docKarta informacyjna przedsięwięcia
download 
Reklamacja Transkrypt
Karta informacyjna przedsięwięcia
POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO SA
Oddział Geologii i Eksploatacji
ul. M. Kasprzaka 25A, 01 - 224 Warszawa
KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA
polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu
złóż ropy naftowej i gazu ziemnego
w obrębie obszaru koncesji
Nr 18/99/p PYZDRY
tekst jednolity
LUTY 2014
1
SPIS TREŚCI
1. Podstawa prawna wystąpienia o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ................................. 6
2. Rodzaj, skala i usytuowanie przedsięwzięcia ...................................................................................................... 7
3. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości, a także obiektu budowlanego oraz dotychczasowy sposób ich
wykorzystania i pokrycie nieruchomości szatą roślinną .................................................................................. 12
3.1. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości ............................................................................................... 12
3.2. Pokrycie nieruchomości szatą roślinną ..................................................................................................... 16
4. Rodzaje stosowanej technologii ........................................................................................................................ 17
4.1. Prace geofizyczne ..................................................................................................................................... 17
4.1.1 Technologia prac geofizycznych ..................................................................................................... 17
4.1.1.1 Technologia prac sejsmicznych ........................................................................................... 17
4.1.1.2 Technologia badań grawimetrycznych ............................................................................... 19
4.1.1.3 Technologia badań magnetotellurycznych ......................................................................... 19
4.1.2 Organizacja prac geofizycznych...................................................................................................... 20
4.2 Prace wiertnicze ........................................................................................................................................ 23
4.2.1 Technologia prac wiertniczych i udostępniających złoże ............................................................... 23
4.2.1.1 Wiercenie otworu ............................................................................................................... 23
4.2.1.2 Udostępnienie złoża ........................................................................................................... 25
4.2.1.3 Testy produkcyjne............................................................................................................... 28
4.2.1.4 Próbna eksploatacja ........................................................................................................... 28
4.2.2 Organizacja prac wiertniczych........................................................................................................ 30
4.2.2.1 Faza przygotowania prac wiertniczych ............................................................................... 31
4.2.2.2 . Faza realizacji prac wiertniczych ....................................................................................... 32
4.2.2.3 Faza likwidacji prac wiertniczych ........................................................................................ 33
4.3. Ryzyko wystąpienia awarii ........................................................................................................................ 34
4.3.1 Potencjalne sytuacje awaryjne mogące powstać podczas wykonywania prac geofizycznych ....... 34
4.3.2 Potencjalne sytuacje awaryjne mogące powstać podczas wykonywania prac wiertniczych ......... 35
4.3.3 Przeciwdziałanie sytuacjom awaryjnym......................................................................................... 36
5. Ewentualne warianty przedsięwzięcia .............................................................................................................. 36
5.1 Podstawy wyboru wariantu ....................................................................................................................... 36
5.1.1 Aspekt metodologii poszukiwań .................................................................................................... 36
5.1.2 Aspekt technologiczny ................................................................................................................... 37
5.1.3 . Aspekt prawny.............................................................................................................................. 37
5.2 Najkorzystniejszy (optymalny) wariant realizacji przedsięwzięcia ............................................................ 37
5.3 Opcja tzw. „zerowa” .................................................................................................................................. 39
5.4 Opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku nie podejmowania przedsięwzięcia .......... 39
5.5 Czas trwania, częstotliwość i odwracalność oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Powiązanie z
innymi przedsięwzięciami, w tym kumulowanie się oddziaływań przedsięwzięć znajdujących się na
obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie ......................................................................... 39
6. Przewidywane ilości wykorzystywanej wody, surowców, materiałów, paliw oraz energii ............................... 40
6.1 Prace geofizyczne ...................................................................................................................................... 40
6.2 Prace wiertnicze ........................................................................................................................................ 40
7. Rozwiązania chroniące środowisko ................................................................................................................... 41
7.1 Opis potencjalnych oddziaływań prac geologicznych na środowisko ....................................................... 42
7.1.1 Opis potencjalnych oddziaływań prac geologicznych na wybrane elementy środowiska ............ 42
7.1.1.1 Opis potencjalnych oddziaływań prac geofizycznych na wybrane elementy środowiska . 42
7.1.1.2 Opis potencjalnych oddziaływań prac wiertniczych na wybrane elementy środowiska .. 45
7.1.2 Opis potencjalnych, znaczących oddziaływań prac geologicznych na środowisko ........................ 50
2
7.1.2.1 Oddziaływanie prac geologicznych na ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska
przyrodnicze, wodę i powietrze ...................................................................................................... 50
7.1.2.2 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i
krajobraz ......................................................................................................................................... 51
7.1.2.3 Oddziaływanie na obiekty objęte ochroną konserwatorską i krajobraz kulturowy ........... 51
7.1.2.4 Oddziaływania wynikające z istnienia przedsięwzięcia ...................................................... 51
7.1.2.5 Oddziaływania wynikające z wykorzystywania zasobów środowiska ................................. 53
7.1.2.6 Oddziaływania wynikające z emisji do środowiska ............................................................. 53
7.2 Działania mające chronić środowisko przed negatywnymi skutkami oddziaływania prac geologicznych 53
7.2.1 Działania mające chronić środowisko w czasie realizacji prac geofizycznych w poszczególnych
fazach realizacji ............................................................................................................................ 54
7.2.1.1 Faza przygotowania prac geofizycznych ............................................................................. 54
7.2.1.2 Faza realizacji prac geofizycznych ....................................................................................... 56
7.2.1.3 Faza likwidacji prac geofizycznych ...................................................................................... 59
7.2.2 Działania mające chronić środowisko w czasie realizacji prac wiertniczych w poszczególnych
fazach realizacji ............................................................................................................................ 59
7.2.2.1 Faza przygotowania prac wiertniczych ............................................................................... 59
7.2.2.2 Faza realizacji prac wiertniczych ......................................................................................... 61
7.2.2.3 Faza likwidacji prac wiertniczych ........................................................................................ 63
7.3 Działania mające na celu zapobieganie lub ograniczenie negatywnych oddziaływań na chronione
elementy środowiska przyrodniczego, w tym na obszary Natura 2000.................................................. 64
7.4 Propozycje monitoringu oddziaływania planowanych prac geologicznych ............................................... 67
8. Rodzaje i przewidywane ilości wprowadzanych do środowiska substancji lub energii przy zastosowaniu
rozwiązań chroniących środowisko ................................................................................................................. 69
8.1 Powstawanie i odprowadzanie ścieków .................................................................................................... 69
8.1.1 Ścieki wytwarzane w trakcie realizacji prac geofizycznych ............................................................ 69
8.1.2 Ścieki wytwarzane w trakcie realizacji prac wiertniczych .............................................................. 70
8.2 Wytwarzanie i zagospodarowanie odpadów............................................................................................. 70
8.2.1 Odpady wytwarzane w czasie wykonywania prac geofizycznych .................................................. 70
8.2.2 Odpady wytworzone w czasie wykonywania prac wiertniczych .................................................... 71
8.2.2.1 Odpady wytworzone w fazie przygotowania i likwidacji prac wiertniczych ....................... 71
8.2.2.2 Odpady wytwarzane w fazie realizacji prac wiertniczych ................................................... 72
9. Możliwe transgraniczne oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko .......................................................... 75
10. Informacja o obszarach podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody, znajdujących się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia na obszarze koncesji
PYZDRY ............................................................................................................................................................ 75
10.1 Obszary NATURA 2000 znajdujące się w obszarze koncesji PYZDRY ....................................................... 75
10.2 Inne formy ochrony przyrody podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r.
o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) znajdujące się w obszarze koncesji PYZDRY ............ 89
10.3. Obszary NATURA 2000 znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie granic obszaru koncesji PYZDRY . 97
10.4 Inne formy ochrony przyrody podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r.
o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) zlokalizowane w sąsiedztwie obszaru koncesji
PYZDRY .................................................................................................................................................. 136
11. Wybrane zagadnienia dotyczące uwarunkowań określonych w art. 63 Ustawy o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowiska (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1235 z późn. zm.)............................................................................. 158
11.1. Użytkowanie gruntów w poszczególnych gminach, w obrębie których położony jest obszar koncesji
PYZDRY .................................................................................................................................................. 158
11.2. Gęstość zaludnienia .............................................................................................................................. 159
11.3. Obszary leśne w poszczególnych gminach zlokalizowanych w obszarze koncesji Pyzdry .................... 159
3
11.4. Obszary objęte ochroną, w tym strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód
śródlądowych, obszary przylegające do jezior, ochrona brzegu morskiego ......................................... 166
11.4.1 Położenie obszaru koncesji w dorzeczach, regionach wodnych ................................................ 166
11.4.2 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych ......................................................................................... 171
11.4.3 Hydrologia gmin położonych w obrębie obszaru koncesyjnego Pyzdry .................................... 172
11.5 Uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej ...................................................................................... 195
11.6 Obszary o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne ....................... 195
11.7 Stan środowiska w poszczególnych gminach znajdujących się w obszarze koncesji Pyzdry ................. 214
12. Charakterystyka możliwych konfliktów społecznych związanych z realizacją projektowanego przedsięwzięcia
....................................................................................................................................................................... 245
13. Literatura ....................................................................................................................................................... 248
SPIS TABEL
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Współrzędne topograficzne naroży zgeometryzowanego obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY
Wykaz gmin znajdujących się w obszarze koncesji Nr 18/99/p PYZDRY
Średnie zużycie paliw w czasie wykonywania otworu wiertniczego
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku
Wielkości strefy zagrożenia dla obiektów ze względu na drgania sejsmiczne przy strzelaniu w
otworach wiertniczych do celów geofizycznych w [m]
Lista kontrolna potencjalnych oddziaływań prac geologicznych w odniesieniu do celów
ochrony, form ochrony przyrody z jednoczesnym wskazaniem możliwości ograniczenia tych
wpływów
Syntetyczne zestawienie rodzaju i charakteru zidentyfikowanych oddziaływań rodzajów prac
geologicznych w poszczególnych fazach realizacji inwestycji
Rodzaje odpadów powstających w fazie przygotowania i likwidacji prac wiertniczych
Rodzaje i szacunkowe ilości odpadów wydobywczych powstających podczas wiercenia otworu
wiertniczego
Potencjalne rodzaje, szacunkowa ilość oraz sposób zagospodarowania odpadów
niebezpiecznych i innych niż niebezpieczna powstających w fazie realizacji prac wiertniczych
Pomniki przyrody zlokalizowane w gminach w obszarze koncesji Pyzdry
Pomniki przyrody zlokalizowane w sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego Pyzdry
Użytkowanie gruntów w gminach, w obrębie obszaru koncesji 18/99/p Pyzdry
Gęstość zaludnienia w poszczególnych gminach w obszarze koncesji PYZDRY
Charakterystyka jednolitych części wód rzecznych, w obrębie, których zlokalizowany jest
obszar koncesji nr 18/99/p Pyzdry wg „Planu Gospodarowania wodami na obszarze dorzecza
Odry”
Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych, w obrębie, których zlokalizowany jest
obszar koncesji JCWPd wg „Planu Gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry”
Główne zbiorniki wód podziemnych znajdujące się w obrębie obszaru koncesyjnego nr 18/99/p
Pyzdry oraz w jego sąsiedztwie
Wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie gminy Chocz
Stacje uzdatniania wody w gminie Czermin
Sieć wodociągowa w gminie Nowe Miasto n/Wartą.
Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Żerków
Wykaz udokumentowanych stanowisk archeologicznych w gminie Rzgów
Dziedzictwo archeologiczne gminy Lądek z podziałem na fakty osadnicze
Stan jakości powietrza w roku 2002 w gm. Jarocin
Odczyn gleb terenów rolnych powiatu jarocińskiego
Średnia zawartość metali ciężkich w glebach gminy Jarocin.
4
8
8
40
48
57
65
66
71
73
73
92
142
158
159
167
168
171
191
192
195
199
201
203
216
216
216
27
28
29
Zasobność gleb w poszczególne przyswajalne składniki pokarmowe
Wyniki monitoring wód podziemnych na terenie gminy Żerków.
Odczyn gleb na terenie gminy Żerków
217
219
220
SPIS RYCIN
1
2
3
4
5
6
7
Lokalizacja obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY na tle mapy obszarów koncesji
w Polsce (fragment mapy za MŚ na dz. 2012.07.01)
Mapa schematyczna granic obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY w układzie administracyjnym
Mapa schematyczna lokalizacji prac geologicznych wykonanych w rejonie obszaru koncesji
PYZDRY
Schemat badania SMP
Przykładowy schemat zagospodarowania wiertni dla otworu wiertniczego
Mapa poglądowa – Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych w obszarze koncesji Pyzdry
obowiązujących do 2014 r.
Mapa poglądowa – Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych w obszarze koncesji Pyzdry
obowiązujących w 2015 r.
9
9
10
22
32
169
170
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW
1. Decyzja Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 07.07.1999r. w sprawie
udzielenia koncesji Nr 18/99/p PYZDRY oraz decyzje zmieniające koncesję
2. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wydana przez Burmistrza Gminy Zagórów znak: BŚ-7625/1/08
z dnia 09.05.2008r.
3. Mapa sytuacyjno – wysokościowa w skali 1:100 000 z naniesionym obszarem koncesji Nr 18/99/p PYZDRY
oraz obszarami Natura 2000.
4. Prezentacja i schemat przebiegu prac geofizycznych i wiertniczych.
5. Ocena potencjalnych oddziaływań prac poszukiwawczych i rozpoznawczych złóż ropy naftowej i gazu
ziemnego na powietrze atmosferyczne w rejonie koncesji nr 18/99/p Pyzdry.
6. Przykładowe pomiary hałasu emitowanego przez urządzenie wiertnicze.
7. Przykładowe zdjęcie zbiornika ewaporacyjnego.
8. Ochrona przyrody w obszarze koncesji.
9. Pismo Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu znak: WSI-II.403.3.2013.EB z dnia
23.01.2013r.
10. Ochrona przyrody w strefie 20 km od granic koncesji.
11. Lokalizacja obszaru koncesyjnego PYZDRY względem obszarów leśnych.
12. Hydrografia, ujęcia wody, GZWP w obszarze koncesji.
13. Mapa obszarów wód w skali 1: 250 000 – wody podziemne, dorzecza, regiony wodne.
14. Mapa obszarów wód w skali 1: 250 000 – wody powierzchniowe.
15. Mapa obszarów GZWP w skali 1: 250 000
16. Karty charakterystyki JCWPd 63, 64, 73, 77, 78.
17. Karty charakterystyki JCWPd 61, 62, 71, 81.
18. Mapa obiektów dziedzictwa kultury – koncesja PYZDRY.
5
1. Podstawa prawna wystąpienia o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA w Warszawie (PGNiG SA) zgodnie z przepisami Ustawy prawo
geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. 11.163.981 ze zm.) zamierza wystąpić do Ministra
Środowiska z wnioskiem o przedłużenie terminu ważności koncesji Nr 18/99/p PYZDRY oraz zmianę zakresu
prac poszukiwawczo – rozpoznawczych ustanowionego w koncesji. Koncesja PYZDRY została udzielona przez
Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa decyzją z dnia 07.07.1999r. zmienioną
decyzjami znak: DGe/MS/487-4912/2005 z dnia 7 lipca 2005, znak: DGiKGe-4770-9/1537/08/MS z dnia 4 lipca
2008 r. oraz znak: DGiKGe-4770-10/1808/08/MS z dnia 22 lipca 2008 r. i jest ważna do 07 lipca 2014 r.
/załącznik nr 1/
W bieżącym okresie koncesyjnym prace poszukiwawcze i rozpoznawcze złóż węglowodorów na
przedmiotowym obszarze koncesji są prowadzone przez PGNiG SA na podstawie ww. koncesji oraz decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach znak: BŚ-7625/1/08 wydanej 9 maja 2008 r. przez Burmistrza Gminy
Zagórów. /załącznik nr 2/
Zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2013r. poz.
1235 ze zm.), w związku z proponowanym zakresem zmian warunków koncesji PYZDRY wymagane jest
uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Planowane przedsięwzięcie zgodnie z § 3 pkt 43 lit. c) Rozporządzenia z dnia 9 listopada 2010 r. zmienionego
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25.06.2013r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie kwalifikacji
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013r, poz. 817):
„pkt 43) poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, lit. c) wykonywane metodą otworów wiertniczych
o głębokości większej niż 1000 m:
w strefach ochronny ujęć wody,
na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych,
na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust.1 pkt 1-3 i 5 ustawy z dnia
16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6
ust. 1 pkt 1 - 3 tej ustawy (…)”
jest kwalifikowane do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko przyrodnicze.
Zgodnie z obowiązującym w/w rozporządzeniem prace sejsmiczne planowane do wykonania w obszarze
koncesji Ostrów Wlkp. nie są kwalifikowane jako przedsięwzięcie.
Z racji tego, że planowane prace sejsmiczne mogą być wykonywane na obszarach objętych formami ochrony
przyrody, w tym zwłaszcza na obszarach Natura 2000, wnioskodawca w przedmiotowej Karcie Informacyjnej
Przedsięwzięcia zawarł również informacje na temat techniki wykonywania tych prac, jak również
przedstawił rozwiązania minimalizujęce ich wpływ na cenne przyrodniczo obszary.
Ze względu na specyfikę prac poszukiwawczo-rozpoznawczych – wnioskodawca na obecnym etapie
procedury nie może wskazać precyzyjnej lokalizacji miejsc, przyszłych prac geologiczny ch. W związku z tym
informacje zawarte w KIP zostały przedstawione w formie opisowej w odniesieniu do całego obszaru
koncesji, w sposób adekwatny do specyfiki przedsięwzięć z branży górnictwa otworowego nafty i gazu,
rodzaju zagrożeń towarzyszących typowym pracom geologicznym oraz skali ich oddziaływań na elementy
środowiska.
Jednocześnie w KIP wnioskodawca wskazuje na zakres uwarunkowań, które deklaruje przestrzegać w skali
całego obszaru koncesyjnego, a w szczególności, na obszarach podlegających ochronie prawnej w celu
zminimalizowania negatywnych oddziaływań prac geologicznych na środowisko.
Planowane przedsięwzięcie polegające na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego
ma status celu publicznego zgodnie z art. 6 pkt 8 ustawy z dnia 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami
(tj. Dz. U. 10.102.652 z zm.), a jego realizacja ma bezpośredni wpływ na poprawę bezpieczeństwa
energetycznego kraju, zgodnie z jednym z głównych celów przyjętej przez Rząd RP w dniu 10 listopada 2009r.
„Polityki energetycznej Polski do 2030 roku” (M.P. Nr 2 poz.11).
6
Zgodnie z art. 74 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz. U. z 2013r. poz. 1235 ze zm.) do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla
przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko należy załączyć kartę informacyjną
przedsięwzięcia (KIP). Niniejsza KIP została sporządzona zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 w/w ustawy
z uwzględnieniem, niektórych zagadnień wymienionych w art. 63 ust. 1.
Ponieważ w obrębie przedmiotowego obszaru koncesyjnego nie występują tereny zamknięte (art. 75 ust.1
pkt 1 lit. b Ustawy) organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla
przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż węglowodorów jest Burmistrz Miasta
i Gminy Zagórów.
Do sporządzenia KIP wykorzystano informacje z zakresu technik i technologii oraz organizacji prac
prowadzących do odkrycia i udokumentowania złóż węglowodorów, informacje z opracowań i dokumentów
sporządzonych na szczeblu gminy, w tym: strategii rozwoju, programów ochrony środowiska, studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, itp. Wykorzystano także informacje zawarte
w raportach oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu
złóż węglowodorów wykonanych na zlecenie wnioskodawcy.
Inwestorem projektowanych prac geologicznych jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA z siedzibą
w Warszawie, 01-224 Warszawa ul. Marcina Kasprzaka 25A, Oddział Geologii i Eksploatacji w Warszawie,
wpisane do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod Nr KRS: 0000059492. Spółka działa na
podstawie ustawy z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych oraz ustawy z dnia 13.07.1990r.
o prywatyzacji Przedsiębiorstw Państwowych oraz innych właściwych przepisów. Zgodnie z § 84 Statutu Spółki
okres działalności Spółki jest nieoznaczony.
2. Rodzaj, skala i usytuowanie przedsięwzięcia
Skala przedsięwzięcia
Realizacja przedsięwzięcia w zakresie robót geologicznych odbywać się będzie etapowo w oparciu o decyzję
zmieniającą koncesję Nr 18/99/p PYZDRY, która zostanie wydana przez Ministra Środowiska.
Planuje się wystąpić do Ministra Środowiska z wnioskiem o następujące rozszerzenie zakresu rzeczowego
ustanowionego w koncesji PYZDRY:
a) objęcie pracami poszukiwawczo – rozpoznawczymi utworów: permu i karbonu;
b) wykonanie prac geologicznych w zakresie:
zdjęcia sejsmiczne 2D do 300 km łącznej długości profili sejsmicznych,
zdjęcia sejsmiczne 3D do 500 km2 łącznej powierzchni wzbudzania,
15 otworów wiertniczych,
badań geofizycznych: magnetotellurycznych, grawimetrycznych,
próbnej eksploatacji nawierconych złóż węglowodorów w celu przygotowania dokumentacji złoża.
Planowane prace geologiczne będą wykonywane w ramach badań i robót geologicznych obejmujących:
a) prace geofizyczne:
badania grawimetryczne,
badania magnetotelluryczne,
badania sejsmiczne 2D i/lub 3D wykonywane w szczególności:
przy wykorzystaniu wibratorów, urządzeń typu air gun lub
przy użyciu środków strzałowych,
b) prace wiertnicze, w tym prace udostępniające złoże i próbna eksploatacja.
Prace geologiczne będą wykonywane zgodnie z odpowiednimi przepisami Ustawy prawo geologiczne i górnicze
z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U 11.163.981 ze zm.) oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy,
a w szczególności Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
7
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 ze zm.).
Usytuowanie przedsięwzięcia
Ze względu na specyfikę prac poszukiwawczo-rozpoznawczych (brak możliwości wskazania dokładnej
lokalizacji poszczególnych prac) na obecnym etapie procedury, wskazaną lokalizacją prac geologicznych, jest
obszar koncesji PYZDRY /Tabele nr 1 i 2/ o powierzchni 903,60 km2 w obrębie województwa wielkopolskiego.
Lokalizacja obszaru koncesji PYZDRY została przedstawiona na:
mapie sytuacyjno - wysokościowej w skali 1:100 000 /załącznik nr 3/,
rycinie nr 1 Lokalizacja obszaru Koncesji PYZDRY na tle mapy obszarów koncesji w Polsce (fragment),
rycinie nr 2 Mapa schematyczna granic obszaru koncesji PYZDRY na tle schematycznej mapy układu
administracyjnego kraju (fragment),
rycinie nr 3 Mapa schematyczna lokalizacji prac geologicznych wykonanych w rejonie obszaru koncesji
PYZDRY
Tabela nr 1
Współrzędne topograficzne naroży zgeometryzowanego obszaru koncesji PYZDRY w układzie 1992
Nr naroża
1
2
3
4
5
6
X
488133.21
469046.56
463439.59
460125.14
459747.36
487544.58
Y
397506.68
397111.99
404047.70
408355.86
431245.53
431628.47
Tabela nr 2
Wykaz gmin znajdujących się w obszarze koncesji PYZDRY
Gmina
Województwo
Powiat
jarociński
kaliski
koniński
słupecki
wielkopolskie
wrzesiński
pleszewski
średzki
Nazwa
Jarocin
Żerków
Blizanów
Grodziec
Rzgów
Lądek
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
Kołaczkowo
Miłosław
Pyzdry
Września
Chocz
Czermin
Gizałki
Nowe Miasto n/Wartą
8
Status
miejsko-wiejska
miejsko-wiejska
wiejska
wiejska
wiejska
wiejska
wiejska
wiejska
miejsko-wiejska
wiejska
miejsko-wiejska
miejsko-wiejska
miejsko-wiejska
wiejska
wiejska
wiejska
wiejska
Rycina nr 1
Lokalizacja obszaru koncesji PYZDRY na tle mapy obszarów koncesji w Polsce (fragment Mapy Koncesji
na dz. 2012.11.01 źródło: Ministerstwo Środowiska)
Rycina nr 2
Mapa schematyczna granic obszaru koncesji PYZDRY w układzie administracyjnym
9
Rycina nr 3 Mapa schematyczna lokalizacji prac geologicznych wykonanych w rejonie obszaru koncesji PYZDRY
Prace poszukiwawczo – rozpoznawcze za złożami węglowodorów na przedmiotowym obszarze Koncesji PYZDRY
prowadzono już od II połowy poprzedniego wieku. W tym czasie wykonano szereg prac geologicznych w tym
między innymi zdjęcia sejsmiczne 2D i 3D oraz ponad 50 otworów wiertniczych (Rycina nr 3). W ramach obecnie
posiadanej koncesji (2008 – 2014) wykonano ok. 475 km2 zdjęcia sejsmicznego 3D oraz 3 otwory wiertnicze.
Jednocześnie należy podkreślić, że ze względu na specyfikę prac poszukiwania i rozpoznawania złóż
węglowodorów szczegółowa lokalizacja prac geologicznych w obrębie obszaru koncesji jest wypadkową
wyników prac poszukiwawczo – rozpoznawczych za złożami węglowodorów zrealizowanych we wcześniejszym
okresie koncesyjnym oraz wyników bieżącej analizy danych geologicznych otrzymywanych na różnych etapach
prowadzenia tych prac, a także symulacji ekonomicznej obejmującej koszty aktualnie prowadzonych prac
i ewentualnej eksploatacji złóż gazu ziemnego i/lub ropy naftowej. Dopiero, gdy ta analiza daje wynik
pozytywny, przystępuje się do projektowania prac geologicznych w danej lokalizacji. Taka metodyka
prowadzenia prac poszukiwawczo – rozpoznawczych oznacza, że na etapie postępowania o wydanie decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach nie jest możliwe wskazanie szczegółowej lokalizacji planowanych prac
geologicznych. Jest też możliwe, że na danym etapie prac, przy braku pozytywnych wyników świadczących
o występowaniu perspektywicznych struktur geologicznych, odstępuje się od dalszych prac w badanym rejonie.
W związku z tym w celu zapewnienia odpowiedniego z punktu widzenia ochrony środowiska działania
w zakresie wykonywania prac geologicznych (geofizycznych, wiertniczych) na obszarze koncesji,
a w szczególności na obszarach podlegających ochronie prawnej, wnioskodawca deklaruje następujące zasady
postępowania w zależności od rodzaju prac:
10
Prace geofizyczne
Na terenach podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627 ze zm.) oraz w okresach ochronnych gatunków dziko występujących zwierząt
wymagających ustanowienia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania, zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt,
realizacja prac geofizycznych w ramach opracowanego projektu realizacji tych prac będzie prowadzona pod
nadzorem eksperta – przyrodnika.
W ramach prac geofizycznych zadaniem przyrodnika prowadzącego nadzór przyrodniczy będzie:
1. opracowanie w fazie prac studyjnych, analizy lokalizacji przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych)
w obrębie całego zdjęcia sejsmicznego, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie
zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627);
2. na etapie przed rozpoczęciem prac sejsmicznych bezpośrednie rozpoznanie i skontrolowanie terenu (wizja
terenowa) przewidzianego pod prace sejsmiczne pod względem występowania chronionych gatunków
roślin, zwierząt i grzybów.
W przypadku stwierdzenia występowania na terenie przeznaczonym pod prace sejsmiczne gatunków
chronionych, jeżeli będzie to możliwe, Inwestor/Wykonawca prac dokona zgodnie ze wskazówkami osoby
prowadzącej nadzór przyrodniczy skorygowania przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych) lub
uzyska zezwolenie w trybie art. 56 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627);
3. prowadzenie nadzoru przyrodniczego bezpośrednio podczas realizacji prac sejsmicznych, w celu bieżącej
korekty przebiegu geofizycznych linii operacyjnych, zwłaszcza w miejscach, gdzie wcześniej stwierdzono
występowanie chronionych gatunków i siedlisk. Zadaniem przyrodnika będzie bezzwłocznie reagowanie
w przypadku stwierdzenia obserwowanego lub wysoce prawdopodobnego negatywnego wpływu prac na
gatunki i siedliska podlegające ochronie;
4. sporządzenie sprawozdań z przeprowadzonego nadzoru przyrodniczego.
W przypadku wystąpienia gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową na trasie przebiegu
operacyjnych linii profili geofizycznych, jeżeli będzie to możliwe, profil zostanie przesunięty. Geofony wraz
z przewodem zostaną ułożone poza siedliskiem występowania gatunku.
Ponadto w bezpośredniej bliskości wyznaczonych stref ochronnych będzie ograniczany hałas i nadmierna
aktywność grupy geofizycznej.
Podczas prowadzenia prac geofizycznych nie przewiduje się wycinki drzew i krzewów.
Ze względu na krótkotrwały czas i specyfikę wykonywania pomiarów geofizycznych w danym punkcie
pomiarowym Inwestor przewiduje wykonywanie prac w okres całego roku. Przedmiotowe prace będą
wykonywane tylko w porze dziennej.
Prace wiertnicze
W fazie przygotowania prac wiertniczych - w celu ochrony bioróżnorodności obszaru prac i zapobieganiu
niekorzystnym zmianom środowiska przyrodniczego wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych
na obszarach podlegających ochronie, zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody, dla otworów wiertniczych
o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych, zostanie przeprowadzony pod nadzorem eksperta
przyrodnika.
W ramach prac wiertniczych zadaniem przyrodnika prowadzącego nadzór przyrodniczy będzie:
1. opracowanie w fazie prac studyjnych, analizy lokalizacji prac wiertniczych (wiertni i dróg dojazdowych) ze
szczególnym uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody, (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627);
2. na etapie przed rozpoczęciem prac wiertniczych bezpośrednie rozpoznanie i skontrolowanie terenu (wizja
terenowa) pod względem występowania chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
W przypadku stwierdzenia występowania na terenie przeznaczonym pod prace wiertnicze gatunków
chronionych, jeżeli będzie to możliwe z punktu widzenia geologicznego (lokalizacja perspektywicznej
struktury), Inwestor dokona zgodnie ze wskazówkami osoby prowadzącej nadzór przyrodniczy
11
skorygowania lokalizacji wiertni lub uzyska zezwolenie w trybie art. 56 ustawy o ochronie przyrody
(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627);
3. prowadzenie nadzoru przyrodniczego w fazie prac przygotowawczych t.j. na etapie przygotowania placu
pod wiertnię i budowy infrastruktury wiertni. Zadaniem przyrodnika będzie bezzwłoczne reagowanie
w przypadku stwierdzenia obserwowanego lub wysoce prawdopodobnego negatywnego wpływu prac na
gatunki i siedliska podlegające ochronie;
4. sporządzenie sprawozdań z przeprowadzonego nadzoru przyrodniczego.
Przed przystąpieniem do prac przygotowawczych, teren przeznaczony pod lokalizację wiertni zostanie
skontrolowany przez osobę prowadzącą nadzór przyrodniczy pod względem występowania chronionych
gatunków roślin, zwierząt lub grzybów.
W przypadku stwierdzenia na terenie planowanej budowy wiertni występowania:
zwierząt objętych ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
12.10.2011r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 11.237.1419),
roślin objętych ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 05.01.2012r.
w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 12.0.81),
grzybów wymienionych w podstawie Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 09.07.2004r.
w sprawie dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. 04.168.1765)
przestrzegane będą przepisy dotyczące ochrony gatunkowej.
W przypadku braku rozwiązań alternatywnych jakim jest zmiana lokalizacji otworu poszukiwawczorozpoznawczego (wybór nowego miejsca byłby niekorzystny z punktu widzenia położenia najbardziej
perspektywicznej struktury geologicznej i mógłby spowodować negatywny wynik wiercenia), Inwestor wystąpi
do odpowiednich organów ochrony przyrody o wydanie stosownego zezwolenia na odstępstwa od zakazów
obowiązujących w odniesieniu do gatunków chronionych w trybie art. 56 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U.
z 2013r. poz. 627 ze zm.).
Faza realizacji i likwidacji prac wiertniczych - będzie prowadzona w ramach zatwierdzonego Planu ruchu
zakładu górniczego, w którym są również uwzględnione aspekty ochrony środowiska i będzie podlegała
nadzorowi Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu, zgodnie z przepisami Prawa geologicznego
i górniczego. Ponadto w fazie likwidacji prac wiertniczych przeprowadza się rekultywację terenu, zgodnie
z obowiązującymi przepisami.
Określone uwarunkowania odnoszące się do usytuowania przedsięwzięcia, które Organ właściwy do wydania
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach musi wziąć pod uwagę w świetle art. 63 Ustawy, zostały
przedstawione w rozdz. 11 niniejszej KIP, w odniesieniu do poszczególnych gmin w obrębie, których położony
jest obszar koncesji PYZDRY.
3. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości, a także obiektu budowlanego oraz dotychczasowy
sposób ich wykorzystania i pokrycie nieruchomości szatą roślinną
3.1. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości
Planowane przedsięwzięcie jest usytuowane w granicach przestrzeni niestanowiącej części składowej
nieruchomości gruntowej na obszarze koncesji PYZDRY o powierzchni 903,60 km2.
Należy podkreślić, że prawo do wejścia na daną nieruchomość (teren, akwen) jest przedmiotem uzgodnienia
i umowy wykonawcy prac geologicznych z podmiotem dysponującym tytułem prawnym do danej
nieruchomości. Poniżej przedstawiono szacowaną wielkość zajmowanego terenu na realizację,
poszczególnych jednostkowych prac geologicznych realizowanych w obszarze koncesji:
1. Zdjęcie sejsmiczne 2D jest wykonywane wzdłuż linii profili sejsmicznych. Przebieg linii operacyjnych jest
projektowany przy wykorzystaniu w szczególności istniejącej sieci dróg lokalnych, polnych, przecinek
leśnych oraz duktów przeciwpożarowych
Na obszarze koncesji PYZDRY zakłada się do realizacji ok. 300 km łącznej długości profili zdjęcia
sejsmicznego 2D.
12
2. Zdjęcie sejsmiczne 3D - przebieg linii operacyjnych jest projektowany przy wykorzystaniu w szczególności
istniejącej sieci dróg lokalnych, polnych, przecinek leśnych oraz duktów przeciwpożarowych. Na obszarze
koncesji PYZDRY zakłada się do realizacji ok. 500 km2 łącznej powierzchni wzbudzania. Zastosowanie air
gun, jako źródła wzbudzania, zarówno w badaniach sejsmicznych 2D jak i 3D, przewidywane jest tylko na
obszarach, na których znajdują się duże jeziora. Ta metoda wzbudzania polega na generacji fali sejsmicznej
w wyniku gwałtownej dekompresji sprężonego powietrza. Źródło to jest wykorzystywane w pomiarach
sejsmicznych pod powierzchnią wody.
3. W metodzie badań grawimetrycznych punkty pomiarowe są rozmieszczane w odstępach na wzór regularnej
siatki (prostokątnej, kołowej, promieniowej) lub linii zorientowanych pod kątem prostym do celu badań.
Interwały między stacjami wynosić powinny od kilku metrów do kilkuset kilometrów, w zależności od
zalegania celu badań. Pomiary są projektowane na całym obszarze badań przy średnim zagęszczeniu
wynoszącym 8 stanowisk na 1 km2. Przedmiotowa metoda badań jest całkowicie bezinwazyjna z punktu
widzenia ochrony środowiska.
4. W metodzie badań magnetotellurycznych pomiary pola elektromagnetycznego są wykonywane w wersji
sondowań punktowych - rozproszonych wzdłuż zaprojektowanych linii sondowań magnetotellurycznych.
5. Realizacja otworu wiertniczego zajmuje powierzchnię ok. 1-3 ha oraz powierzchnię drogi dojazdowej
o szerokości ok. 3-3,5 m i długości zależnej od usytuowania wiertni w stosunku do istniejącej w terenie sieci
drogowej. Zajęcie terenu pod wykonanie prac wiertniczych w określonych przypadkach odbywa się na
podstawie decyzji o wyłączeniu gruntów z produkcji rolnej lub leśnej w oparciu o przepisy ustawy
o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 03.02.1995r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205). Na obszarze
koncesji PYZDRY zakłada się do realizacji 15 otworów wiertniczych o głębokościach większych niż 1000 m.
Charakterystyka utworów geologicznych planowanych do rozpoznania:
PALEOZOIK
Karbon
Według dotychczasowych badań najstarszymi utworami stwierdzonymi w rejonie projektowanych prac są
utwory karbonu, które reprezentują waryscyjskie piętro strukturalne. Piętro to jest najsłabiej rozpoznane,
ponieważ informacje są bardzo fragmentaryczne i pochodzą z nielicznych, stosunkowo odległych od siebie
głębokich otworów wiertniczych. Głębokość zalegania poziomu jest znaczna i zapada w kierunku niecki
poznańskiej. Przykładowo w rejonie Komorza strop karbonu nawiercono w głębokości 4305 m (Komorze-1;
95 mb), natomiast w rejonie Miłosławia 4240 m (Miłosław-2; 90 m). Poziom reprezentowany jest przez
piaskowce szarogłazowe, ciemnoszaro-wiśniowe, średnio- i gruboziarniste, twarde i zbite, z przerostami
i wkładkami iłowców mułowcowych. Utwory karbonu charakteryzują się bardzo słabymi właściwościami
zbiornikowymi i dotychczas w rejonie koncesji Pyzdry, nie uzyskano z nich istotnych objawów węglowodorów.
Powyżej karbonu zalega permo-mezozoiczne piętro strukturalne, reprezentowane przez utworu permu, triasu,
jury a na wschód od odwiertu Grundy IG-1 pojawiają się utwory kredy.
Perm
Czerwony spągowiec
Charakterystyka lifo-facjalna omawianego rejonu determinowana była rozwojem tektonicznym, w tym
postorogenicznym wulkanizmem dolnego czerwonego spągowca (autunu), którego efektem jest lokalnie
występująca seria skał eruptywnych. Serię tę nawiercono w odwiercie Grundy-2 w głębokości 4973-5000m.
Powyżej, w interwale 4830-4973m, stwierdzono autuńską serię osadową reprezentowaną przez piaskowce,
iłowcami, mułowce, zlepieńce.
Ponad serią autuńską zalegają utwory górnego czerwonego spągowca - saksonu, wykształcone jako
różnoziarniste czerwone i czerwono-brunatne piaskowce powstałe przeważnie w środowisku eolicznym.
Omawiany obszar położony jest w strefie tzw. Ergu Wschodniego a eoliczne piaskowce saksonu są głównym
poziomem, jeżeli chodzi możliwość występowania złóż gazu ziemnego.
13
Miąższość serii osadowej górnego czerwonego spągowca zawiera się w granicach 500 – 600 m (Komorze-2;
574mb, Lubinia-2A; 595m; nieprzewiercone) i wzrasta w kierunku NE. Średnia porowatość stropowej partii tych
utworów waha się w granicach 2 – 20 %, a średnia przepuszczalność od 0,1 do 100 mD.
W rejonie koncesji Pyzdry, w stropie czerwonego spągowca, w roku 2011, odkryto złoże gazu ziemnego LISEWO
(otwór Lisewo-1K), którego zasoby geologiczne udokumentowano na 1 415 mln m3. Wydajność odwiertu
oszacowano na Vabs=327 m3/min. Medium nasycającym jest gaz wysokometanowy o średniej zawartości
węglowodorów 77,212 % obj. zaliczony do grupy Lw. Powierzchnia złoża została określona na 2,06 km 2,
ciśnienie złożowe na 40,5 MPa.
W roku 2012 odkryto złoże gazu ziemnego Komorze (Komorze-3K), które jest aktualnie dokumentowane.
Wydajność odwiertu oszacowano na 25-35 m3/min. Medium nasycającym jest gaz ziemny o zawartości metanu
około 72% obj. Ciśnienie złożowe określono na 40,9 MPa.
W bliskim sąsiedztwie koncesji Pyzdry, na południowy - zachód od niej, eksploatowane jest jedno
z największych złóż gazu ziemnego na monoklinie przedsudeckiej tj. złoże Radlin, które odkryto w roku 1982.
Odkryte złoża gazu ziemnego podścielone są solankami.
Według dotychczasowych badań w górnym czerwonym spągowcu wydzielono 3 zasadnicze kompleksy
sedymentologiczne:
1. Kompleks płytkomorski
W najwyższej części profilu występuje seria utworów barwy szarej o jednorodnym wykształceniu
litologicznym i poziomej laminacji. Przeważają piaskowce eoliczne bardzo drobnoziarniste i drobnoziarniste.
Wysoki stopień cementacji siarczanowej i węglanowej powoduje, że piaskowce te są skałą o niskich
właściwościach zbiornikowych.
2. Kompleks eoliczny redeponowany
W profilu pionowym kompleks cechuje się jednorodnym wykształceniem litologicznym złożonym
z piaskowców bardzo drobnoziarnistych i drobnoziarnistych barwy brunatno – czerwonej. Ze względu na
zróżnicowany stopień cementacji oraz zmienną porowatość piaskowce są fragmentami dobrą skałą
zbiornikową.
