Nr wniosku: 149234, nr raportu: 7178. Kierownik (z rap.): prof. dr hab

Nr wniosku: 149234, nr raportu: 7178. Kierownik (z rap.): prof. dr hab. Ewdoksia Papuci-Władyka
Pafos (Cypr) - Agora miasta hellenistycznego i rzymskiego.
Badania Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Nea Pafos to jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze a jego zabytki są wpisane na listę
światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Miasto powstało z końcem IV w. p.n.e., czyli w czasach już po śmierci
Aleksandra Wielkiego. Rozwijało się najpierw w okresie hellenistycznym pod rządami egipskich królów Ptolemeuszy a
potem Rzymian. Przez wiele wieków pełniło funkcję stolicy wyspy (od ok. 200 p.n.e. do ok. 350 n.e.).
Jednym z najważniejszych elementów antycznego miasta była Agora czyli rynek. Znajdowała się zazwyczaj w jego
centralnej części i pełniła rolę administracyjną, polityczną, kultową oraz handlową. Było to serce starożytnego miasta. To
tutaj mieszkańcy spotykali się i dyskutowali o ważnych sprawach publicznych, ale także plotkowali. Dlatego badania
agory są niezwykle istotne i dają wiele informacji o życiu i sposobie funkcjonowania miasta i jego mieszkańcach.
Badania w ramach projektu były prowadzone w latach 2011-2014 przez Zakład Archeologii Klasycznej Instytutu
Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem prof. dr hab. Ewdoksii Papuci-Władyki z udziałem studentów
instytutu oraz wolontariuszy z wielu krajów.
W Pafos agora okresu rzymskiego została zlokalizowana i w niewielkim stopniu przebadana w latach 70-tych XX w.
przez cypryjskiego archeologa K. Nikolau. Natomiast nie wiadomo było gdzie jest wcześniejsza agora, ta z okresu
hellenistycznego. W starożytności silne tradycje urbanistyczne powodowały, że w czasach rzymskich na ogół
zachowywano wcześniejsze elementy topografii miast z okresu greckiego. Dlatego założyliśmy, że agora hellenistyczna
powinna znajdować się w Pafos poniżej (czyli pod) agora rzymską. Odsłoniliśmy liczne ruiny architektury: portyki, liczne
sklepiki (łac. tabernae) przy wschodnim wejściu do Agory, liczne mury, podłogi, urządzenia związane z zaopatrzeniem w
wodę (rurociągi, kanały, studnie, baseniki itp.). Najważniejsze było odkrycie fragmentów dwóch dużych budynków
przypuszczalnie o charakterze publicznym. Jeden to najprawdopodobniej świątynia - Budynek A - znajdująca się
pośrodku placu, drugi to być może magazyn - Budynek B przy południowym boku rynku.Oprócz architektury zespół z
Krakowa odsłonił bardzo dużo różnych przedmiotów, którymi posługiwali się mieszkańcy miasta: naczynia, lampki
oliwne, monety brązowe i czasem nawet srebrne, brązową wagę z odważnikiem w kształcie żołędzia do odważania
produktów sprzedawanych na agorze a nawet zgubiony złoty kolczyk. Odważnik prostokątny z napisem wymieniającym
imię wysokiego urzędnika państwowego kontrolującego funkcjonowanie agory utwierdza nas w przekonaniu , że miejsce,
gdzie prowadzimy badania to agora. Figurki terakotowe wyobrażające bóstwa np. Atenę, Dionizosa, Erosa czy
Harpokratesa informują o wierzeniach religijnych. Magiczny amulet z imieniem Jahwe datujący się na koniec V w. n.e.
mówi nam o tym, że nawet w czasach, gdy religia chrześcijańska była panująca na Cyprze, istniały silne tradycje wierzeń
wschodnich nie-chrześcijańskich.
Badania prowadzone w ramach projektu pozwoliły studentom Instytutu Archeologii zdobywać szlify profesjonalnych
archeologów a doktorantom podnosić kwalifikacje. Prowadziliśmy nie tylko tradycyjne prace wykopaliskowe, ale też
testowaliśmy nowe techniki dokumentacyjne. Chodzi o nieinwazyjne badania i pomiary: tworzenie numerycznego modelu
terenu, skanowanie laserowe 3D, badania gruntu georadarem, które powinny pokazać struktury architektoniczne
znajdujące się pod ziemią bez konieczności prowadzenia wykopalisk. Wykonane zostały zdjęcia z powietrza przy pomocy
latającego drona zdalnie sterowanego z podwieszoną kamerą cyfrową.
Rezultaty badań bardzo poszerzyły naszą wiedzę na temat antycznego Pafos i pozwoliły zmienić wcześniejsze ustalenia.
Odsłonięte relikty architektury wzbogaciły Park Archeologiczny a zabytki Muzeum Okręgowe w Pafos. Główny cel
projektu, który sobie postawiliśmy, został osiągnięty: stwierdzono, że agora hellenistyczna była faktycznie usytuowana na
tym samym miejscu, co rzymska. Wyniki są publikowane w naukowych czasopismach i innych wydawnictwach,
przedstawiane na konferencjach krajowych zagranicznych, na specjalistycznych wykładach w prasie, radio, telewizji i w
internecie na stronie projektu a ponadto na stronach internetowych cypryjskich, amerykańskich , brytyjskich i innych
(wszystkie informacje umieszczone są na stronie projektu: http://www.paphos-agora.archeo.uj.edu.pl w zakładce: Projekt
w świecie).