDZLRQR Z\PDJDQLD L SRSDUWR MH SU]\NáDGDPL %\ü PR*H ZLHOX
]GDMF\FKQLH]DSo]QDáRVL
]NRQFHSFMEXGRZ\DUNXV]D
%á
GHP F]
VWR SRMDZLDMF\P VL
Z SUDFDFK MHVW QLHSRSUDZQH VWRVRZDQLH
WHUPLQRORJLL=DVDG\QDUUDFMLKLVWRU\F]QHMQLHSR]ZDODMQD]DPLHQQHSU]\SDdNRZHX*\ZDQLHWHUPLQyZ7DNLHG]LDáDQLDPRJZLDdF]\üRQLH]QDMRPRFLEG(
QLH]UR]XPLHQLXSHZQ\FKRNUHOH1LHSUHFy]\MQHSRVáXJLZDQLHVL
WHUPLQRORJL
zmienia sens wypowiedzi –VWDMHVL
RQDQLHSUDZLGáowa.
2GSRZLHGQLHGDüU]HF]\VáRZR –MHOLWDP\OVWDQLHVL
SRVWXOatem, który
GRF]HNDVL
VSHáQLHQLDMDNRüZ\SRZLHG]LXFzniowskich mo*HVL
]GHF\GRZDQLH
SRSUDZLü
9
G. Mietzel, 3V\FKRORJLDNV]WDáFHQLD, *GDVNV