3. Kompleks eoliczny
W profilu pionowym brunatno – czerwony kompleks cechuje się niewielkim zróżnicowaniem wykształcenia
litologicznego. Wśród eolicznych piaskowców bardzo drobnoziarnistych i drobnoziarnistych znajdują się
nieliczne przewarstwienia piaskowców o podobnej granulacji ale związanych ze środowiskiem
międzywydmowym. Podrzędnie występują piaskowce średnioziarniste oraz laminy pyłowca. Głównym
typem facjalnym są osady wydmowe. Cechą charakterystyczną jest wysokokątowe, przekątne
warstwowanie dochodzące do 25 – 300. Zróżnicowany stopień cementacji i dobra porowatość powoduje, że
piaskowce eoliczne są dobrą skałą zbiornikową.
Petrografia i diageneza utworów czerwonego spągowca
Ziarna frakcji średniego piasku występują w postaci lamin. Wysortowanie materiału ziarnowego jest
zróżnicowane od umiarkowanego do dobrego. Często obserwujemy wysortowanie bimodalne. Wysortowaniem
bimodalnym najczęściej charakteryzują się piaskowce facji podstawy wydmy oraz pokrywy piaskowej.
Piaskowce eoliczne w facji rdzenia wydmy posiadają dobre lub bimodalne wysortowanie.
Piaskowce eoliczne redeponowane są masywne i na ogół słabo wysortowane. Wśród piaskowców przeważają
arenity subarkozowe oraz sporadycznie arenity kwarcowe. Głównym składnikiem materiału detrytycznego
piaskowców są ziarna kwarcu monokrystalicznego oraz w mniejszych ilościach kwarcu polikrystalicznego. Obok
ziarn kwarcu głównym składnikiem są skalenie potasowe (mikroklin, ortoklaz, sanidyn) i plagioklazy oraz
okruchy lityczne reprezentowane przede wszystkim przez fragmenty skał wulkanicznych oraz sporadycznie skał
osadowych. Minerałami akcesorycznymi szkieletu ziarnowego są łyszczyki oraz minerały ciężkie (cyrkon,
turamalin, glaukonit). Ziarna frakcji bardzo drobnego i drobnego piasku są zwykle półobtoczone i obtoczone zaś
ziarna frakcji średniego piasku dobrze i bardzo dobrze obtoczone. W obrazie mikroskopowym kontakty
międzyziarnowe mają przeważnie charakter kontaktów punktowych, prostych oraz sporadycznie wklęsło –
wypukłych. W piaskowcach przeważają ziarna ustalone oraz nieustalone. Kompakcja jest głównym procesem
zmniejszającym porowatość badanych piaskowców.
14
Podstawowymi składnikami spoiwa piaskowców wydmowych, międzywydmowych i redeponowanych są ilasto
– żelaziste obwódki wokółziarnowe, matriks ilasto – żelaziste, cementy węglanowe i siarczanowe, minerały
ilaste oraz cementy kwarcowe. Wśród składników spoiwa omawianych piaskowców należy wyróżnić – minerały
tworzące otoczki wokółziarnowe, matriks ilasto – żelaziste, tlenki żelaza, minerały ilaste (chloryt i illit),
węglanowe (dolomit), siarczanowe (anhydryt i baryt) oraz cement kwarcowy porowy i regeneracyjny. Ilość całej
masy cementującej jest zróżnicowana i miejscami w znacznym stopniu wypełnia przestrzeń międzyziarnową.
Wyjątkiem jest piaskowiec facji płytkomorskiej, gdzie stwierdzono silną cementację węglanową (dolomit) oraz
siarczanową (anhydryt, baryt).
W analizowanych próbach z piaskowców eolicznych diageneza miała zróżnicowany przebieg. Zarówno procesy
kompakcji jak i cementacji zredukowały pierwotnie dobre właściwości zbiornikowe. Dla wczesnych etapów
diagenezy charakterystyczne jest tworzenie się obwódek na powierzchniach ziaren detrytycznych związanych
z mechaniczną infiltracją wskutek przesiąkania roztworów zailonych w środowisku lądowym. Towarzyszą im
związki żelaza dające osadom czerwonawe zabarwienie. Również autigeniczne minerały siarczanowe
występujące w stropie profilu są prawdopodobnie związane z wczesnym etapem diagenezy.
Następny etap to krystalizacja chlorytu, który tworzy obwódki wokółziarnowe w formie blaszek ułożonych
stycznie bądź prostopadle do powierzchni ziaren. Z krystalizacją chlorytu związana jest krystalizacja illitu, który
przybiera początkowo formy blaszek a w późniejszym etapie diagenezy w formie włókien. Miejscami illit
włóknisty tworzy bardziej złożone formy warkoczy i mostków łączących ziarna detrytyczne, często zabudowuje
całkowicie przestrzeń międzyziarnową. Illit włóknisty obserwowany jest powszechnie we wszystkich próbkach
(płytkach cienkich).
Cechsztyn
Stałe pogłębianie się polskiego basenu czerwonego spągowca spowodowało rozległą transgresję morza
w górnym permie oraz cykliczną sedymentację ewaporatów. Powyżej czerwonego spągowca zalegają
ewaporaty cechsztynu, które stanowią naturalne uszczelnienie dla migracji węglowodorów i w rejonie koncesji
Pyzdry wykształcone są w prawie pełnym profilu. Stwierdzono cyklotemy: PZ1, PZ2, PZ3, PZ4. Miąższość
cechsztynu jest znaczna od około 600 m w części zachodniej (Lubinia-1; 606,5mb) do 650m w części wschodniej
(Grundy-2; 647,5mb). Litologicznie cyklotem rozpoczyna seria iłów lub iłowców (np. łupek miedzionośny; PZ1,
szary ił solny PZ3, czerwony ił solny; PZ4), nad którą zalega poziom węglanowo-dolomityczny (PZ1; wapień
cechsztyński; PZ1, dolomit główny PZ2) a następnie poziomy anhydrytowe rozdzielone miąższymi pokładami
soli (sól najstarsza, PZ1, sól starsza; PZ2, sól młodsza; PZ3, sól najmłodsza; PZ4).
Ze względów poszukiwawczych istotny jest poziom dolomitu głównego w obrębie cyklotemu PZ2. Stwierdzona
miąższość dolomitu wynosi około 7 – 10 mb, jedynie w obrębie lokalnych podniesień może dochodzić do około
35 mb (Grundy-2; 31m). Litologicznie poziom wykształcony jest jako dolomity ze znacznym udziałem
anhydrytów, domieszką substancji ilastej oraz domieszką soli (Komorze – 3K; 12,5 mb).
Badaniami sejsmicznymi stwierdzono obiekty strukturalne powstałe w wyniku halokinezy, w których nie można
wykluczyć występowania węglowodorów i ich objawów. Przykładowo, w odwiercie Lubinia – 2A, podczas
przewiercania dolomitu głównego, stwierdzona w profilowaniu gazowym zawartość metanu dochodziła do 2 %.
Mała powierzchnia obiektów wyinterpretowanych w poziomie dolomitu głównego oraz dotychczasowe wyniki
prac nie rokują pomyślnie dla prac poszukiwawczych i w rejonie koncesji Pyzdry horyzont stanowi drugorzędny
poziom poszukiwawczy.
MEZOZOIK
Omawiany obszar położony jest w strefie peryferyjnej bruzdy środkowopolskiej, w której począwszy od triasu,
ekstensja i uskokowanie podłoża cechsztynu, spowodowały powstanie w obrębie permsko-mezozoicznego
piętra strukturalnego, regionalnych stref tektonicznych i cechsztyńskich poduszek solnych. Pod koniec triasu
środkowego nastąpiła zmiana typu sedymentacji, spowodowana ruchami wypiętrzającymi fazy
starokimeryjskiej. Na podstawie badań sejsmicznych wykartowano systemy rowów i półrowów generalnie
o kierunku NW-SE. Rowy te przecinają górny cechsztyn kontynuują się przez trias i wygasają w jurze dolnej.
W części północnej omawianego rejonu, zaznacza się dyslokacja stanowiąca przedłużenie półrowu/rowu
15
Miłosławia. Natomiast w rejonie miejscowości Tomice pojawia się półrów/rów Brudzewek-Gołuchów,
kontynuujący się w kierunku południowym.
Na zachód od omawianego rejonu w mezozoiku przebiega wraz z towarzyszącymi mu wewnętrznymi
i zewnętrznymi dyslokacjami, rów główny strefy dyslokacyjnej Poznań-Kalisz.
Trias
Na utworami permu zalegają osady pstrego piaskowca. Miąższość dolnego i środkowego pstrego piaskowca jest
znaczna i wynosi około 590-640 m (Lisewo-1K; 631,5m, Komorze-2; 598,5 m). Zalegające powyżej zgodnie
utwory ilasto-węglanowe i anhydrytowe retu osiągają miąższość od 120-145 m.
Nad pstrym piaskowcem zalegają osady wapienia muszlowego, reprezentowane w stropie przez wapienie
szaro-beżowe z wkładkami iłowców ciemnoszarych. Miąższość wapienia muszlowego zawiera się w przedziale
240-290 m (Lisewo-1K; 272,5 m). Na osadach wapienia muszlowego zalegają utwory kajpru, którego miąższość
w Lisewie-1K wynosi 585 m. W dolnej serii gipsowej, stwierdzono poziom soli kamiennej (Komorze-2; 46 m,
Grundy Górne IG-1; 96,5m). Powyżej kajpru zalegają osady retyku, które reprezentowane są przez iłowce pstre
z wkładkami piaskowców. Miąższość serii dochodzi do 480 m (Lisewo-1K; 478 m).
Jura
Nad utworami retyku zalegają osady jury dolnej, środkowej i górnej o łącznej miąższości około 940 m. Jurę
dolną reprezentują iłowce i mułowce z przewarstwieniami piasków i żwirów. Miąższość jury dolnej wynosi od
320 m w części zachodniej omawianego rejonu do 360 m (Grundy-2) w części wschodniej.
Jura środkowa o miąższości 100-150 m, reprezentowana jest przez serię piaskowców drobnoziarnistych
z iłowcami i mułowcami piaszczystymi (Lisewo-1K; 127 m ). Miejscami stwierdzono serie piaskowców
z łyszczykami i konkrecjami ilasto-syderytycznymi oraz szczątkami fauny i flory.
Jurę górną reprezentują osady węglanowe i margliste. Miąższość węglanowych i marglistych osadów malmu
jest znaczna; 460-530 m.
Kreda
W rejonie koncesji Pyzdry utwory kredy pojawiają się pod powierzchnią podkenozoiczną na wschód od
odwiertu Grundy IG-1. Miąższość ich szybko wzrasta i w odwiercie Grundy-2 przewiercono aż 250 m kredy.
Poziom litologicznie reprezentowany jest przez piaskowce, iłowce i mułowce oraz serie wapieni i margli
szarych.
KENOZOIK
Na utworach jury zalegają niezgodnie osady kenozoiku. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez piaski oligocenu,
formację burowęglową i pstre iły poznańskie. Powyżej stwierdzono serię osadów fluwioglacjalnych zaliczaną do
czwartorzędu. Łączna miąższość kenozoiku kształtuje się w granicach 70-140 m (Lisewo-1K; 100,5 m).
Maksymalna głębokość planowanych odwiertów poszukiwawczych – 5300 m.
3.2. Pokrycie nieruchomości szatą roślinną
Na obszarze koncesji PYZDRY występują w głównej mierze grunty orne oraz obszary leśne. Tak jak wskazano już
wyżej ze względu na specyfikę i charakter przedsięwzięcia na obecnym etapie nie jest znana szczegółowa
lokalizacja przyszłych prac geologicznych, a tym samym nie jest możliwe przedstawienie informacji na temat
pokrycia szatą roślinną konkretnych terenów, na których planowane prace geologiczne będą faktycznie
prowadzone. Niemniej jednak, w rozdz. 11.1. została przedstawiona szczegółowa informacja o strukturze
użytkowania gruntów na obszarach poszczególnych gmin w obrębie, których położony jest obszar koncesji
PYZDRY. Należy podkreślić, że wszystkie prace wykonywane w ramach realizacji przedsięwzięcia są prowadzone
w taki sposób, aby w możliwie najszerszym zakresie zachować istniejące ekosystemy przyrodnicze.
16
4. Rodzaje stosowanej technologii
Na obszarze koncesji PYZDRY będą realizowane prace geologiczne obejmujące poszukiwanie i rozpoznawanie
złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w zakresie robót geologicznych, obejmujących:
prace geofizyczne:
badania grawimetryczne,
badania magnetotelluryczne,
badania sejsmiczne 2D i/lub 3D wykonywane w szczególności:
przy wykorzystaniu wibratorów, urządzeń typu air gun lub
przy użyciu środków strzałowych ,
prace wiertnicze obejmujące wiercenie otworów prace udostępniające złoże i próbną eksploatację
w ramach, której może zostać wybudowana infrastruktura techniczna niezbędna do zagospodarowania
wydobywanej kopaliny ze złoża.
Prezentacja i schematyczny przebieg prac geologiczno - poszukiwawczych został przedstawiony w załączniku
nr 4. Projektowane prace geologiczne będą wykonywane głównie przez firmy specjalizujące się w wykonywaniu
tego rodzaju prac, które stosują najnowsze technologie i rozwiązania organizacyjne opierające się na systemach
zarządzania: jakością środowiskiem i bhp, potwierdzone realizacją licznych kontraktów w kraju i zagranicą.
4.1. Prace geofizyczne
4.1.1 Technologia prac geofizycznych
4.1.1.1 Technologia prac sejsmicznych
Badania sejsmiczne polegają na wzbudzaniu i rejestracji fali sejsmicznej odbitej od horyzontów oddzielających
ośrodki o różnej twardości akustycznej stanowiących granice warstw geologicznych. Wywołane niewielkie
drgania gruntu przy użyciu metody vibroseisów, detonacją ładunków wybuchowych o niewielkiej masie
generują falę sejsmiczną rozchodzą się z prędkością zależną od napotkanych struktur, która po odbiciu się od
kolejnych warstw podłoża, wraca na powierzchnię ziemi gdzie jest rejestrowana przez rozłożone specjalne
czujniki – geofony, które są połączone kablami z bardzo czułą aparaturą telemetryczną zainstalowaną na
specjalistycznym samochodzie terenowym. Geometria rozstawu pomiarowego wiąże się z zakładaną
głębokością prospekcji. Po wykonaniu pomiaru cały układ pomiarowy jest przesuwany wzdłuż linii profilu
o odcinek zależny od tzw. „krotności profilowania”.
W oparciu o analizę zmian prędkości oraz kąta odchylenia fal sejsmicznych możliwe jest uzyskanie obrazu
struktur geologicznych i wskazanie miejsc, w których mogą znajdować się skały zbiornikowe ropy naftowej
i gazu ziemnego. Badania sejsmiczne prowadzone wzdłuż wyznaczonych linii, tzw. profili sejsmicznych,
pozwalają na otrzymanie, danych wzdłuż dwóch osi – długości i głębokości. Jest to dwuwymiarowe
modelowanie sejsmiczne tzw. zdjęcie sejsmiczne 2D. Rozwinięciem sejsmiki 2D jest metoda trójwymiarowego
modelowania sejsmicznego tzw. zdjęcie sejsmiczne 3D. Zasada badania w tej metodzie jest taka sama jak
w sejsmice 2D, z tą tylko różnicą, że na określonej powierzchni układ linii profili sejsmicznych i linii odbioru
przecina się tworząc gęstą siatkę pomiarową. Zyskuje się wówczas dodatkowy wymiar – szerokość, a uzyskany
obraz ośrodka geologicznego ma charakter przestrzenny - trójwymiarowy.
Ze względu na sposób generowania fali sejsmicznej w badaniach sejsmicznych wykorzystywane są
następujące techniki (metody) wzbudzania fali sejsmicznej:
a) Metoda vibroseis – polega na wywołaniu fali sejsmicznej drganiami gruntu wzbudzonymi przez grupę
4 sprzężonych ze sobą wibratorów (tj. samojezdnych urządzeń do wzbudzania drgań typu BRIDWAGEN)
ustawionych wzdłuż profilu. Generowane przez wibratory drgania o częstotliwościach od 6 do 120 Hz
przenoszone są do gruntu przez wibrującą płytę w czasie 6-24 sekund (1 sweep). Na każdym punkcie
pomiarowym może być wzbudzanych średnio od kilku do 10 sweepów. Cykl pomiarowy na jednym punkcie
trwa do 5 minut. Drgania są odczuwalne przez człowieka w promieniu ok. 40-50 metrów od punktu
wzbudzania łącznie przez okres ok. 1 minuty. Zajmowany obszar przez różnego rodzaju sprzęt obejmuje
około 100 m2.
17
b) Metoda przy użyciu materiałów wybuchowych – polega na zastąpieniu wibratorów, sekwencyjnym
odpaleniem ładunków wybuchowych na danym punkcie pomiarowym o bazie 10 – 30 m, na którym jest
zgrupowanych od 3 – 5 otworów strzałowych. W otworze strzałowym o głębokości 2–6 m, maksymalnie do
20m ppt instaluje się ładunek wybuchowy o niewielkiej masie, max do 500 g. Odpalenie ładunków
wybuchowych następuje w tym samym czasie na danym punkcie pomiarowym. Przy prawidłowo założonym
ładunku wybuchowym skutki wybuchu nie są widoczne na powierzchni terenu. Badanie w terenie trwa kilka
minut.
c) Metoda przy użyciu urządzeń typu AIR-GUN
Jedną z metod badaniach sejsmiki refleksyjnej i refrakcyjnej prowadzonej na obszarach wodnych (rzeki,
jeziora, morza, itp.)., w której źródłem wzbudzania fali sejsmicznej jest rozprężające się pod ciśnieniem
powietrze tzw. air gun.
Air-gun’y są to metalowe urządzenia podwieszone i ciągnięte przez jednostkę pływającą (motorówka).
Składają się z jednej lub więcej komór wypełnionych sprężonym powietrzem, które są zanurzone pod
powierzchnią wody.
Aby ta metoda miała skuteczne zastosowanie głębokość zanurzenia air-gun’ów powinna wynosić od 2 do
4 m, natomiast ich usytuowanie od dna akwenu powinno osiągać minimum ok. 2 m.
Rozprężenie nagromadzonego w komorach powietrza inicjuje powstanie „bańki” powietrznej, co w efekcie
daje oczekiwany impuls w postaci fali akustycznej, która rozprzestrzenia się w wodzie i dalej przenika do
ośrodka skalnego (analogicznie jak w tradycyjnych metodach sejsmicznych). Rejestracja sygnału
sejsmicznego odbywa się za pomocą rozłożonych na powierzchni lustra wody hydrogeofonów oraz
geofonów umieszczonych na liniach pomiarowych na lądzie.
Generacja fali sejsmicznej następuje w wyniku gwałtownej dekompresji sprężonego powietrza. Źródło to
jest wykorzystywane w pomiarach sejsmicznych pod powierzchnią wody. Działko powietrzne składa się
z jednej lub więcej komór wypełnionych sprężonym powietrzem, które są zanurzone pod powierzchnią
wody. Podczas wzbudzania następuje rozprężenie zgromadzonego w komorach powietrza. Powoduje to
powstanie „bańki” powietrznej, co w efekcie daje oczekiwany impulsu w postaci fali akustycznej, która
rozprzestrzenia się w wodzie i dalej w ośrodku skalnym.
Metoda wzbudzania air-gun’ami jest nieinwazyjna w środowisku przyrodniczym. Jej stosowanie powoduje
powstanie niedużej fali na powierzchni akwenu oraz jest źródłem nieznacznej emisji hałasu podczas
rozprężenia powietrza i pracy poruszającej się po akwenie motorówki. Jednocześnie praca silnika
motorówki powoduje płoszenie ryb, co chroni je przed ewentualnymi negatywnymi skutkami
wykonywanych wzbudzeń sejsmicznych. Prace sejsmiczne przy zastosowaniu metody wzbudzania fali
sejsmicznej przy użyciu urządzeń typu air - gun są również nadzorowane przez eksperta – przyrodnika.
Na obszarze koncesji PYZDRY do wzbudzania fali sejsmicznej będzie używana metoda „vibroseis”, oraz metoda
przy użyciu urządzeń typu air-gun lub metody przy użyciu materiałów wybuchowych.
Ponadto na obszarze koncesji wnioskodawca planuje wykonać badania strefy małych prędkości (SMP), które
wykonuje się wzdłuż profilu sejsmicznego. Strefą małych prędkości (SMP) w sejsmice określa się
niskoprędkościową przypowierzchniową strefę, w której występują obszary nieskonsolidowanego gruntu lub
zwietrzałych utworów skalnych. Śledzenie tej strefy służy obliczaniu tzw. „poprawek statycznych”, istotnych
z punktu widzenia przetwarzania, danych sejsmicznych. Badania takie polegają na generowaniu fali
sejsmicznej w pobliżu otworu wiertniczego (o głębokości zwykle od 40 do 60 m), do którego zapuszcza się
sondę hydrofonową do rejestracji fali sejsmicznej. Źródło drgań ma charakter udarowy i stanowi go
najczęściej spadający kafar. Otwory do pomiaru SMP wiercone są w określonych odstępach, wzdłuż profilu
sejsmicznego do głębokości kilkudziesięciu metrów. Wiercenie takich otworów, odbywa się przy pomocy
samojezdnych wiertnic. Powierzchnia zajęta przy wierceniu pojedynczego otworu wynosi przeciętnie około
40 m2. Są to otwory wiercone bez użycia płuczki lub przy użyciu płuczki wodnej lub iłowej. Przeciętne zużycie
wody dla otworu wykonywanego dla badań SMP, o głębokości 40-60 m wynosi od 1,5 m3 do 4,5 m3
(w zależności od miąższości strefy). Woda do sporządzenia płuczki jest dowożona na miejsce wiercenia cysterną
samochodową.
18
Do realizacji prac sejsmicznych stosuje się najczęściej następujący sprzęt:
aparatura sejsmiczna telemetryczna - I/O SYSTEM TWO, I/O SYSTEM FOUR lub równorzędna,
aparatura sejsmiczna do pomiaru SMP,
wibratory 4 szt. + 1, o sile docisku 20 ton,
geofony – SM-24 w wiązkach po 12 szt.,
hydrofony w przypadku przeszkód wodnych,
geofony błotne,
skrzynki telemetryczne wraz z zasilaczami,
kable telemetryczne, w tym przystosowane do przekładania przez rzeki i jeziora.
Otwory dla potrzeb prac sejsmicznych (strzałowe, do badania SMP) są wykonywane najczęściej następującymi
rodzajami wiertnic:
wiertnice mechaniczne
wiertnica lekka mechaniczna
wiertarki ręczne spalinowe
sprężarka (hydraulic LP9-20P)
– URB 2 A2; URB 2,5 A,
– Badger Bush Master WH - 015,
– BT- 360 STIHL,
– Atlas Copco.
4.1.1.2 Technologia badań grawimetrycznych
Badania grawimetryczne stosowane są przy poszukiwaniach złóż surowców oraz jako rozpoznawcze lub
uzupełniające dla prac sejsmicznych przy poszukiwaniach złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Zastosowanie
metody grawimetrycznej do poszukiwań ropy i gazu sprowadza się do lokalizacji i rozpoznania struktur
geologicznych, w których mogą znajdować się pułapki dla węglowodorów oraz badania głębokich struktur
pokrywy osadowej i skonsolidowanego podłoża, śledzenia granic gęstościowo-litologicznych i elementów
tektoniki. Dane uzyskane z pomiarów grawimetrem wykorzystać można we wczesnym etapie tworzenia modelu
głębokościowego w przetwarzaniu danych sejsmicznych. Zastosowanie zintegrowanych metod interpretacji
i analizy danych geofizycznych daje bardziej szczegółowe i dokładne informacje na temat budowy geologicznej
obszaru badań.
Metoda grawimetryczna wykorzystuje zmienność pola grawitacyjnego Ziemi, wywoływaną zmianami gęstości
w jej wnętrzu. Skutkuje to powstawaniem anomalii siły ciężkości i umożliwia detekcję obszarów nagromadzenia
skał o gęstościach odmiennych od skał otaczających. Do prowadzenia badań wykorzystuje się przenośne
urządzenia pomiarowe tzw. grawimetry mierzące względne wartości siły ciężkości w punkcie pomiarowym np.
urządzenie typu SCINTREX CG-3, La Coste & Romberg lub równorzędne. Punkty pomiarowe są rozmieszczane
w odstępach na wzór regularnej siatki (prostokątnej, kołowej, promieniowej) lub linii zorientowanych pod
kątem prostym do celu badań. Interwały między stacjami wynosić powinny od kilku metrów do kilkuset
kilometrów, w zależności od zalegania celu badań. Ich lokalizacja jest ustalana w ramach projektu badań przez
służby geodezyjne. Przyrządy pomiarowe ustawia się na poboczu drogi, a czas wykonania pomiarów
grawimetrycznych wynosi około 5-15 minut. Pomiary są wykonywane na całym obszarze badań przy średnim
zagęszczeniu wynoszącym 8 stanowisk na 1 km2.
Wynikiem pomiarów są mapy rozkładu anomalii siły ciężkości na obszarze badań, odzwierciedlające
zróżnicowanie gęstości ośrodka skalnego.
Zgromadzone w ten sposób dane poddawane są przetwarzaniu, podczas którego aplikuje się szereg poprawek
celem zredukowania pomiarów do jednego poziomu odniesienia, a następnie dokonuje się interpretacji
wyników.
4.1.1.3 Technologia badań magnetotellurycznych
Metoda magnetotelluryczna wykorzystuje pomiary naturalnego, zmiennego pola elektromagnetycznego na
powierzchni Ziemi, w celu wyznaczenia rozkładu oporności elektrycznej w ośrodku skalnym. Metoda ta
przydatna jest na obszarach o skomplikowanej budowie geologicznej i rekomendowana jest jako uzupełniająca
19
dla regionalnej sejsmiki, umożliwiając śledzenie warstw, których rozpoznanie metodami sejsmicznymi jest
niewystarczające; stosuje się również w:
rozpoznaniu struktur i tektoniki badanego obszaru,
badaniach dla poszukiwań ropy i gazu,
monitoringu podziemnych magazynów (naturalnych i sztucznych).
Badania magnetotelluryczne wykonywać można zarówno w wersji klasycznej (z wykorzystaniem pola
naturalnego), jak i w wersji z kontrolowanym (sztucznym) źródłem wzbudzania. Pomiary wykonane będą
aparaturą serii MT produkcji amerykańskiej firmy EMI lub równorzędną.
Klasyczna metoda magnetotelluryczna/audio-magnetotelluryczna (MT/AMT) wykorzystuje zmienne pole
elektromagnetyczne, którego źródłem są oscylacje jonosfery i wyładowania atmosferyczne. Podstawą metody
jest założenie płaskiej fali elektromagnetycznej, padającej prostopadle do powierzchni ziemi.
Metoda audio-magnetotelluryczna związana jest z kontrolowanym źródłem CSAMT (Controlled Source AudioFrequency Magnetotelluric) i wykorzystuje sztuczne pole elektro-magnetyczne, wzbudzane w ośrodku
geologicznym galwanicznie lub indukcyjnie.
Źródłem pola EM jest dipol prądowy oddalony od punktu pomiarowego ok. 3-6 km. Oprócz aparatury, czasowo
na stanowisku pomiarowym znajdują się jeszcze 2 – 4 samochody do transportu sprzętu i ludzi. Podstawowy
układ pomiarowy metodą magnetotelluryczną - CSAMT składa się z aparatury pomiarowej wolnostojącej,
zestawu kabli i elektrod niepolaryzujących służących do rejestracji składowych elektrycznych pola
elektromagnetycznego, czujnika magnetycznego służącego do pomiaru składowej magnetycznej Hy i kabla
ekranowego transmitującego sygnał pomiarowy z czujnika do aparatury pomiarowej. Układ prądowy, będący
źródłem fali elektromagnetycznej zbudowany jest z dipola o długości 600-1200m. Są to dwie grupy elektrod
stalowych połączonych kablem do zlokalizowanego w środku tego układu transmitera prądu TXU-30.
Transmiter zasilany jest generatorem prądotwórczym o mocy ok. 30 kW.
Akwizycja danych magnetotellurycznych polega na rejestrowaniu szeregu składowych pola
elektromagnetycznego punktowo, wzdłuż wyznaczonych profili przez służby geodezyjne w ramach projektu
badań, a następnie ich przetwarzaniu i interpretacji. Modelowanie 1D/2D i 3D oraz inwersja dają rozkład
oporności w domenie głębokości, który jest wykorzystywany do interpretacji geologicznej.
4.1.2 Organizacja prac geofizycznych
W oparciu o projekt robót geologicznych prace geofizyczne wykonywane są przez wybraną w drodze przetargu
specjalistyczną firmę dysponującą odpowiednim sprzętem, doświadczeniem i wykwalifikowaną załogą,
stosującą procedury gwarantujące właściwy przebieg i postęp prac, a także bezpieczeństwo i ochronę
środowiska.
W przypadku prac geofizycznych można wydzielić trzy fazy procesu inwestycyjnego:
fazę przygotowania prac/badań,
fazę realizacji prac,
fazę likwidacji.
4.1.2.1. Faza przygotowania prac geofizycznych
Faza przygotowania prac geofizycznych jest procesem trwającym kilka tygodni, obejmującym w szczególności
następujące działania:
1. Opracowanie przez eksperta – przyrodnika opinii w sprawie lokalizacji bazy sprzętu geofizycznego
(w ramach potrzeby), analizy lokalizacji przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych),
w odniesieniu do obszarów podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627).
2. Zorganizowanie bazy samochodowo – sprzętowej dla około 30 pojazdów (w ramach potrzeby,
w zależności od zapotrzebowania na pojazdy niezbędne do wykonania prac geofizycznych w terenie).
Wnioskodawca podaje szacunkową ilość pojazdów, ale ich ilość zależna jest od powierzchni wykonywanego
20
zdjęcia sejsmicznego oraz czasu w jakim ma być ono wykonane. Zwykle również zależy od możliwości
organizacyjnych i sprzętowych wykonawcy prac geofizycznych.
Do utworzenia bazy wykorzystuje się lokalną infrastrukturę techniczną. Z reguły są to wolne powierzchnie
biurowe, magazynowe oraz place na terenach zakładów przemysłowych, umożliwiające codzienną bieżącą
obsługę pojazdów i sprzętu pomiarowego oraz bezpieczne ich przechowanie.
3. Powiadomienie lokalnej społeczności o terminie, miejscu i rodzaju wykonywanych prac oraz zawarcie umów
z podmiotami dysponującymi tytułem prawnym do danej nieruchomości gruntowej o uzyskanie pozwolenia
wejścia i przeprowadzenia prac na danej nieruchomości gruntowej.
4. Oznakowanie terenu prac tablicami ostrzegawczymi i informacyjnymi.
5. Wytyczenie w terenie linii profili geofizycznych (operacyjnych) przez zespół geodetów. Profile geodezyjne,
punkty wzbudzania, pozycje odbiorników, drogi dojazdowe itp. wyznaczane są w terenie metodami
geodezyjnymi, zgodnie z projektem robót geologicznych i uwarunkowaniami określonymi w decyzji
środowiskowej z uwzględnieniem: walorów środowiska przyrodniczego, stopnia zurbanizowania terenu
i infrastruktury, w tym systemów melioracyjnych, linii energetycznych, urządzeń podziemnych, linii
kolejowych, ujęć wody itp.
6. Rozkład aparatury – geofizycznej wzdłuż wyznaczonych linii geofizycznych. Rozłożenie aparatury dokonuje
się ręcznie. Kable telemetryczne łączące odbiorniki z aparaturą rejestrującą układa się na powierzchni ziemi.
Rozłożenie aparatury trwa od kilku do kilkudziesięciu minut.
7. Wykonanie otworów do pomiaru SMP. Otwory wierci się lekkimi samojezdnymi wiertnicami, wzdłuż profilu
sejsmicznego w określonych odstępach, do głębokości kilkudziesięciu metrów. W ciągu jednego dnia pracy
wykonuje się 1 - 2 otworów.
8. Wykonanie otworów strzałowych. Otwory wierci się ręcznymi lub lekkimi samojezdnymi wiertnicami do
głębokości 2 – 6 m, maksymalnie do 20 m. Czas odwiercenia grupy otworów zajmuje kilkadziesiąt minut.
9. Zorganizowanie i zabezpieczenie ruchomego składu materiałów wybuchowych (RSMW). Jest nim specjalnie
do tego celu przystosowany samochód posiadający odizolowane od siebie komory na poszczególne ładunki
strzałowe. Skład materiałów wybuchowych jest usytuowany z dala od jakichkolwiek zabudowań i jest
nadzorowany przez całą dobę.
10. Przed rozpoczęciem prac wiertniczych dla potrzeb badań sejsmicznych dokonuje się pomiarów zwierciadła
wody w studniach gospodarczych znajdujących się w promieniu ok. 250 m od miejsca ich wykonywania.
Ponadto wykonanie ww. działań w ramach fazy przygotowania prac geofizycznych odbywa się zgodnie
z następującymi zasadami:
Zastosowanie metody przy użyciu materiałów wybuchowych lub wykonywanie robót geologicznych na
głębokości większej niż 100 m, wymaga uzyskania decyzji Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego
zatwierdzającej Planu Ruchu Zakładu Górniczego zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy prawo
geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. 11.163.981) wraz aktami wykonawczymi. Decyzja
zatwierdzająca Plan Ruchu określa szczegółowe warunki wykonania tych prac.
Wiercenie otworów dla potrzeb badań sejsmicznych prowadzi się zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny
otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961. z zm.) w zakresie robót geologicznych wykonywanych techniką
wiertniczą oraz zgodnie z zasadami wynikającymi z wiedzy geologicznej i wiertniczej.
Wiercenie otworów dla potrzeb badań sejsmicznych będzie prowadzone pod nadzorem służb
hydrogeologicznych wykonawcy prac.
W obszarach objętych ochroną prawną, w stosunku do przedmiotów ochrony, dla których je utworzono,
przebieg linii profili geofizycznych, a w przypadku prac sejsmicznych rodzaj zastosowanej metody
wzbudzania fali sejsmicznej będzie nadzorowany przez eksperta – przyrodnika, w oparciu
o uwarunkowania określone w wnioskowanej decyzji środowiskowej.
21
4.1.2.2 Faza realizacji prac geofizycznych
Faza realizacji prac geofizycznych na danym punkcie pomiarowym w zależności od rodzaju zastosowanej
metody badań geofizycznych trwa od kilku minut do kilkunastu godzin i obejmuje:
1. Wykonanie szeregu wzbudzeń fali sejsmicznej oraz pomiarów geofizycznych wzdłuż wytyczonych profili
geofizycznych (linii operacyjnych), zgodnie z przyjętym projektem robót geologicznych.
2. Wykonanie badania SMP wzdłuż linii profili sejsmicznych. Schemat wykonania badań SMP przedstawiono na
rycinie nr 4.
Ponadto prace sejsmiczne w fazie realizacji są prowadzone:
Zgodnie z decyzją zatwierdzającą Plan Ruchu Zakładu Górniczego w przypadku stosowania metody
z użyciem materiałów wybuchowych lub wykonywania robót geologicznych na głębokości większej niż
100 m.
W zakresie postępowania z materiałami wybuchowymi w trakcie wykonywania prac sejsmicznych zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych
(Dz. U. 03.72.655).
Pod nadzorem osoby eksperta – przyrodnika w obszarach objętych ochroną prawną, zgodnie z ustawą
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) oraz uwarunkowaniami
określonymi w wnioskowanej decyzji środowiskowej.
Rycina nr 4
Schemat badania SMP
4.1.2.3 Faza likwidacji prac geofizycznych
Faza likwidacji obejmuje następujące działania:
1. Ręczne zebranie aparatury pomiarowej i zwinięcie kabli telemetrycznych. Działania trwają kilkanaście minut
i nie pozostawiają żadnych śladów w środowisku.
22
2. Likwidację otworów strzałowych i do badania SMP. Likwidację wykonuje się wykorzystując urobek
wiertniczy, a także przez iłowanie lub wykonanie korków iłowo-cementowych w taki sposób, aby nie
nastąpiło połączenie hydrauliczne poszczególnych poziomów wodonośnych.
3. Ponowne dokonanie pomiaru zwierciadła wody w studniach gospodarczych znajdujących się w promieniu
ok. 250 m od miejsca wykonywania otworów dla potrzeb badań sejsmicznych.
4. Naprawa ewentualnych szkód powstałych w czasie wykonywania prac geofizycznych. Szkody naprawia się
niezwłocznie po ich stwierdzeniu, a teren zostaje przywrócony do stanu poprzedzającego wykonanie prac.
Ewentualne szkody w uprawach rolnych są rekompensowane w ramach porozumień z podmiotem
dysponującym tytułem prawnym do nieruchomości gruntowej.
Ponadto prace sejsmiczne w fazie likwidacji są prowadzone:
1. Zgodnie z decyzją zatwierdzającą Plan Ruchu Zakładu Górniczego w przypadku stosowania metody
z użyciem materiałów wybuchowych lub wykonywania robót geologicznych na głębokości większej niż
100 m.
2. Pod nadzorem służb hydrogeologicznych wykonawcy.
3. Pod nadzorem eksperta – przyrodnika w obszarach objętych ochroną prawną, zgodnie z ustawą
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) oraz uwarunkowaniami
określonymi w wnioskowanej decyzji środowiskowej.
4. Likwidacja otworów wiertniczych wykonanych na potrzeby badań sejsmicznych jest prowadzona zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961. z zm.) w zakresie robót geologicznych
wykonywanych techniką wiertniczą oraz zasadami wynikającymi z wiedzy geologicznej.
4.2 Prace wiertnicze
Realizacja prac wiertniczych jest uzależniona od wyników prac geofizycznych, pozwalających na zlokalizowanie
potencjalnego miejsca nagromadzenia węglowodorów, a także od wstępnej analizy ekonomicznej szacującej
opłacalność eksploatacyjną odkrytego, bądź wstęnie rozpoznanego złoża węglowodorów.
Prace wiertnicze obejmują proces wiercenia otworu, rurowania i cementowania rur okładzinowych.
W zależności od potrzeby prowadzi się również zabiegi specjalne polegające na perforacji strefy złożowej,
odciążeniu złoża z ciśnienia hydrostatycznego, uaktywnieniu złoża np. przez tłokowanie, szczelinowanie,
kwasowanie. Po udostępnieniu złoża przeprowadza się próbną eksploatację w celu określenia wydajności
odwiertu oraz spadku wydajności w czasie, czyli parametrów niezbędnych do obliczenia zasobów złoża.
Prace wiertnicze prowadzone są zgodnie z Planem Ruchu Zakładu Górniczego zatwierdzonego, decyzją
Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w oparciu o przepisy Ustawy prawo geologiczne i górnicze z dnia
9 czerwca 2011 r. (Dz. U. 11.163.981 ze zm.) oraz przepisy wykonawcze do tej ustawy, a w szczególności
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 z zm.).
4.2.1 Technologia prac wiertniczych i udostępniających złoże
4.2.1.1 Wiercenie otworu
Otwór jest wiercony techniką obrotową. Skały są przewiercane za pomocą świdra wiertniczego zapuszczanego
do otworu na przewodzie wiertniczym, który jest wprawiany w ruch obrotowy za pomocą stołu wiertniczego.
Do przewodu wiertniczego pompami płuczkowymi przez system rurociągów jest zatłaczana płuczka wiertnicza,
która wypływa dyszami świdra na dno otworu oczyszczając go ze zwiercin. Płuczka powraca na powierzchnię
w przestrzeni między przewodem wiertniczym, a ścianami otworu. Na powierzchni w systemie koryt
i odpowiednich urządzeń następuje oczyszczanie płuczki z okruchów skalnych i kierowanie jej do ponownego
obiegu.
23
Płuczka wiertnicza jest mieszaniną wody i tzw. materiałów płuczkowych. Płuczkę wiertniczą charakteryzują
różne parametry, do których zalicza się: ciężar właściwy, lepkość, filtrację, wytrzymałość strukturalną, wartość
pH, zasolenie, stabilność i zapiaszczenie. Właściwy dobór parametrów płuczki wiertniczej, umożliwia wykonanie
szeregu ważnych funkcji w procesie wiercenia. Do najważniejszych z nich należą:
oczyszczanie dna otworu i wynoszenie zwiercin;
utrzymanie zwiercin w stanie zawieszonym w czasie przerw w krążeniu płuczki;
wywieranie na ściany otworu przeciwciśnienia uniemożliwiającego przepływ płynów złożowych;
iłowanie ścian otworu polegające na tworzeniu na ściankach otworu cienkiej nieprzepuszczalnej warstwy
osadu, która zapobiega migracji komponentów płuczki do strefy przyodwiertowej, osypywaniu się ścian
otworu lub tworzenie się kawern;
chłodzenie świdra i smarowanie przewodu wiertniczego;
zmniejszenie ciężaru przewodu wiertniczego i rur okładzinowych oraz zapobieganie ich korozji.
W zależności od rodzaju przewiercanych formacji geologicznych stosowane są różne rodzaje płuczek.
