mejskiemu w Egipcie. Miasta cypryjskie, w tym i Nea Pa

mejskiemu w Egipcie. Miasta
cypryjskie, w tym i Nea Pafos, straciły wprawdzie niezależność, cieszyły się jednak rodzajem ograniczonej
demokracji wzorowanej na
greckim systemie miasta-państwa (polis). Lokalne rządy
podejmowały decyzje dotyczące swojego terenu.
Nea Pafos - ze względu na znakomite położenie,
strategiczną pozycję i zasoby naturalne (np. drewno) pochodzące z okolicznych gór
- rozrosła się i nabrała wielkiego znaczenia. Od końca
II w. p.n.e. stała się stolicą
Cypru w miejsce Salaminy.
Miasto funkcjonowało jako
baza militarna (tu stacjonowała flota ptolemejska i garnizony wojskowe), ośrodek handlowy i administracyjny. Tu miał
swoją siedzibę zarządca wyspy.
Pafos została założona na
regularnej siatce ulic przecinających się pod kątem prostym z licznymi świetnie
wykonanymi kanałami odprowadzającymi ścieki. Miasto posiadało ok. 95 ha powierzchni i było otoczone
murami miejskimi z kilkoma bramami. Poza miastem
usytuowane były nekropole
z bogato wyposażonymi pochówkami (szczególnie tzw.
Groby Królewskie) świadczące o prestiżu i znaczeniu ośrodka. W obrębie murów znajdowały się budynki państwowe, gimnazjum,
rynek (czyli agora), teatr,
sanktuaria takich bóstw, jak
Apollo, Zeus, Artemis, Hera
i Afrodyta (prawdopodobnie
o przydomku Pafia).
Pafos pozostała stolicą Cypru długo jeszcze po
upadku ptolemejskiego królestwa Egiptu i przejęciu wyspy przez Rzymian. Dopiero
silne trzęsienia ziemi w IV w.
n.e. spowodowały przeniesienie stolicy Cypru z powrotem do Salaminy, przemianowanej na Konstancję. W czasach rzymskich nastąpił długi okres spokoju i stabilizacji na wyspie, która była prowincją senatorską zarządzaną
przez prokonsula.
Był to czas rozkwitu
również dla Pafos. Powstały wówczas liczne budowle jak bogate wille z piękną
dekoracją w dzielnicy niedaleko portu znane jako Dom
Dionizosa, Dom Orfeusza
czy Dom Aiona. Ogromna
budowla nazywana Willą Tezeusza, odkryta przez Misję
Archeologiczną Uniwersytetu Warszawskiego, pełniła najprawdopodobniej funkcję siedziby gubernatora Cypru. Miasto posiadało liczne
sanktuaria, amfiteatr, kompleks Odeonu, Asklepiejonu i agory rzymskiej. Agora
rzymska była kwadratowym
placem otoczonym portykami kolumnowymi. Ponieważ w starożytności tradycje budowlane były bardzo
Mycie i porządkowanie odkrytego materiału silne, możemy przypuszczać,
że poniżej agory rzymskiej
znajdowała się wcześniejsza
agora miasta hellenistycznego. W miastach starożytnej
Grecji agora była centrum
życia miejskiego, tu znajdowały się budynki państwowe
(rada, siedziba rządu, sądy, archiwum itp.), ale też świątynie, sklepy i warsztaty, targi
(warzywny, rybny itd.).
Poszukiwanie tej agory
jest celem nowego projektu badawczego rozpoczętego
w tym roku przez Zakład Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Projekt o nazwie Paphos Agora Project działa
Agora w Pafos, na drugim planie teatr rzymski i latarnia morska na podstawie koncesji udzielonej przez cypryjski urząd
konserwatorski (Departament Starożytności Cypryjskich przy Ministerstwie Komunikacji i Prac).
Ekspedycja krakowska
prowadzi w tym roku swoje działania w ciągu 5 tygodni (lipiec-sierpień) z udziałem pracowników, doktorantów oraz studentów Instytutu Archeologii UJ, a także wolontariuszy. W pierwszym tygodniu przeprowadziliśmy badania geofizyczne
(metodą zwaną elektrooporową), które pozwalają, mówiąc
w wielkim uproszczeniu, zorientować się, gdzie pod ziemią znajdują się jakieś struk-
fot. E. Papuci-Władyka
fot. A. Fulińska
tury czy obiekty (tam oporność jest wysoka). Dały nam
one możliwość rozpoczęcia
badań w tych właśnie miejscach. Po tygodniu prac odkryliśmy pierwsze obiekty
(mury) w centralnym wykopie wytyczonym pośrodku
agory rzymskiej oraz pierwsze wspaniałe zabytki (np.
graffito na amforze hellenistycznej, dzbanek brązowy
z okresu rzymskiego, brązową wagę z odważnikiem).
Należy podkreślić, że Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze, którego zabytki zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Obok samych gospodarzy terenu, Cypryjczyków,
prowadzą tu badania liczne
zagraniczne misje archeologiczne, m.in. włoska, australijska, amerykańska, francuska oraz polska Uniwersytetu Warszawskiego. Od bieżącego roku dołączyła do tej
grupy ekspedycja Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony internetowej www.paphos-agora.
eu, gdzie na bieżąco można śledzić postępy prac i życie krakowskiej ekspedycji
w Pafos.
EWDOKSIA
PAPUCI-WŁADYKA
Uniwersytet Jagielloński
Instytut Archeologii