Jednocześnie w miarę zwiększania głębokości otworu konieczne jest modyfikowanie składu płuczki tak, aby
charakteryzowała ją odpowiednia do aktualnych warunków panujących w odwiercie - gęstość, lepkość,
stabilność i filtracja. Za dobór rodzaju, ilości i kontrolę nad właściwymi parametrami płuczek odpowiada
serwis płuczkowy. Inwestor nie przewiduje stosowania płuczki sporządzonej na bazie oleju dieslowskiego.
Kontynuacja wiercenia na coraz większych głębokościach wymaga ciągłego zwiększania długości przewodu
wiertniczego przez dokręcanie nowych odcinków przewodu wiertniczego. Okresowo, w celu zachowania
stateczności otworu lub z innych względów geologicznych lub technicznych, wiercenie przerywa się i wykonuje
tzw. rurowanie - to jest zapuszcza się do otworu rury okładzinowe, których zadaniem jest:
ochrona ścian otworu;
izolacja przewiercanych warstw wodonośnych;
izolacja horyzontów o niskim lub wysokim ciśnieniu złożowym;
izolacja horyzontów powodujących tzw. „sypanie” (obsypywanie materiału skalnego ze ścian otworu).
Zapuszczone do otworu rury okładzinowe poddaje się zacementowaniu. Operacja ta polega na wypełnieniu
przestrzeni pomiędzy rurami, a ścianą otworu roztworem cementu wiertniczego, który wprowadza się do tej
przestrzeni przez zatłoczenie go do rur i wytłoczenie poza rury za pomocą płuczki wiertniczej
i wysokociśnieniowych pomp. W celu zapobieżenia mieszaniu się zaczynu cementowego z płuczką, używany jest
tzw. korek cementacyjny, który izoluje zaczyn od płuczki. W przypadku cementowania długich odcinków rur
wykonuje się cementowanie dwu - lub wielostopniowe polegające na etapowym wypełnianiu cementem
przestrzeni poza rurami. Do zatłoczenia zaczynu cementowego do otworu służą agregaty cementacyjne, to jest
przewoźne pompy wysokociśnieniowe wyposażone w zbiorniki na zaczyn. Zapuszczone do odwiertu kolumny
rur okładzinowych, zacementowane na całej długości - pozwalają na oddzielenie pokładów produktywnych od
przewiercanych warstw wodonośnych i nadległych warstw płonnych oraz uniemożliwiają kontakt wód
podziemnych z różnych poziomów wodonośnych. Stanowią o zabezpieczeniu warstw wodonośnych przed ich
łączeniem, przedostaniem się do nich węglowodorów i cieczy używanych w zabiegach specjalnych
udostępniających złoże. Szczelność izolacji będzie sprawdzana przez wykonanie próby szczelności kolumny
rur i próby chłonności w bucie rur kolumny izolującej. Brak wypływu cieczy lub wzrostu ciśnienia
w przestrzeni międzyrurowej w czasie próby będzie potwierdzeniem szczelności zastosowanej izolacji.
Po wykonaniu rurowania wiercenie jest kontynuowane świdrem o mniejszej średnicy w sposób identyczny jak
opisano wyżej. Okresowo w zależności od długości niezarurowanego odcinka otworu oraz rodzaju
przewiercanych warstw wykonuje się następne rurowania i cementowania aż do końcowej głębokości otworu,
to jest do momentu dowiercenia się do złoża lub zakończenia procesu wiercenia.
Operacja wiercenia, zapuszczania rur okładzinowych do otworu oraz okresowego dodawania kawałków
przewodu wiertniczego wymaga użycia wielokrążkowych urządzeń dźwigowych (tzw. wyciągu) oraz konstrukcji,
na których można zawiesić wielokrążek, tj. masztu lub wieży wiertniczej. Zarówno wyciąg jak i maszt są
przystosowane do przenoszenia obciążeń wielu setek ton.
24
Wylot otworu wiertniczego w czasie wiercenia jest wyposażony w zestaw urządzeń sterowanych hydraulicznie
(prewenterów), zamykających wylot otworu wiertniczego w przypadku, gdy płyn znajdujący się w otworze nie
równoważy ciśnienia medium złożowego, co grozi smowypływem (erupcją).
W zależności od projektu prac wiertniczych stosuje się różnego rodzaju sprzęt i urządzenia wiertnicze np.:
urządzenia wiertnicze o napędzie spalinowym np.: IRI-750; F-200; H-1000; SKYTOP TR-800
urządzenia wiertnicze o napędzie elektrycznym np.: IDM-2000; F-200 E, UM-4E; MASS 6000DE;
NATONAL 110UE; IRI 1200; Bentec, DRILLMEC 2000HP,
urządzenia wiertnicze przewoźne np. P-80; IRI-750;
3-4 generatory z silnikiem np.: CAT 3512 lub CAT D-398;
silniki np.: Caterpillar 3406 BTA;
2-3 pompy płuczkowe np. IDECO/IRI typT-1300 lub T-500; National 10-P-130; 9P100;
wyciąg wiertniczy np.: IDECOIRI ED 1200; NATINAL110E; IDECO H-1000; UPETROM F-200 lub TF-15; IRI2042/160;
stół obrotowy, głowica płuczkowa, wielokrążek, system oczyszczania płuczki.
Dla wszystkich typów wymienionych wyżej urządzeń wiertniczych technologia i kolejność podstawowych
procesów prowadzonych w trakcie wiercenia jest podobna. Są to wiercenia obrotowe z użyciem płuczki
wiertniczej. Parametry techniczne urządzeń wiertniczych pozwalają na odwiercenie otworów o głębokości od
1000 do ponad 5000 m. Przebieg prac wiertniczych jest taki sam, niezależnie od dowiercanej formacji
geologicznej (celu geologicznego). Różnice występują przy udostępnianiu złoża, tj. sposobie prowadzenia
zabiegów specjalnych w otworze.
4.2.1.2 Udostępnienie złoża
Po dowierceniu się do poziomu złożowego, należy wykonać tzw. „udostępnienie złoża” w celu określenia jego
zasobów. Jeżeli złoże jest osłonięte rurami okładzinowymi to wykonuje się perforację rur okładzinowych za
pomocą odpowiednio rozmieszczonych wewnątrz rur małogabarytowych kumulacyjnych ładunków
wybuchowych (perforatora). Celem perforacji jest osiągnięcie maksymalnej produktywności otworu przez
ustanowienie dobrego połączenia pomiędzy otworem wiertniczym, a formacją złożową. Zabieg perforacji rur za
pomocą kumulacyjnych ładunków wybuchowych prowadzony jest zgodnie i w zakresie przewidzianym
w projekcie robót geologicznych lub w projekcie geologiczno-technicznym, zgodnie z instrukcją opracowaną
przez wykonawcę badań (§ 183.1. Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 ze zm.). Zasady
przechowywania i używania materiałów wybuchowych stosowanych do tych zabiegów reguluje Rozporządzenie
Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie przechowywania i używania
środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. 03.72.655).
Po przeprowadzonej perforacji, w przypadku braku przypływu, obniża się ciśnienie w otworze przez usunięcie
części płuczki i obniżenie ciśnienia hydrostatycznego wywieranego na złoże za pomocą tłoka z zaworem
zwrotnym (tłokowanie) lub wymianę płuczki o niższym ciężarze właściwym. Jeżeli horyzont produktywny (złoże)
nie jest zarurowany, to nie występuje potrzeba wykonania perforacji, natomiast pozostałe czynności są takie
same jak w przypadku horyzontu zarurowanego.
Niekiedy opisane czynności (obniżenie ciśnienia, wymiana płynu w otworze) nie powodują dopływu medium
złożowego do otworu i uruchomienia wydobycia. Powodem jest na ogół powstanie wokół otworu strefy
o obniżonej przepuszczalności, najczęściej w wyniku oddziaływania płuczki wiertniczej, lub w wyniku
stwierdzonych różnic w parametrach współczynników przepuszczalności, charakteryzujących poszczególne
formacje geologiczne. Parametry te są określane po nawierceniu struktur złożowych, stąd na obecnym etapie
poza ogólną charakterystyką zabiegów stymulacyjnych (specjalnych) nie można wskazać sposobu i zakresu ich
wykonania.
25
Zabiegi stymulacyjne (specjalne), do których należą m.in. szczelinowanie, czy kwasowanie są zabiegami
powszechnie stosowanymi w górnictwie nafty i gazu, zarówno przy udostępnianiu struktur złożowych,
prowadzonym w ramach prac poszukiwawczo-rozpoznawczych, jak i w trakcie eksploatacji złóż ropy naftowej
i gazu ziemnego w celu zwiększenia wydajności odwiertu eksploatacyjnego.
Zabieg hydraulicznego szczelinowania (tradycyjny): opis technologii zabiegu szczelinowania z uwzględnieniem
przewidywanych urządzeń:
czysta woda zgromadzona w zbiornikach (np. stalowych, naziemnych, na podwoziu jezdnym, dowożona
cysterną itp.) będzie przepompowywana do blendera, do którego dodawane będą dodatki w postaci
substancji i preparatów chemicznych stosowanych w technologii przez firmę wyłonioną w drodze przetargu,
w blenderze następuje wymieszanie wody z dodanymi chemikaliami oraz z podsadzką,
tak sporządzona mieszanina podawana będzie przez blender poprzez manifold do pomp, a dalej za pomocą
pomp wtłaczana do otworu wiertniczego.
Cały proces sporządzania płynu zabiegowego odbywał się będzie w układzie zamkniętym. Substancje chemiczne
zastosowane do zabiegu podawane będą na bieżąco (tzn. w systemie on the fly), nie przewiduje się
powstawania niewykorzystanej cieczy zabiegowej (tj. mieszanina wody wraz z dodatkami chemicznymi) po
zakończeniu zabiegu szczelinowania.
W otworach wierconych w ramach przedmiotowej koncesji nie będą stosowane zabiegi tzw. szczelinowania
wielkoskalowego.
Zabieg kwasowania: kwas dostarczany jest na wiertnię w przystosowanych do tego specjalnych cysternach lub
zamkniętych pojemnikach z tworzywa sztucznego. Na wiertni w zamkniętych zbiornikach stalowych
przygotowywana jest ciecz kwasująca, będąca mieszaniną wody, kwasu, inhibitorów korozji i środków
powierzchniowo - czynnych. Tak przygotowana mieszanina jest wtłaczana do odwiertu. Po przereagowaniu
wtłoczonej mieszaniny ze skałami strefy przyodwiertowej ciecz poreakcyjna usuwana jest z odwiertu
i magazynowana w zbiornikach stalowych i przekazywana do utylizacji. Ciecz poreakcyjna jest to mieszanina
roztworu chlorku wapnia i nieprzereagowanej części kwasu użytego podczas zabiegu. Najczęściej stosowanymi
kwasami to: kwas solny, kwas mrówkowy, kwas octowy, a w przypadku kwasowania skał krzemionkowych kwas
fluorowodorowy.
Substancje, mieszaniny i preparaty chemiczne niezbędne do przeprowadzenia zabiegów specjalnych m.in.
zabiegu kwasowania, zabiegu szczelinowania przygotowywane są poza terenem wiertni i gotowe dowożone są
na miejsce w szczelnych zbiornikach, opakowaniach producenta. Transport na teren wiertni w/w substancji leży
po stronie Wykonawcy zabiegu (specjalistyczne serwisy górnictwa otworowego), z którym Inwestor podpisze
umowę na jego wykonanie. Na terenie wiertni następuje mieszanie w/w substancji z wodą, za której
dostarczenie na teren wiertni odpowiedzialny jest Inwestor.
Wnioskodawca nie wyklucza jednak możliwości gromadzenia substancji i preparatów chemicznych używanych
do zabiegów specjalnych na terenie wiertni. Do tego celu jest wykorzystywana tzw. część brudna wiertni, na
której podłoże zabezpieczone jest filią PEHD lub geomembraną, odizolowane od pozostałej części placu
systemem drenarskim, za pomocą którego woda opadowa z tego terenu zostanie odprowadzona do szczelnego
zbiornika ewaporacyjnego i wykorzystywana do sporządzania płuczki lub przekazywana uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania.
W takim przypadku substancje te będą przechowywane w oryginalnych opakowaniach producenta i będą
zabezpieczone przed wpływem warunków atmosferycznych.
Sposób dostarczenia substancji na teren wiertni: transport samochodowy, cysterny, w oryginalnych
opakowaniach/pojemnikach producenta.
Przechowywanie substancji na terenie wiertni: tylko na terenie tzw. strefy brudnej opisanej powyżej,
w oryginalnych opakowaniach producenta i będą zabezpieczone przed wpływem warunków atmosferycznych.
Przygotowywanie substancji poza terenem wiertni: miejsce i sposób przygotowania mieszanin i preparatów
chemicznych do poszczególnych zabiegów specjalnych leży po stronie Wykonawcy zabiegu, na podstawnie
zawartej umowy.
26
Dawkowanie do otworu, ilość, skala procesów: skład substancji chemicznych do zabiegów specjalnych oraz
dawkowanie ustalane jest indywidualnie dla każdego otworu w zależności od właściwości i struktury złoża
i zależy od rodzaju zastosowanego rodzaju zabiegu intensyfikacyjnego.
Zasięg działania w skale: przyjęcie technologii zabiegów stymulacyjnych wynika z różnych charakterystyk skał
zbiornikowych, w tym głównie z różnic we współczynnikach przepuszczalności charakteryzujących poszczególne
formacje geologiczne oraz stanu strefy przyodwiertowej. Parametry te są określane po nawierceniu struktur
złożowych, stąd na obecnym etapie nie można wskazać sposobu i zakresu wykonania zabiegów specjalnych.
Jednakże na podstawie doświadczeń Inwestora można stwierdzić, że zabieg szczelinowania na głębokości około
3000 m oddziałuje w strefie około 100 m wokół odwiertu, natomiast zasięg działania zabiegu kwasowania
obejmuje strefę około 2 m od osi otworu wiertniczego.
Jednocześnie należy podkreślić, że zabiegi specjalne wykonywane są zgodnie z przepisami Ustawy Prawo
geologiczne i górnicze oraz aktami wykonawczymi do tej ustawy, a w szczególności Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego
zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
(Dz. U. z 2002 r. Nr 109 poz. 961 z zm.). Zgodnie z § 89 ww. Rozporządzenia „(…) zabiegi specjalne wykonywane
w otworach wiertniczych prowadzi się na podstawie projektu technicznego, zatwierdzonego przez kierownika
ruchu zakładu górniczego, zgodnie z projektem prac geologicznych (…)”.
Rozwiązania chroniące środowisko:
a) urządzenie wiertnicze i obiekty zaplecza socjalno - technicznego typu: warsztat mechaniki, magazyn
techniczny, serwis płuczkowy (obiekty kontenerowe) będą usytuowane w tzw. strefie brudnej, na której
podłoże zabezpieczone będzie filią PEHD lub geomembraną, odizolowane od pozostałej części placu
systemem drenarskim, za pomocą którego woda opadowa z tego terenu zostanie odprowadzona do
szczelnego zbiornika ewaporacyjnego;
b) materiały płuczkowe będą magazynowane w fabrycznych opakowaniach (wymóg konieczny ze względu
na zasady bhp) na uszczelnionym i utwardzonym płytami betonowymi (drogowymi) podłożu, co powinno
zabezpieczyć środowisko gruntowo – wodne przed zanieczyszczeniem; ponadto będą one magazynowane
w miejscach osłoniętych przed wpływami atmosferycznymi;
c) obiekty z materiałami niebezpiecznymi: zbiorniki paliwa, magazyny olejów i smarów, będą usytuowane
na podłożu utwardzonym płytami betonowymi (drogowymi) dodatkowo z wyspoinowanymi cementem
szczelinami oraz zabezpieczonym folią PEHD. Ponadto zbiorniki paliwowe będą otoczone wałem ziemnym
i posadowione na tacach ociekowych;
d) na placu wiertni zostanie wydzielona tzw. strefa brudna, najbardziej narażona na zanieczyszczenia
substancjami ropopochodnymi, odseparowana od pozostałej części placu systemem drenarskim; woda
systemem drenarskim zostanie odprowadzona do szczelnego zbiornika ewaporacyjnego i wykorzystywana
do sporządzania płuczki lub przekazywana uprawnionemu odbiorcy do utylizacji;
e) w przypadku wystąpienia zanieczyszczenia placu wiertni produktami ropopochodnymi do usuwania
zanieczyszczeń stosowane będą materiały sorpcyjne (np. diatomit),
f) w celu ograniczenia emisji gazów i pyłów do powietrza podejmowane będą następujące działania do
napędu silników spalinowych, agregatów prądotwórczych będzie używane paliwo o najwyższych
parametrach jakościowych,
g) do sporządzania płuczek wiertniczych będą używane materiały posiadające atesty, zaś przy samym ich
stosowaniu zostaną zachowane wymagane procedury zapewniające bezpieczne dla ludzi i środowis ka ich
wykorzystanie. Dla zapewnienia właściwej ochrony przed wpływami atmosferycznymi wszystkie materiały
będą przechowywane w specjalnie do tego przygotowanych pomieszczeniach – magazynach lub
w odpowiednio zabezpieczonych miejscach.
h) w celu zmniejszenia ilości odpadów wydobywczych płuczka wiertnicza będzie przepuszczana przez
systemy oczyszczania płuczki zlokalizowane w bezpośredniej bliskości otworu wiertniczego i stanowiące
element ciągu technologicznego, w których będzie oczyszczana z okruchów skalnych oraz innych
składników (w zależności od parametrów technicznych otworu). Najczęściej stosowanymi urządzeniami
w systemie oczyszczania płuczki są: koryta płuczkowe, sita wibracyjne, wirówka, odmulacz, odpiaszczacz.
27
i)
j)
k)
l)
Wytrącone z płuczki okruchy skalne oraz inne osady będą magazynowane w specjalnych stalowych
zbiornikach jako odpady wydobywcze. Postępowanie z tymi odpadami odbywać się będzie zgodnie
z programem gospodarowania odpadami wydobywczymi zatwierdzonym decyzją przez Marszałka
Województwa Wielkopolskiego zgodnie z Ustawą z dnia 10 lipca 2008r. o odpadach wydobywczych
(t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 138, poz. 865 ze zm.).
do sporządzania cieczy szczelinujących używane będą substancje chemiczne, których stosowanie będzie
zgodne z ustawą z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. z 2011r.
Nr 63, poz. 322) oraz z Rozporządzeniem REACH (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń
w zakresie chemikaliów. Stosowane substancje chemiczne posiadać będą Karty charakterystyki MSDS
(ang. Material Safety Data Sheet), tj. dokumenty zawierające dane o istotnych fizykochemicznych
właściwościach substancji chemicznej lub produktu, informujące o potencjalnych zagrożeniach
związanych z daną substancją, w tym także szczegóły dotyczące procedur bezpieczeństwa i sposobów
postępowania w przypadku połknięcia lub kontaktu produktu ze skórą. Przygotowywanie kart
charakterystyki jest prawnym obowiązkiem nałożonym na sprzedawców i producentów substancji
chemicznych w większości krajów na świecie;
w celu bezpiecznego zagospodarowania cieczy pozabiegowej ze szczelinowania hydraulicznego
preferowanym sposobem będzie postępowanie zgodne z decyzją zatwierdzającą program
gospodarowania odpadami wydobywczymi, wydaną przez właściwy terytorialnie Urząd Marszałkowski;
zabezpieczeniem przed łączeniem poziomów wodonośnych przewiercanych w procesie wiercenia będzie
rurowanie otworu wiertniczego kolumnami rur okładzinowych oraz cementowanie przestrzeni
pozarurowej. Szczelność izolacji będzie sprawdzana poprzez wykonanie próby szczelności kolumny rur
i próby chłonności w bucie rur kolumny izolującej; brak wypływu cieczy lub wzrostu ciśnienia
w przestrzeni międzyrurowej w czasie próby będzie potwierdzeniem szczelności zastosowanej izolacji,
ciecz zabiegowa będzie dawkowana do otworu w sposób w pełni zautomatyzowany, przy zachowaniu
pełnej hermetyczności, co zabezpiecza przed przypadkowym dostaniem się cieczy szczelinującej do
środowiska wodno-gruntowego.
4.2.1.3 Testy produkcyjne
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 ze zm.) test produkcyjny wykonywany jest
tylko w przypadku pozytywnego wyniku wiercenia t.j. stwierdzenia przypływu kopaliny: gazu ziemnego, bądź
ropy naftowej. Prace prowadzi się zgodnie ze szczegółowym programem zatwierdzonym przez Kierownika
Ruchu Zakładu Górniczego, określającego czas jego trwania.
Podczas testu produkcyjnego prowadzone są pomiary parametrów złożowych, celem określenia wydajności
oraz parametrów ewentualnej eksploatacji. Na podstawie wyników przedmiotowych pomiarów sporządzany
jest program próbnej eksploatacji złoża.
Etap ten stanowi fazę rozpoznania wstępnego. W trakcie testowania odwiertów gaz spalany jest na tzw.
świeczce. W przypadku stwierdzenia przydatności odwiertu do późniejszej eksploatacji następuje jego
zagłowiczenie i zabezpieczenie.
Testowanie otworu może trwać zgodnie z przepisami Prawa budowlanego do 120 dni, w praktyce trwa od
14 do 21 dni.
4.2.1.4 Próbna eksploatacja
W celu rozpoznania szczegółowego badanego złoża, na wybranych odwiertach, w dalszym ciągu w oparciu
o koncesję poszukiwawczo-rozpoznawczą, wykonuje się próbną eksploatację w celu określenia wydajności
odwiertu oraz spadku wydajności w czasie, tj. parametrów niezbędnych do obliczenia zasobów złoża.
Informacje zebrane na tym etapie prac poszukiwawczo - rozpoznawczych wykorzystywane są do sporządzenia
28
dokumentacji złożowej oraz do projektowania wierceń eksploatacyjnych, których realizacja będzie możliwa
dopiero po uzyskaniu kolejnej koncesji, tzw. koncesji eksploatacyjnej, której pozyskanie wymaga nowego
postępowania w sprawie decyzji środowiskowej.
Czas trwania próbnej eksploatacji prowadzonej w ramach koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż może
trwać od kilku miesięcy do 2 lat zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz zabezpieczenia ppoż. w zakładach górniczych wydobywających
kopaliny otworami wiertniczymi (Dz.U.02.109.961 ze zm.).
Instalacja do próbnej eksploatacji wykonywana jest zazwyczaj w sposób zapewniający możliwość jej przyszłej
rozbudowy. Cechuje się zatem modułową budową i elastycznością pracy, co umożliwi przeniesienie jej
w przyszłości (jeżeli zaistnieje taka potrzeba) w całości lub poszczególnych jej elementów na inny obiekt.
Modułowa budowa umożliwia również łatwą rozbudowę o dodatkowy ciąg technologiczny jeżeli w wyniku
wzrostu wydajności złoża zaistnieje konieczność zwiększenia przepustowości ciągu technologicznego.
Podstawowe znaczenie przy doborze urządzeń pracujących na terenie wiertni podczas etapu próbnej
eksploatacji ma rodzaj kopaliny jaka będzie wydobywana ze złoża. Ponadto przy opracowywaniu technologii
pod uwagę bierze się następujące parametry:
przepustowość instalacji,
ciśnienie wejściowe na instalację technologiczną,
przewidywany skład kopaliny.
Zastosowana instalacja technologiczna powinna zapewniać oczyszczenie kopaliny do parametrów wymaganych
przez odbiorcę.
Pierwszym elementem typowego ciągu technologicznego jest instalacja separacji wstępnej. Płyn złożowy
z poszczególnych odwiertów eksploatacyjnych, skierowany na układ separacji wstępnej przepływając wewnątrz
separatora rozdziela się na dwie fazy: ciekłą i gazową. W fazie ciekłej następuje rozdział na wodę złożową i ropę
naftową, która gromadzi się w osobnej przestrzeni separatora. Gaz oddzielony w separatorze kierowany jest na
instalację sprężania. Poszczególne składniki rozdzielone w procesie separacji (gaz, ropa naftowa i woda
złożowa) podlegają opomiarowaniu. Wydzielona w procesie separacji ropa naftowa przed skierowaniem jej na
zbiornik magazynowy może zostać poddana stabilizacji, natomiast woda złożowa zostanie zmagazynowana
w zbiorniku. Gaz ziemny po przejściu przez instalację separacji wstępnej kierowany jest na instalację sprężania
w celu podniesienia ciśnienia do wymaganej wartości. Po przejściu przez instalację sprężania jest on kierowany
do instalacji separacji niskotemperaturowej, której celem jest usunięcie cięższych składników
węglowodorowych i wody. Proces wymrażania przebiega pod ciśnieniem wynikającym z ciśnienia tłoczenia na
instalacji sprężania. Aby zapobiec tworzeniu się hydratów, do gazu dodawany jest np. glikol.
Wydzielona w separatorze niskotemperaturowym ciecz jest rozdzielona na węglowodory i zawodniony glikol,
które zostają skierowane do dalszej obróbki. Glikol podlega regeneracji w oddzielnej instalacji, natomiast
mieszanina ciekłych węglowodorów zostanie skierowana na układ wymienników ciepła (w celu podgrzania jej
strumieniem gazu wejściowego).
Po podgrzaniu i redukcji ciśnienia kondensat węglowodorowy z separatora niskotemperaturowego kierowany
jest na instalację frakcjonowania. Wynikiem procesu frakcjonowania są: gaz płynny propan-butan (LPG) oraz
kondensat C5+. Lekkie składniki gazowe wydzielone w procesie frakcjonowania zostaną zawrócone do
strumienia gazu lub wykorzystane na obiekcie jako gaz paliwowy.
Wydobyty w trakcie próbnej eksploatacji gaz będzie wykorzystany przez Inwestora wg zaistniałych potrzeb (np.
może być również wykorzystywany komercyjnie).
Próbna eksploatacja prowadzona będzie w oparciu o § 211 Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz zabezpieczenia ppoż. w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz.U.02.109.961 ze zm.) i na podstawie zatwierdzonego
przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego szczegółowego programu próbnej eksploatacji. Sposób
zagospodarowania kopaliny na etapie próbnej eksploatacji jest regulowany § 213 w/w rozporządzenia. Nadzór
nad prowadzonymi w tym zakresie pracami w obrębie przedmiotowej koncesji prowadził będzie Okręgowy
Urząd Górniczy w Poznaniu.
29
W trakcie przygotowania, realizacji i zakończenia próbnej eksploatacji, Inwestor zapewnia prowadzenie prac
w sposób bezpieczny dla środowiska oraz ludzi. Ponadto Inwestor deklaruje, że zagospodarowanie kopaliny
w ramach próbnej eksploatacji będzie realizowane w oparciu o następujące uwarunkowania:
głośne prace budowlane przy wykonaniu instalacji i rurociągu będą prowadzone w porze dziennej (między
6.00-22.00),
sprzęt wykorzystywany podczas prac budowlanych będzie w pełni sprawny oraz będzie spełniał wymogi
dopuszczające go do użytku,
na etapie projektowania instalacji zostaną uwzględnione rygory bezpiecznej pracy poprzez ustalenie
obliczeniowych parametrów (ciśnienia i temperatury) aparatury na poziomie zapewniającym jak najwyższy
poziom bezpieczeństwa oraz zostaną zmniejszone do minimum połączenia kołnierzowe i zaślepienia
spustów i odpowietrzeń,
urządzenia techniczne i technologiczne służące do separacji i obróbki płynu złożowego zostaną
zaprojektowane jako układy technologiczne spełniające wymogi pełnej hermetyczności,
materiały konstrukcyjne poszczególnych elementów instalacji będą uwzględniać ewentualną korozyjną
naturę płynów złożowych i środowiska, a także gwarantujące szczelność,
zostaną przeprowadzone próby szczelności wykonywanych rurociągów i instalacji przed oddaniem ich do
eksploatacji,
instalacja zostanie wykonana w sposób redukujący emisje niezorganizowaną np. poprzez zastosowanie
nowoczesnych zabezpieczeń i uszczelnień,
niezbędne moduły instalacji zostaną wyposażone w aparaturę kontrolno-pomiarową i regulacyjną, która
służyć będzie do monitorowania i automatycznego włączania systemów zabezpieczających z systemem
blokad powodujących zatrzymanie instalacji w przypadku osiągnięcia niebezpiecznych parametrów pracy,
układy sprężania gazu zostaną umieszczone w kontenerach dźwiękochłonnych,
zbiorniki magazynowe węglowodorów płynnych i wody złożowej zostaną wykonane i zabezpieczone zgodnie
z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
obiekty i instalacje zostaną wyposażone w uziemienia ochronne oraz instalację ochrony odgromowej,
obiekty zostaną wyposażone w systemy detekcji gazu i pożaru zgodnie z obowiązującymi przepisami,
ewentualne materiały niebezpieczne będą przechowywane w miejscach do tego wyznaczonych
i odpowiednio zabezpieczonych,
odpady zgodnie z posiadaną decyzją i odpady komunalne będą magazynowane w wyznaczonym miejscu
oraz przekazywane okresowo właściwym podmiotom do ich dalszego zagospodarowania na podstawie
zawartej umowy,
ścieki socjalno-bytowe będą odprowadzane do zbiorników bezodpływowych i wywożone na oczyszczalnię
ścieków na podstawie zawartej umowy.
Na obecnym etapie postępowania trudno ocenić, czy w ramach wiercenia otworów w obrębie przedmiotowej
koncesji, w przypadku uzyskania przypływu kopaliny będzie prowadzona próbna eksploatacja. Stąd w KIP
Inwestor zakłada, że taka możliwość brana jest pod uwagę.
4.2.2 Organizacja prac wiertniczych
Lokalizacja prac wiertniczych uzależniona jest od wyników prac geofizycznych, pozwalających na zlokalizowanie
potencjalnej struktury złoża węglowodorów oraz od wstępnej analizy ekonomicznej szacującej opłacalność
eksploatacyjną ewentualnie odkrytego złoża węglowodorów.
W przypadku prac wiertniczych wydziela się trzy fazy procesu inwestycyjnego:
fazę przygotowania prac/badań,
fazę realizacji prac,
fazę likwidacji.
30
4.2.2.1 Faza przygotowania prac wiertniczych
W fazie przygotowania prac wiertniczych prowadzony jest cały szereg prac związanych z uzyskaniem
odpowiednich decyzji administracyjnych, w tym pozwoleń: określających szczegółowo warunki prowadzenia
prac, ewentualnego poboru wody (zakupu), gospodarki odpadowej, zawarcia stosownych umów i porozumień
np. z właścicielami gruntów. W ramach tego etapu następuje także przygotowanie terenu pod przyszłą
wiertnię. Faza ta jest procesem trwającym nawet kilkanaście miesięcy, przy czym same prace terenowe
i montażowe trwają od 4 do 6 tygodni.
Faza przygotowania prac wiertniczych obejmuje następujące działania:
1. W fazie przygotowania prac wiertniczych - wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych na
obszarach podlegających ochronie zgodnie z przepisami Ustawy o ochronie przyrody, dla otworów
wiertniczych (o pow. ok. 1-3 ha) o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych (o szerokości ok.
3 – 3,5 m), zostanie przeprowadzony pod nadzorem eksperta przyrodnika.
2. Powiadomienie miejscowej społeczności o planowanych pracach, ich lokalizacji oraz o sposobach
rekompensowania uciążliwości wynikających z prowadzenia prac wiertniczych w wybranej lokalizacji.
3. Zawarcie umowy o udostępnieniu gruntu pod przyszłe prace wiertnicze z podmiotem dysponującym
tytułem prawnym do nieruchomości gruntowej (teren przyszłej wiertni wraz z drogą dojazdową), a także
w określonych przypadkach uzyskanie decyzji o wyłączeniu gruntów z produkcji rolnej lub leśnej, zgodnie
z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 03.02.1995 r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205).
4. Przeprowadzenie stosownych uzgodnień i zawarcie umów na korzystanie z infrastruktury technicznej (np.
linii energetycznych, sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, dróg) z dysponentami infrastruktury, w tym
z lokalnymi władzami samorządowymi.
5. Przeprowadzenie uzgodnień z właściwymi organami w zakresie planowanej gospodarki odpadowej,
a w szczególności uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarowania odpadami wydobywczymi
zgodnie z ustawą z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. 08.138.865 z zm.) oraz
zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2012r. o odpadach (Dz. U. 13.0.21 ze zm.). Zawarcie umów na
zagospodarowanie odpadów.
6. Uzyskanie decyzji Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu zatwierdzającej Plan Ruchu
Zakładu Górniczego, który szczegółowo określa sposób i warunki prowadzenia prac wiertniczych.
7. Wykonanie badań środowiska gruntowo - wodnego terenu przyszłej wiertni przed rozpoczęciem
i po zakończeniu prac wiertniczych w celu określenia oceny ewentualnego zanieczyszczenia środowiska
powstałego w wyniku prowadzenia prac wiertniczych. Badania są zlecane specjalistycznej firmie
(akredytowanemu laboratorium), których zakres obejmuje najczęściej:
a) wizję lokalną, ewidencję elementów środowiska, pobór prób gleby i wody,
b) analizę gleby: skład granulometryczny, składniki pokarmowe, próchnica, odczyn, metale ciężkie: Pb, Zn,
Cu, Cd, Cr, oleje mineralne,
c) analizę podglebia: odczyn, metale ciężkie: Pb, Zn, Cu, Cd, Cr, oleje mineralne,
d) analizę wód powierzchniowych: odczyn, przewodność, chlorki, siarczany, fosforany, azotany, amoniak,
ChZT, ekstrakt eterowy, indeks fenolowy, Ca, Mg, Pb, Cr, Cu, Cd, Zn, WWA, BTEX.
8. Przygotowanie terenu pod lokalizację prac wiertniczych polegające na:
a) przeprowadzeniu niezbędnej wycinki drzew i krzewów (o ile będzie wymagana) zgodnie
z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa;
b) wykonaniu prac niwelacyjnych;
c) zdjęciu wierzchniej warstwy gleby z placu przeznaczonego pod zabudowę wiertni i odłożeniu jej
w formie wału okalającego teren wiertni, która po zakończeniu prac zostanie wykorzystana do
przeprowadzenia rekultywacji terenu;
d) zabezpieczenie placu wiertni poprzez zastosowanie materiałów ogólnie dostępnych na rynku np.
nawierzchni o konstrukcji bitumicznej lub konstrukcji z kruszywa łamanego, płyt drogowych lub innych
zabezpieczonych geomembraną, w miejscach narażonych na zanieczyszczenia substancjami
ropopochodnymi. Zakłada się wydzielenie tzw. strefy brudnej bezpośrednio pod urządzeniem,
31
odseparowanej od pozostałej części placu. Woda z tej ze strefy poprzez system np. rurek drenarskich
zostanie odprowadzona do zbiornika ewaporacyjnego i wykorzystywana do sporządzania płuczki lub
przekazywana uprawnionym odbiorcom do właściwego zagospodarowania;
e) budowie drogi dojazdowej wyłożonej np. płytami drogowymi lub tłuczniem.
9. Montaż urządzenia wiertniczego oraz przygotowanie infrastruktury techniczno- socjalnej.
Przykładowy schemat zagospodarowania obszaru wierceń dla wykonania otworu wiertniczego został
przedstawiony na Rycinie nr 5.
Rycina nr 5
Przykładowy schemat zagospodarowania obszaru wierceń dla otworu wiertniczego.
4.2.2.2 . Faza realizacji prac wiertniczych
Prace wiertnicze wykonuje się zgodnie z Planem Ruchu, zatwierdzonym w drodze decyzji przez Dyrektora
Okręgowego Urzędu Górniczego. Plan Ruchu określa szczegółowy zakres i warunki prowadzenia prac
wiertniczych zgodnie z przepisami obowiązującej ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r.
(Dz. U. 11.163.981 ze zm.) wraz z przepisami wykonawczymi do tej ustawy. Cykl technologiczny prac
wiertniczych prowadzony jest w systemie ciągłym, tj. przez całą dobę. Prace obejmują proces wiercenia,
rurowania i cementowania rur okładzinowych. W przypadku nawiercenia złoża węglowodorów wykonuje się
prace udostępniające złoże (zabiegi stymulacyjne) oraz przeprowadza się próbną eksploatację złoża. Wszystkie
te zabiegi wykonuje się zgodniez Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961. z zm.).
Nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów i założeń ruchowych, sprawuje właściwy terytorialnie
Okręgowy Urząd Górniczy.
Faza realizacji prac wiertniczych obejmuje następujące działania:
32
1. Wykonywanie prac wiertniczych zgodnie z Planem Ruchu, który określa szczegółowo zakres i warunki
realizacji procesu wiercenia, rurowania i cementowania rur okładzinowych.
2. W przypadku nawiercenia złoża węglowodorów w zależności od potrzeby wykonuje się prace
udostępniające złoże w oparciu o wykonanie zabiegów stymulacyjnych (specjalnych) polegających na:
perforacji strefy złożowej, odciążeniu złoża z ciśnienia hydrostatycznego, uaktywnieniu złoża np. przez
kwasowanie, tłokowanie, szczelinowanie, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo
geologiczne i górnicze (Dz. U. 11.163.981 ze zm.) oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy,
a w szczególności Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach
górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 ze zm.).
3. Po wykonaniu prac udostępniających złoże i przeprowadzeniu testów produkcyjnych potwierdzających
pozytywne parametry złoża, przeprowadza się tzw. próbną eksploatację złoża w celu opracowania
dokumentacji określającej zasoby złoża.
4.2.2.3 Faza likwidacji prac wiertniczych
Zakres prac prowadzonych w fazie likwidacji jest uwarunkowany decyzją o ewentualnym, dalszym
wykorzystaniu otworu:
1. W przypadku przydatności odwiertu do późniejszej eksploatacji następuje jego zagłowiczenie
i zabezpieczenie. Wokół otworu powstanie tzw. strefa przyodwiertowa, o powierzchni maksymalnie do
kilkuset m2 (najczęściej kilkadziesiąt m2). Zagospodarowanie tej strefy odbywa się w ramach odrębnej
koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż. Uzyskanie takiej koncesji (a tym samym możliwość rozpoczęcia
i prowadzenia prac eksploatacyjnych w danej lokalizacji) jest przedmiotem oddzielnego postępowania
koncesyjnego przed Ministrem Środowiska i uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
2. W przypadku negatywnego wyniku prób złożowych otwór zostanie zlikwidowany przez wykonanie korków
cementowych celem oddzielenia horyzontów wodonośnych, oraz horyzontów perspektywicznych
w węglowodory. Zlikwidowany otwór będzie trwale oznaczony w terenie, zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny
otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 ze zm.) § 99 – 105.
3. Po wykonaniu prac zabezpieczających lub likwidacyjnych otworu wiertniczego, następuje demontaż
urządzenia wiertniczego i elementów zagospodarowania terenu wiertni. Czas trwania prac demontażowych
wynosi ok. 3 - 4 tygodnie.
4. Po likwidacji urządzenia wiertniczego ponownie wykonuje się badania środowiska wodno – gruntowego
w celu oceny ewentualnego zanieczyszczenia środowiska. Otrzymane wyniki wykorzystane są przy
opracowaniu projektu prac rekultywacyjnych.
5. Ostatnim elementem realizacji prac wiertniczych jest wykonanie prac rekultywacyjnych danego obszaru,
zgodnie z decyzją właściwego terytorialnie Starosty Powiatowego zatwierdzającą projekt prac
rekultywacyjno – ziemnych określającą ich kierunek, termin i zakres, zgodnie z zapisami ustawy o ochronie
gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205).
Natomiast w przypadku zanieczyszczenia produktami ropopochodnymi lub wyrządzenia szkody
w środowisku podejmowane są działania zgodnie z ustawą z dnia 13.04.2007r. o zapobieganiu szkodom
w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 210).
Podczas wszystkich faz wykonywania prac wiertniczych szacuje się następujące natężenie ruchu:
podczas prac montażowych i w czasie demontażu urządzenia wiertniczego nie więcej niż maksymalnie do
20 pojazdów na dobę,
w czasie wiercenia otworu maksymalnie do 3 samochodów na dobę.
33
4.3. Ryzyko wystąpienia awarii
Zgodnie z art. 248 ust. 2a pkt. 3 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska
(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1232 ze zm.) i z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2013 r.
w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje
o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej (Dz. U. z 2014r. poz. 1479), ze względu na ilości magazynowanych i znajdujących się w instalacji
substancji niebezpiecznych, przedmiotowe przedsięwzięcie polegające na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż
ropy naftowej i gazu ziemnego nie kwalifikuje się do zakładu o dużym ryzyku (ZDR), ani też do zakładu
o zwiększonym ryzyku (ZZR).
Realizacja prac geologicznych zgodnie z zatwierdzonymi projektami badań geofizycznych, czy wiertniczych,
przestrzeganie zasad postępowania z materiałami wybuchowymi, czy środkami chemicznymi stosowanymi
do zabiegów stymulacyjnych, a także dotrzymywanie wymaganych stref bezpieczeństwa, określanych
stosownymi przepisami w tym m.in.:
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. 03.
72.655),
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach
górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 ze zm.),
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie zagrożeń naturalnych
w zakładach górniczych (Dz. U. z 2013r. poz. 230),
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań
dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji
(Dz. U. 11.288.1696),
gwarantuje, że prowadzenie prac geologicznych będzie wykonywane w sposób bezpieczny dla ludzi
i środowiska przyrodniczego oraz będzie zabezpieczać przed ewentualnymi skutkami sytuacji awaryjnych.
Sytuacje awaryjne są incydentami, które nie powinny mieć miejsca podczas prawidłowej eksploatacji
inwestycji. Prawdopodobieństwo takiego zdarzenia w normalnych warunkach eksploatacyjnych jest znikomo
małe z uwagi na wysoki współczynnik bezpieczeństwa instalowanych urządzeń technologicznych, nadzór nad
pracą zainstalowanych urządzeń oraz stały monitoring procesu wiercenia przez osoby dozoru ruchu. Awarie
są jednak zdarzeniami losowymi, mogą je powodować czynniki zewnętrzne niezależne od sprawn ości
i niezawodności systemu. W związku z tym trudno je przewidzieć, określić ich skalę, zasięg oraz zagrożenia,
które będą ich następstwem. Skutki środowiskowe będące wynikiem awarii zależeć będą m.in. od takich
czynników jak: czas trwania awaryjnego zrzutu do środowiska, szybkość oraz trafność doboru działań
służących likwidacji awarii i jej skutków.
Ponadto PGNiG SA w ramach prowadzonych prac od momentu przygotowania terenu wiertni, aż do
zakończenia prac i likwidacji terenu, gwarantuje że stosowane operacje, wdrożone procedury kontroli
i monitorowania procesów, prowadzone audyty Wykonawców od etapu jego wyłonienia aż do odbioru prac,
dzięki funkcjonującym wymaganiom HSE (Health, Safety, Environment) dla robót geologicznych są prowadzone
w sposób bezpieczny dla środowiska.
4.3.1 Potencjalne sytuacje awaryjne mogące powstać podczas wykonywania prac geofizycznych
Najistotniejszymi zagrożeniami mogącymi zaistnieć w trakcie realizacji prac sejsmicznych jest zagrożenie
wybuchem, które związane jest z używaniem środków strzałowych stosowanych w jednej z metod
wzbudzania fali sejsmicznej. Niebezpieczeństwo występuje na wszystkich etapach posługiwania się
materiałem wybuchowym, poczynając od transportu, składowania, kończąc na jego stosowaniu. Detonacja
materiału wybuchowego (dynamitu) nastąpić może w wyniku zainicjowania zapalnikiem lub innym
materiałem o podobnych własnościach. Detonacji dużej ilości dynamitu towarzyszy emisja zanieczyszczeń do
34
powietrza oraz na skutek powstania ogromnej energii, deformacja terenu. Zasady posługiwania się środkami
strzałowymi regulowane są przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze, a przede wszystkim
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. 03.
72.655).
Planowane prace magnetotelluryczne i grawimetryczne oddziaływać będą na wszystkie elementy środowiska
w stopniu niewielkim, w sposób krótkotrwały i przejściowy.
4.3.2 Potencjalne sytuacje awaryjne mogące powstać podczas wykonywania prac wiertniczych
Najistotniejszymi zagrożeniami mogącymi zaistnieć w trakcie realizacji prac wiertniczych są zagrożenia typu
erupcyjnego, siarkowodorowego, wybuchowego, pożarowego lub wywołane awariami technicznymi.
Zagrożenie erupcyjne oznacza możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego erupcją wiertniczą rozumianą,
jako przypływ medium złożowego do otworu wiertniczego spowodowany naruszeniem równowagi między
ciśnieniem złożowym a ciśnieniem dennym. Zagrożenie to występuje szczególnie w czasie prowadzenia wierceń
poszukiwawczych za ropą naftową i gazem ziemnym, podczas przewiercania poziomów o wysokich gradientach
ciśnień złożowych. Zagrożenie to występuje również podczas dowiercania i udostępniania poziomów
zbiornikowych o anomalnie niskich ciśnieniach złożowych.
Dzięki wprowadzeniu nowoczesnych urządzeń wiertniczych, aparatury kontrolno - pomiarowej,
wysokociśnieniowych głowic przeciwerupcyjnych i eksploatacyjnych zagrożenie to, w aspekcie technicznym,
jest w coraz większym stopniu monitorowane.
Zagrożenie siarkowodorowe występuje w przypadku, gdy siarkowodór towarzyszy w warunkach naturalnych
wydobywanym węglowodorom.
W zakładach górniczych wydobywających ropę naftową lub gaz ziemny oraz zakładach prowadzących roboty
geologiczne mające na celu poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż tych kopalin zaliczeniu do jednej z czterech
kategorii zagrożenia siarkowodorowego podlegają otwory lub odwierty w rejonach o znanej wydajności
i koncentracji siarkowodoru.
Zagrożenie wybuchowe związane jest z wybuchowymi własnościami mieszaniny gazowo-powietrznej, która
może powstać przy uszkodzeniu lub rozhermetyzowaniu głowicy zabezpieczającej odwiert.
Zagrożenie pożarowe związane jest z:
palnymi własnościami węglowodorów,
lokalizacją wiertni w obszarach leśnych,
rodzajem materiałów, z których wykonane są elementy zagospodarowania wiertni,
rodzajem materiałów przechowywanych na terenie wiertni,
rodzajem i stanem instalacji elektrycznej, odgromowej, uziemiającej,
postępowaniem pracowników oraz przestrzeganiem porządku i czystości na terenie wiertni.
Awarie techniczne mogą wystąpić podczas wykonywania prac wiertniczych, udostępniających złoże oraz
próbnej eksploatacji. W wyniku awarii technicznych może dojść do:
wycieku płuczki,
wycieku paliwa ze zbiorników znajdujących się na terenie wiertni,
przedostania się do środowiska płynnych substancji uciążliwych np. komponentów płuczek,
wysokozmineralizowanych wód złożowych, cieczy stosowanych w zabiegach stymulacyjnych (np.
kwasowania, szczelinowania), ścieków socjalnych itp.
erupcji płynu złożowego.
Skutki zagrożeń i awarii
Najgroźniejsze skutki dla środowiska w przypadku ekstremalnym może spowodować erupcja płynu
złożowego, której efektem będzie skażenie środowiska gruntowo-wodnego. Niekontrolowana ucieczka lub
35
wybuch gazów może powodować przedostanie się do atmosfery znacznych ilości węglowodorów gazowych –
metanu i etanu, czy siarkowodoru towarzyszącego kopalinie, (jeśli naturalnie występuje w złożu). W celu
przeciwdziałania tym zagrożeniom otwory wiertnicze są zabezpieczone głowicą przeciwerupcyjną.
Jednocześnie są wyznaczone strefy zagrożenia, w których jest zabronione sytuowanie i używanie sprzętu,
urządzeń i instalacji stwarzających potencjalne niebezpieczeństwo wywołania pożaru lub wybuchu.
4.3.3 Przeciwdziałanie sytuacjom awaryjnym
Projektanci prac geologicznych stosują nowoczesne rozwiązania techniczne i technologiczne ze szczególnym
naciskiem na zapewnienie bezpieczeństwa ludziom i środowisku przyrodniczemu, do czego są także
zobowiązani przepisami Prawa Geologicznego i Górniczego.
Jednocześnie w celu przeciwdziałania i zapobiegania możliwością powstania zagrożeń stosuje się między innymi
następujące pośrednie i bezpośrednie metody działania:
a) metody pośrednie:
szkolenia prowadzone w specjalnym ośrodku Spółki w Krakowie, wyodrębnionym przy stacji ratowniczej
górnictwa naftowego,
wykonywanie prac geologicznych zgodnie z systemami zarządzania jakością, środowiskowego i bhp oraz
wytycznymi HSE,
wydawanie instrukcji i zarządzeń zakładowych w zakresie bezpieczeństwa i zasad prowadzenia robót
geologicznych,
utrzymywanie na terenie zakładu górniczego porządku i czystości, zwłaszcza w zakresie przechowywania
materiałów płuczkowych, łatwopalnych i wybuchowych.
b) metody bezpośrednie:
prace geologiczne, kierowane, nadzorowane i dozorowane są przez osoby posiadające odpowiednie
i wymagane prawem geologicznym i górniczym kwalifikacje,
organizacyjne wydzielenie służb przeciwpożarowych i ratownictwa górniczego,
używanie środków ochrony osobistej podczas wykonywania prac niebezpiecznych,
wyznaczenie punktów i dróg ewakuacji z terenu zagrożenia,
zapewnienie systemu łączności z jednostkami Straży Pożarnej, Pogotowia Ratunkowego i Policji,
dostęp do środków neutralizujących skażenie terenu,
postępowanie zgodne z zasadami Dokumentu Bezpieczeństwa, wymaganego przepisami Prawa geologicznego i
górniczego (tzn. zidentyfikowanie zagrożeń i ocena ryzyka z nim związanego oraz stosowanie środków
profilaktycznych).
5. Ewentualne warianty przedsięwzięcia
5.1 Podstawy wyboru wariantu
Analiza zróżnicowania wariantów: (a) proponowanego przez Spółkę, (b) alternatywnego racjonalnego, oraz (c)
najkorzystniejszego dla środowiska w przypadku przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu
i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego jest istotnie utrudniona. Trudność zróżnicowania
względem siebie wymienionych wyżej wariantów wynika z trzech aspektów: (a) metodologii poszukiwań, (b)
technologicznego, oraz (c) prawnego.
5.1.1 Aspekt metodologii poszukiwań
Specyfika prowadzenia planowanych prac poszukiwawczych polega na tym, że zanim Spółka podejmie
jakiekolwiek decyzje odnośnie realizacji nowych prac poszukiwawczych, z którymi wiążą się prace terenowe
(geofizyczne i wiertnicze), wcześniej wykonuje zakrojone na szeroką skalę prace studialne polegające na
reprocessingu i reinterpretacji archiwalnych materiałów geofizycznych. Prace studialne, mają doprowadzić do
wytypowania najbardziej perspektywicznych rejonów do ewentualnego przeprowadzenia nowych badań
36
terenowych w celu uszczegółowienia informacji geologicznej. W przypadku oznaczenia obiektów mogących
stanowić perspektywiczne struktury ze względu na występowanie złóż węglowodorów następuje faza
ekonomicznej oceny opłacalności przedsięwzięcia (projektu poszukiwawczego). Przeprowadza się symulację
ekonomiczną inwestycji, jeżeli jej wynik będzie pozytywny przystępuje się do planowania i projektowania
kolejnych prac geologicznych, rozpoznawczych i poszukiwawczych. Tym samym lokalizacja i zakres
poszczególnych prac poszukiwawczych są zdeterminowane występowaniem struktur geologicznych. Z tego
powodu badania geofizyczne przeprowadza się w obrębie danego obszaru często wielokrotnie, zawężając
kolejnymi badaniami wstępnie wytypowany obszar do najbardziej perspektywicznego.
Wyznaczone w projekcie badań linie profilowania geofizycznego nie mogą być w zasadniczy sposób zmienione,
choć są możliwe minimalne korekty, np. ze względów środowiskowych. W przypadku realizacji prac
wiertniczych ich lokalizacja jest wypadkową analizy wyników prac geofizycznych oraz rzeczywistych możliwości
lokalizacji w terenie uzależnionej od wielu czynników prawnych i środowiskowych. Nie są to jednak takie
zmiany, na których można zbudować inny wariant realizacji przedsięwzięcia. Ponadto otrzymanie wyniku
negatywnego na którymś z etapów prac powoduje zaniechanie dalszych działań.
5.1.2 Aspekt technologiczny
Prowadzenie prac poszukiwawczych jest oparte na pracach geofizycznych i wiertniczych dostarczających
danych do wszechstronnej analizy geologicznej. Przy poszukiwaniu złóż węglowodorów stosuje się najnowszą
światową technologię opartą na specjalistycznej wiedzy technicznej wykonywania poszczególnych prac oraz
efektach prac badawczo-rozwojowych ukierunkowanych na wzrost efektywności poszukiwawczej z jednej
strony i minimalizowanie oddziaływań na środowisko z drugiej strony. Dla stosowanych technologii
w poszukiwaniu złóż węglowodorów w zasadzie nie ma rozwiązań konkurencyjnych, na których można byłoby
określić wariant alternatywny.
W przypadku prac sejsmicznych można wyróżnić następujące metody wzbudzania fali sejsmicznej: vibroseis
oraz przy użyciu materiałów wybuchowych.
Należy jednak podkreślić, że zgodnie z dzisiaj stosowaną metodyką badań sejsmicznych wybór, jednej z metod
wzbudzania fali sejsmicznej jest uzależniony od warunków geologicznych i środowiskowych, zatem nie są to
alternatywne warianty prowadzenia badań sejsmicznych.
5.1.3 . Aspekt prawny
Poszukiwanie złóż węglowodorów jest przedsięwzięciem podlegającym licznym i rygorystycznym regulacjom, co
do prawa prowadzenia prac i zakresu poszukiwań (określone w warunkach koncesji) oraz sposobu
wykonywania prac geologicznych, (określonego przede wszystkim w ustawie Prawo geologiczne i górnicze
i w przepisach wykonawczych do tej ustawy, a w szczególności w przepisach Rozrządzenia Ministra Gospodarki
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania
przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
(Dz. U. 02.109.961 z zm.). W związku z powyższym, wskazane istotne ograniczenia prawne dotyczące warunków
prowadzenia prac poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów nie pozwalają na różnicowanie
poszczególnych wariantów realizacji przedmiotowego przedsięwzięcia w odniesieniu do stosowanej technologii
lub środowiska.
5.2 Najkorzystniejszy (optymalny) wariant realizacji przedsięwzięcia
Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że w praktyce nie ma możliwości wyznaczenia różnych
wariantów oraz dokonania porównania między wariantami: proponowanym przez Wnioskodawcę,
a alternatywnym racjonalnym i najkorzystniejszym dla środowiska. W związku z tym w przypadku
przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż węglowodorów wybór wariantu realizacji
przedsięwzięcia jest równoznaczny z wyborem najkorzystniejszego wariantu ze względu na użycie, najlepszej
dostępnej technologii, która jest efektem wieloletnich (i ciągle prowadzonych) prac badawczo - rozwojowych
37
ukierunkowanych na wzrost efektywności poszukiwawczej z jednej strony i minimalizowanie oddziaływań na
środowisko z drugiej strony.
W obrębie najkorzystniejszego wariantu prac, określonego w/w sposób można wyróżnić następujące etapy
działania:
1. W I etapie wykonuje się zakrojone na szeroką skalę prace studialne, analityczne polegające na
przeprowadzeniu reprocessingu i reinterpretacji archiwalnych materiałów geofizycznych w celu
wytypowania najbardziej perspektywicznych rejonów, w których mogą występować potencjalne struktury
i poziomy złożowe węglowodorów.
2. W II etapie po określeniu potencjalnych rejonów perspektywicznych przeprowadza się ocenę ekonomicznej
opłacalności przedsięwzięcia (projektu geologicznego). W ocenie uwzględnia się koszty wykonania prac
poszukiwawczych (badania geofizyczne, wykonanie prac wiertniczych i udostępniających złoże) oraz
możliwy efekt ekonomiczny eksploatacji złoża. Gdy wynik oceny jest pozytywny przystępuje się do
planowania i projektowania prac geologicznych.
3. W III etapie opracowuje się projekt prac geofizycznych dla wybranych wcześniej perspektywicznych rejonów
obszaru koncesji. Gwarancją dla wykonania zaplanowanych prac geofizycznych w najkorzystniejszym
wariancie dla środowiska, jest stosowanie najnowocześniejszej technologii oraz wdrożenie rozwiązań
organizacyjno - technicznych, których celem jest wykonanie prac w sposób jak najmniej ingerujący
w środowisko naturalne, w tym na terenach podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627), realizacja prac geofizycznych w ramach
opracowanego projektu realizacji tych prac będzie prowadzona pod nadzorem eksperta – przyrodnika.
4. W IV etapie dokonuje się wszechstronnej analizy otrzymanych wyników prac geofizycznych i na ich
podstawie wyznacza się obszary do wykonania prac wiertniczych, lub uszczegóławiających prac
geofizycznych. Gwarancją realizacji tego etapu w wariancie najkorzystniejszym dla środowiska jest na
obszarach chronionych wybór lokalizacji otworu wiertniczego przeprowadzony pod nadzorem eksperta
przyrodnika.
5. Podczas III i IV etapu prac dokonuje się uzgodnień i zawiera się umowy o udostępnieniu gruntu pod
wykonanie prac geologicznych z podmiotami dysponującymi tytułami prawnymi do nieruchomości
gruntowych, a w określonych przypadkach także w oparciu o decyzję o wyłączeniu gruntów z produkcji
rolnej lub leśnej – Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 03.02.1995 r. (t.j. Dz. U. y 2013r. poy.
1205). Ten sposób postępowania wpływa na ograniczenie powstania ewentualnych konfliktów społecznych
oraz uniknięcie dodatkowych, niemałych kosztów związanych z wykonaniem wierceń kierunkowych lub
zmian w przebiegu linii profili geofizycznych. Ponadto prace wiertnicze oraz prace sejsmiczne przy
zastosowaniu metody z użyciem materiałów wybuchowych lub wykonywania robót geologicznych na
głębokości większej niż 100 m są prowadzone na podstawie Planu Ruchu Zakładu Górniczego zgodnie
z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 11.163.981 ze zm.)
i wydanymi do niej aktami wykonawczymi. Plan ruchu zakładu górniczego przez określenie szczegółowych
przedsięwzięć niezbędnych do zapewnienia: bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pożarowego,
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zakładu górniczego, prawidłowej i racjonalnej gospodarki
złożem, ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi, zapobiegania szkodom i ich naprawiania,
gwarantuje użycie, najlepszej dostępnej technologii oraz minimalne oddziaływanie na środowisko.
Proces poszukiwania i rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego jest procesem ciągłym, rozwijającym
się w miarę pozyskiwania nowych informacji geologicznych. Tym samym nie można wykluczyć zarówno
konieczności korekty planowanych obecnie prac lub projektowania nowych, jak i zaniechania już prowadzonych
zaawansowanych prac, z powodu otrzymania negatywnych wyników na jakimkolwiek etapie ich realizacji. Stąd
trudność we wskazaniu na obecnym etapie prac geologicznych dokładnej ich lokalizacji. Jednocześnie
w przypadku pojawienia się nowych metod i rozwiązań technologicznych, które będą lepiej chroniły środowisko
zostaną one w miarę możliwości zastosowane w danym okresie koncesyjnym.
38
5.3 Opcja tzw. „zerowa”
W procesie poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów wariantem alternatywnym dla wariantu
optymalnego może być tylko wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia tzw. opcja „zerowa”.
Analizowanie tego wariantu dla przedsięwzięcia będącego celem publicznym, o tak specyficznym charakterze
oznaczałoby rozważanie celowości prowadzenia prac poszukiwawczych za złożami węglowodorów, co w dobie
światowego kryzysu energetycznego wydaje się trudne do uzasadnienia i niezgodne z jednym z głównych celów
przyjętej przez Rząd RP w dniu 10 listopada 2009 r. „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku” (M.P. Nr 2 poz.
11).
5.4 Opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku nie podejmowania przedsięwzięcia
W przypadku niepodejmowania realizacji prac poszukiwawczo-rozpoznawczych w obrębie koncesji PYZDRY
nie będą mieć miejsca oddziaływania towarzyszące tego rodzaju pracom. Na terenach przewidzianych do
przeprowadzenia badań geofizycznych oraz wykonania otworów poszukiwawczych i rozpoznawczych,
w okresie prowadzenie prac geologicznych nie ulegnie zmianie poziom emisji hałasu oraz substancji
zanieczyszczających do powietrza, nie powstaną odpady, które trzeba będzie poddać unieszkodliwieniu.
Nienaruszona zostanie także powierzchnia ziemi oraz szata roślinna w miejscach, w których miałyby być
prowadzone prace wiertnicze. Nie będą także miały miejsca, kolizje z obszarami podlegającymi ochronie
prawnej, w tym z obszarami Natura 2000. Nie wystąpią zarówno kolizje przestrzenne (formalne) z tymi
obszarami, ani też kolizje z konkretnymi celami ochronnymi (gatunkami, siedliskami), dla ochrony, których
obszary te utworzono. Niepodjęcie działań w zakresie poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów nie
spowoduje zakłóceń w rejonach prowadzonych prac, które mogą być przyczyną pewnego rodzaju
dyskomfortu (ograniczonego do czasu prowadzenia poszukiwań) dla mieszkańców żyjących w najbliższym
sąsiedztwie. Ograniczona zostanie natomiast również szansa na odkrycie nowych złóż, co przełożyć się może
na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju dzięki większemu niż dotychczas wydobyciu gazu
ziemnego i/lub ropy naftowej z krajowych złóż. Opisywane przedsięwzięcie polegające na poszukiwaniu
i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego zgodnie z art. 6 pkt. 8 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 10.102.651 ze zm.) należy do inwestycji celu publicznego, ponieważ
uwzględnia interes publiczny związany ze zwiększeniem dostępu do surowców energetycznych, co jest
istotne z punktu widzenia krajowego bilansu paliw. Jednocześnie jest jednym z głównych celów przyjętej
przez Rząd RP w dniu 10 listopada 2009 r. „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku” (M.P. Nr 2 poz. 11),
służących zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju.
Niepodejmowanie realizacji przedmiotowego przedsięwzięcia, a więc odstąpienie od realizacji prac
poszukiwawczo-rozpoznawczych za złożami węglowodorów w obrębie koncesji PYZDRY, może mieć
pośrednio negatywny wpływ na środowisko, tak w ujęciu globalnym jak i lokalnym, ponieważ ograniczy
dostęp do najbardziej ekologicznego nośnika energii spośród paliw kopalnych jakim jest gaz ziemny. Brak
możliwości udokumentowania spodziewanych złóż węglowodorów, pozbawi nasz kraj możliwości
zdywersyfikowania w najbliższej przyszłości źródeł dostaw surowców energetycznych. Prace poszukiwawcze
za węglowodorami są działalnością czasową, która wprawdzie przejściowo może spowodować pewne
zmiany, niektórych parametrów środowiskowych, ale stan ten jest krótkotrwały i w pełni odwracalny.
5.5 Czas trwania, częstotliwość i odwracalność oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
Powiązanie z innymi przedsięwzięciami, w tym kumulowanie się oddziaływań przedsięwzięć
znajdujących się na obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie
Prace związane z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż węglowodorów są realizowane tylko w ramach zakresu
rzeczowego i harmonogramu ustanowionego w decyzji koncesyjnej wydawanej przez Ministra Środowiska.
Realizacja tych prac w terenie trwa najczęściej od kilku do kilkunastu miesięcy z tą różnicą, że prace wiertnicze
39
są realizowane w tym samym miejscu, a prace geofizyczne na określonej przestrzeni np. sesja pomiarowa
parametrów sejsmicznych w danym punkcie pomiarowym trwa do 5 minut.
Na danym obszarze nie wystąpi efekt kumulowania się przedsięwzięć tego samego rodzaju. Kumulacja
oddziaływań z innymi istniejącymi przedsięwzięciami w przypadku prac geofizycznych w zasadzie nie powinna
występować z uwagi na krótki czas badań w danym punkcie pomiarowym i emisją hałasu porównywalną
z prowadzeniem prac w gospodarce rolnej i leśnej.
W przypadku prac wiertniczych również nie powinna wystąpić kumulacja oddziaływania z innymi
przedsięwzięciami. Miejsce prowadzenia prac wiertniczych jest z reguły oddalone od lokalizacji innych
przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko, ze względu na wymagania Ustawy Prawo geologiczne
i górnicze oraz aktów wykonawczych do niego.
Tak jak wskazano wyżej, realizacja prac geologicznych w terenie trwa do kilkunastu miesięcy. Z uwagi na sposób
prowadzenia prac, prace geofizyczne nie powodują trwałej, negatywnej ingerencji w środowisko naturalne
(patrz prezentacja prac geofizycznych, załącznik nr 4 do niniejszej KIP). Skutki realizacji prac geofizycznych są
w pełni odwracalne. Podobnie można w zasadzie powiedzieć o skutkach wykonania prac wiertniczych,
ponieważ po ich przeprowadzeniu, obszar wierceń jest poddawany rekultywacji w celu odtworzenia dotychczas
istniejących ekosystemów przyrodniczych (patrz prezentacja prac wiertniczych, załącznik nr 4 do niniejszej KIP).
Jeżeli zostanie odkryte złoże to ewentualna możliwość jego przyszłej eksploatacji jest przedmiotem oddzielnego
postępowania w sprawie udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż. W związku z postępowaniem
o wydanie takiej koncesji właściwy organ przeprowadza odrębną ocenę oddziaływania na środowisko
planowanego przedsięwzięcia, która kończy się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
realizacji przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu i zagospodarowaniu złóż węglowodorów.
6. Przewidywane ilości wykorzystywanej wody, surowców, materiałów, paliw oraz energii
Wykonywanie prac geologicznych w terenie powoduje zużycie pewnych ilości wody, paliw i energii. Podane
ilości mogą mieć jedynie charakter szacunkowy, ponieważ zależą od warunków terenowych i geologicznych,
a w konsekwencji przyjętej technologii.
6.1 Prace geofizyczne
Realizacja prac geofizycznych w głównej mierze odbywa się przy wykorzystaniu energii wytwarzanej przez
silniki wysokoprężne, w które wyposażony jest specjalistyczny sprzęt geofizyczny. Przewiduje się następujące
zużycie:
wody
– około 10 m3/dobę,
oleju napędowego
– około 600 l/dobę,
etyliny
– około 260 l/dobę.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 124 pkt. 10 ustawy z dnia 18 lipca 2001r., Prawo wodne,
pobór i odprowadzenie wód w związku z wykonywaniem odwiertów lub otworów strzałowych
wykonywanych przy użyciu płuczki wodnej na cele sejsmiczne nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego.
6.2 Prace wiertnicze
Realizacja prac wiertniczych związana jest ze zużyciem pewnych ilości wody, paliw i energii oraz różnych
substancji chemicznych.
Na etapie wiercenia otworu wiertniczego przyjmuje się następujące szacunkowe średnie zużycie:
wody – 30 m3/dobę
paliw i energii wg Tabeli nr 3
Szacunkowe średnie zużycie wody w ilości 30 m3/dobę nie obejmuje wody przeznaczonej do zabiegów
specjalnych. W przypadku zastosowania zabiegów specjalnych dodatkowo przewiduje się zużycie około 500 m 3
wody na wykonanie zabiegów w jednym otworze wiertniczym.
40
Tabela nr 3
Średnie zużycie paliw w czasie wykonywania otworu wiertniczego
Urządzenie wiertnicze o napędzie
Rodzaj nośnika energii
w czasie wykonywania otworu wiertniczego
spalinowym
elektrycznym
olej napędowy
4600 kg/dobę
690 kg/dobę
olej silnikowy
40 l/dobę
7 l/dobę
olej przekładniowy
20 l/dobę
20 l/dobę
olej hydrauliczny
15 l/dobę
12 l/dobę
smary
2 kg/dobę
1 kg/dobę
szacunkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną
1,2 MW/h
7,2 MW/h
Stosowana podczas wierceń technologia zakłada kontrolowane i racjonalne zużycie wody. Do sporządzania
płuczki wiertniczej jest prowadzona bardzo oszczędna gospodarka wodą, której pobór jest opomiarowany. Typ
płuczki dla danego wiercenia dobiera się w zależności od warunków geologiczno-technicznych, a parametry
określonej płuczki muszą odpowiadać wymaganiom technologii danego wiercenia. Za dobór płuczek
odpowiada serwis płuczkowy. Najczęściej stosowanymi składnikami do sporządzenia płuczki wiertniczej (poza
fazą płynną stanowiącą od 60–80 %) są:
naturalne minerały takie jak dolomit, baryt, materiały ilaste (płuczki bentonitowe),
organiczne polimery naturalne modyfikowane chemicznie, którymi są środki skrobiowe i celulozowe oraz
biopolimery,
organiczne polimery syntetyczne, najczęściej pochodne akrylonitrylu lub kwasu akrylowego,
związki chemiczne pochodzenia roślinnego, mineralnego lub syntetycznego np. lignosulfoniany,
fosforany, środki powierzchniowo-czynne (SPCz), środki odpieniające i smarne, biocydy,
nieorganiczne środki chemiczne, np. sole, zasady.
W danym procesie wiercenia najczęściej dorabia się określone porcje płuczki, które dodaje się do obiegu
płuczki, stosownie do postępu wiercenia i warunków techniczno – geologicznych występujących w otworze,
a w określonych przypadkach przeprowadza się również wymianę płuczki wiertniczej. Parametry płuczki
wiertniczej (w tym ilość i skład) dla danego otworu wiertniczego są określone w projekcie prac geologicznych i
Planie Ruchu Zakładu Górniczego.
Stosowana praktyka wierceń z zamkniętym obiegiem płuczki wiertniczej powoduje, że w trakcie wiercenia
otworu (w danym interwale) wymagana jest tylko regulacja zawartości fazy stałej w płuczce. Redukuje to
znacznie ilości zużywanej w trakcie wiercenia wody i składników płuczki. Całkowita ilość płuczki zużytej
podczas wiercenia otworu zależy od średnicy i długości otworu. Dla typowej konstrukcji otworu wiertniczego
przyjmuje się, że zużywane będzie około 180 do 250 litrów płuczki na metr bieżący wierconego otworu.
Płuczka wiertnicza wykorzystana na danym otworze wiertniczym, w zależności od trwałości i własności fizykochemicznych może być także użyta na innych otworach wiertniczych przy zbieżności budowy geologicznej
i harmonogramu prac. Możliwość ponownego wykorzystania płuczki wiertniczej wynika z dotychczasowej
praktyki i jest przede wszystkim związana z wysokimi kosztami jej sporządzenia. Z tego powodu, każda
potencjalna możliwość wykorzystania płuczki, przy innych wierceniach jest rozważana, w szczególności, jeżeli
w danym rejonie wierci się jednocześnie kilka otworów. Płuczkę wiertniczą przewozi się specjalistycznym
sprzętem typu beczkowozy, zbiorniki.
7. Rozwiązania chroniące środowisko
Prace geologiczne prowadzone w celu poszukiwania i rozpoznania złóż węglowodorów związane są
z bezpośrednią ingerencją w środowisko przyrodnicze, w związku z tym, jak każda tego typu działalność
wywierają one na to środowisko określony wpływ, którego mimo zastosowania szeregu rozwiązań
zabezpieczających i ograniczających nie można do końca uniknąć. Stosowanie nowoczesnych rozwiązań
z zakresu technologii, techniki i organizacji prac, a także przestrzeganie wymogów prawa ochrony
środowiska, prawa geologicznego i górniczego, przepisów ppoż. i BHP pozwala w praktyce na osiąganie
41
wysokiego stopnia zabezpieczenia środowiska, ochrony zdrowia i życia ludzi przed negatywnymi
oddziaływaniami prac geofizycznych i wiertniczych, jak również zabiegów stymulacyjnych, czy próbnej
eksploatacji. Prace geologiczne prowadzone są głównie na terenach mało zmienionych antropogenicznie,
charakteryzujących się często wysokimi walorami środowiskowymi, w tym nie rzadko dużą wrażliwością na
potencjalne zmiany. Dlatego istotnym w podejmowaniu decyzji lokalizacyjnych na etapie planowania prac
jest dobre rozpoznanie najistotniejszych elementów środowiska, przy jednoczesnym zachowaniu, jak
najszerszych możliwości rozpoznania budowy badanego ośrodka geologicznego.
W niniejszym rozdziale przedstawiono dwa aspekty dotyczące ochrony środowiska: oddziaływanie
i rozwiązania mające chronić środowisko przed negatywnymi skutkami tego oddziaływania.
W pierwszym aspekcie zagadnień dotyczących ochrony środowiska, przedstawiono potencjalne
oddziaływanie prac geologicznych na środowisko w dwóch ujęciach:
Pierwsze – wywieranie potencjalnego oddziaływania poszczególnych typów prac geologicznych
(geofizyka, wiercenia) na wybrane elementy środowiska.
Drugie – jakie potencjalnie znaczące oddziaływanie na środowisko, wywiera bezawaryjna realizacja prac
geologicznych (geofizycznych i wiertniczych), prowadzonych zgodnie z techniką górniczą oraz przepisami
i instrukcjami szczegółowymi regulującymi sposób prowadzenia tego typu prac przy zachowaniu zasad
ochrony środowiska, w tym ochrony obiektów przyrodniczych objętych ochroną prawną oraz w jakim
stopniu ingerencja w środowisko przez emisje towarzyszące pracom poszukiwawczym i rozpoznawczym
może wpływać na jakość poszczególnych geokomponentów, w tym tych, które decydują o statusie
terenów podlegających ochronie.
W drugim aspekcie zagadnień dotyczących ochrony środowiska, przedstawiono przyjęte przez
wnioskodawcę rozwiązania chroniące środowisko w czasie realizacji danych typów prac geologicznych
(geofizyka, wiercenia) w poszczególnych fazach procesu inwestycyjnego: przygotowania, realizacji
i likwidacji.
7.1 Opis potencjalnych oddziaływań prac geologicznych na środowisko
7.1.1 Opis potencjalnych oddziaływań prac geologicznych na wybrane elementy środowiska
7.1.1.1 Opis potencjalnych oddziaływań prac geofizycznych na wybrane elementy środowiska
Prace geofizyczne ze względu na krótki okres wykonywania badań w danym punkcie pomiarowym trwającym
maksymalnie do kilku godzin, gdzie pojedyncza sesja pomiarowa przy pracach sejsmicznych trwa do 5 minut,
nie powodują trwałej, negatywnej ingerencji w środowisko naturalne, a ich skutki są w pełni odwracalne.
Jednak przemieszczanie się taboru geofizycznego, wiercenie otworów dla potrzeb badań sejsmicznych,
wzbudzanie i odbiór fal sejsmicznych, może w środowisku powodować oddziaływanie na następujące elementy
środowiska:
1) Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne jest związane z:
a) przejazdem samochodów taboru geofizycznego wzdłuż linii profili geofizycznych;
b) pracą urządzeń w terenie np. wibratorów, wiertnic do wykonania otworów dla potrzeb badań
sejsmicznych;
c) rozruchem silników samochodowych na terenie bazy geofizycznej przed każdorazowym wyjazdem
taboru geofizycznego w teren.
Wielkość emisji do atmosfery towarzysząca tego rodzaju pracom nie odbiega od emisji zanieczyszczeń
z urządzeń mechanicznych stosowanych w trakcie prowadzonych z większą intensywnością prac
budowlanych, rolnych czy leśnych.
2) Oddziaływanie na powierzchnię ziemi przez:
a) wywieranie nacisku płyty wibratora w gruntach luźnych, niespoistych, podmokłych lub po dłuższych
opadach deszczu, może powodować powstanie kolein i wgnieceń o głębokości kilku centymetrów;
b) wiercenie otworów dla potrzeb badań sejsmicznych (w tym również badań SMP) oraz użycie
materiałów wybuchowych może w następstwie powodować niewielkie deformacje terenu;
42
c) drgania gruntu w konsekwencji, których mogą powstać spękania, naruszenia i osłabienia budowli
i konstrukcji budowlanych oraz mogą być wywołane, procesy osuwiskowe w obrębie np. luźno
usypanych skarp.
d) uziemienie elektrod oraz zakopanie sond magnetycznych w płytkich dołkach w ramach badań
magnetotellurycznych, może naruszać wierzchnią warstwę terenu.
Powstające w wyniku realizacji prac geofizycznych zmiany i deformacje terenu są niewielkie i dotyczą
warstwy przypowierzchniowej. Ponadto skutki tego oddziaływania są porównywalne do oddziaływania
sprzętu rolniczego i stosowanego w gospodarce leśnej. Tereny zagrożone osuwiskami są wyłączone z prac
sejsmicznych, a w celu ochrony obiektów i konstrukcji budowlanych przed negatywnym oddziaływaniem
drgań gruntu zachowuje się odpowiednie strefy ochronne zgodnie z obowiązującymi przepisami.
3) Oddziaływanie na stosunki wodne może być spowodowane wierceniem otworów dla potrzeb badań
sejsmicznych i niewłaściwą obsługą maszyn i urządzeń, co może wywołać:
a) zanieczyszczenie substancjami ropopochodnymi środowiska gruntowo – wodnego;
b) zanik (ucieczkę) wód w pobliskich ujęciach wody;
c) powstanie samowypływów;
d) połączenie poszczególnych poziomów wodonośnych.
e) Tankowanie samochodów osobowych, terenowych i ciężarowych wchodzących w skład grupy
geofizycznej, w tym vibroseisów jest prowadzone na ogólnie dostępnych stacjach paliw. W przypadku
serwisowania i tankowania vibroseisów na terenie bazy, paliwo dowożone jest w szczelnych kanistrach
(w ilości potrzebnej do jednorazowego zatankowania pojazdu), przechowywanych tymczasowo
w zamkniętych kontenerach. Ponadto baza taboru geofizycznego wyposażona jest w sorbenty, chłonne
czyściwo na wypadek ewentualnych rozlewów. Do prac używane są tylko pojazdy sprawne technicznie.
Przed wykonaniem otworów wiertniczych dla potrzeb badań sejsmicznych i po ich likwidacji kontroluje
się poziom zwierciadła wody w pobliskich ujęciach wody w promieniu ok. 250 m. Zabezpieczeniem przed
łączeniem się poziomów wodonośnych jest przeprowadzenie likwidacji otworów wiertniczych
wykonywanych dla potrzeb badań sejsmicznych, zgodnie z zasadami techniki górniczej w sposób
odpowiedni do istniejących warunków geologicznych (likwidacja z użyciem urobku wiertniczego, iłu lub
cementu). Prace likwidacyjne prowadzi się pod nadzorem hydrogeologa wykonawcy prac sejsmicznych.
W przypadku powstania samowypływu lub ucieczki wody powiadamia się Okręgowy Urząd Górniczy.
4) Oddziaływanie na klimat akustyczny w rejonie prac geofizycznych związane jest głównie
z przemieszczaniem się pojazdów i urządzeń mechanicznych wzdłuż profili geofizycznych, a także
pomiędzy bazą, a profilami. Najwyższy poziom hałasu, przekraczający niekiedy wartości 90 dB, ma
miejsce w momencie opuszczania bazy samochodowo-sprzętowej przez grupę geofizyczną, a także
w punkcie wzbudzania fali sejsmicznej. Powroty urządzeń i samochodów do bazy po badaniach rozłożone
są zwykle w czasie, stąd hałas towarzyszący im jest znacznie mniejszy. W ramach badań
magnetotellurycznych, w trakcie cyklu pomiarowego trwającego ok. 1 godziny może występować
zagrożenie hałasem spowodowane pracą generatora (ok. 70 dB). Jednakże metodyka pomiarów CSAMT
pozwala na lokalizowanie układu prądowego (TXU-30 + generator) w miejscach gdzie ich praca nie będzie
uciążliwa dla środowiska naturalnego, tj. ludzi i zwierząt.
W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania hałasu, realizowanie prac geofizycznych będzie się
odbywało wyłącznie w porze dziennej, wzdłuż wyznaczonych profili wzbudzania geofizycznego. Ponadto
generowany hałas nie jest zwykle większy od hałasu towarzyszącego przemieszczającym się po drogach
lokalnych środkom transportu, a także pracy maszyn i urządzeń wykorzystywanych w gospodarce leśnej
i rolnej.
5) Oddziaływanie na szatę roślinną i zwierzęta może być wywołane przemieszczaniem się taboru
geofizycznego w obszarach rolnych i leśnych, gdzie mogą zostać uszkodzone uprawy, runo leśne, podszyt
leśny, a także może być zakłócony rytm dobowy zwierząt, w tym w okresie rozrodu i lęgowym ptaków.
W celu ograniczenia tych negatywnych oddziaływań przebieg linii operacyjnych projektuje się przy
możliwie jak największym wykorzystaniu istniejącej w rejonie badań sieci dróg lokalnych, polnych,
duktów i przecinek leśnych oraz leśnych pasów przeciwpożarowych. Na terenach podlegających ochronie
43
zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) oraz
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej
zwierząt, (Dz. U. 2011 nr 237 poz. 1419), realizacja prac geofizycznych w ramach opracowanego projektu
realizacji tych prac będzie prowadzona pod nadzorem eksperta – przyrodnika. W miarę możliwości prace
będą planowane w takim terminie, aby umożliwić miejscowej ludności zebranie plonów, za powstałe
szkody w uprawach w ramach umowy z podmiotem dysponującym tytułem prawnym do danej
nieruchomości gruntowej będzie wypłacane odszkodowanie.
Wycinka drzew i krzewów w przypadku realizacji prac geofizycznych nie jest przewidywana. W szczególnych
przypadkach, jeżeli takie działanie będzie konieczne, to będzie ono przeprowadzone zgodnie
z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
Przejazd taboru geofizycznego w tym vibroseis w bezpośredniej bliskości pni i koron drzew oraz krzewów
będzie się odbywał z zachowaniem szczególnej ostrożności.
W przypadku realizacji prac wiertniczych przygotowanie terenu pod inwestycję może wymagać wycinki
drzew i krzewów, która odbywa się zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z dnia 16.04.2004r. (t.j. Dz. U.
z 2013r. poz. 627) oraz ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 03.02.1995 r. (t.j. Dz. U. z 2013r.
poz. 1205). Lokalizacja prac wiertniczych uwzględnia również ochronę strefową chronionych gatunków
ptaków. Jednocześnie po zakończeniu prac wiertniczych zgodnie z obowiązującymi przepisami jest
wykonywana rekultywacja.
6) Oddziaływanie na elementy środowiska objęte ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody, w tym
obszary Natura 2000
Zakres oddziaływania na obszary objęte ochroną prawną będzie podobny jak na ww. elementy
środowiska. Skuteczną ochronę tych obszarów zapewni:
a) wyłączenie z obszaru wzbudzania fali sejsmicznej terenów rezerwatów przyrody;
b) prowadzenie prac geofizycznych pod nadzorem przyrodniczym w obrębie obszarów objętych
ochroną prawną, w tym w obszarach Natura 2000, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania
tych prac na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt stanowiących przedmiot ochrony
w granicach obszarów Natura 2000.
Sama kolizja z obszarami objętymi ochroną prawną nie musi koniecznie wiązać się z utratą ich cennych
wartości, czy powodowaniem zakłóceń w funkcjonowaniu ekosystemów, co skutkowałyby
nieodwracalnymi zmianami w zagęszczeniu gatunków i siedlisk objętych ochroną, tym bardziej, że
intensywność i szkodliwość tego oddziaływania będzie przedmiotem oceny osoby sprawującej nadzór
przyrodniczy.
7) Oddziaływanie na zagospodarowanie terenu i społeczeństwo może być spowodowane przemieszczaniem
się sprzętu geofizycznego wzdłuż linii profili geofizycznych przebiegających często w pobliżu rozproszonej
zabudowy mieszkaniowej, a także pomiędzy bazą grupy geofizycznej, a wyznaczonym terenem badań
i może powodować:
a) uciążliwość dla mieszkających na tym terenie ludzi;
b) wpływać na stan konstrukcji budowlanych i infrastruktury technicznej (gazociągów, wodociągów, kabli
energetycznych, linii telekomunikacyjnych, dróg).
Zabezpieczeniem przed negatywnym oddziaływaniem realizowanych prac geofizycznych będzie:
Przeprowadzenie uzgodnień i zawarcie umowy wykonawcy prac geologicznych z podmiotem
dysponującym tytułem prawnym do danej nieruchomości gruntowej.
W celu ochrony obiektów i konstrukcji budowlanych oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską
przed negatywnym oddziaływaniem drgań gruntu będzie przestrzeganie odpowiednich stref ochronny
zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Prowadzenie prac geofizycznych wyłącznie w porze dziennej.
Wprowadzane ograniczenia ruchu taboru geofizycznego w godzinach tzw. szczytów komunikacyjnych,
(a przede wszystkim w porach dnia, kiedy dzieci pokonują drogę do szkoły i ze szkoły do domu).
44
W celu zmniejszenia uciążliwości emisji zapylenia, zwłaszcza przy poruszaniu się pojazdów po drogach
gruntowych, żużlowych lub wysypanych tłuczniem liczba przemieszczających się w jednym czasie pojazdów
zostanie ograniczona, a także pojazdy będą poruszały się z mniejszą prędkością.
7.1.1.2 Opis potencjalnych oddziaływań prac wiertniczych na wybrane elementy środowiska
Realizacja prac wiertniczych jest uzależniona od wyników prac geofizycznych, pozwalających na zlokalizowanie
potencjalnego miejsca nagromadzenia węglowodorów. Na etapie wykonywania prac wiertniczych jest możliwe
czasowe (4 - 5 miesięcy) pogorszenie równowagi w funkcjonowaniu ekosystemów. Jest to stan stosunkowo
krótkotrwały, obejmujący niewielki obszar, o powierzchni około 1-3 ha dla realizacji otworu wiertniczego.
Zakres potencjalnego oddziaływania prac wiertniczych na środowisko:
1) Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne w ramach wykonywania prac wiertniczych będzie miało miejsce
we wszystkich fazach realizacji inwestycji
a) pracom związanym z budową i likwidacją wiertni będzie towarzyszyć emisja spalin powst ających
podczas pracy ciężkiego sprzętu oraz środków transportu;
b) w trakcie wykonywania prac niwelacyjnych oraz składowaniu i przemieszczaniu materiałów pylastych
może następować chwilowy wzrost zapylenia o niewielkim, lokalnym zasięgu, który może być nasilony
zwłaszcza przy prowadzeniu prac w okresach bezdeszczowych, suszy oraz przy silnym wietrze, jednak
uciążliwości te występować będą tylko w okresie budowy wiertni;
c) pracom wiertniczym w fazie realizacji towarzyszyć będzie emisja pyłów i gazów do powi etrza
atmosferycznego, której źródłami będzie emisja niezorganizowana i niezorganizowana:
Niezorganizowana emisja komunikacyjna – związaną z ruchem pojazdów. Stopień koncentracji
zanieczyszczeń komunikacyjnych będzie zależny od intensywności ruchu samochodowego.
Zorganizowana emisja pochodząca z:
kotłowni technologicznej do ogrzewania pomieszczeń oraz wody,
eksploatacji agregatów prądotwórczych.
d) w trakcie testów produkcyjnych i próbnej eksploatacji towarzyszyć będzie emisja pyłów i gazów do
powietrza atmosferycznego, której źródłami będzie emisja niezorganizowana i zorganizowana:
Niezorganizowana emisja komunikacyjna – związaną z ruchem pojazdów. Stopień koncentracji
zanieczyszczeń komunikacyjnych będzie zależny od intensywności ruchu samochodowego.
Niezorganizowana emisja pochodni (tzw. „świeczka”). Pochodnia jest to instalacja służąca do
okresowego odprowadzania gazu o parametrach niehandlowych (tj. gazu ziemnego
towarzyszącego ropie naftowej), spalanego u jej wylotu przy swobodnym dostępie powietrza. Na
pochodnię jest kierowany nadmiar gazu towarzyszący procesowi opróbowania złoża oraz
zabiegom specjalnym zmierzającym do udostępnienia odkrytego złoża ropy naftowej, a także
zrzuty występujące w czasie awaryjnego lub planowego wyłączenia poszczególnych elementów
instalacji technologicznych. Celem spalania gazu na pochodni jest uniknięcie bezpośredniego
wprowadzania do atmosfery składników gazu ziemnego, z których główny składnik – metan, jest
gazem w znacznie większym stopniu sprzyjającym powstawaniu efektu cieplarnianego, aniżeli
zawarty w spalinach dwutlenek węgla. Spalanie gazu ziemnego na pochodni jest sposobem
zapobiegania emisji metanu do powietrza w ok. 98% (ze względu na występujące niekorzystne
zjawiska pogodowe i zanikanie płomienia). Emisja z pochodni jest emisją niezorganizowaną, która
nie podlega pod obowiązek uzyskania pozwolenia sektorowego ani zgłoszenia instalacji. Spalanie
gazu na pochodni jest dopuszczalne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki
z 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających
kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. z 2002 r., Nr 109, poz. 961. z zm.). W pochodni nie ma
możliwości precyzyjnego pomiaru ilości i składu spalin stanowiących mieszaninę z powietrzem.
Wprowadzanie gazów i pyłów odbywa się zatem bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celów
środków technicznych, bezpośrednio w powietrzu, w sposób niezorganizowany. Nie jest to
45
energetyczne, ani inne niż energetyczne spalanie paliwa gazowego. W związku z powyższym,
a także zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie
przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga
pozwolenia (Dz. U. z 2010r. Nr 130, poz. 881) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia
2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia
(Dz. U. z 2010r. Nr 130, poz. 880), pochodni (tzw. „świeczki”) nie można zakwalifikować ani do
instalacji wymagających pozwolenia, ani też wymagających zgłoszenia. Spalanie gazu zrzutowego
w pochodni ma na celu zapobiegnięcie bezpośredniego wprowadzania do atmosfery składników
surowego gazu ziemnego, tj. metanu i wyższych od metanu węglowodorów, a także innych
składników gazu ziemnego, jeśli takie występują w gazie, np. siarkowodoru.
Zorganizowana emisja pochodząca z:
kotłowni technologicznej do ogrzewania pomieszczeń oraz wody,
eksploatacji agregatów prądotwórczych.
Przeprowadzane analizy emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego wykazują, że są dotrzymane
wszystkie dopuszczalne wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, które mogą zaistnieć w wyniku
wykonywania potencjalnych prac wiertniczych /załącznik nr 5/.
2) Oddziaływanie na powierzchnię ziemi ogranicza się do zajęcia terenu pod obiekty wiertni i budowę dróg
dojazdowych, w związku, z czym następuje czasowa zmiana dotychczasowego użytkowania terenu
związana z pracami niwelacyjnymi obejmującymi również wycinkę drzew i krzewów, zgodnie
z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. Przekształcenia obejmują zwykle teren o powierzchni
około 1 - 3 ha w przypadku organizacji wiertni oraz pas drogi dojazdowej o szerokości od 3 - 3,5 m
i długości uzależnionej od usytuowania wiertni w stosunku do najbliższej drogi publicznej.
Operacje technologiczne prowadzone w trakcie wiercenia otworu oraz udostępniania złoża, do których
należą:
a) magazynowanie paliw;
b) magazynowanie materiałów służących do sporządzania płuczki wiertniczej oraz do przeprowadzania
zabiegów cementowania;
c) sporządzanie płuczki;
d) odprowadzanie odpadów i ścieków wiertniczych (zużytej płuczki i zwiercin) do zbiorników;
e) oczyszczanie płuczki;
f) odbiór płynów złożowych i gromadzenie ich w przewoźnych zbiornikach (na etapie testów
produkcyjnych i próbnej eksploatacji);
mogą być źródłem incydentalnych niewielkich skażeń terenu wiertni, zwłaszcza produktami
ropopochodnymi, płuczkami ,czy innymi cieczami, spowodowanym niezbyt dokładnie wykonanym
uszczelnieniem podłoża lub mechanicznym uszkodzeniem izolacji, (np. pęknięcie płyt betonowych, brak
dostatecznej skuteczności danego zabezpieczenia).
Zabezpieczeniem przed tego typu zagrożeniami jest:
Właściwy przebieg prac budowlano-montażowych na etapie przygotowania wiertni.
Właściwa izolacja podłoża placu wiertni.
Prowadzenie prac wiertniczych zgodnie z reżimem technologicznym według opracowanego
i zatwierdzonego Planu Ruchu.
Dbanie załogi wiertni o prawidłowy przebieg wszystkich operacji realizowanych na terenie wiertni.
Szybkie usuwanie ewentualnych rozlewów, przez zastosowanie materiałów absorbujących jak
diatomit lub tkanin absorbujących, co powinno całkowicie zapobiec jakimkolwiek zanieczyszcz eniom
środowiska gruntowo - wodnego.
Do magazynowania paliwa (głównie oleju napędowego) na terenie wiertni służą robocze zbiorniki stalowe
o pojemności od 20 – 30 m3 dwupłaszczowe, pracujące w obiegu zamkniętym. Zbiorniki te posiadają atesty
ciśnieniowe, co dwa lata podlegają rewizji wewnętrznej, a co pięć lat próbie ciśnieniowej. Zbiornik ustawia
się w obwałowaniu o wysokości około 0,5 m, spód i brzegi obwałowania izolowane są folią olejoodporną,
46
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 18 września 2001r. w sprawie warunków
technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać zbiorniki bezciśnieniowe i niskociśnieniowe
przeznaczone do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych (Dz. U. 01.113.1211 ze zm.).
3) Oddziaływanie na stosunki wodne może być spowodowane przez:
a) łączenie się przewiercanych poziomów wodonośnych;
b) pobór wody na potrzeby technologiczne;
c) wody opadowe i roztopowe spływające z placu wiertni;
d) wycieki olejów i paliw.
Zabezpieczeniem przed tego typu zagrożeniami będzie:
W celu zabezpieczenia przed łączeniem i zanieczyszczeniem przewiercanych poziomów wodonośnych
otwór wiertniczy będzie rurowany, a przestrzeń między rurami a ścianą otworu będzie cementowana.
Płuczka wiertnicza i wszystkie płyny używane do zabiegów intensyfikacyjnych są przygotowywane
i używane w systemowych obiegach zamkniętych gwarantujących pełną szczelność.
Proces wydobycia kopaliny prowadzony w ramach próbnej eksploatacji odbywa się zgodnie
z wymaganiami Ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze wraz z aktami wykonawczymi (tj.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961. z zm.) w ramach koncesji
poszukiwawczej i rozpoznawczej.
Na placu wiertni zostanie wydzielona tzw. strefa brudna, najbardziej narażona na zanieczyszczenia
substancjami ropopochodnymi i innymi, odseparowana od pozostałej części placu systemem
drenarskim. Woda systemem drenarskim zostanie odprowadzona do szczelnego zbiornika
ewaporacyjnego i wykorzystywana do sporządzania płuczki lub przekazywana uprawnionemu odbiorcy
do utylizacji.
W przypadku wystąpienia zanieczyszczenia placu wiertni produktami ropopochodnymi do usuwania
zanieczyszczeń stosowane będą materiały sorpcyjne (np. diatomit).
Woda do celów technologicznych, będzie dowożona na teren wiertni beczkowozami, bądź cysternami
z pobliskiego ujęcia wody, bądź z sieci wodociągowej. Pobór wody z sieci wodociągowej będzie możliwy
po podpisaniu odpowiedniej umowy z właścicielem sieci, a w przypadku ujęcia wody najpierw możliwość
poboru wody będzie musiała być uzgodniona z właścicielem ujęcia (po ocenie wydajności ujęcia
i możliwości zasobowych). Pobór wody będzie w każdym przypadku opomiarowany.
Na czas prac na wiertni, woda będzie magazynowana w specjalnie do tego celu przygotowanych
zbiornikach metalowych, ziemnych, zwykle ustawionych przy urządzeniach serwisu płuczkowego. Jej
ilość będzie uzupełniana w zależności od zapotrzebowania w procesie wiercenia otworu, a następnie
wykonania zabiegów specjalnych.
Obecnie Inwestor nie przewiduje wykonania własnego ujęcia wód podziemnych (studni).
Wybór źródeł i sposobu poboru wody do przeprowadzenia procesu wiercenia zostanie określony na
etapie przygotowania inwestycji.
4) Oddziaływanie na klimat akustyczny będzie miało miejsce we wszystkich etapach i fazach realizacji
przedsięwzięcia.
A. Etap wykonywania otworu wiertniczego
W fazie budowy i montażu wiertni i infrastruktury socjalno – technicznej, źródłem hałasu będą maszyny
i urządzenia budowlane, w tym stosowane do niwelacji terenu. W fazie pracy urządzenia wiertniczego będą to:
silniki spalinowe, agregaty prądotwórcze, wyciąg wiertniczy, stół wiertniczy, pompy tłokowe, pompy
płuczkowe, system oczyszczania płuczki, wentylatory, generatory, sprężarki powietrza i inne podzespoły
wchodzące w skład urządzenia wiertniczego. Część tych urządzeń pracuje wewnątrz kontenerów (silniki
napędowe, pompy płuczkowe, agregaty prądotwórcze), część na zewnątrz (stół wiertniczy, wyciąg, sita
wibracyjne, mieszalniki płuczki, wirówki itp.). Wszystkie te urządzenia podczas pracy wiertni emitują hałas,
którego natężenie jest wypadkową oddziaływań poszczególnych źródeł. Prace wiertnicze prowadzone są
47
w systemie ciągłym, w związku z tym urządzenia technologiczne emitują hałas o ustalonym poziomie
dźwięku w sposób przeważnie równomierny w ciągu całej doby. Znamionowy poziom mocy akustycznej dla
wybranych urządzeń emitujących hałas podczas prowadzenia prac wiertniczych wynosi:
stół obrotowy 90 dB;
pompy urządzeń oczyszczających płuczkę 90 dB;
hala pomp płuczkowych 90 dB;
kompresory 90 dB;
agregaty prądotwórcze 105 dB;
Z dotychczasowej praktyki wynika, że najczęstszą lokalizacją prac wiertniczych są tereny wiejskie, w sąsiedztwie
obszarów występowania zabudowy zagrodowej, dla których poziom dopuszczalnego hałasu jest określony
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 112).
Tabela nr 4
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu,
z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie
elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i
kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby.
Dopuszczalny poziom hałasu w [dB]
Drogi lub linie kolejowe
pozostałe obiekty
i działalność będąca
źródłem hałasu
LAeq D
Lp.
1.
2.
3.
4.
Przeznaczenie terenu
Strefa ochronna „A” ochrony uzdrowiskowej
Tereny szpitali poza miastem
Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,
Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym
pobytem dzieci i młodzieży,
Tereny domów opieki społecznej,
Tereny szpitali w miastach
Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i
zamieszkania zbiorowego,
Tereny zabudowy zagrodowej
Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
Tereny mieszkaniowo-usługowe,
Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys.
mieszkańców
LAeq D
LAeq N
przedział
czasu
odniesienia
równy16
godzinom
LAeq N
Noc,
przedział
czasu
odniesienia
8 godzin
przedział czasu
odniesienia 8
najmniej
korzystnym
godzinom dnia
kolejno po sobie
następującym
przedział czasu
odniesienia
równy 1 najmniej
korzystnej
godzinie nocy
50
45
45
40
61
56
50
40
65
56
55
45
68
60
55
45
Uzyskane dotychczas wyniki badań natężenia hałasu /załącznik nr 6/ pozwalają stwierdzić, że praca
urządzenia wiertniczego zasilanego z sieci elektrycznej powoduje mniejszą uciążliwość dla klimatu
akustycznego w otoczeniu prac wiertniczych, niż praca urządzenia zasilanego agregatami prądotwórczymi.
W obu jednak przypadkach ze względu na lokalizację inwestycji poza terenami zabudowanymi, wpływ pracy
urządzenia wiertniczego na klimat akustyczny okolicznych terenów był nieznaczny. Wybór napędu
urządzenia wiertniczego do wiercenia otworów o głębokości większej niż 1000 m w głó wnej mierze zależy od
tego, czy w pobliżu terenu wiertni znajduje się sieć średniego lub wysokiego napięcia o odpowiednim zapasie
mocy. W przypadku, gdy taka możliwość istnieje, a jednocześnie tereny podlegające ochronie akustycznej są
względnie blisko, wybiera się do realizacji prac wiertniczych urządzenie zasilane z sieci energetycznej.
48
Jednocześnie należy podkreślić, że przy ustalonej lokalizacji urządzenia wiertniczego i po jego uruchomieniu
zostanie przeprowadzone badanie rzeczywistej emisji hałasu. Jeżeli w wyniku tego badania na granicach stref
ochronnych wystąpią przekroczenia norm określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 112),
to zostaną zastosowane takie rozwiązania techniczno - organizacyjne (w szczególności instalacja ekranów
akustycznych np. blaty dźwiękochłonne do oszalowania szybu wiertni, obwałowanie ziemne wokół wiertni),
które będą miały za zadanie ograniczenie emisji hałasu, do poziomu dopuszczalnego, określonego w/w
Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Tym samym zostanie zapewniony warunek, że prace wiertnicze będą
prowadzone w odległościach większych niż ich ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne. Osiągnięcie
dopuszczalnego poziomu emisji hałasu na granicach stref ochronnych będzie potwierdzone wynikami
przeprowadzonych badań.
B. Etap testów produkcyjnych oraz próbnej eksploatacji
Głównym źródłem hałasu emitowanego do otoczenia podczas prowadzenia testów produkcyjnych oraz
próbnej eksploatacji będą stacjonarne agregaty prądotwórcze. Znamionowy poziom mocy akustycznej
agregatów prądotwórczych wynosi 105 dB. Urządzenia te będą umieszczone w kontenerach
dźwiękochłonnych. W trakcie pracy agregaty emitują hałas o ustalonym poziomie dźwięku, przeważnie
równomiernie w ciągu 24 godzin (praca ciągła).
Na podstawie danych zawartych w „Raporcie o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego
na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w obrębie obszaru k oncesji 4/2009/p
Wejherowo” stwierdzono, że podczas prowadzenia testów produkcyjnych oraz próbnej eksploatacji
w otoczeniu wiertni (dla przyjętej lokalizacji), izolinia 55 dB będąca graniczną dopuszczalną wartością
natężenia hałasu dla pory dziennej, znajduje się na granicy terenu wiertni. Natomiast izolinia natężenia
hałasu 45 dB będąca graniczną dopuszczalną wartością dla terenów w porze nocnej, znajduje się w odległości
nie większej niż 50 metrów od granicy terenu wiertni.
Z przedstawionych danych wynika, że wpływ urządzeń pracujących podczas etapu testowania produkcyjnego
i próbnej eksploatacji na klimat akustyczny okolicznych terenów, jest nieznaczny.
4) Oddziaływanie na szatę roślinną i zwierzęta jest uzależnione od lokalizacji wiertni. Największy wpływ na
te elementy środowiska dotyczy bezpośrednio miejsca, w którym ma być prowadzone wiercenie. Budowa
wiertni związana jest z czasowym przekształceniem terenu o powierzchni od ok. 1-3 ha oraz terenu
o szerokości około 3-3,5 m i długości uzależnionej od dystansu dzielącego przyszłą wiertnię od istniejącej
drogi. Prowadzenie wierceń powoduje czasowe wyłączenie terenu z produkcji rolnej lub leśnej
z całkowitą wycinką drzew i krzewów. Zabezpieczeniem przed minimalizacją oddziaływania prac
wiertniczych na biotyczne elementy środowiska będzie wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac
wiertniczych, dla otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych, pod
nadzorem eksperta przyrodnika. Natomiast po zakończeniu prac poszukiwawczo-rozpoznawczych,
w zależności od decyzji dotyczącej ewentualnego wykorzystania otworu, teren po rekultywacji wraca do
pierwotnego użytkowania albo jego część może zostać włączona do obszaru górniczego, dla kt órego
trzeba wystąpić o decyzję udzielającą koncesję na wydobywanie kopalin ze złóż i decyzję
o środowiskowych uwarunkowaniach.
5) Oddziaływanie na elementy środowiska objęte ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody, w tym
obszary Natura 2000
Zakres oddziaływania na obszary objęte ochroną prawną będzie podobny jak na powyżej opisane
elementy środowiska
Skuteczną ochronę tych obszarów zapewni:
a) wyłączenie z prowadzenia prac wiertniczych terenów rezerwatów przyrody;
b) na obszarach objętych ochroną prawną zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody wybór szczegółowej
lokalizacji obszaru prac wiertniczych, dla otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m i dróg
dojazdowych, zostanie przeprowadzony pod nadzorem eksperta przyrodnika.
49
7) Oddziaływanie na zagospodarowanie terenu i społeczeństwo jest uzależnione od lokalizacji obszaru
wierceń w terenie.
W przypadku lokalizacji wiertni na terenach użytkowanych rolniczo następuje wyłączenie z produkcji
rolnej terenu przeznaczonego pod budowę wiertni oraz drogi dojazdowej. Zajęcie terenu pod wykonanie
prac wiertniczych odbywa się na podstawie umowy z podmiotem, dysponującym tytułem prawnym do
nieruchomości gruntowej, a także w określonych przypadkach na podstawie decyzji o wyłączeniu
gruntów z produkcji rolnej lub leśnej w oparciu o przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych
z dnia 03.02.1995r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205).
Istotną uciążliwością dla ludzi mieszkających w pobliżu wiertni, ograniczoną do kilku miesięcy, jest hałas
towarzyszący procesowi wiercenia, udostępnianiu złoża testowaniu produkcyjnemu i próbnej eksploatacji
złoża. Dlatego istotną rolę przy ocenie wpływu emisji hałasu na ludzi odgrywa odległość obszaru wierceń
od terenów zabudowy mieszkaniowej z jednoczesnym uwzględnieniem faktu, że prace wiertnicze
prowadzone są w systemie ciągłym (dzień/noc).
W celu ochrony lokalnej społeczności przed negatywnym oddziaływaniem emisji hałasu po rozpoczęciu
prac wiertniczych, będą przeprowadzane badania emisji hałasu generowanego przez urzą dzenie
wiertnicze w celu określenia rzeczywistego zasięgu oddziaływania hałasu. W przypadku stwierdzenia na
granicach strefy ochronnej przekroczenia norm określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 112),
zostaną zastosowane ograniczenia emisji hałasu np. przez zainstalowanie ekranów akustycznych lub
wprowadzenie innych rozwiązań organizacyjno – technicznych, które ograniczą poziom emisji hałasu do
stanu zgodnego z ww. normą.
Ponadto w celu ograniczenia lub wyeliminowania innych uciążliwości dla lokalnej społeczności zostaną
podjęte następujące działania:
Lokalizacja obszaru wierceń dla otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych,
zostanie przeprowadzona pod nadzorem eksperta przyrodnika.
Przemieszczanie się ciężkiego sprzętu oraz ruch pojazdów samochodowych związanych z budową
i późniejszą obsługą wiertni odbywać się będzie po drogach/trasach uzgodnionych z lokalnymi władzami
samorządowymi.
Wprowadzone zostanie ograniczenie ruchu ww. pojazdów w godzinach tzw. szczytów komunikacyjnych,
(a przede wszystkim w czasie, kiedy dzieci pokonują drogę do szkoły i ze szkoły do domu).
W celu ochrony przed emisją pyłów, zwłaszcza przy poruszaniu się pojazdów po drogach gruntowych,
żużlowych lub wysypanych tłuczniem liczba przemieszczających się w jednym czasie pojazdów zostanie
ograniczona, wraz z zmniejszeniem ich prędkości.
Wejście na teren danej nieruchomości będzie poprzedzone zgodą podmiotu dysponującego tytułem
prawnym do danej nieruchomości gruntowej.
Wszelkie szkody spowodowane w trakcie prowadzenia prac wiertniczych będą naprawiane lub wypłacane
będzie odpowiednie odszkodowanie.
Prace wiertnicze prowadzone będą na podstawie planu ruchu, który zgodnie z przepisami prawa
geologicznego i górniczego, przed wydaniem zatwierdzającej decyzji przez Dyrektora Okręgowego Urzędu
Górniczego w Poznaniu.
7.1.2 Opis potencjalnych, znaczących oddziaływań prac geologicznych na środowisko
7.1.2.1 Oddziaływanie prac geologicznych na ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska
przyrodnicze, wodę i powietrze
Na podstawie dotychczasowych wieloletnich doświadczeń z realizacji prac poszukiwawczo -rozpoznawczych
prowadzonych przez PGNiG SA na terenie Polski, można stwierdzić, że badania geofizyczne są krótkotrwałym
„epizodem” w środowisku naturalnym i jako takie nie mają istotnego negatywnego wpływu na elementy
środowiska. Prace geofizyczne można porównać z powszechnie występującym oddziaływaniem wywołanym
50
przez ruch samochodowy, maszyny i urządzenia wykorzystywane na budowach, w produkcji leśnej i rolnej.
Analiza rozwiązań technologicznych wykazuje, że badania geofizyczne będą potencjalnym źródłem emisji
niewielkich ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, pewnej ilości ścieków i odpadów oraz
krótkotrwałym źródłem hałasu do otoczenia. Jednocześnie prowadzenie prac geofizycznych pod nadzorem
przyrodnika na obszarach chronionych spowoduje, że oddziaływanie prac geofizycznych na poszczególne
elementy środowiska, a w szczególności na jego elementy biotyczne będzie małe. Krótkotrwały (epizodyczny
dla poszczególnych miejsc) charakter prac geofizycznych sprawia, że emisje zanieczyszczeń do powietrza
atmosferycznego i hałasu z tym związane pozostaną praktycznie niemierzalne.
W przypadku prac wiertniczych oddziaływanie na elementy środowiska jest skoncentrowane w jednym
miejscu, dlatego wybór na obszarach objętych ochroną szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych, dla
otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych, przeprowadzony pod nadzorem
eksperta przyrodnika gwarantuje, że potencjalne negatywne oddziaływanie nie wystąpi lub będzie
zminimalizowane do poziomu, który nie będzie znacząco szkodliwy dla środowiska. Jednocześnie
wykonywanie prac wiertniczych zgodnie z Planem Ruchu Zakładu Górniczego, utrzymanie reżimu
technologicznego oraz przestrzeganie uwarunkowań określonych w decyzji środowiskowej, ograniczą do
minimum ewentualne szkody w środowisku. Prace wiertnicze będą również poddane monitoringowi
obejmującemu badania gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych.
7.1.2.2 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat
i krajobraz
Niezależnie od formacji geologicznych, w których prowadzone jest poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy
naftowej i gazu ziemnego, pracom geofizycznym i wiertniczym nie towarzyszą znaczące trwałe i postępujące
odkształcenia terenu związane z osiadaniem ziemi, czy też powstawaniem hałd, które to zjawiska typowe są
np. dla podziemnego, czy odkrywkowego górnictwa węglowego. Prace poszukiwawczo-rozpoznawcze za
złożami węglowodorów nie przyczyniają się także do uruchamiania ruchów masowych ziemi, a takż e nie
powodują trwałych zmian w krajobrazie.
Przy wytyczaniu przebiegu profili geofizycznych, a zwłaszcza lokalizacji otworów strzałowych oraz
wibratorowego wzbudzania fali sejsmicznej, aby zapobiec uruchamianiu procesów osuwiskowych,
Wykonawca prac nie będzie lokalizował punktów wzbudzania w miejscach narażonych na powstanie takich
zjawisk z zachowaniem odpowiednich stref ochronnych.
7.1.2.3 Oddziaływanie na obiekty objęte ochroną konserwatorską i krajobraz kulturowy
Wykonawca prac geologicznych, będzie uzyskiwał stosowne pozwolenia na wejście w teren, od podmiotu
dysponującego tytułem prawnym do danej nieruchomości gruntowej, co przy jednoczesnym zachowaniu
odpowiedniego reżimu terenowych prac geofizycznych i wiertniczych oraz właściwym ich zaplanowaniu,
będzie eliminowało negatywne skutki oddziaływania na dobra materialne i kulturowe. W rejonach
prowadzenia prac geofizycznych będzie wykonana terenowa wizja lokalna w wyniku, której zostaną
wprowadzone korekty w przebiegu profilu geofizycznego, w celu ominięcia obiektów objętych ochroną
konserwatorską. Ponadto praktyką jest, że unika się lokalizacji prac na terenach zabudowanych, gdzie
znajduje się największe skupienie obiektów zabytkowych objętych ochroną konserwatorską, natomiast
pojedyncze obiekty są omijane z zachowaniem odpowiednich stref ochronnych. W przypadku ujawnienia
w trakcie robót geologicznych przedmiotu o charakterze archeologicznym, prace zostaną wstrzym ane,
miejsce zabezpieczone, a o zaistniałym fakcie poinformowane zostaną odpowiednie organy administracji
samorządowej i państwowej.
7.1.2.4 Oddziaływania wynikające z istnienia przedsięwzięcia
Prace związane z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż węglowodorów będą realizowane tylko w ramach
zakresu rzeczowego i harmonogramu ustanowionego w decyzji koncesyjnej. Realizacja tych prac w terenie
51
trwać będzie najczęściej od kilku do kilkunastu miesięcy z tą różnicą, że prace wiertnicze będą realizowane w
jednym wskazanym miejscu, a prace geofizyczne obejmą pewną przestrzeń.
Wpływ badań geofizycznych i prac wiertniczych na środowisko, realizowanych w ramach koncesji na
poszukiwanie i rozpoznawanie złóż węglowodorów jest rozpatrywany w odniesieniu do cech
charakteryzujących ten rodzaj prac oraz cech określających wrażliwość i potencjalną podatność ele mentów
środowiska na zamiany wywołane realizacją prac geologicznych.
Prace geofizyczne
Sesja pomiarowa parametrów geofizycznych w danym punkcie pomiarowym trwa od kilku minut do kilku
godzin. Oddziaływanie towarzyszące pracom geofizycznym można porównać np.: z występującymi
powszechnie oddziaływaniami w zakresie wszelkich emisji powodowanych przez ruch samochodowy,
maszyny i urządzenia wykorzystywane na budowach, w produkcji leśnej i utrzymywaniu lasu oraz
w produkcji rolnej. Szczegółowa analiza rozwiązań technologicznych wskazuje, że badania geofizyczne będą
potencjalnym źródłem emisji niewielkich ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, pewnej ilości
ścieków oraz nowym, krótkotrwałym źródłem dźwięku dla otoczenia i drgań ośrodka gruntowego.
Krótkotrwały (epizodyczny dla poszczególnych miejsc) charakter prac geofizycznych sprawia, że emisje
zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, hałasu i środowiska gruntowo – wodnego pozostaną
praktycznie niezauważalne.
Na obszarze koncesji PYZDRY nie wystąpi efekt kumulowania się oddziaływań wynikających z realizacji
planowanych prac geofizycznych z oddziaływaniami będącymi efektem innego rodzaju przedsięwzięć, także z
uwagi na krótki czas badań w danym punkcie pomiarowym. Skutki realizacji prac geofizycznych są w pełni
odwracalne i nie będą miały negatywnego wpływu na otaczający krajobraz.
Prace wiertnicze
Oddziaływania na środowisko związane z wykonywaniem prac wiertniczych rozpatruje się zwykle
w odniesieniu do projektowanego obszaru wierceń o powierzchni ok. 1-3 ha, na którym mogą wystąpić
zagrożenia środowiska. Zakres planowanych przez Inwestora prac, który zostanie objęty wnioski em
koncesyjnym przedstawiono w rozdz. 2.
Oddziaływania na środowisko prac wiertniczych wynikające z istnienia przedsięwzięcia w środowisku, będą
wynikiem:
1. Prac niwelacyjnych i montażowych urządzenia wiertniczego oraz obiektów techniczno – socjalnych.
2. Pracy urządzeń i instalacji zamontowanych w granicach obszaru wierceń, prowadzonych zgodnie
z przepisami ustawy prawo geologiczne i górnicze oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy,
a w szczególności Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach
górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 z zm.).
3. Likwidacji lub uzbrojenia otworu wiertniczego w głowicę eksploatacyjną i wykonania rekultywacji terenu.
4. Możliwości zaistnienia sytuacji awaryjnych.
Bezawaryjne prowadzenie prac wiertniczych nie będzie powodować ponadnormatywnych oddziaływań na
poszczególne elementy środowiska. Towarzyszące pracom wiertniczym oddziaływania nie będą posiadać
charakteru oddziaływań znaczących. Najintensywniej na środowisko będzie oddziaływał hałas towarzyszący
procesowi wiercenia. W razie konieczności ochrony terenów, na których obowiązują ograniczenia emisji
hałasu, będą zastosowane odpowiednie ekrany akustyczne. Znaczące zagrożenia środowiska mogą być
wynikiem jedynie sytuacji awaryjnych (pożar, erupcja, awaria).
W przypadku prac wiertniczych również nie powinna wystąpić kumulacja oddziaływania z innymi
przedsięwzięciami. Miejsce prowadzenia prac wiertniczych jest z reguły oddalone od lokalizacji innych
przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko. Skutki realizacji prac wiertniczych trwających do
kilkunastu miesięcy będą w pełni odwracalne, ponieważ po ich przeprowadzeniu obszar wierceń będzie
poddany rekultywacji, w celu odtworzenia ekosystemów przyrodniczych. Prace wiertnicze będą oddziaływały
na otaczający krajobraz przez okres kilku miesięcy (czas trwania wiercenia).
52
Jeżeli zostanie odkryte złoże (opłacalne do eksploatacji), to ewentualna możliwość jego przyszłej eksploa tacji
jest przedmiotem oddzielnego postępowania w sprawie udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin.
W związku z postępowaniem o wydanie takiej koncesji, właściwy organ przeprowadza odrębną ocenę
oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, która kończy się wydaniem decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu
węglowodorów ze złóż.
7.1.2.5 Oddziaływania wynikające z wykorzystywania zasobów środowiska
Podstawowymi elementami zużywanych zasobów środowiska przy realizacji prac geofizycznych
i wiertniczych w ramach poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów jest woda i energia.
Ich szacunkowe wielkości zużycia zostały podane w Rozdziale 6. Na etapie prac geofizycznych oraz
wykonywania otworu poszukiwawczo-rozpoznawczego, ze względu na krótki czas realizacji przedsięwzięcia
zużywane ilości wody i energii nie są duże, tym bardziej, że pobierana do procesu wiercenia energia i woda
jest opomiarowana, a jednocześnie w technologii wiercenia zakłada się oczyszczanie płuczki i ponowny jej
powrót do obiegu w procesie wiercenia. Po zakończeniu prac wiertniczych płuczka może być
wykorzystywana przy wierceniu innego otworu wiertniczego.
7.1.2.6 Oddziaływania wynikające z emisji do środowiska
Zagadnienia związane z emisją zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego i środowiska gruntowo wodnego oraz emisją hałasu przedstawiono odpowiednio w Rozdziałach 7.1.1. i 7.1.2. oraz w załącznikach
nr 5 i 6. Jak wykazano emisje towarzyszące pracom geofizycznym i wiertniczym nie będą w znaczący sposób
oddziaływały na środowisko w obszarze prac i w ich sąsiedztwie, pod warunkiem przestrzegania
obowiązujących w tym zakresie procedur technologicznych i przepisów prawnych, a w szczególności:
1. Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych
(Dz. U. 03.72.655).
2. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 112) oraz zalecenia, że przy ustalonej lokalizacji urządzenia
wiertniczego i po jego uruchomieniu, zostaną wykonanie pomiary kontrolne, które określą rzeczywisty
zasięg oddziaływania hałasu emitowanego przez urządzenie wiertnicze, a tym samym określą, czy są
dochowanie wartości poziomu dopuszczalnego hałasu w danym obszarze.
7.2 Działania mające chronić środowisko przed negatywnymi skutkami oddziaływania prac
geologicznych
Sposób prowadzenia prac związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż węglowodorów uwzględnia
wymagania ochrony środowiska również, dlatego że prace są prowadzone zgodnie z następującymi przepisami:
Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1232 z zm.),
Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2013r. poz.
1235 z zm.),
Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627),
Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 03.162.1568 z zm.),
Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 11.163. 981 ze zm.),
Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. 13.0.21 ze zm.),
Ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. 08.138.865 z zm.),
Ustawy - z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. 12.0.145 ze zm.).
53
7.2.1 Działania mające chronić środowisko w czasie realizacji prac geofizycznych w poszczególnych
fazach realizacji
7.2.1.1 Faza przygotowania prac geofizycznych
Przy projektowaniu prac geofizycznych i wyznaczaniu profili geofizycznych zostaną wzięte pod uwagę
wszystkie te elementy środowiska oraz infrastruktury, którym w największym stopniu zagrażać mogą
prowadzone prace geologiczne, lub których obecność w obszarze badań może stanowić poważne
utrudnienie (np. infrastruktura naziemna i podziemna, obiekty budowlane, strefy ochronne ujęć wód
podziemnych). Szczegółowa lokalizacja profili geofizycznych poprzedzona będzie wizją terenową.
W ramach przygotowania inwestycji planowane są następujące rozwiązania organizacyjno-techniczne mające
na celu ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania przedsięwzięcia:
1. W celu uniknięcia negatywnego wpływu na środowisko przemieszczającego się taboru geofizycznego
w rejonie bazy samochodowo-sprzętowej, przy wyborze lokalizacji bazy uwzględnia się następujące kryteria:
bliskość zabudowań mieszkalnych,
bliskość obszarów chronionych,
bliskość cieków i zbiorników wodnych,
utwardzenie i skanalizowanie placu manewrowego.
Przedstawione kryteria mają na celu wyeliminować lokalizację bazy samochodowo – sprzętowej:
a) na obszarach podlegających ochronie prawnej;
b) w sąsiedztwie dużych i małych cieków oraz zbiorników wodnych, lasu i miejsc gniazdowania ptaków;
c) w pobliżu obiektów znajdujących się pod opieką konserwatorską;
d) w rejonach wrażliwych na hałas, ze względu na przekroczenie dopuszczalnego krótkotrwałego natężenia
hałasu (75 dB) dwa razy w ciągu doby przez okres około jednej godziny przy wyjeździe i powrocie taboru
geofizycznego do bazy;
e) w obiektach pozbawionych utwardzonego placu parkingowego, ponieważ utwardzona nawierzchnia jest
niezbędna do sprawnego manewrowania ciężkimi pojazdami oraz dla zapewnienia odpowiedniej izolacji
w przypadku zdarzeń losowych, jakimi może być na przykład niekontrolowany wyciek paliwa lub oleju.
Ponadto lokalizacja bazy sprzętu geofizycznego w odniesieniu do obszarów podlegających ochronie
prawnej, zostanie określona pod nadzorem eksperta – przyrodnika w oparciu o uwarunkowania
środowiskowe zawarte we wnioskowanej decyzji.
2. W celu uniknięcia potencjalnego negatywnego oddziaływania na:
siedliska przyrodnicze i siedliska gatunków wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 13 kwietnia 2010r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem
zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub
wyznaczenia, jako obszary Natura 2000;
cele ochronne na obszarach chronionych, w tym na obszarach Natura 2000, na stanowisk a gatunków
objętych ochroną, miejsca rozrodu lub regularnego przebywania ptaków i chronionych gatunków
zwierząt, siedliska przyrodnicze;
podszyt i runo zbiorowisk leśnych;
uprawy rolne;
podjęte zostaną następujące działania:
a) z obszaru wzbudzania fali sejsmicznej zostaną wyłączone tereny rezerwatów przyrody znajdujące się
w obszarze koncesyjnym;
b) przebieg ciągów geofizycznych (operacyjnych), lokalizacji geofizycznej aparatury pomiarowej
w obszarach objętych ochroną prawną zgodnie z ustawą o ochronie przyrody będzie wyznaczany pod
nadzorem eksperta – przyrodnika;
54
c) w przypadku wystąpienia gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową na trasie przebiegu
operacyjnych linii profili geofizycznych, jeżeli będzie to możliwe, profil zostanie przesunięty. Geofony
wraz z przewodem zostaną ułożone poza siedliskiem występowania gatunku.
d) w bezpośredniej bliskości wyznaczonych stref ochronnych będzie ograniczany hałas i nadmierna
aktywność grupy geofizycznej.
e) ze względu na krótkotrwały czas i specyfikę wykonywania pomiarów geofizycznych w danym punkcie
pomiarowym Inwestor przewiduje wykonywanie prac w okres całego roku. Przedmiotowe prace będą
wykonywane tylko w porze dziennej,
f) podczas wykonywania prac nie przewiduje się wycinki drzew i krzewów, a w szczególnych przypadkach,
jeżeli takie działanie będzie konieczne, to będzie ono przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi w tym
zakresie przepisami;
g) przejazd taboru geofizycznego, w tym vibroseis w bezpośredniej bliskości pni i koron drzew oraz
krzewów będzie się odbywał z zachowaniem szczególnej ostrożności.
h) tyczenie linii profili geofizycznych będzie poprzedzone uzyskaniem prawa wejścia na teren
nieruchomości i zawarciem porozumień z podmiotami dysponującymi tytułem prawnym do
nieruchomości w celu określenia warunków i terminu prawa wstępu;
i) do wytyczania linii profili geofizycznych w maksymalny sposób zostanie wykorzystana sieć istniejących
dróg, a w przypadku braku infrastruktury drogowej w miarę możliwości, uczęszczane drogi i ścieżki polne
lub leśne, za zgodą podmiotu dysponującego tytułem prawnym do nieruchomości gruntowej i przy
szczególnym uwzględnieniu ochrony występujących na danym terenie siedlisk przyrodniczych;
j) na terenach leśnych będzie zachowywana szczególna ostrożność w zakresie utrzymania bezpieczeństwa
przeciwpożarowego;
k) aparatura pomiarowa (geofony, przewody telemetryczne) będzie rozkładana ręcznie;
l) otwory do pomiaru SMP, w miarę możliwości będą lokalizowane na drogach lokalnych, polnych,
duktach, przeciwpożarowych przecinkach leśnych i innych niekolizyjnych miejscach;
m) przed przystąpieniem do prac terenowych zostanie przeprowadzone szkolenie - instruktaż pracowników
w zakresie lokalnych zagadnień ochrony środowiska;
3. W celu ograniczenia wpływu pracy sprzętu wiertniczego dla potrzeb badań sejsmicznych
i przemieszczającego się taboru geofizycznego na pogorszenie klimatu akustycznego otoczenia i emisji do
powietrza, prace będą prowadzone:
a) w porze dziennej, co powinno zminimalizować wpływ generowanego hałasu do poziomu nie większego
niż na drodze lokalnej lub emitowanego przez maszyny i urządzenia wykorzystywane w gospodarce
leśnej i rolnej;
b) będą wprowadzane ograniczenia ruchu ww. pojazdów w godzinach tzw. szczytów komunikacyjnych,
(a przede wszystkim w porach dnia, kiedy dzieci pokonują drogę do szkoły i ze szkoły do domu);
c) w celu zmniejszenia uciążliwości emisji zapylenia, zwłaszcza przy poruszaniu się pojazdów po drogach
gruntowych, żużlowych lub wysypanych tłuczniem liczba przemieszczających się w jednym czasie
pojazdów zostanie ograniczona, a także pojazdy będą poruszały się z mniejszą prędkością;
4. W celu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych zostaną podjęte następujące działania:
a) prace terenowe będą poprzedzone analizą materiałów archiwalnych pod kątem ustalenia głębokości
użytkowanego poziomu wodonośnego oraz możliwości powstania samowypływów i ucieczek wody;
b) przed przystąpieniem do wiercenia otworów strzałowych oraz do pomiaru SMP, będzie ustalona
głębokość użytkowanego poziomu wodonośnego, w promieniu ok. 250 m od miejsca wykonywania
robót geologicznych, przez wykonanie pomiaru zwierciadła wody gruntowej w studniach gospodarczych;
c) prace w strefach ochronnych ujęć wód podziemnych będą prowadzone w ramach uzgodnień
z administratorem ujęcia wody;
d) prace na obszarze Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, szczególnie o płytkim zaleganiu wód
podziemnych, w strefach ochronnych ujęć wód podziemnych oraz w sąsiedztwie zbiorników wód
śródlądowych, rzek, jezior, obszarów przylegających, obszarów wodno – błotnych, są prowadzone pod
55
nadzorem służb hydrogeologicznych wykonawcy w taki sposób, aby nie doprowadzić do zaburzeń
stosunków wodnych;
e) podczas wiercenia otworów dla potrzeb badań sejsmicznych w ciągły sposób jest obserwowany profil
litologiczny oraz występowanie poziomów wodonośnych, w celu przeprowadzenia właściwej likwidacji
otworu po jego wykorzystaniu;
f) prace wiertnicze wykonywane dla potrzeb prac sejsmicznych będą nadzorowane przez służby
hydrogeologiczne wykonawcy;
g) w przypadku zaobserwowania samowypływu lub ucieczki wody, prace wiertnicze wykonywane dla
potrzeb badań sejsmicznych będą wstrzymane i przystąpi się do likwidacji zagrożenia zgodnie
z obowiązującymi przepisami i techniką górniczą.
5. W miejscach narażonych na powstawanie osuwisk: skarpy drogowe, odkrywki, strome brzegi rzek lub
zbiorników wodnych, nie będą lokalizowane punkty wzbudzania fali sejsmicznej.
6. Ewentualne szkody w powierzchni terenu, powstałe w trakcie wykonywania prac geofizycznych będą
niezwłocznie likwidowane i naprawiane, a teren zostanie przywrócony do stanu poprzedzającego
wykonanie prac.
7. W celu uniknięcia potencjalnych konfliktów społecznych, odpowiednio wcześnie, lokalna społeczność
zostanie powiadomiona o zamiarze wykonywania prac geofizycznych, a teren prac zostanie oznakowany
tablicami ostrzegawczymi i informacyjnymi.
7.2.1.2 Faza realizacji prac geofizycznych
W ramach realizacji prac geofizycznych planowane są następujące rozwiązania organizacyjno-techniczne
mające na celu ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania przedsięwzięcia:
1. W celu uniknięcia potencjalnych zagrożeń dla środowiska naturalnego:
a) na terenach podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627), realizacja prac geofizycznych w ramach opracowanego projektu realizacji
tych prac będzie prowadzona pod nadzorem eksperta – przyrodnika.
b) w bezpośredniej bliskości zatwierdzonych stref ochronnych ptaków oraz ostoi zwierzyny będzie
ograniczany hałas i nadmierna aktywność grupy geofizycznej;
c) praca vibroseisów, poruszanie się taboru geofizycznego będzie w maksymalnym stopniu ograniczone do
istniejącej sieci dróg, a w przypadku braku infrastruktury drogowej w miarę możliwości będą
wykorzystywane uczęszczane drogi, ścieżki polne lub leśne, za zgodą podmiotu dysponującego tytułem
prawnym do nieruchomości gruntowej;
d) w sąsiedztwie jezior i rzek, odwodnień śródpolnych, śródleśnych zabagnień, torfowisk oraz zastoisk
wodnych wszelkie działania będą prowadzone w taki sposób, aby nie doprowadzić do zaburzeń
stosunków wodnych;
e) na terenach leśnych będzie zachowywana szczególna ostrożność w zakresie utrzymania bezpieczeństwa
przeciwpożarowego;
f) tankowanie samochodów osobowych, terenowych i ciężarowych wchodzących w skład grupy
geofizycznej będzie prowadzone na ogólnie dostępnych stacjach paliw; vibroseisy będą serwisowane
i tankowane na terenie bazy;
g) podczas wykonywania prac geofizycznych nie przewiduje się wycinki drzew i krzewów. W szczególnych
przypadkach, jeżeli takie działanie będzie konieczne, to będzie ono przeprowadzone zgodnie
z obowiązującymi w tym zakresie przepisami;
h) przejazd taboru geofizycznego w tym vibroseis w bezpośredniej bliskości pni i koron drzew oraz
krzewów będzie się odbywał z zachowaniem szczególnej ostrożności.
i) w miejscach narażonych na powstawanie osuwisk np.: skarpy drogowe, odkrywki, strome brzegi rzek lub
zbiorników wodnych, będzie stosowana metodyka prac, zgodna z techniką górniczą, która uwzględnia
powstawanie procesów osuwiskowych. Jednocześnie minimalna odległość lokalizacji punktów
wzbudzania jest określona w następujący sposób:
56
przy zastosowaniu metody vibroseis – najczęściej wg zasady 1,5 wysokości skarpy, ale nie mniej niż
30 m,
przy zastosowaniu metody z użyciem materiałów wybuchowych – 30 - 50 m, zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r.
w sprawie przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach
górniczych (Dz. U. 03.72.655) – załącznik nr 4 „Wyznaczanie stref zagrożenia wokół miejsca
wykonywania robót strzałowych w odkrywkowych zakładach górniczych, zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi oraz przy wykonywaniu robót geologicznych”.
j) przy zastosowaniu badań grawimetrycznych nie ma żadnych zagrożeń dla środowiska, pomiary
wykonuje się przy pomocy grawimetrów o wadze do 12 kg. Przyrządy te w trakcie pomiarów ustawia się
na poboczu drogi, bez jakiegokolwiek naruszenia podłoża.
k) przy zastosowaniu badań magnetotellurycznych oddziaływanie projektowanych prac dotyczyć będzie
tylko niewielkich powierzchni terenu; niewielkie szkody mogą także powstać jedynie w uprawach
rolnych przy instalowaniu układów pomiarowych polegającym na rozwinięciu kabli o długości 75 m
(długość pojedynczego dipola) i uziemieniu elektrod oraz zakopaniu sond magnetycznych w płytkich
dołkach, które są lokalizowane na nieużytkach lub polach uprawnych. Szkody tego typu są usuwane na
bieżąco, a za powstałe straty jest wypłacane odszkodowanie. Dojazdy do projektowanych profili
realizowane będą z wykorzystaniem istniejącej sieci dróg, co umożliwia ograniczenie szkód w uprawach
rolniczych i leśnych. Zanieczyszczenia powietrza spalinami: samochody będą powodowały krótkotrwałe
zanieczyszczenie spalinami, ale nie większe niż przy normalnym ruchu kołowym na drogach
dojazdowych. Wynika to ze specyfiki prac terenowych, rozwinięcie i zwinięcie układu pomiarowego
wymaga tylko dojazdu i dowiezienia sprzętu i ludzi. Zagrożenia hałasem emitowanym w minimalnym
stopniu przez pracujące silniki samochodowe i generator prądu. Jednakże metodyka pomiarów CSAMT
pozwala na lokalizowanie układu prądowego (TXU-30 + generator) w miejscach gdzie ich praca nie
będzie uciążliwa dla środowiska naturalnego, tj. ludzi i zwierząt.
2. W celu ograniczenia wpływu prac geofizycznych, a w szczególności pracy vibroseisów i sprzętu wiertniczego
dla potrzeb prac sejsmicznych oraz przemieszczającego się taboru geofizycznego na pogorszenie klimatu
akustycznego otoczenia i emisji do powietrza, prace będą prowadzone:
a) w porze dziennej, co powinno zminimalizować wpływ generowanego hałasu do poziomu nie większego
niż na drodze lokalnej lub emitowanego przez maszyny i urządzenia wykorzystywane w gospodarce
leśnej i rolnej;
b) będą wprowadzane ograniczenia ruchu w/w pojazdów w godzinach tzw. szczytów komunikacyjnych,
(a przede wszystkim w porach dnia kiedy dzieci pokonują drogę do szkoły i ze szkoły do domu);
c) w celu zmniejszenia uciążliwości emisji zapylenia, zwłaszcza przy poruszaniu się pojazdów po drogach
gruntowych, żużlowych lub wysypanych tłuczniem liczba przemieszczających się w jednym czasie
pojazdów zostanie ograniczona, a także pojazdy będą poruszały się z mniejszą prędkością.
Tabela nr 5
„Wielkości strefy zagrożenia dla obiektów ze względu na drgania sejsmiczne przy strzelaniu w otworach
wiertniczych do celów geofizycznych w [m]”
L.p.
Ładunek wybuchowy
w [kg] strefa w [m]
Obiekty
1
Od składów z materiałami łatwo palnymi i wybuchowymi
2
Od zwartych osiedli mieszkaniowych, budynków użyteczności społecznej i przemysłowej
obiektów gospodarczych i zabytkowych, studni, tam i zapór
3
4
od
Od pojedynczych budynków mieszkalnych i gospodarczych (stajnie, stodoły), tam i zapór
betonowych, jazów, kanałów. zbiorników o brzegach utwardzonych (betonem, kamieniem
spajanym zaprawą), nasypów i wykopów utwardzonych, mostów betonowych, głębokich otworów
wiertniczych
Dla szos i dróg o nawierzchni utwardzonej (beton, asfalt, kostka,) Mostów żelaznych, torów
57
do 5
5-10
10-20
175
200
250
50
75
100
30
50
80
30
30
30
L.p.
Ładunek wybuchowy
w [kg] strefa w [m]
Obiekty
do 5
5-10
10-20
5
5
5
kolejowych, nasypów i wykopów ziemnych, wałów ochronnych, zbiorników wodnych, kanałów od
słupów nośnych linii energetycznych, linii radiofonicznych linii telefonicznych, stwierdzonych kabli
podziemnych, rurociągów i gazociągów, dróg o nawierzchni półtwardej (tłuczeń, szuter, kostka
luźna) rowów melioracyjnych, przepustów, rzek nieobwałowanych, głębokich otworów
wiertniczych przy wykonywaniu prędkości średnich od przewodów linii elektrycznych, linii
telefonicznych i linii radiofonicznych oraz w obrębie zakładów górniczych od rurociągów i
parociągów.
5
Dla dróg polnych i leśnych
źródło: załącznik nr 4 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie przechowywania
i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 72, poz. 655 z dnia 29 kwietnia 2003 r.)
3. W celu ochrony konstrukcji budowlanych, zabudowań, studni, i obiektów objętych ochroną konserwatorską
przed drganiami gruntu, w rejonie punktów wzbudzania sejsmicznego będzie utrzymywana strefa ochronna
w zależności od zastosowanej metody:
a) z użyciem materiałów wybuchowych - będą zachowane strefy ochronne zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Gospodarki, Pracy i polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie przechowywania
i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. 03.72.655) –
załącznik nr 4 „Wyznaczanie stref zagrożenia wokół miejsca wykonywania robót strzałowych
w odkrywkowych zakładach górniczych, zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami
wiertniczymi oraz przy wykonywaniu robót geologicznych” (tabela nr 5).
b) vibroseis - będą zachowane strefy ochronne (30 - 50 m) analogiczne jak dla ładunku wybuchowego
nieprzekraczającego 5 kg (tabela nr 5). Jednocześnie w przypadku jakichkolwiek wątpliwości będą
dokonywane na bieżąco pomiary wielkości drgań i będzie się je utrzymywać na poziomie bezpiecznym
dla wymienionych obiektów. W razie konieczności będzie się zmniejszać poziom mocy lub ilość
pracujących wibratorów.
4. Prace z użyciem materiałów wybuchowych będą prowadzone zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie
przepisami określającymi szczegółowo sposób prowadzenia prac w celu zapewnienia:
a) bezpieczeństwa powszechnego,
b) bezpieczeństwa pożarowego,
c) bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zakładu górniczego,
d) prawidłowej i racjonalnej gospodarki złożem,
e) ochrony środowiska.
5. Dokumentami i przepisami, regulującymi prowadzenie badań sejsmicznych metodą przy użyciu materiałów
wybuchowych lub wykonywanie robót geologicznych na głębokości większej niż 100 m są w szczególności:
a) Plan Ruchu, zatwierdzony decyzją Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego;
b) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lutego 2012 r. w sprawie planów ruchu zakładów
górniczych (Dz. U. 12.0.372) – załącznik „Szczegółowe wymagania dotyczące planu ruchu zakładu
wykonującego roboty geologiczne oraz badania geofizyczne wymagające użycia materiałów
wybuchowych”;
c) Rozrządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających
kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 z zm.);
d) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych
(Dz. U. 03.72.655) – załącznik nr 4, Tabela nr 5 „Wyznaczanie stref zagrożenia wokół miejsca
wykonywania robót strzałowych w odkrywkowych zakładach górniczych, zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi oraz przy wykonywaniu robót geologicznych".
Instrukcje Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego dotyczące wykonania i likwidacji otworów oraz
58
wyrobisk postrzałowych, oraz likwidacji skutków robót strzałowych w celu przywrócenia terenu do
stanu poprzedzającego wykonywanie badań. np.: „Instrukcja ochrony osób i mienia przed skutkami
robót strzałowych w sejsmice polowej”, „Instrukcja bezpiecznego wykonywania prac wiertniczych dla
celów sejsmiki polowej”.
7.2.1.3 Faza likwidacji prac geofizycznych
W ramach likwidacji prac geofizycznych wnioskodawca planuje następujące rozwiązania organizacyjnotechniczne mające na celu ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania przedsięwzięcia:
1. Po zakończeniu robót strzałowych oraz badania SMP zostaną wykonane ponowne pomiary zwierciadła
wody w studniach gospodarczych znajdujących się w promieniu ok. 250 m od miejsca wykonywania robót
geologicznych.
2. Likwidacja otworów strzałowych i otworów do badania SMP zostanie przeprowadzona w taki sposób, aby
nie nastąpiło połączenie hydrauliczne poszczególnych poziomów wodonośnych, przy wykorzystaniu urobku,
lub przez iłowanie lub wykonanie korków iłowo-cementowych.
3. W przypadku zaobserwowania ucieczek wody lub wystąpienia samowypływów zostanie powiadomiony
właściwy Okręgowy Urząd Górniczy i przystąpi się do likwidacji zagrożenia zgodnie z obowiązującymi
przepisami i techniką górniczą.
4. Likwidacja otworów wiertniczych wykonanych na potrzeby badań sejsmicznych będzie nadzorowana przez
służby hydrogeologiczne wykonawcy.
5. Ewentualne szkody powierzchni terenu, powstałe w trakcie wykonywania prac geofizycznych będą
niezwłocznie likwidowane i naprawiane, a teren zostanie przywrócony do stanu poprzedzającego
wykonanie prac.
6. Ewentualne szkody w uprawach rolnych będą rekompensowane w ramach porozumień z podmiotami
dysponującymi tytułem prawnym do nieruchomości.
7.2.2 Działania mające chronić środowisko w czasie realizacji prac wiertniczych w poszczególnych
fazach realizacji
7.2.2.1 Faza przygotowania prac wiertniczych
W ramach przygotowania inwestycji planowane są następujące rozwiązania organizacyjno-techniczne mające
na celu ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania przedsięwzięcia:
1. W celu ochrony bioróżnorodności obszaru prac i zapobieganiu niekorzystnym zmianom środowiska
przyrodniczego wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych, dla otworów wiertniczych
o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych, zostanie przeprowadzony pod nadzorem eksperta
przyrodnika.
2. W przypadku stwierdzenia na terenie planowanej budowy wiertni występowania:
zwierząt objętych ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
12.10.2011r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 11.237.1419),
roślin objętych ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
05.01.2012r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 12.0.81),
grzybów wymienionych w podstawie Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 09.07.2004r.
w sprawie dziko występujących grzybów objętych ochroną (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627)
przestrzegane będą przepisy dotyczące ochrony gatunkowej.
W przypadku braku rozwiązań alternatywnych jakim jest zmiana lokalizacji otworu poszukiwawczorozpoznawczego (wybór nowego miejsca byłby niekorzystny z punktu widzenia położenia najbardziej
perspektywicznej struktury geologicznej i mógłby spowodować negatywny wynik wiercenia), Inwestor
wystąpi do odpowiednich organów ochrony przyrody o wydanie stosownego zezwolenia na odstępstwa od
zakazów obowiązujących w odniesieniu do gatunków chronionych w trybie art. 56 ustawy o ochronie
przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627).
59
3. Jeżeli na terenie przeznaczonym pod inwestycję będą występowały użytki rolne podlegające szczególnej
ochronie, wierzchnia warstwa gleby (zwłaszcza warstwa próchnicza) zostanie usunięta selektywnie,
zwałowana, a następnie wywieziona w miejsce uzgodnione z władzami samorządowymi gminy, na której
terenie będzie prowadzona inwestycja zgodnie z Ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych
(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205).
4. W zależności od lokalizacji planowanego otworu poszukiwawczo – rozpoznawczego (grunt leśny, grunt
rolny) przed rozpoczęciem prac przygotowawczych pod wiertnię możliwa jest konieczność
usunięcia/wycinki drzew. W przypadku lokalizacji w/w otworu na gruntach leśnych, zgodnie
z obowiązującymi wymaganiami art. 12 Ustawy z dnia 02.02.1995r. o ochronie gruntów rolnych
i leśnych (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205) za wyłączenie gruntów z produkcji leśnej istnieje obowiązek
uregulowania należności i opłat rocznych oraz jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb
drzewostanu. Wysokość należności, opłat i odszkodowania określona zostanie przez Dyrektora Regionalnej
Dyrekcji Lasów w Poznaniu w decyzji wyrażającej zgodę na nietrwałe (czasowe) wyłączenie z produkcji
gruntów leśnych. Wysokość jednorazowego odszkodowania ustalona zostanie na podstawie opisu
taksacyjnego określającego rodzaj drzew i wiek bonitacyjny, sporządzonego przez nadleśnictwo na etapie
opiniowania wniosku wójta gminy w sprawie uzyskania zgody Ministra Środowiska na przeznaczenie
gruntów leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, a następnie w decyzji Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych.
W przypadku konieczności przeprowadzenia wycinki drzew na gruntach rolnych Inwestor, zgodnie
z przepisami art. 83 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) uzyska zezwolenie na wycinkę
drzew i krzewów oraz poniesie z tego tytułu konieczne opłaty, bądź dokona nowych nasadzeń w liczbie nie
mniejszej niż liczba usuniętych drzew lub krzewów. Inwestor dostosuje się do terminu usunięcia,
przesadzenia lub posadzenia innych drzew lub krzewów ustalonego w wydanym w/w zezwoleniu.
5. Prace wiertnicze będą prowadzone przy zachowaniu minimalnych odległości, w jakich powinno być
zlokalizowane urządzenie wiertnicze, określonych w Rozrządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania
przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
(Dz. U. 02.109.961 z zm.) (Rozdział 2 „Roboty wiertnicze”).
6. Przed rozpoczęciem prac będą wykonane badania chemiczne wód i gruntu z terenu inwestycji oraz obszaru
przyległego. Będzie to materiał porównawczy do kontroli i oceny ewentualnego zanieczyszczenia
środowiska.
7. W celu ograniczenia wpływu emisji hałasu na klimat akustyczny, niezorganizowanej emisji hałasu,
wywołanej pracą, ciężkiego sprzętu, koparek, spychaczy i ciężarówek, realizacja prac w fazie przygotowania
inwestycji będzie ograniczona do pory dziennej.
8. W celu zminimalizowania zagrożenia zanieczyszczenia środowiska gruntowo – wodnego wyciekami olejów
i paliw oraz wodami opadowymi spływającymi z placu wiertni, zostaną podjęte następujące działania:
a) pod urządzeniem wiertniczym zostanie wydzielona tzw. strefa brudna, odizolowana od pozostałej części
placu systemem drenarskim, za pomocą którego woda opadowa zostanie odprowadzona do szczelnego
zbiornika ewaporacyjnego. Konstrukcja nawierzchni będzie wykonana z kruszywa łamanego, płyt
drogowych, bądź innej, pod którymi ułożona zostanie geomembrana albo z szczelnej konstrukcji
bitumicznej), co powinno zabezpieczyć środowisko gruntowo-wodne przed ewentualnym
zanieczyszczeniem.
Strefa brudna będzie obejmować obiekty wyposażenia wiertni: zbiorniki paliwa, magazyny olejów
i smarów, miejsca, gdzie są magazynowane materiały niebezpieczne, serwis płuczkowy oraz teren
bezpośredni przy urządzeniu wiertniczym. Budowa strefy brudnej na obszarze wiertni ma miejsce na
etapie prac przygotowawczych. Wyznaczenie w terenie przedmiotowej strefy odbywa się na wcześniej
przygotowanym przez wykonawcę prac wiertniczych planie zagospodarowania wiertni.
Wykonanie „strefy brudnej” polega na wykonaniu niewielkiego zagłębienia w terenie (przeznaczonym
pod strefę) z odpowiednim spadkiem terenu i wyłożenia go geomembraną, na której układana jest strefa
drenażowa. W zależności od przyjętych rozwiązań do tak przygotowanej strefy doprowadzona jest rura
60
PCV, którą odprowadzane są wszystkie wody opadowe i roztopowe do zbiornika ziemnego, bądź
zanieczyszczenia z tej strefy są wypompowywane lub odprowadzane grawitacyjnie. Zastosowanie tych
rozwiązań wyklucza spływ zanieczyszczeń z tej strefy do bodni, bądź rozprzestrzenienia się po całym
terenie wiertni. W przypadku odprowadzenia wód opadowych spod zbiorników paliwa, magazynów
olejów i smarów mogą być również zastosowane rozwiązania alternatywne t.j.: wody opadowe poprzez
systemem drenów doprowadzone zostaną do zbiornika ewaporacyjnego j.w. (jeżeli warunki terenowe
i rodzaj zabudowy urządzenia pozwoli) lub zostanie zbudowany drugi zbiornik ewaporacyjny, bądź woda
opadowa gromadząca się w obwałowaniach zbiorników będzie wypompowywana/ przepompowywana
do zbiornika j.w.;
Zbiornik ewaporacyjny wykopuje się w gruncie (na terenie placu wiertni). Pojemność zbiornika wynosi
od 50 – 150 m3. Cały zbiornik jest wyłożony geomembraną lub folią PEHD. Łączenia folii są zgrzewane.
Do przedmiotowego zbiornika jest doprowadzany dren, którym odprowadzane są wody opadowe ze
strefy „brudnej” wiertni t.j. spod urządzenia wiertniczego. Strefą brudną mogą być objęte obiekty
wyposażenia wiertni np.: zbiorniki paliwa, magazyny olejów i smarów, w których są magazynowane są
substancje i mieszaniny, serwis płuczkowy oraz teren bezpośredni przy urządzeniu wiertniczym. Budowa
stref brudnych na obszarze wiertni polega na wykonaniu niewielkiego zagłębienia w terenie
z odpowiednim spadkiem terenu i wyłożenia go geomembraną wraz ze strefą drenażową, co
zabezpiecza przed przedostaniem się substancji i mieszanin wykorzystywanych w prowadzonych pracach
do środowiska gruntowo - wodnego, również w wyniku opadów i spływu wód roztopowych.
Jednocześnie zanieczyszczenia z tej strefy są wypompowywane lub odprowadzane grawitacyjnie do
specjalnie przygotowanego zbiornika. Zastosowanie tych rozwiązań wyklucza spływ zanieczyszczeń z tej
strefy do bodni, bądź rozprzestrzenienia się po całym terenie wiertni.
W przypadku odprowadzenia wód opadowych spod zbiorników paliwa, magazynów olejów i smarów
mogą być również zastosowane rozwiązania alternatywne t.j.: wody opadowe poprzez systemem
drenów doprowadzone zostaną do zbiornika ewaporacyjnego j.w. (jeżeli warunki terenowe i rodzaj
zabudowy urządzenia pozwoli) lub zostanie zbudowany drugi zbiornik ewaporacyjny, bądź woda
opadowa gromadząca się w obwałowaniach zbiorników będzie wypompowywana/przepompowywana
do zbiornika j.w.
W celu zachowania przepisów BHP, zbiorniki są ogrodzone i dodatkowo zabezpieczane przed
możliwością wpadania do niego małych zwierząt (płazów, gadów i gryzoni). Przykład zbiornika
ewaporacyjnego przedstawiono w załączniku nr 7.
b) w przypadku ewentualnego wystąpienia zanieczyszczenia produktami ropopochodnymi placu wiertni do
ich neutralizacji będą stosowane materiały sorpcyjne (np. diatomit);
c) materiały płuczkowe będą magazynowane w miejscach osłoniętych przed wpływami atmosferycznymi
w fabrycznych opakowaniach (wymóg konieczny ze względu na zasady bhp), na szczelnym utwardzonym
podłożu (konstrukcja nawierzchni bitumicznej lub na nawierzchni o konstrukcji z kruszywa łamanego,
płyt drogowych bądź innej zabezpieczonych geomembraną;
d) obiekty z materiałami niebezpiecznymi: zbiorniki paliwa, magazyny olejów i smarów, będą usytuowane
na utwardzonym szczelnym podłożu, które stanowić będzie konstrukcja bitumiczna nawierzchni placu
wiertni lub uszczelniona geomembraną konstrukcja z kruszywa łamanego, płyt drogowych lub inna.
Zanieczyszczenia z tej strefy będą wypompowywane lub odprowadzane do specjalnie przygotowanego
zbiornika. Zawartość zbiornika będzie sukcesywnie wykorzystywana do sporządzenia płuczki lub
przekazywana uprawnionym odbiorcom do właściwego zagospodarowania.
7.2.2.2 Faza realizacji prac wiertniczych
W czasie realizacji prac wiertniczych planowane są następujące rozwiązania organizacyjno-techniczne mające
na celu ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania przedsięwzięcia:
1. W celu ograniczenia emisji gazów i pyłów do powietrza:
61
a) emitory będą miały wysokość i średnicę gwarantującą dotrzymanie norm emisji, a czas emisji będzie
ograniczony do niezbędnego minimum;
b) do napędu silników spalinowych, agregatów prądotwórczych będzie używane paliwo o najwyższych
parametrach jakościowych;
c) na wiertni będzie prowadzona racjonalna gospodarka paliwami;
d) do ogrzewania będą używane wytwornice pary lub kotłownie kontenerowe opalane olejem o znacznie
mniejszej emisji zanieczyszczeń jak kotłownia węglowa;
e) przeglądy i remonty kotłów będą wykonywane na bieżąco w celu podniesienia ich sprawności;
f) ruch pojazdów obsługujących wiertnię będzie ograniczany do ok. 20 pojazdów w ciągu jednego dnia
pracy.
Z dotychczasowych analiz przeprowadzonych w ramach prowadzonych ocen oddziaływania prac wiertniczych
na środowisko (opartych w szczególności na wynikach komputerowej symulacji jakościowej i ilościowej emisji
zanieczyszczeń do powietrza, jak również rozkładu ich rozprzestrzeniania się w zależności od warunków
meteorologicznych) wynika, że prace te nie powodują przekroczeń dopuszczalnych wartości stężeń
zanieczyszczeń w powietrzu (dwutlenek azotu i siarki, tlenek węgla, pył zawieszony).
2. W przypadku, gdy prace wiertnicze będą prowadzone w sąsiedztwie terenów objętych ochroną
3.
4.
5.
6.
akustyczną zostaną podjęte następujące działania zmierzające do ograniczenia emisji hałasu:
a) po uruchomieniu urządzenia wiertniczego zostanie przeprowadzone badanie rzeczywistej emisji
hałasu;
b) w przypadku przekroczenia norm określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r.
poz. 112) zostaną zastosowane takie rozwiązania techniczno - organizacyjne (w szczególności instalacja
ekranów akustycznych np. blaty dźwiękochłonne do oszalowania szybu wiertni, obwałowanie ziemne
wokół wiertni), które będą miały za zadanie ograniczenie emisji hałasu, do poziomu dopuszczalnego ww.
Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Osiągnięcie dopuszczalnego poziomu emisji hałasu na granicach
stref ochronnych będzie potwierdzone wynikami ponownie przeprowadzonych badań;
Do sporządzania płuczek wiertniczych, będą używane materiały posiadające atesty, zaś przy samym ich
stosowaniu zostaną zachowane wymagane procedury zapewniające w szczególności bezpieczne dla ludzi
i środowiska wykorzystanie takich materiałów. Wykorzystywane materiały będą przechowywane
w specjalnie do tego przygotowanych pomieszczeniach – magazynach lub odpowiednio zabezpieczonych
miejscach, dla zapewnienia właściwej ochrony przed wpływami atmosferycznymi.
W celu zmniejszenia ilości odpadów płuczka wiertnicza będzie przepuszczana przez systemy oczyszczania
płuczki, które są zlokalizowane w bezpośredniej bliskości otworu wiertniczego i są instalowane w ciągu
urządzeń technologicznych, przez które przepływa płuczka wiertnicza w celu oczyszczenia z okruchów
skalnych lub innych składników (w zależności od parametrów technicznych otworu). Najczęściej
stosowanymi urządzeniami w systemie oczyszczania płuczki są: koryta płuczkowe, sita wibracyjne, wirówka,
odmulacz, piaskownik. Wytrącone z płuczki okruchy skalne oraz inne osady są magazynowane w specjalnych
stalowych zbiornikach, jako odpady wydobywcze. Postępowanie z tymi odpadami odbywa się zgodnie
z programem gospodarowania odpadami wydobywczymi zatwierdzonym decyzją właściwego organu
zgodnie z ustawą z dnia 10 lipca 2008r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. 08.138.865 z zm.).
Ochronę podłoża gruntowo-wodnego przed zanieczyszczeniem będzie zabezpieczać właściwa budowa
i izolacja placu prac wiertniczych, wykonana na etapie przygotowania inwestycji. W przypadku wystąpienia
zanieczyszczenia placu wiertni produktami ropopochodnymi będą stosowane materiały sorpcyjne (np.
diatomit).
Materiały wybuchowe stosowane do zabiegów perforacji rur będą stosowane i przechowywane zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych
(Dz. U. 03.72.655). Materiały wybuchowe będą zabezpieczone przed dostępem osób nieuprawnionych.
Zabiegi perforacji rur za pomocą kumulacyjnych ładunków wybuchowych prowadzone będą zgodnie
62
i w zakresie przewidzianym w projekcie prac geologicznych lub w projekcie geologiczno-technicznym,
zgodnie z instrukcją opracowaną przez wykonawcę badań (§ 183.1. Rozporządzenia w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia
przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
(Dz. U. 02.109.961 ze zm.).
7. Odpady komunalne, gromadzone będą w miejscach specjalnie do tego celu przygotowanych
i odpowiednio zabezpieczonych.
8. Ścieki socjalno-bytowe gromadzone będą w szczelnym, bezodpływowym zbiorniku i wywożone do
oczyszczalni ścieków.
9. W celu ochrony użytkowych warstw wodonośnych oraz wód podziemnych podjęte będą następujące
działania wraz z monitoringiem:
a) wody podziemne zostaną objęte monitoringiem przez badanie zalegania poziomu zwierciadła wody
i jakości wód w promieniu 500 m od miejsca prowadzenia prac wiertniczych;
b) ewentualne prace w strefach ochronnych istniejących ujęć wody będą poprzedzone stosownym
uzgodnieniem z właścicielami tych ujęć;
c) zabezpieczeniem przed łączeniem się poziomów wodonośnych przewiercanych w procesie wiercenia
będzie rurowanie otworu wiertniczego kolumnami rur okładzinowych oraz cementowanie przestrzeni
poza rurowej, które jednocześnie chroni przed przenikaniem zanieczyszczeń z płuczki wiertniczej, a także
infiltracji z powierzchni terenu.
10. Prace wiertnicze będą prowadzone zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne
i górnicze (Dz. U. 11.163.981 ze zm.) oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy, a w szczególności
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961 z zm.).
7.2.2.3 Faza likwidacji prac wiertniczych
W ramach likwidacji prac wiertniczych planowane są następujące rozwiązania organizacyjno-techniczne mające
na celu ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania przedsięwzięcia:
1. Prace związane z likwidacją inwestycji będą wykonywane w porze dziennej, w celu ograniczenia pogorszenia
klimatu akustycznego w związku z pracą ciężkiego sprzętu, koparek, spychaczy i ciężarówek.
2. Wykonana dla potrzeb wiertni infrastruktura techniczna (droga dojazdowa, ewentualne ujęcie wody oraz
inne urządzenia) będą przedmiotem uzgodnień z podmiotami dysponującymi tytułem prawnym do
nieruchomości oraz lokalną administracją samorządową w kontekście możliwości dalszego wykorzystania
takiej infrastruktury dla potrzeb lokalnych lub sposobu jej likwidacji.
3. Obszar otworu wiertniczego i jego otoczenia po demontażu urządzenia i obiektów tworzących infrastrukturę
techniczno – socjalną, zostanie poddany ponownym badaniom środowiska gruntowo-wodnego w celu
ustalenia stopnia ewentualnego zanieczyszczenia. Wyniki badań będą uwzględnione przy opracowaniu
i wykonaniu rekultywacji obszaru zrealizowanej inwestycji.
4. Prace związane z likwidacją otworu wiertniczego, będą prowadzone zgodnie z przepisami Ustawy z dnia
9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 11.163.981 ze zm.) oraz przepisami wykonawczymi
do tej ustawy, a w szczególności z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania
przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
(Dz. U. 02.109.961 z zm.).
63
7.3 Działania mające na celu zapobieganie lub ograniczenie negatywnych oddziaływań na
chronione elementy środowiska przyrodniczego, w tym na obszary Natura 2000
Ponieważ na etapie prowadzenia procedury o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
Inwestor za wyjątkiem granic obszaru koncesji nie może wskazać precyzyjnej lokalizacji prac geologicznych,
mając jednak na uwadze konieczność zachowania walorów przyrodniczych terenów objętych ochroną w tym
obszarów Natura 2000, Inwestor na przedmiotowym obszarze koncesji podejmie następujące działania:
w ramach prac geofizycznych:
5. Z obszaru wzbudzania fali sejsmicznej zostaną wykluczone tereny rezerwatów przyrody znajdujące się
w obszarze koncesyjnym.
6. Opracowanie przez eksperta – przyrodnika analizy lokalizacji przebiegu linii profili geofizycznych
(operacyjnych) w odniesieniu do obszarów podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody, (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627).
7. Prace geofizyczne na obszarach objętych ochroną j. w. będą prowadzone pod nadzorem przyrodnika
w celu bieżącej korekty przebiegu geofizycznych linii operacyjnych.
8. W miarę możliwości linie badań geofizycznych będą wytyczone wzdłuż elementów poddanych
antropopresji (ścieżek, duktów leśnych, leśnych pasów przeciwpożarowych).
9. Baza samochodowo-sprzętowa będzie usytuowana z dala od obiektów cennych przyrodniczo, które
stanowią cele ochronne form ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000.
Prace geofizyczne będą prowadzone tylko w porze dziennej.
w ramach prac wiertniczych:
1. Z obszaru planowanych prac wiertniczych będą wykluczone obszary objęte ochroną rezerwatową oraz
miejsca lokalizacji i tereny w bezpośrednim sąsiedztwie miejsc występowania gatunków objętych ochroną
strefową;
2. W celu ochrony bioróżnorodności obszaru prac i zapobieganiu niekorzystnym zmianom środowiska
przyrodniczego wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych, dla otworów wiertniczych
o głębokości większej niż 1000 m na obszarach objętych ochroną, zostanie przeprowadzony pod nadzorem
eksperta przyrodnika.
Przy uwzględnieniu i zastosowaniu wymienionych powyżej ograniczeń, a także deklarowanym w KIP
sposobem prowadzenia prac geofizycznych i wiertniczych wynikającym z dotychczasowej wieloletniej
praktyki prowadzenia przedmiotowych prac Wnioskodawca zakłada, że nie będą one miały negatywnego
wpływu na cele i przedmiot ochrony określony dla danych form ochrony przyrody wymienionych w art. 6,
ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U z 2013r. poz. 627), w tym obszarów
Natura 2000 znajdujących się w obrębie przedmiotowego obszaru koncesyjnego. Prowadzone prace
geologiczne będą miały lokalny, krótkotrwały oraz odwracalny charakter towarzyszących im oddziaływań
oraz nie będą wpływały bezpośrednio i pośrednio w sposób znaczący na chronione obszary, w tym obszary
Natura 2000, co zagwarantuje, że:
nie ulegną zmniejszeniu powierzchnie siedlisk istotnych dla ochrony obszarów Natura 2000,
nie wystąpią zakłócenia w funkcjonowaniu populacji kluczowych gatunków objętych systemem
ochrony Natura 2000,
nie nastąpi fragmentacja siedlisk i populacji gatunków,
nie nastąpi redukcja zagęszczenia gatunków objętych ochroną,
nie ulegną zmianom kluczowe wskaźniki wartości ochronnej (parametry jakości środowiska) istotne
dla ochrony gatunków oraz typów siedlisk poddanych ochronie w obszarach Natura 2000,
znajdujących się obrębie ocenianej koncesji.
Planowane prace poszukiwawczo – rozpoznawcze realizowane zgodnie z zapisami przedstawionymi w KIP nie
będą oddziaływały na środowisko w taki sposób, aby było konieczne podjęcie działań z zakresu kompensacji
64
przyrodniczej przeprowadzonej w celu przywrócenia zakłóconej równowagi przyrodniczej, wyrównania szkód
dokonanych w środowisku i przywrócenia walorów krajobrazowych.
Jedynym zagrożeniem dla środowiska może być zaistnienie sytuacji awaryjnej. Z reguły przyczyną awarii są
błędy i zaniedbania popełnione przez człowieka. W celu wyeliminowania tej przyczyny, oprócz wdrożonych
przez Inwestora zasad przeciwdziałania awariom, przeprowadzane są systematyczne szkolenia załogi
z zakresu bhp, jak również prowadzony jest ścisły nadzór nad jej pracą, przez osoby posiadające kwalifikacje
wymagane prawem geologicznym i górniczym. Spółka PGNiG SA posiada wdrożony i sprawdzony system
ratownictwa górniczego, dzięki czemu możliwe jest usuwanie skutków potencjalnych awarii, udzielanie
pomocy medycznej, monitorowanie i zabezpieczanie stref wypadku.
Dla oceny znaczenia wpływu prac geologicznych, na formy przyrody objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia
16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627), opracowano tabele Nr 6 i 7.
Tabela nr 6 obejmuje 6 głównych parametrów ekologicznych, które decydują o stanie ochrony ostoi,
a równocześnie mogą wskutek realizacji planowanych inwestycji podlegać zmianom. Zaliczono do nich:
różnorodność ekosystemów i gatunków; złożoność struktury ekosystemów; wielkość populacji gatunków
rzadkich, chronionych i wysoko sklasyfikowanych w kategorii zagrożeń; zachowanie powierzchni siedlisk
chronionych, funkcji korytarza ekologicznego, obszaru węzłowego; ciszę i spokój.
Tabela nr 6
Lista kontrolna potencjalnych oddziaływań prac geologicznych w odniesieniu do celów ochrony, form
ochrony przyrody z jednoczesnym wskazaniem możliwości ograniczenia tych wpływów
Istota prawdopodobnego wpływu
Czas trwania
Skutki zmian
Zasięg zmian
Znaczenie zagrożeń i możliwość
ograniczenia
miejscowy
lokalny
regionalny
nieodwracaln
e
odwracalne
długotrwałe
małe
średnie
znaczne
Zagrożona wartość
ekologiczna
krótkotrwałe
Natężenie zmian
Różnorodność
środowisk
i gatunków
-
X*
-
x
-
x
-
-
x
-
Możliwe do wyeliminowania przy
odpowiednim doborze terminu
przeprowadzenia prac
Złożoność struktury
ekosystemów
-
X*
-
x
-
x
-
-
-
x
Możliwe do zredukowania przy
odpowiedniej lokalizacji zaplanowanych
prac terenowych
-
Możliwe do wyeliminowania przy
odpowiedniej lokalizacji prac
terenowych i logistycznych, w czasie i
przestrzeni
-
Potencjalne, krótkotrwałe ograniczenie
pełnego funkcjonowania fragmentów
obszaru węzłowego o znaczeniu
międzynarodowym sieci ECONET
-
Skutki zmian możliwe do
wyeliminowania w przypadku
wyłączenia z obszarów wzbudzania fali
sejsmicznej i prac wiertniczych
rezerwatów przyrody oraz prowadzenie
działań pod nadzorem ekspertaprzyrodnika w obszarach objętych
prawną ochroną.
x
Negatywny wpływ zakłócenia ciszy i
spokoju można złagodzić poprzez
prowadzenie prac geofizycznych zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska
z dnia 12 października 2011 r. w sprawie
ochrony gatunkowej zwierząt.
Wielkość populacji
gatunków flory i
fauny
Funkcja korytarza
ekologicznego
Powierzchnia
obszarów
chronionych
Cisza i spokój
-
-
-
-
X - czynnik występuje,
x
x
x
x
X*
-
-
-
-
x
x
x
x
-
-
-
-
x
-
x
-
-
x
x
-
x
x
-
-
-
-
x
-
- dotyczy wyłącznie obszaru wierceń - - czynnik nie występuje.
65
FAZA
Możliwość konfliktów
społecznych
Oddziaływanie na otaczający
krajobraz
Zdrowie ludzi
Środowisko gruntowe
i wody podziemne
(zanieczyszczenie)
Hałas
Powietrze
Szata roślinna,
świat zwierzęcy
Rodzaj
oddziaływania
Powierzchnia terenu
Tabela nr 7
Syntetyczne zestawienie rodzaju i charakteru zidentyfikowanych oddziaływań rodzajów prac geologicznych w
poszczególnych fazach realizacji inwestycji
PRZYGOTOWANIA INWESTYCJI
bezpośrednie
x xxx
x
x
xx
xx
pośrednie
x
x
x
wtórne
okresowe
stałe
chwilowe
krótkotrwałe
x xx
xx
x
xx
x xx
x xx
x
x
średnioterminowe
długoterminowe
skumulowane
FAZA REALIZACJI INWESTYCJI
bezpośrednie
x
x
pośrednie
xx
x
x
x
x
xx
x
wtórne
okresowe
stałe
chwilowe
x
x
x
xx
xx
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
krótkotrwałe
średnioterminowe
x
x
x
długoterminowe
skumulowane
FAZA LIKWIDACJI INWESTYCJI
bezpośrednie
pośrednie
wtórne
okresowe
stałe
chwilowe
krótkotrwałe
średnioterminowe
długoterminowe
skumulowane
Oznaczono: kolorem niebieskim prace geofizyczne, kolorem czarnym prace wiertnicze. Skala oddziaływań:
x – słabe, xx – średnie, xxx – duże, brak oznaczenia – brak wpływu
66
Jak wynika z powyższej tabeli, możliwe jest wprowadzenie ograniczeń, umożliwiających znaczną redukcję
natężenia negatywnego oddziaływania. Przewiduje się, że czas trwania zmian (w przypadku standardowych
prac poszukiwawczych, tzn. prac geofizycznych i wiertniczych) będzie krótki, a zasięg lokalny. Oddziaływanie
na powierzchnię obszarów chronionych oceniono, jako małe, ze względu na niewielki powierzchniowo zasięg
poszczególnych, jednostkowych, prac poszukiwawczych. Podobnie oceniono wpływ przedsięwzięcia na
złożoność struktury ekosystemów, które jest możliwe do całkowitego bądź znacznego wyeliminowania podczas
wyznaczania szczegółowej lokalizacji prac terenowych.
Na terenach podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U.
z 2013r. poz. 627), realizacja prac geofizycznych w ramach opracowanego projektu realizacji tych prac będzie
prowadzona pod nadzorem eksperta – przyrodnika. Wpływ projektowanych prac wiertniczych na przedmioty
ochrony obszarów Natura 2000 będzie uwzględniony przy wyborze szczegółowej lokalizacji obszaru prac
wiertniczych przeprowadzonym pod nadzorem eksperta przyrodnika, w ramach warunków określonych
w wnioskowanej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Przy tak sformułowanych uwarunkowaniach
można założyć, że planowane prace geologiczne nie będą wywierały negatywnego wpływu na, poszczególne
przedmioty ochrony obszarów Natura 2000 znajdujące się w obrębie obszaru koncesji.
7.4 Propozycje monitoringu oddziaływania planowanych prac geologicznych
Wszystkie terenowe prace poszukiwawczo-rozpoznawcze mają charakter krótkotrwały, a ich zakres
i technologia realizacji są typowe dla tego rodzaju działalności, co praktycznie wyklucza możliwość tworz enia
stałych systemów monitoringowych oddziaływań na środowisko.
Tym niemniej ze względu na charakter poszukiwawczo-rozpoznawczych prac geologicznych, rodzaj
oddziaływań oraz występowanie w obrębie obszaru koncesyjnego obszarów chronionych przyrodniczo,
obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i kulturowych, terenów chronionych akustycznie i innych,
realizacja tych prac wymagać będzie prowadzenia działań mających na celu monitorowanie - zarówno
prawidłowości wykonywania prac i robót, zgodności w wymaganiami technicznymi, zapisami decyzji, norm
i przepisów, jak również skutków ewentualnego wpływu prac na szeroko pojęte środowisko (zasoby
przyrodnicze, ludzi, dobra kultury, dobra materialne itd.).
Działania monitorujące skutki dla środowiska prac geologicznych będą prowadzone dla każdego rodzaju prac
w ramach wykonywania badań geofizycznych i prac wiertniczych oraz w trakcie realizacji prac budowlano montażowych na terenie wyznaczonym pod wiercenie otworu, podczas wiercenia i udostępniania złoża,
a także na etapie likwidacji wiertni i rekultywacji obszaru wierceń.
Generalnie działania te polegać będą na zastosowaniu nadzoru przyrodniczego oraz monitoringu
hydrologicznego, a także monitoringu technologicznego stanowiącego jeden z podstawowych elementów
prac geofizycznych i wiertniczych.
Poszczególne działania monitorujące stan środowiska w kolejnych fazach prac geologicznych będą polegać
na:
W zakresie prac geofizycznych:
1. W celu ochrony bioróżnorodności obszaru prac i zapobieganiu niekorzystnym zmianom środowiska
przyrodniczego na obszarach objętych ochroną prawną, w tym na obszarach Natura 2000, prace będą
prowadzone pod nadzorem przyrodnika.
2. W celu ochrony wód podziemnych, przed i po wykonaniu prac wiertniczych dla potrzeb badań
sejsmicznych oraz po zastosowaniu metody z użyciem materiałów wybuchowych, w promieniu 250 m od
otworów wiertniczych i punktów wzbudzania będą przeprowadzane pomiary zwierciadła wód
gruntowych w studniach gospodarczych.
3. Przed rozpoczęciem prac sejsmicznych z użyciem metody vibroseis i materiałów wybuchowych będzie
przeprowadzana inwentaryzacja stanu technicznego zabudowań znajdujących się w zasięgu strefy
ochronnej 30 - 50 m, (analogiczne jak dla ładunku wybuchowego nieprzekraczającego 5 kg). Jednocześnie
w czasie prowadzenia prac w przypadku jakichkolwiek wątpliwości będą dokonywane na bieżąco pomiary
67
wielkości drgań i będzie się je utrzymywać na poziomie bezpiecznym dla wymienionych obiektów. W razie
konieczności będzie się zmniejszać poziom mocy lub ilość pracujących wibratorów.
W zakresie prac wiertniczych:
1. W celu ochrony bioróżnorodności obszaru prac i zapobieganiu niekorzystnym zmianom środowiska
przyrodniczego wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych, dla otworów wiertniczych
o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych na obszarach objętych ochroną prawną, w tym na
obszarach Natura 2000, zostanie przeprowadzony pod nadzorem przyrodnika.
2. W celu stwierdzenia stanu początkowego środowiska gruntowo – wodnego oraz stanu po zakończeniu
prac, przed rozpoczęciem i po zakończeniu prac wiertniczych będą przeprowadzane badania
monitoringowe środowiska gruntowo-wodnego przez odpowiednie pobranie i wykonanie badań próbek
z terenu wiertni oraz wód podziemnych w istniejących i wybranych reprezentatywnych dla warstwy
wodonośnej studniach, w promieniu ok. 500 m od odwiertu.
Monitoring środowiska gruntowo – wodnego przed rozpoczęciem i po zakończeniu prac wiertniczych
przeprowadzany będzie przez specjalistyczne, akredytowane laboratoria na zlecenie Inwestora, bądź
wykonawcy prac wiertniczych, w zależności od zapisów zawartych umów. Dotychczas prowadzony
monitoring środowiska przed i po wierceniu otworu wiertniczego obejmował:
a) Wizję lokalną terenu wraz z ewidencją elementów środowiska i infrastruktury technicznej terenu.
b) Pobór prób do analiz chemicznych przez pracowników firmy – labolatorium, które uzyskało zlecenie od
Inwestora, bądź wykonawcy prac wiertniczych.
Pobór wód z cieków powierzchniowych oraz otworów studziennych - w odległości do 500 m od terenu
wiertni.
Ustalenie grupy rodzaju gruntów będzie zgodne z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia
9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi
(Dz. U. 02.65.1359), obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego
i aktualnymi warunkami użytkowania terenu. Przewiduje się pobór prób z dwóch w/w głębokości
z 9 otworów.
c) Wykonanie analiz chemicznych t.j.:
analizy chemiczne gleby i podglebia na zawartość:
wybranych metali ciężkich,
olej mineralny węglowodory C12-C35,
benzyny suma C6-C12,
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA),
węglowodory aromatyczne (BTEX),
fenol,
analizy wody powierzchniowej i podziemnej (studziennej):
wybrane parametry fizyczne,
wybrane parametry chemiczne m.in.:
chlorki,
siarczany, siarczki,
fosforany,
azot ogólny, azot amonowy, azotany, azotyny,
CHZT, sucha pozostałość, OWO
ekstrakt eterowy,
indeks fenolowy,
wybrane metale,
wodorowęglany,
węglowodory ropopochodne,
węglowodory aromatyczne (BTEX),
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA).
68
3. W celu ochrony klimatu akustycznego po rozpoczęciu prac wiertniczych, będą przeprowadzane badania
emisji hałasu urządzenia wiertniczego w celu określenia rzeczywistego zasięgu oddziaływania hałasu
(rozdział 7.1.1.2). W przypadku stwierdzenia przekroczenia norm na granicach strefy ochronnej zostaną
zastosowane ograniczenia emisji hałasu – przez np. zainstalowanie ekranów akustycznych lub
wprowadzenie innych rozwiązań organizacyjno – technicznych mających na celu doprowadzenie emisji
hałasu na granicach stref ochronnych do poziomu określonego w Rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r.
poz. 112).
4. W przypadku wystąpienia istotnego zagrożenia środowiskowego w wyniku awarii, przy dużym zasięgu
i znacznej skali zagrożenia, może się okazać, że wystąpi potrzeba monitorowania stanu całego środowiska
czy określonego jego elementu. Przedmiot i zakres monitoringu będzie zależny od stwierdzonych skutków
awarii.
5. Ponadto cały proces technologiczny wiercenia otworu jest monitorowany w systemie ciągłym poprzez
m.in. pomiary z zastosowaniem metod geofizycznych, które dostarczają wielu informacji, m.in. o: profilu
litologicznym otworu, parametrach fizycznych skał (porowatości, obecności płynów złożowych), stanie
technicznym otworu (nieszczelności, ucieczkach płuczki), stanie ośrodka skalnego w warunkach naturalnego
zalegania. Pomiary geofizyki otworowej wykonuje się za pomocą sondy zawieszonej na kablu i opuszczanej
przez urządzenie wyciągowe na dno otworu wiertniczego. Całe oprzyrządowanie łącznie z aparaturą
kontrolno - pomiarową umieszczone jest na specjalnie do tego przystosowanym samochodzie ciężarowym.
Sondy są przyrządami wyposażonymi w różnego typu urządzenia i czujniki pomiarowe. Istnieje bardzo dużo
różnego typu sond, począwszy od bardzo prostych wykorzystywanych do profilowań potencjałów
polaryzacji naturalnej (PS), czy oporności, a skończywszy na bardzo skomplikowanych używanych do
profilowań indukcyjnych, czy sterowanych. Do każdego typu sondy wykorzystuje się odpowiedni kabel
służący do przekazywania sygnałów elektrycznych od sondy do aparatury kontrolno-pomiarowej znajdującej
się na powierzchni. Istnieje bardzo dużo rodzajów profilowań, spośród których można wydzielić:
profilowania elektryczne (elektrometria wiertnicza), profilowania jądrowe (radiometria wiertnicza),
profilowania akustyczne, inne profilowania: temperaturowe, prędkości wiercenia, wielkości wydobycia,
własności i składu płuczki wiertniczej itp.
Parametry takie jak ciśnienie tłoczenia cieczy ich objętości i skład fizyko-chemiczny są w trybie ciągłym
monitorowane gdyż są istotne dla efektywności procesu wiercenia i skuteczności zabiegów specjalnych
w odwiercie. W aspekcie ochrony środowiska istotnym elementem jest prowadzenie bilansu objętości
użytych cieczy. Zastosowane urządzenia techniczne i technologia prowadzenia prac w systemie zamkniętym
w pełni eliminuje przedostawanie się substancji do środowiska a przypadku pojawienia się nieszczelności
będzie wykryta i usunięta.
8. Rodzaje i przewidywane ilości wprowadzanych do środowiska substancji lub energii przy
zastosowaniu rozwiązań chroniących środowisko
8.1 Powstawanie i odprowadzanie ścieków
8.1.1 Ścieki wytwarzane w trakcie realizacji prac geofizycznych
W trakcie realizacji prac geofizycznych na terenie bazy samochodowo – sprzętowej powstają ścieki socjalno bytowe związane z pobytem ludzi na tym terenie. Obsługa zadań z zakresu gospodarki wodno-ściekowej na
terenie bazy będzie prowadzona przez podmioty trzecie (podmioty prowadzące działalność w zakresie
odprowadzania ścieków lub właściciela obiektów i terenu, na którym zorganizowano bazę grupy geofizycznej)
z wykorzystaniem lokalnego systemu wodno - kanalizacyjnego. W zakresie wód opadowych, w trakcie realizacji
prac geofizycznych problem ich odprowadzenia będzie dotyczył obszaru bazy samochodowo – sprzętowej.
Wybór lokalizacji bazy samochodowo-sprzętowej na terenie zakładu przemysłowego, będzie uwzględniał
uzbrojenie placu w system kanalizacji deszczowej wyposażonej w urządzenia oczyszczające – odolejacze.
69
8.1.2 Ścieki wytwarzane w trakcie realizacji prac wiertniczych
Ścieki socjalno-bytowe, wytworzone w trakcie realizacji prac wiertniczych na terenie wiertni (szacunkowo ok.
3 m3), będą gromadzone w szczelnych, stalowych zbiornikach i sukcesywnie przekazywane do właściwego
zagospodarowania przez podmioty trzecie. Z dotychczasowej praktyki wynika, że ścieki, które powstają
w ramach prowadzonych prac są przekazywane do lokalnych oczyszczalni ścieków.
W trakcie realizacji prac wiertniczych problem wód opadowych będzie dotyczył placu wiertni. Ponieważ długość
cyklu prac wiertniczych jest uzależniona od wielu czynników i może być realizowana w różnych porach roku,
stąd szacowanie ilości wód opadowych i roztopowych jest trudne. W celu ochrony środowiska wodno gruntowego przed zanieczyszczeniami w wyniku opadów atmosferycznych i spływających powierzchniowo wód
opadowych i roztopowych z placu wiertni, urządzenia technologiczne, materiały i substancje będą lokalizowane
na szczelnej utwardzonej konstrukcji nawierzchni (konstrukcja bitumiczna) albo konstrukcji nawierzchni
wykonanej z płyt drogowych, kruszywa łamanego lub innej uszczelnionej geomembraną, a także w razie
potrzeby w zabudowie kontenerowej zadaszonej (magazynach). Pod urządzeniem wiertniczym zostanie
wydzielona tzw. strefa brudna, odizolowana od pozostałej części placu systemem drenarskim, za pomocą
którego woda opadowa zostanie odprowadzona do szczelnego zbiornika ewaporacyjnego.
Woda spływająca z tzw. strefy brudnej wykorzystywana jest do sporządzania płuczki podczas realizacji prac
wiertniczych lub będzie przekazywana uprawnionym odbiorcom do właściwego zagospodarowania zgodnie
z przepisami Ustawy o odpadach. Podczas realizacji przedsięwzięcia nie będą powstawać ścieki przemysłowe.
W szczególnych przypadkach np. usytuowanie wiertni w obszarze tzw. „okna hydrogeologicznego” jest możliwe
dodatkowe zabezpieczenie placu wiertni przez wybudowanie rowów opaskowych odprowadzających wody
opadowe z placu wiertni do specjalnych osadników. Ich zawartość będzie sukcesywnie wypompowywana do
stalowych zbiorników i wykorzystywana do sporządzenia płuczki wiertniczej.
8.2 Wytwarzanie i zagospodarowanie odpadów
Podczas prac geofizycznych i wiertniczych wytwarzane są odpady klasyfikowane zgodnie z katalogiem
odpadów, określonym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r., w sprawie katalogu
odpadów (Dz. U. 01.112.1206) Gospodarka odpadami w czasie prowadzenia prac geologicznych odbywa się
zgodnie z przepisami:
1. Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. 13.0.21 ze zm.),
2. Ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. 08.13.865 z zm.).
Zgodnie z Ustawą o odpadach, odpady powstałe w czasie realizacji prac geologicznych w pierwszej kolejności
zostaną poddane próbie ich odzysku, a jeżeli będzie to niemożliwe z przyczyn technologicznych lub
nieuzasadnione z przyczyn, np. ekologicznych lub ekonomicznych, to odpady te zostaną unieszkodliwione
w sposób zgodny z odpowiednimi wymaganiami przepisów prawa. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów
wytworzonych w związku z pracami sejsmicznymi i wiertniczymi odbywa się zgodnie z wymaganiami prawa
w tym zakresie i jest prowadzony przez podmioty posiadające stosowne uprawnienia.
8.2.1 Odpady wytwarzane w czasie wykonywania prac geofizycznych
W trakcie działalności grupy geofizycznej będą wytwarzane niewielkie ilości odpadów głównie o charakterze
komunalnym:
2001 Odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie z wyłączeniem 1501
2003 Inne odpady komunalne
Zakłada się, że szacunkowa objętość tych odpadów wyniesie ok. 30 m 3. Odpady będą magazynowane
w odpowiednich pojemnikach, a następnie przekazywane, podmiotom trzecim upoważnionym do prowadzenia
działalności w zakresie gospodarowania takimi rodzajami odpadów.
70
8.2.2 Odpady wytworzone w czasie wykonywania prac wiertniczych
W trakcie realizacji prac wiertniczych będą powstawały następujące rodzaje odpadów:
1. Komunalne - (w tym niesegregowane odpady komunalne – 20 03). Odpady tego typu będą powstawały
podczas wszystkich faz prac wiertniczych. Szacuje się ich ilość na poziomie 150-200 m3). Odpady te będą
zbierane w odpowiednich pojemnikach, stalowych zbiornikach, a następnie okresowo wywożone przez
wyspecjalizowaną firmę na lokalne składowiska.
2. Budowlane - z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej
(włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych). Odpady tego typu będą powstawały w fazie
przygotowania i likwidacji inwestycji.
3. Wydobywcze – płuczka, i odpady wiertnicze, które są zaliczone do odpadów powstających przy
poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów
(Dz. U. 01.112.1206). Postępowanie z tego rodzaju odpadami jest objęte programem gospodarowania
odpadami wydobywczymi zatwierdzonym decyzją właściwego organu administracyjnego, zgodne
z ustawą z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. 08.138.865 z zm.). Odpady tego
typu będą powstawały w fazie realizacji inwestycji.
4. Pozostałe – powstałe w wyniku realizacji prac, z których część będzie miała charakter odpadów
niebezpiecznych. Odpady tego rodzaju będą w głównej mierze powstawały w fazie realizacji inwestycji
i będą zagospodarowywane zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (t.j. Dz. U. 13.0.21 ze
zm.).
8.2.2.1 Odpady wytworzone w fazie przygotowania i likwidacji prac wiertniczych
Zagospodarowanie terenu wiertni, i budowa drogi dojazdowej, a następnie likwidacja infrastruktury technicznej
łącznie z wykonaniem rekultywacji terenu, będzie powodowała powstanie określonych odpadów. Rodzaj,
szacunkowa ilość oraz sposób postępowania z odpadami w aspekcie ochrony środowiska jest przedstawiony
w tabeli nr 8.
Tabela nr 8
Rodzaje odpadów powstających w fazie przygotowania i likwidacji prac wiertniczych
Kod
Szacunkowa ilość
[Mg/wiercenie]
Rodzaj odpadu
Sposób postępowania z odpadami
17
Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i
ziemię z terenów zanieczyszczonych)
17 02
Odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych
17 02 01
Drewno
0,2
17 02 03
Tworzywa sztuczne
0,05
17 04
Odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali
17 04 05
Żelazo i stal
0,25
17 04 07
Mieszaniny metali
0,05
17 05
Gleba i ziemia (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych oraz urobek z pogłębiania)
17 05 03*
17 05 04
17 09
Gleba i ziemia, w tym kamienie
zawierające
substancje
niebezpieczne
Gleba i ziemia, w tym
kamienie, inne niż wymienione
w 1705 03
Selektywnie magazynowane i przekazywane uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania
Selektywnie magazynowane i przekazywane uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania
Selektywnie magazynowane i przekazywane uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania
2
Selektywnie magazynowane i przekazywane uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania
100 – 200
Do utwardzania powierzchni po rozkruszeniu.
Inne odpady z budowy, remontów i demontażu
71
Kod
17 09 04
Rodzaj odpadu
Zmieszane odpady z budowy,
remontów i demontażu inne
niż wymienione w 170901; 17
09 02 i 17 09 03
Szacunkowa ilość
[Mg/wiercenie]
Sposób postępowania z odpadami
Selektywnie magazynowane i przekazywane uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania
0,8
Wymienione w tabeli nr 8 rodzaje i ilości odpadów mają charakter orientacyjny i szacunkowy. Rodzaj i ilość
odpadów powstających na tym etapie zależeć będzie od uwarunkowań terenowych oraz projektu
wiercenia. Na etapie budowy wiertni nie przewiduje się powstawania odpadów niebezpi ecznych ani
odpadów wydobywczych. Powstałe odpady w pierwszej kolejności zostaną poddane odzyskowi, a jeżeli
z przyczyn technologicznych będzie to niemożliwe lub nieuzasadnione - ekologicznie lub ekonomicznie - to
zostaną one unieszkodliwione przez wyspecjalizowane w tym zakresie podmioty gospodarcze, posiadające
stosowne uprawnienia na podstawie zawartych umów.
8.2.2.2 Odpady wytwarzane w fazie realizacji prac wiertniczych
W fazie realizacji prac wiertniczych będą powstawały odpady: wydobywcze i pozostałe.
Wytwórca odpadów wydobywczych, zgodnie z Ustawą o odpadach wydobywczych z dnia 10 lipca 2008 r. (t.j.
Dz. U. z 2013r. poz. 1136) jest zobowiązany do posiadania programu gospodarowania odpadami
wydobywczymi zatwierdzonego, decyzją właściwego organu administracyjnego. Jednocześnie zgodnie z art.
4 tej Ustawy „Wytwórca odpadów wydobywczych jest obowiązany do stosowania takich sposobów
poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania, przeróbki i magazynowania, które zapobiegają powstawaniu
odpadów wydobywczych lub pozwalają utrzymać na możliwym najniższym poziomie ich ilość, jak również
ograniczają negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie życia i zdrowia ludzi, przy uwzglę dnieniu
najlepszych dostępnych technik”.
Ilość odpadów wiertniczych tworzących się w trakcie wiercenia jest bardzo zróżnicowana, gdyż zależy od
głębokości otworu, rodzaju przewiercanych formacji skalnych oraz od tego, jaki jest reżim gospodarki płuczką
i wodą. Na odpad wiertniczy powstający podczas wiercenia otworu składa się zużyta płuczka, zwierciny
(urobek).
Odpad wiertniczy - zużyta płuczka, charakteryzuje się podwyższonymi wartościami: pH, substancji
nierozpuszczonych, stałych związków rozpuszczonych (TDS), SPCz (środków powierzchniowo-czynnych),
jonów chlorkowych, siarczanowych, rozpuszczonego węgla organicznego (DOC), węglowodorów
ropopochodnych oraz metali ciężkich (takich jak: arsen, bar, kadm, chrom, miedź, rtęć, nikiel, ołów,
antymon, selen, cynk, cyna i kobalt).
Odpad wiertniczy - zwierciny (urobek) stanowiące rozkruszone świdrem fragmenty skał występujących
w profilu geologicznym, takich jak: gliny, piaski, iły, piaskowce, łupki, wapienie, margle, mułowce, iłowce,
dolomity itp. zanieczyszczone są resztkami płuczki, rozpuszczonymi solami i metalami ciężkimi.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów
(Dz. U. 01.112.1206) wytwarzane odpady wiertnicze (będące odpadami wydobywczymi) pochod zące
z obrotowo-płuczkowych wierceń poszukiwawczych za ropą naftową i gazem ziemnym, klasyfikowane są
w grupie 01 „Odpady powstające przy poszukiwaniu i wydobywaniu kopalin”.
W praktyce, o tym, jakie odpady powstaną w trakcie wiercenia decyduje rodzaj zastosowanej płuczki
wiertniczej i rodzaj przewiercanych skał.
W wyniku prowadzenia robót geologicznych techniką wiertniczą przez firmę wyłonioną w drodze przetargu,
przewiduje się wytworzenie odpadów wydobywczych zaliczonych do:
- grupy 01 – odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz
innych kopalin;
- podgrupy 01 01 – odpady z wydobywania kopalin;
- podgrupy 01 05 – płuczki wiertnicze i inne odpady wiertnicze.
72
Poniżej zestawiono w tabeli przewidziane/szacunkowe rodzaje i ilości odpadów wydobywczych do wytworzenia
podczas wiercenia jednego otworu oraz prowadzenia zabiegu hydraulicznego szczelinowania i testu
produkcyjnego.
Tabela nr 9
Rodzaje i szacunkowe ilości odpadów wydobywczych powstających podczas wiercenia otworu wiertniczego
ODPADY WYDOBYWCZE
L.p.
1.
Kod odpadu
01 01 02
Planowana ilość odpadów do wytworzenia w
ciągu roku
Nazwa odpadu
Odpady z wydobywania kopalin innych niż rudy metali
Płuczki wiertnicze zawierające baryt i odpady inne niż
wymienione w 01 05 05 i 01 05 06
Płuczki wiertnicze zawierające chlorki i odpady inne niż
wymienione w 01 05 05 i 01 05 06
300 - 500,00 Mg
2.
01 05 07
500,00 Mg
3.
01 05 08
4.
01 05 05*
Płuczki i odpady wiertnicze zawierające ropę naftową
100,00 Mg
5.
01 05 06*
Płuczki i odpady wiertnicze zawierające substancje
niebezpieczne
100,00 Mg
6.
01 05 99
Inne nie wymienione
500,00 Mg
3000 - 5000,00 Mg
Odpady wydobywcze wytworzone podczas procesu wiercenia będą przekazane na podstawie zawartej umowy
z firmą wyłonioną w drodze przetargu, do unieszkodliwienia lub odzysku, posiadającej wszelkie decyzje
zezwalające na prowadzenie takiej działalności.
Odpady pozostałe. Oprócz odpadów wydobywczych, podczas wiercenia powstają również odpady innego
rodzaju, których przynajmniej część będzie miała charakter odpadów niebezpiecznych (przewidywana ilość
odpadów niebezpiecznych może przekraczać wartość 0,1 Mg rocznie). Sposób gospodarowania tymi
odpadami będzie zgodny z wymaganiami ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012r. r. (t.j. Dz. U. 13.0.21 ze
zm.).
Rodzaj, szacunkowa ilość oraz sposób zagospodarowania pozostałych odpadów powstających w fazie
realizacji prac wiertniczych został przedstawiony w Tabeli nr 10. Jednocześnie należy zaznaczyć, że podane
dane mają charakter szacunkowy i odnoszą się jedynie do wiercenia otworów do głębokości około 3000 m.
Rodzaj i ilość powstających odpadów wydobywczych jest uzależniony od warunków geologicznych i stanu
technicznego otworu, które decydują o rodzaju stosowanych płuczek wiertniczych.
Tabela nr 10
Potencjalne rodzaje, szacunkowa ilość oraz sposób zagospodarowania odpadów powstających w fazie realizacji prac
wiertniczych
Kod
Rodzaj odpadu
Szacunkowa
ilość
Mg/wiercenie
Sposób postępowania z odpadami
ODPADY POZOSTAŁE
12 01 13
13 02 05*
odpady spawalnicze
mineralne oleje silnikowe,
przekładniowe i smarowe nie
zawierające związków
chloroorganicznych
0,1
Odpady będą selektywnie magazynowane w zamykanych
opisanych pojemnikach i sukcesywnie przekazywane
uprawnionym odbiorcom do właściwego
zagospodarowania.
ok. 1,5
Odpady będą selektywnie magazynowane w 200 l beczkach
oznakowanych i opisanych „olej odpadowy” oraz
sukcesywnie przekazywane uprawnionym odbiorcom do
właściwego zagospodarowania.
Spółka zakłada zmniejszenie ilości tych odpadów poprzez
stosowanie nowoczesnych olejów smarowych o
wydłużonym okresie użytkowania
73
Kod
15 02 02*
16 02 13*
17 04 05
Rodzaj odpadu
sorbenty, materiały filtracyjne (w
tym filtry olejowe nie ujęte w
innych grupach), tkaniny do
wycierania (np. szmaty, ścierki) i
ubrania ochronne zanieczyszczone
substancjami niebezpiecznymi
Diatomit
Zaolejone czyściwo
Filtry olejowe, powietrzne
Zużyte urządzenia zawierające
niebezpieczne elementy inne niż
wymienione w 16 02 09 do 16 02
12 – odpady zawierające rtęć lampy fluorescencyjne
żelazo i stal
Szacunkowa
ilość
Mg/wiercenie
Sposób postępowania z odpadami
Odpady będą selektywnie magazynowane w zamykanych i
opisanych pojemnikach oraz sukcesywnie przekazywane
uprawnionym odbiorcom do właściwego
zagospodarowania.
Spółka zakłada zmniejszenie ilości odpadów przez (a)
stosowanie czyściwa o dobrych chłonnych i czyszczących
właściwościach głównie papierowego, oraz (b) stosowanie
filtrów o zwiększonej żywotności
0,1 – 0,2
0,3 - 0,5
0,1 – 0,3
0,1-0,3
Odpady będą selektywnie magazynowane w zamykanych i
opisanych pojemnikach typu KS-0 oraz sukcesywnie
przekazywane uprawnionym odbiorcom do właściwego
zagospodarowania.
Spółka zakłada zmniejszenie ilości odpadów przez: (a)
sukcesywne eliminowanie źródeł światła zawierającego rtęć,
oraz (b) prawidłową eksploatację oświetlenia.
1,5
Odpady będą selektywnie magazynowane w oznakowanym i
utwardzonym miejscu oraz sukcesywnie lub po zakończeniu
wiercenia będą przekazane uprawnionym odbiorcom do
właściwego zagospodarowania.
1. Gospodarowanie odpadami wydobywczymi z grupy 01 01 02 oraz 01 05 08 zaliczonymi do odpadów
powstających przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin,
zgodnie z ustawą z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1136) będzie
objęte „Programem gospodarowania odpadami wydobywczymi” zatwierdzonym decyzją właściwego
organu. Odpady będą gromadzone selektywnie w szczelnych zbiornikach i następnie po zakończeniu
wiercenia otworu, lub sukcesywnie w miarę zapełniania zbiorników, będą przekazywane specjalistycznym
firmom posiadającym zezwolenia na odbiór, odzysk i unieszkodliwianie tego typu odpadów w ramach
zawartych umów.
2. Odpady niebezpieczne ujęte w grupie:
a) 13 02 05*, (mineralne oleje silnikowe, przekładniowe, smarowe nie zwierające związków
chloroorganicznych ) będą selektywnie magazynowane w 200 l beczkach oznakowanych i opisanych
„olej odpadowy” oraz sukcesywnie przekazywane uprawnionym odbiorcom do właściwego
zagospodarowania;
b) 15 02 02*, (zużyte sorbenty-diatomit, zaolejone czyściwo, zużyte filtry olejowe, powietrzne) będą
selektywnie magazynowane w zamykanych i odpowiednio opisanych pojemnikach;
c) 16 02 13* (zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne niż wymienione w grupie 16 02
09 do 16 02 12 –odpady zawierające rtęć - lampy fluorescencyjne) będą selektywnie magazynowane w
kontenerach typu KS-0 do magazynowania zużytych świetlówek.
Odpady niebezpieczne będą gromadzone selektywnie w szczelnie zamkniętych i oznakowanych
pojemnikach/zbiornikach ustawionych na zabezpieczonym podłożu (np. utwardzonym i uszczelnionym
geomembraną). W zależności od potrzeby miejsce tymczasowego magazynowania tych odpadów będzie
zadaszone i zabezpieczone przed dostępem osób trzecich.
Zagospodarowanie ww. odpadów będzie prowadzone przez uprawnionych odbiorców wyłonionych w drodze
przetargu i zgodne z ustawą o odpadach z dnia 14 grudnia 2012r. (t.j. Dz. U. 2013r. poz. 21 ze zm.).
3. Odpady inne niż niebezpieczne z grupy:
a) 12 01 13 (spawalnicze) będą selektywnie magazynowane w specjalnych pojemnikach zamykanych
i odpowiednio opisanych oraz będą przekazywane uprawnionym odbiorcom do właściwego
zagospodarowania;
74
b) 17 04 05 (złom żelaza i stali) będzie gromadzony w oznakowanym i utwardzonym miejscu na terenie
wiertni. Odpady będą przekazywane sukcesywnie lub po zakończeniu prac wiertniczych uprawnionym
odbiorcom do właściwego zagospodarowania.
4. W stosunku do wszystkich odpadów będzie prowadzona działalność w kierunku minimalizacji ich ilości, co
w przypadku prac wiertniczych, będzie realizowane przez:
a) przepuszczanie płuczki przez system urządzeń oczyszczających (sita wibracyjne, wirówka, odmulacz,
piaskownik, koryta), które pozwalają na wytrącenie osadu płuczkowego tworzącego odpad
wydobywczy i odzyskanie do ponownego obiegu znacznej ilości płuczki, a tym samym zmniejszenie
ilości zużytej wody i wytwarzanych odpadów wydobywczych;
b) opomiarowanie poboru wody;
c) stosowanie czyściwa o dobrych własnościach czyszczących i chłonnych;
d) stopniowe zastępowanie czyściwa tkaninowego – papierowym;
e) stosowanie nowoczesnych olejów smarowych o wydłużonym okresie użytkowania;
f) sukcesywne eliminowanie źródeł światła zawierających rtęć i prawidłowa eksploatacja oświetlenia.
5. Firmy serwisowe PGNiG SA, świadczące usługi wiertnicze, prowadzą działalność od kilkudziesięcioleci
i posiadają wypracowane, odpowiednie procedury postępowania z wszelkiego rodzaju odpadami oraz
wykorzystaniem najnowszych technologii i rozwiązań organizacyjnych opierających się na systemach
zarządzania jakością, środowiskiem i bhp, potwierdzonych realizacją licznych kontraktów w kraju i zagranicą.
6. Zagadnienia związane z gospodarką odpadami są dodatkowo określane w dokumencie p.t. „Przedsięwzięcia
dla zapewnienia ochrony środowiska” stanowiącym integralną część planu ruchu wiertni, zatwierdzanego
przez właściwy terytorialnie Okręgowy Urząd Górniczy.
W wierceniach poszukiwawczo – rozpoznawczych za ropą naftową i gazem ziemnym przyjmuje się, że przy
wierceniach płytszych do 2000 m głębokości ilość tworzącego się odpadu wiertniczego nie przekracza
z reguły 0,4 m3 na 1 mb wiercenia, zaś przy wierceniach głębszych może dochodzić do 0,8 m 3 na 1 mb
wiercenia, w tym urobku (zwiercin) od 0,2 do 0,3 m 3.
9. Możliwe transgraniczne oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko
Charakter prac poszukiwawczo-rozpoznawczych przewidywanych do realizacji na obszarze koncesji PYZDRY,
w tym wielkość oraz zasięg potencjalnych oddziaływań na poszczególne elementy środowiska, a także
lokalizacja przedmiotowej koncesji wykluczają możliwość wystąpienia oddziaływań transgranicznych.
Dotyczy to zarówno realizacji prac geologicznych, jak i hipotetycznych sytuacji awaryjnych.
10. Informacja o obszarach podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody, znajdujących się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia na
obszarze koncesji PYZDRY
10.1 Obszary NATURA 2000 znajdujące się w obszarze koncesji PYZDRY
/załącznik nr 3/ Lokalizacja przedsięwzięcia na tle obszarów Natura 2000
/załącznik nr 8/ Ochrona przyrody w obszarze koncesji
Obszary Natura 2000 znajdujące się na obszarze koncesji nr 18/99/p Pyzdry to:
Obszar Specjalnej Ochrony Dolina Środkowej Warty PLB300002
Specjalny Obszar Ochrony Lasy Żerkowsko – Czeszewskie PLH300053
Specjalny Obszar Ochrony Ostoja Nadwarciańska PLH300009
Obszar Specjalnej Ochrony (OSO) Dolina Środkowej Warty PLB300002
Lokalizacja w obszarze koncesyjnym: Obszar przebiega przez środek obszaru koncesyjnego z kierunków
wschód-zachód, przebiega również przez tereny gmin: Lądek, Zagórów, Pyzdry, Żerków, Kołaczkowo oraz
Mirosław.
75
Charakterystyka obszaru: Obszar obejmuje dolinę Warty pomiędzy wsią Babin (koło Uniejowa) i Dębno n. wartą
(koło Nowego Miasta n. Wartą). Dolina ma szerokość od 500 m do ok. 5 km, wypełniona jest przez mady
i piaski, a jedynie w bezodpływowych obniżeniach występują niewielkie powierzchnie płytkich torfów. Obszar
doliny jest w zróżnicowanym stopniu przekształcony i odmiennie użytkowany. Na obszarze Kotliny Kolskiej
rzeka jest obustronnie obwałowana - obszary zalewowe (łąki i pastwiska, lokalne łęgi i wikliny nadrzeczne)
znajdują się w strefie międzywala oraz w ujściach rzek Prosny i Kiełbaski. W obrębie Doliny Konińsko-Pyzdrskiej
dolina zachowała bardziej naturalny charakter. Jej zachodnia część nie została obwałowana i podlega
okresowym zalewom. Teren ten jest zajęty przez mozaikę ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk,
zadrzewień łęgowych oraz zarastających szuwarem starorzeczy. Zachodni fragment obszaru (na zachód od
ujścia Prosny) zajmuje duży kompleks zalewowych, zbliżonych do naturalnych, starych łęgów jesionowowiązowych i grądów niskich. Znaczne ich fragmenty zachowały się w wyniku ochrony rezerwatowej. Na skutek
wybudowania na Warcie zbiornika zaporowego Jeziorsko zmieniony został naturalny rytm hydrologiczny Warty,
co pociągnęło za sobą różnorakie zmiany siedliskowe.
Obszar zawiera ostoję ptasią o randze europejskiej E 36 (Dolina Środkowej Warty). Występują, co najmniej
42 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 18 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK).
Obszar jest bardzo ważną ostoją ptaków wodno-błotnych, przede wszystkim w okresie lęgowym. W okresie
lęgowym obszar zasiedla powyżej 10% (C6) krajowej populacji rybitwy białowąsej (PCK), powyżej 2% (C3 i C6)
krajowych populacji następujących gatunków ptaków: cyranka, gęgawa, krwawodziób, płaskonos, rybitwa
białoczelna (PCK), rybitwa białoskrzydła (PCK), rybitwa czarna, rycyk i co najmniej 1% populacji krajowej (C3
i C6) następujących gatunków ptaków: batalion (PCK), bąk (PCK), błotniak łąkowy, błotniak stawowy, dzięcioł
średni, kropiatka, podróżniczek (PCK), brodziec piskliwy, cyraneczka, czajka, czapla siwa, dudek, dziwonia,
krakwa, kulik wielki (PCK), sieweczka obrożna (PCK) i zausznik; stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają:
błotniak zbożowy (PCK), cyraneczka, derkacz, kszyk, ortolan, ślepowron (PCK), zimorodek i świergotek polny;
prawdopodobnie gnieździ się bardzo rzadki rożeniec (PCK); ponadto w liczebności powyżej 1% populacji
krajowej występują dudek, dziwonia, pustułka i remiz, a w liczebności ok. 1% populacji krajowej - przepiórka.
W okresie wędrówki jesiennej występuje czapla biała (do 23 osobników), świstun (do 1500 osobników), żuraw
(do 250 osobników) i mieszane stada gęsi (do powyżej 5000 osobników). Podczas wędrówki wiosennej tokujące
bataliony spotyka się w liczbie do 1200 osobników.
Klasy siedlisk:
Inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, Kopalnie, tereny przemysłowe)
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
Torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki.
% pokrycia
2%
6%
5%
2%
39%
45%
1%
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena znaczenia obszaru
Botaurus stellaris
Bąk zwyczajny
C
Ixobrychus minutus
Bączek zwyczajny
-
Nycticorax nycticorax
Ślepowron zwyczajny
-
Egretta alba
Czapla biała
-
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
76
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena znaczenia obszaru
Cygnus bewickii
Łabędź czanodziby
-
Cygnus cygnus
Łabędź krzykliwy
-
Mergus albellus
Tracz bielaczek
-
Pernis apivorus
Trzmielojad zwyczajny
-
Milvus migrans
Kania czarna
-
Milvus milvus
Kania ruda
-
Haliaeetus albicilla
Bielik zwyczajny
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
C
Circus cyaneus
Błotniak zbożowy
-
Circus pygargus
Błotniak łąkowy
C
Aquila pomarina
Orlik krzykliwy
-
Porzana porzana
Kureczka nakrapiana
C
Porzana parva
Kureczka zielonka
-
Crex crex
Derkacz
C
Grus grus
Żuraw szary
C
Pluvialis apricaria
Siewka złota
-
Philomachus pugnax
Batalion
-
Gallinago media
Dubelt
-
Sterna hirundo
Rybitwa zwyczajna
-
Sternula albifrons
Rybitwa białoczelna
B
Chlidonias hybrida
Rybitwa białowąsa
B
Chlidonias niger
Rybitwa czarna
B
Asio flammeus
Uszatka błotna
-
Caprimulgus europaeus
Lelek
-
Alcedo atthis
Zimorodek
C
Picus canus
Dzięcioł zielonosiny
-
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
-
Dendrocopos medius
Dzięcioł średni
C
Lullula arborea
Lerka
-
Anthus campestris
Świergotek polny
-
Luscinia svecica
Podróżniczek
C
Sylvia nisoria
Jarzębatka
-
Ficedula parva
Muchołówka mała
-
Ficedula albicollis
Muchołówka białoszyja
-
Lanius collurio
Gąsiorek
-
Emberiza hortulana
Ortolan
-
Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena znaczenia obszaru
Podiceps nigricollis
Perkoz zausznik
-
Ardea cinerea
Czapla siwa
C
Anser anser
Gęś gęgaw
B
Anas penelope
Świstun
-
Anas strepera
Krakwa
C
77
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena znaczenia obszaru
Anas crecca
Cyraneczka
C
Anas acuta
Rożeniec zwyczajny
-
Anas querquedula
Cyranka
B
Anas clypeata
Płaskonos
B
Charadrius hiaticula
Sieweczka obrożna
C
Vanellus vanellus
Czajka
-
Gallinago gallinago
Kszyk
C
Limosa limosa
Rycyk
B
Numenius arquata
Kulik wielki
C
Tringa totanus
Krwawodziób
B
Actitis hypoleucos
Brodziec piskliwy
-
Chlidonias leucopterus
Rybitwa białoskrzydła
-
Upupa epops
Dudek
C
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Myotis myotis
Nocek duży
-
Castor fiber
Bób europejski
-
Canis lupus
Wilk
-
Lutra lutra
Wydra
-
PŁAZY I GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Triturus cristatus
Traszka grzebieniasta
-
Bombina bombina
Kumak nizinny
-
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Rhodeus sericeus amarus
Różanka
-
Misgurnus fossilis
Piskorz
-
Cobitis taenia
Kózka
-
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Cerambyx cerdo
Nazwa polska
Kozioróg dębosz
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
ROŚLINY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG
Nazwa łacińska
Pulsatilla patens
Nazwa polska
Sasanka dzwonkowata
78
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
Nazwa łacińska
Angelica palustris
Nazwa polska
Starodub łąkowy
Ogólna ocena znaczenia obszaru
-
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Bufo bufo
Ropucha zwyczajna
C
Bufo calamita
Ropucha paskówka
C
Bufo viridis
Ropucha zielona
C
Hyla arborea
Rzekotka drzewna
C
Pelobates fuscus
Grzebiuszka ziemna
C
Rana arvalis
Żaba moczarowa
C
Rana esculenta
Żaba wodna
C
Rana lessonae
Żaba jeziorkowa
C
Rana ridibunda
Żaba śmieszka
C
Rana temporaria
Żaba trawna
C
Triturus vulgaris
Traszka zwyczajna
C
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anguis fragilis
Padalec zwyczajny
C
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
C
Lacerta vivipara
Jaszczurka żyworodna
C
Natrix natrix
Zaskroniec zwyczajny
C
Vipera berus
Żmija zygzakowat
C
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Hirudo medicinalis
Pijawka lekarska
A
Nymphalis antiopa
Rusałka żałobnik
A
Papilio machaon
Paź królowej
A
Zagrożenia: Zagrożeniem jest ograniczenie wezbrań roztopowych oraz nieprzewidywalne zalewy po nawalnych
deszczach letnich w okresie od czerwca do sierpnia. Zmiana reżimu hydrologicznego prowadzi do ograniczenia
gospodarki łąkowej i pastwiskowej, a w konsekwencji do ekspansji roślinności krzewiastej i drzewiastej na
tereny otwarte. Zmiana stosunków wodnych ma również negatywny wpływ na zdrowotność lasów łęgowych
w zachodniej części obszaru.
Status ochronny:
Park Krajobrazowy: Nadwarciański , Żerkowsko – Czeszewski.
Obszar Chronionego Krajobrazu: Pyzdrski, Uniejowski, Goplańsko-Kujawski, Nadwarciański, Powidzko –
Wieniszewski, Szwajcaria Żerkowska, Złotogórski.
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Lasy Żerkowsko – Czeszewskie PLH300053 (OZW)
Lokalizacja w obszarze koncesyjnym: Obszar położony jest przy zachodniej granicy obszaru koncesyjnego, na
terenie gmin: Mirosław, Żerków, Nowe Miasto nad Wartą, Krzykosy.
79
Charakterystyka obszaru: Ostoja obejmuje fragment doliny zalewowej Warty i dolnego odcinka Lutyni,
płynących w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej oraz sąsiadujące z nim od północy obszary moreny dennej.
Tereny zalewowe Warty i Lutyni ograniczone są obecnie do strefy położonej pomiędzy wałami
przeciwpowodziowymi. System hydrologiczny ostoi znajduje się pod wpływem dużego zbiornika zaporowego
na Warcie "Jeziorsko". Krajobraz zdominowany jest przez rozległe połacie lasów łęgowych oraz grądów. Typowe
dla dużych dolin rzecznych łęgi wierzbowe Salicetum albo-fragilis należą do bardzo rzadkich; stosunkowo częste
są natomiast płaty wiklin nadrzecznych Salicetum triandro-viminalis. W dolinach mniejszych cieków wodnych
dość często spotyka się płaty olsów porzeczkowych Ribo nigri-Alnetum oraz dobrze wykształcone fitocenozy
łęgów jesionowo-olszowych Fraxino-Alnetum. Najcenniejsze płaty łęgów jesionowo-wiązowych oraz grądów
chronione są w rezerwacie "Czeszewski Las". Tereny leśne poprzeplatane są licznymi płatami łąk i pastwisk
różnych typów. Uwagę zwracają też liczne i stosunkowo rozległe starorzecza z dobrze zachowaną roślinnością
z klas Lemnetea minoris i Potametea. Cały obszar cechuje się harmonijnie zachowanym kompleksem
ekosystemów typowych dla ekstensywnie użytkowanej doliny rzecznej.
Wydatny udział siedlisk oraz gatunków wilgociolubnych sprawia, że najpoważniejszym zagrożeniem
występującym na omawianym obszarze jest postępujące odwodnienie, związane m.in. z funkcjonowaniem
zbiornika Jeziorsko. Proces ten jest szczególnie nasilony na obszarach położonych poza zasięgiem wylewów
Warty i Lutyni, choć wyraźnie zaznacza się także w lepiej nawodnionej strefie pomiędzy wałami
przeciwpowodziowymi. Obserwuje się m.in. przesuszanie starorzeczy, grądów. Wdrożony w 2004 roku
profesjonalny program retencji wód powierzchniowych w starorzeczach Uroczyska Warta powinien
powstrzymać lub złagodzić przebieg tych negatywnych zjawisk. Zakłada się istotną poprawę stosunków
wodnych nie tylko w obrębie starorzeczy, ale także w sąsiednich ekosystemach leśnych. Struktura florystyczna
ekosystemów leśnych, a zwłaszcza grądów i łęgów jesionowo-wiązowych jest w wielu płatach zniekształcona
w wyniku masowej obecności inwazyjnych gatunków roślin - czeremchy amerykańskiej (Padus serotina) oraz
niecierpka drobnokwiatowego (Impatiens parviflora); Do częstych zaliczyć należy także grądy zniekształcone
udziałem sosny w drzewostanie. Dla ekosystemów łąkowych i pastwiskowych kardynalnym zagrożeniem jest
zmiana sposobu użytkowania - dość często obserwowano ich zaorywanie i podsiewanie mieszanek traw, lub
zaniechanie użytkowania, a także zalesianie. Z tej grupy ekosystemów szczególnie zagrożone są łąki trzęślicowe
i selernicowe, których dobrze wykształcone płaty zajmują obecnie bardzo niewielkie powierzchnie. Wody rzeki
Warty pod względem zanieczyszczeń należą do pozaklasowych, choć w ostatnich latach stwierdza się niewielką,
stałą poprawę tego parametru. Lokalnie zanieczyszczenie powietrza powodowane jest przez zakłady
przetwórstwa drzewnego w Orzechowie.
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska leśne (ogólnie)
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
% pokrycia
24%
30%
14%
1%
7%
24%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Nazwa siedliska
Ocena
ogólna
3270
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Zalewane muliste brzegi rzek 0,01 D
6120
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
-
6410
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
C
3150
80
A
-
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
6440
Łąki selemicowe (Cnidion dubii)
C
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
C
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
B
9190
B
91F0
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
91I0
Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
-
91E0
B
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Barbastella barbastellus
Mopek
-
Castor fiber
Bóbr europejski
B
Lutra lutra
Wydra
C
PŁAZY I GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Bombina bombina
Kumak nizinny
C
Triturus cristatus
Traszka grzebieniasta
C
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Aspius aspius
Boleń
C
Misgurnus fossilis
Piskorz
C
Cobitis taenia
Kózka
C
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Vertigo angustior
Poczwarówka zwężona
C
Ophiogomphus cecilia
Trzepla zielona
C
Osmoderma eremita
Pachnica dębowa
C
Cerambyx cerdo
Kozioróg dębosz
C
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
SSAKI
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Eptesicus serotinus
Mroczek późny
D
Myotis daubentonii
Nocek rudy
D
Myotis mystacinus
Mroczek wąsatek
D
81
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Myotis nattereri
Nocek Natterera
D
Nyctalus noctula
Borowiec wielki
D
Pipistrellus nathusii
Karlik większy
D
Pipistrellus pipistrellus
Karlik malutki
D
Plecotus auritus
Gacek wielkouch
D
Plecotus austriacus
Gacek szary
D
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anodonta cygnaea
Szczeżuja wielka
A
Apatura iris
Mieniak tęczowie
A
Bithynia leachii
Zagrzebka sklepiona
A
Bombus terrestris
Trzmiel ziemny
D
Carabus coriaceus
Biegacz skórzasty
D
Carabus nemoralis
Biegacz gajowy
D
Dorcus paralellopipedus
Ciołek matowy
A
Pseudanodonta complanata
Szczeżuja spłaszczona
A
Saperda octopunctata
Rzemlik lipowiec
A
Sphaerium rivicola
Gałeczka rzeczna
A
Stenocorus meridianus
Łucznik
D
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Acer campestre
Klon polny
D
Achillea salicifolia
Krwawnik wierzbolistny
D
Cnidium dubium
Selernica żyłkowana
A
Dactylorhiza fuchsii
Stoplamek Fuchsa
A
Dactylorhiza majalis
Kukułka szerokolistna
D
Gentiana pneumonanthe
Goryczka wąskolistna
A
Gladiolus imbricatus
Mieczyk dachówkowaty
D
Iris sibirica
Kosaciec syberyjski
A
Lathyrus palustris
Groszek błotny
A
Monotropa hypopitys
Korzeniówka pospolit
D
Neottia nidus-avis
Gniazdosz leśny
D
Platanthera bifolia
Podkolan biały
D
Senecio paludosus
Starzec bagienny
D
Succisella inflexa
Czarcikęsik Kluka
A
Viola mirabilis
Fiołek przedziwny
D
Viola stagnina
Fiołek mokradłowy
A
Wolffia arrhiza
Wolfia bezkorzeniowa
D
Zagrożenia: Wydatny udział siedlisk oraz gatunków wilgociolubnych sprawia, że najpoważniejszym zagrożeniem
występującym na omawianym obszarze jest postępujące odwodnienie, związane m.in. z funkcjonowaniem
zbiornika Jeziorsko. Proces ten jest szczególnie nasilony na obszarach położonych poza zasięgiem wylewów
Warty i Lutyni, choć wyraźnie zaznacza się także w lepiej nawodnionej strefie pomiędzy wałami
przeciwpowodziowymi. Obserwuje się m.in. przesuszanie starorzeczy, a także wyraźniezmiany w łęgach
82
jesionowo-wiązowych, które na wielu powierzchniach już upodobniły się do grądów. Wdrożony w 2004 roku
profesjonalny program retencji wód powierzchniowych w starorzeczach Uroczyska Warta powinien
powstrzymać lub złagodzić przebieg tych negatywnych zjawisk. Zakłada się istotną poprawę stosunków
wodnych nie tylko w obrębie starorzeczy, ale także w sąsiednich ekosystemach leśnych. Struktura florystyczna
ekosystemów leśnych, a zwłaszcza grądów i łęgów jesionowo-wiązowych jest w wielu płatach zniekształcona
w wyniku masowej obecności inwazyjnych gatunków roślin - czeremchy amerykańskiej (Padus serotina) oraz
niecierpka drobnokwiatowego (Impatiens parviflora); Do częstych zaliczyć należy także grądy zniekształcone
udziałem sosny w drzewostanie. Dla ekosystemów łąkowych i pastwiskowych kardynalnym zagrożeniem jest
zmiana sposobu użytkowania - dość często obserwowano ich zaorywanie i podsiewanie mieszanek traw, lub
zaniechanie użytkowania, a także zalesianie. Z tej grupy ekosystemów szczególnie zagrożone są łąki trzęślicowe
i selernicowe, których dobrze wykształcone płaty zajmują obecnie bardzo niewielkie powierzchnie. Wody rzeki
Warty pod względem zanieczyszczeń należą do pozaklasowych, choć w ostatnich latach stwierdza się niewielką,
stałą poprawę tego parametru. Lokalnie zanieczyszczenie powietrza powodowane jest przez zakłady
przetwórstwa drzewnego w Orzechowie.
Status ochronny: Obszar w większości położony jest na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku
Krajobrazowego (powierzchnia - 15 640 ha; utworzony w 1994 r.). Obejmuje ponadto część terenów Obszaru
Chronionego Krajobrazu "Szwajcaria Żerkowska" (14 750 ha; 1989), a także w całości powierzchnię trzech
rezerwatów przyrody: Dwunastak (9,12 ha; 1959), Dębno nad Wartą (21,62 ha; 1974) oraz Czeszewski Las
(222,2 ha; 2004 r.). Ten ostatni powstał z połączenia rezerwatów Lutynia oraz Czeszewo.
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Ostoja Nadwarciańska PLH300009 (OZW)
Lokalizacja w obszarze koncesyjnym: Obszar przebiega przez środkową część obszaru koncesji, na terenie gmin:
Lądek, Zagórów, Pyzdry, Żerków oraz Miłosław.
Charakterystyka obszaru: Ostoja położona jest we wschodniej części Wielkopolski i obejmuje fragment doliny
Środkowej Warty. Warta płynie tu równoleżnikowo w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej ukształtowanej
w czasie ostatniego zlodowacenia. Terasa zalewowa Warty osiąga miejscami ponad 4 km szerokości i cechuje
się dużą różnorodnością szaty roślinnej, tym samym tworząc dogodne siedliska dla wielu gatunków zwierząt,
w szczególności ptaków. Współczesne dno doliny powstało przede wszystkim na skutek akumulacyjnej
i erozyjnej działalności wód rzecznych (głównie Warty, a w mniejszym stopniu Prosny i Czarnej Strugi). Rzeźba
terenu obfituje w różne formy fluwialne: wały przykorytowe, terasę zalewową z różnego typu starorzeczami,
terasę wydmową oraz pagórki wydmowe.
Wody Warty cechują się reżimem roztopowo-deszczowym, ze specyficznym rytmem wezbrań
i niżówek decydującym o warunkach środowiskowych całej doliny. Strefa zalewów nadal obejmuje większość
terenów ostoi, tworząc okresowe rozlewiska do kilku tysięcy hektarów. Rozlewiska te powstają przede
wszystkim wiosną, w okresie roztopów, a nieregularnie występują także latem. Pierwotnie zalewy takie
kształtowały warunki przyrodnicze w całej dolinie. Obecnie są one modyfikowane dość wąskim obwałowaniem
większej części doliny, a także funkcjonowaniem od lat 80. XX w. dużego zbiornika zaporowego "Jeziorsko".
Szata roślinna jest bardzo urozmaicona; zachowała głównie półnaturalny i naturalny, dynamiczny charakter.
Sporadycznie występują fragmenty ginących w skali Europy łęgów wierzbowych Salicetum albo-fragilis,
natomiast częste są, powiązane z nimi sukcesyjnie, fitocenozy wiklin nadrzecznych Salicetum triandro-viminalis.
Na niedużych obszarach, przede wszystkim na obrzeżach doliny, zachowały się olsy porzeczkowe Ribo nigriAlnetum i towarzyszące im łęgi jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum, a także nadrzeczne postaci łęgów
jesionowo-wiązowych Ficario-Ulmetum campestris typicum (obecnie spontanicznie rozszerzające swój lokalny
zasięg). Od kilkuset lat największe przestrzenie zajmują wilgotne łąki i pastwiska (Molinietalia) oraz szuwary
z klasy Phragmitetea, zwłaszcza Glycerietum maximae i Caricetum gracilis. W starorzeczach dobrze
wykształcone są zbiorowiska roślin wodnych z klas Lemnetea i Potametea. Piaszczyste wydmy porośnięte są
murawami z klasy Koelerio-Corynephoretea oraz drzewostanami sosnowymi. W zagłębieniach bezodpływowych
w obrębie terasy wydmowej występują też interesujące torfowiska przejściowe. Na zdecydowanej większości
obszaru dominuje ekstensywna gospodarka łąkowo-pastwiskowa (m.in. tradycyjny na tych terenach wypas stad
83
gęsi) z udziałem leśnictwa. Pola uprawne koncentrują się w miejscach wyniesionych oraz na krawędzi doliny,
gdzie rozwinęło się umiarkowane osadnictwo rolnicze. Niektóre fragmenty terenu, zwłaszcza w pasie
przykorytowym Warty, w zasadzie podlegają jedynie procesom fluwialnym kształtującym roślinność naturalną.
Obszar obejmuje, co najmniej 25 rodzaje siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Są
one wyjątkowo zróżnicowane (od bagiennych i torfowiskowych do suchych, wydmowych), a część z nich, jak
np. priorytetowe, śródlądowe łąki halofilne, cechują się bardzo dobrym stanem zachowania. Łąki te, z bogatymi
populacjami ginących gatunków słonorośli (np. Triglochin maritimum) oraz krytycznie zagrożonego w Polsce
storczyka błotnego Orchis palustris, są osobliwością w skali europejskiej. Występują w projektowanym
rezerwacie "Łąki Pyzdrskie". Stwierdzono tu także występowanie 12 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady
92/43/EWG. Bogata jest fauna płazów (stwierdzono tu 13 z 18 występujących w Polsce gatunków).
Flora roślin naczyniowych liczy ponad 1000 gatunków, spośród których około 100 znajduje się na krajowej i/lub
regionalnej czerwonej liście taksonów zagrożonych. Pozostałe grupy organizmów są słabiej rozpoznane,
niemniej występują tu interesujące gatunki grzybów, mszaków, mięczaków, jętek, pijawek, nietoperzy i ryb.
O dużej wartości przyrodniczej tego terenu decyduje stosunkowo niski poziom antropogenicznego
przekształcenia, dominują tu bowiem ekosystemy o charakterze naturalnym i półnaturalnym. Ostatnio
obserwuje się stopniową, spontaniczną regenerację cennych zbiorowisk leśnych, w tym łęgów wierzbowych
i olszowo-jesionowych. Procesom tym sprzyja fakt, że z przyczyn naturalnych, znaczna część obszaru jest
stosunkowo niekorzystna dla rozwoju intensywnych form gospodarowania (w tym masowej rekreacji). Należy
podkreślić, ze krajobraz Doliny Środkowej Warty jest jednym z najlepiej zachowanych naturalnych
i półnaturalnych krajobrazów typowej rzeki nizinnej. Międzynarodowe walory środowiskowe ostoi
potwierdzone zostały przez uwzględnienie jej w programach CORINE biotopes i ECONET- Polska. Dolina
Środkowej Warty spełnia także kryteria obszarów ważnych z punktu widzenia ochrony biotopów podmokłych
w ramach Konwencji Ramsarskiej. Obszar ma również duże znaczenie dla ochrony ptaków.
Klasy siedlisk:
Inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe)
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
% pokrycia
2%
13%
1%
3%
46%
35%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Nazwa siedliska
Ocena
ogólna
3160
Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (Glauco-Puccinietalia część - zbiorowiska
śródlądowe)
Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne
3260
Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis
-
3270
Zalewane muliste brzegi rzek
A
4030
Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion)
A
6120
C
6230
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi
stanowiskami storczyków
Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie)
A
6410
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
A
1340
2330
3150
6210
84
A
A
A
-
-
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
6430
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
B
6440
Łąki selemicowe (Cnidion dubii)
A
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
C
7140
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
-
7150
Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion D
-
7210
Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis)
B
7230
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
C
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
-
9190
-
91F0
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum,
Pino)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
91I0
Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
-
91T0
Sosnowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać Peucedano-Pinetum)
-
91D0
91E0
B
B
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Botaurus stellaris
Bąk zwyczajny
-
Ixobrychus minutus
Bączek zwyczajny
-
Nycticorax nycticorax
Ślepowron zwyczajny
-
Egretta alba (Ardea alba)
Czapla biała
-
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
-
Cygnus bewickii
Łabędź czanodziby
-
Cygnus cygnus
Łabędź krzykliwy
-
Mergus albellus
Tracz bielaczek
-
Pernis apivorus
Trzmielojad zwyczajny
-
Milvus migrans
Kania czarna
-
Milvus milvus
Kania ruda
-
Haliaeetus albicilla
Bielik zwyczajny
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Circus cyaneus
Błotniak zbożowy
-
Circus pygargus
Błotniak łąkowy
-
Aquila pomarina
Orlik krzykliwy
-
Porzana porzana
Kureczka nakrapiana
-
Porzana parva
Kureczka zielonka
-
Crex crex
Derkacz
-
Grus grus
Żuraw szary
-
Pluvialis apricaria
Siewka złota
-
Philomachus pugnax
Batalion
-
Sterna hirundo
Dubelt
-
85
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena znaczenia obszaru
Sternula albifrons
Rybitwa białoczelna
-
Chlidonias hybrida
Rybitwa białowąsa
-
Chlidonias niger
Rybitwa czarna
-
Asio flammeus
Uszatka błotna
-
Caprimulgus europaeus
Lelek
-
Alcedo atthis
Zimorodek
-
Picus canus
Dzięcioł zielonosiny
-
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
-
Dendrocopos medius
Dzięcioł średni
-
Lullula arborea
Lerka
-
Anthus campestris
Świergotek polny
-
Luscinia svecica
Podróżniczek
-
Sylvia nisoria
Jarzębatka
-
Ficedula parva
Muchołówka mała
-
Ficedula albicollis
Muchołówka białoszyja
-
Lanius collurio
Gąsiorek
-
Emberiza hortulana
Ortolan
-
Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Anser anser
Gęś gęgaw
-
Anas penelope
Świstun
-
Anas strepera
Krakwa
-
Anas crecca
Cyraneczka
-
Anas acuta
Rożeniec zwyczajny
-
Anas querquedula
Cyranka
-
Anas clypeata
Płaskonos
-
Gallinago gallinago
Kszyk
-
Limosa limosa
Rycyk
-
Tringa totanus
Krwawodziób
-
Actitis hypoleucos
Brodziec piskliwy
-
Chlidonias leucopterus
Rybitwa białoskrzydła
-
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Myotis myotis
Nocek duży
C
Castor fiber
Bób europejski
C
Lutra lutra
Wydra
C
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Triturus cristatus
Nazwa polska
Traszka grzebieniasta
86
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
B
Nazwa łacińska
Bombina bombina
Nazwa polska
Kumak nizinny
Ogólna ocena znaczenia obszaru
B
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Rhodeus sericeus amarus
Różanka
C
Misgurnus fossilis
Piskorz
C
Cobitis taenia
Kózka
C
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Ophiogomphus cecilia
Trzepla zielona
A
Cerambyx cerdo
Kozioróg dębosz
-
ROŚLINY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Pulsatilla patens
Sasanka dzwonkowata
-
Angelica palustris
Starodub łąkowy
B
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Bufo bufo
Ropucha zwyczajna
C
Bufo calamita
Ropucha paskówka
C
Bufo viridis
Ropucha zielona
C
Hyla arborea
Rzekotka drzewna
C
Pelobates fuscus
Grzebiuszka ziemna
C
Rana arvalis
Żaba moczarowa
C
Rana esculenta
Żaba wodna
C
Rana lessonae
Żaba jeziorkowa
C
Rana ridibunda
Żaba śmieszka
C
Rana temporaria
Żaba trawna
C
Triturus vulgaris
Traszka zwyczajna
C
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anguis fragili
Padalec zwyczajny
C
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
C
Lacerta vivipara
Jaszczurka żyworodna
C
Natrix natrix
Zaskroniec zwyczajny
C
Vipera berus
Żmija zygzakowat
C
87
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Argiope bruennichi
Tygrzyk paskowany
D
Hirudo medicinalis
Pijawka lekarska
A
Nymphalis antiopa
Rusałka żałobnik
A
Papilio machaon
Paź królowej
A
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Allium scorodoprasum
Czosnek wężowy
A
Aphanes microcarpa
Skrytek drobnoowockowy
A
Asarum europaeum
Kopytnik pospolity
D
Bromus racemosus
Stokłosa
A
Carex bohemica
Turzyca ciborowata
A
Cnidium dubium
Selernica żyłkowana
A
Convallaria majalis
Konwalia majowa
D
Dactylorhiza incarnata
Kukułka krwista
D
Dactylorhiza maculata
Kukułka plamista
A
Dactylorhiza majalis
Kukułka szerokolistna
D
Dianthus arenarius
Goździk piaskowy
D
Dianthus armeria
Goździk kosmaty
D
Dianthus superbus
Goździk okazały
A
Diphasiastrum complanatum
Zeglej spłaszczony
D
Epipactis helleborine
Kruszczyk szerokolistny
D
Epipactis palustris
Kruszczyk błotny
A
Equisetum telmateia
Skrzyp olbrzymi
D
Gentiana pneumonanthe
Goryczka wąskolistna
A
Gentianella uliginosa
Goryczuszka błotna
A
Gladiolus imbricatus
Mieczyk dachówkowaty
D
Glaux maritima
Mlecznik nadmorski
D
Hierochloe australis
Turówka leśna
A
Iris sibirica
Kosaciec syberyjski
A
Lathyrus palustris
Groszek błotny
A
Listera ovata
Listera jajowata
D
Lycopodiella innundata
Widłaczek torfowy
A
Lycopodium annotinum
Widłak jałowcowaty
C
Lycopodium clavatum
Widłak goździsty
C
Lythrum hyssopifolia
Krwawnica wąskolistna
A
Melampyrum cristatum
Pszeniec grzebieniasty
A
Nymphaea candida
Grzybienie północne
A
Orchis palustris
Storczyk błotny
A
Orobanche elatior
Zaraza wielka
A
Platanthera chlorantha
Podkolan zielonawy
D
Polypodium vulgare
Paprotka zwyczajna
D
Primula veris
Pierwiosnek lekarski
D
Pulsatilla pratensis
Sasanka łąkowa
D
Ribes nigrum
Porzeczka czarna
D
88
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Samolus valerandi
Jarnik solankowy
A
Viburnum opulus
Kalina koralowa
D
Viola elatior
Fiołek wyniosły
A
Viola stagnina
Fiołek mokradłowy
A
Zagrożenia:
Zagrożenia na terenie ostoi można podzielić na dwie grupy: wewnętrzne - lokalne oraz zewnętrzne - powstające
poza ostoją i oddziałujące na rozległe tereny. Do drugiej kategorii zaliczyć należy zanieczyszczenie powietrza,
a szczególnie zanieczyszczenie wody w rzekach (obecnie w granicach ostoi wody Warty są pozaklasowe; istnieją
jednak oznaki poprawy). Zmodyfikowane działaniem zbiornika Jeziorsko warunki hydrologiczne rzeki mogą
stanowić zagrożenie dla ostoi. Dla uniknięcia niekorzystnych zjawisk wskazana jest odpowiednia współpraca
administratora zbiornika ze służbami ochrony przyrody. Zagrożenia powstające w obrębie ostoi są różnorodne,
mają wszakże zazwyczaj mniejsze znaczenie. Zalicza się tutaj nielegalne wycinki drzew i krzewów, „dzikie"
wysypiska śmieci i żwirownie, zrzuty ścieków, postępującą zabudowę mieszkaniową, kłusownictwo,
niewłaściwą gospodarkę leśną. Do tej grupy należą także zmiany sposobu użytkowania gruntów, a wśród nich
szczególnie porzucanie łąk i pastwisk, co uruchamia procesy sukcesji, niekorzystne dla zachowania istniejącej
bioróżnorodności. Jest to drugi istotny, obok zmian warunków wodnych, problem w ochronie przyrody w tej
części doliny Warty.
Status ochronny:
Obszar obejmuje teren: Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego, Powidzko - Bienieszewskiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu Pyzdrskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Obszaru Chronionego Krajobrazu
Szwajcaria Żerkowska
10.2 Inne formy ochrony przyrody podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia
2004r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) znajdujące się w obszarze koncesji PYZDRY
/załącznik nr 8/ Ochrona przyrody w obszarze koncesji
PARKI NARODOWE
Na obszarze koncesji 18/99/p Pyzdry nie są zlokalizowane Parki Narodowe.
REZERWATY
Rezerwaty przyrody znajdujące się na obszarze koncesji 18/99/p Pyzdry to:
Rezerwat przyrody Czeszewski Las
Rezerwat przyrody Dwunastak
Rezerwat przyrody Czeszewski Las
Lokalizacja względem obszaru koncesyjnego: Rezerwat zlokalizowany jest w zachodniej części obszaru
koncesyjnego na granicy trzech gmin: Żerków, Miłosław oraz Nowe Miasto nad Wartą w okolicy lewego brzegu
Warty na wysokości przeprawy promowej w Czeszewie (powiat wrzesiński). W skład rezerwatu weszły m.in.
istniejące na tym terenie od 1959 r. rezerwaty „Czeszewo” i „Lutynia”
Opis: Celem powołania rezerwatu jest ochrona łęgu wiązowo-jesionowego oraz grądu niskiego, rosnących na
okresowo zalewanych terasach doliny Warty. Powierzchnia rezerwatu to 222,62 ha. Rosną tu wspaniałe
drzewostany, a wśród nich dęby osiągające wiek ok. 160 lat, wysokość do 34 m i do 400 cm obwodu pni.
Obniżenia terenowe zajmują lasy łęgowe, w których występują w górnym piętrze dęby szypułkowe, jesiony
wyniosłe, wiązy szypułkowe i pospolite, natomiast dolne piętro tworzą graby zwyczajne, lipy drobnolistne
i klony polne. W skład bardzo bujnego runa wchodzą m.in.: czyściec leśny, czartawa pospolita, jeżyna popielica,
kostrzewa olbrzymia i ziarnopłon wiosenny. W miejscach wyżej położonych występują lasy gradowe, które
89
tworzą dęby szypułkowe z udziałem jesionów wyniosłych, lip drobnolistnych i grabów zwyczajnych w domieszce
z wiązami pospolitymi i klonami zwyczajnymi. Na runo tego zespołu składają się: gwiazdnica wielkokwiatowa,
groszek wiosenny, jaskier różnolistny, kokoryczka wielokwiatowa, marzanka wonna, czyściec leśny, świerząbek
gajowy, prosownica rozpierzchła i turzyca odległokłosa. Osobliwością jest rosnący w rezerwacie okazały klon
zwyczajny, osiągający 34 m wysokości i 80 cm średnicy pnia.
Rezerwat przyrody Dwunastak
Lokalizacja względem obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest przy zachodniej granicy obszaru
koncesyjnego przy drodze Mirosław-Czeszewo.
Opis: Utworzony w 1959r., w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu grądu
niskiego, łęgu i lasu mieszanego o cechach zespołów naturalnych. Powierzchnia rezerwatu to 8,95 ha.
Drzewostan, o niejednolitym charakterze, składa się głównie z dębów i sosen o wysokości do 30 m, w wieku do
160 lat oraz domieszkę stanowi grab, lipa, klon, jesion, wiąz, rzadziej jawor, olcha i jodła. Szczególnie
interesujące jest tutaj bujne runo leśne, charakterystyczne dla naturalnych lasów środkowoeuropejskich.
Z opisywanych w rezerwacie rzadkich roślin tu występujących stwierdzono jedynie występowanie kruszczyka
(Epipactis latifolia). Występuje w południowo-wschodniej części rezerwatu. Tablica informacyjna znajduje się
100 m od leśniczówki Sarnice w kierunku Czeszewa.
PARKI KRAJOBRAZOWE
Parki krajobrazowe znajdujące się na obszarze koncesji 18/99/p Pyzdry to:
Park Krajobrazowy Żrekowsko-Czeszewski
Park Krajobrazowy Nadwarciański
Park Krajobrazowy Żerkowsko-Czeszewski
Lokalizacja względem obszaru koncesyjnego: Większa część z całkowitej powierzchni tego parku
krajobrazowego znajduje się w zachodniej części obszaru koncesyjnego na terenie gmin: Miłosław, zerków oraz
Nowe Miasto na Wartą.
Opis: Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy utworzono w 1994 r. na powierzchni 156,4 km2 na pograniczu
powiatów wrzesińskiego, jarocińskiego i średzkiego. Leży w środkowej części Wielkopolski i dzieli się na dwie
różniące się części: północną o krajobrazie leśnym i łąkowym oraz południową o krajobrazie rolniczym.
Urozmaicona rzeźba powierzchni Parku jest wynikiem działalności lodowca, zaś jej formy to: wysoczyzna
morenowa płaska i falista na północ od Warty, Pradolina Warszawsko-Berlińska pośrodku i leżący dalej na
południe Wał Żerkowski z kulminacją na Łysej Górze (161 m n.p.m.).
Znaczną powierzchnię, bo blisko 40%, zajmują lasy, a najpiękniejsze i najbardziej cenne przyrodniczo są leżące
w północnej części tzw. lasy czeszewskie, zajmujące terasy dolin Warty i dolnej Lutyni. Najważniejsze składniki
tych lasów to jesiony zwyczajne, dęby szypułkowe, lipy drobnolistne i olsze czarne. Natomiast w południowej
części Parku szata leśna jest w znacznym stopniu przekształcona i występują tu głównie sztuczne monokultury
sosnowe.
Zanotowano tutaj ok. 800 gatunków roślin naczyniowych, wśród których jest wiele gatunków chronionych
i rzadkich, np.: bluszcz, marzanka wonna, konwalia majowa, czyściec leśny, kopytnik pospolity, kokoryczka
wielokwiatowa, kruszczyk szerokolistny, grzybienie białe, grążel żółty. Również bogata jest tu fauna, z rzadkimi
gatunkami zwierząt bezkręgowych (zwłaszcza ślimaków świdrzyków w rezerwacie faunistycznym „Dębno nad
Wartą”). W Parku gniazduje ok. 210 gatunków ptaków, m.in.: orlik krzykliwy, bielik, rybołów, bocian czarny,
zimorodek, dzięcioł średni, wiele ptaków wodnych. Najcenniejsze fragmenty lasów Parku chronią rezerwaty
„Dwunastak” i „Czeszewski Las”. Przy drodze z Żerkowa do Śmiełowa urządzono punkt widokowy na pobliską
wieś Brzostków i krajobraz pradoliny.
Obok walorów przyrodniczych Park ma również wiele wartości historyczno-pamiątkowych. Poza licznymi
znaleziskami archeologicznymi, cmentarzyskami czy grodziskami godne uwagi są zabytki architektury, m.in.
upamiętniony pobytem Adama Mickiewicza pałac w Śmiełowie (powiat jarociński), miasto Miłosław wsławione
zwycięską bitwą w 1848 r. i pierwszym w Polsce pomnikiem Juliusza Słowackiego, wieś Dębno (powiat średzki)
90
z kościołem gotyckim, a także znajdujące się w wielu miejscowościach zabytki budownictwa drewnianego,
sztuki ogrodowej, zabudowania folwarczne.
Park Krajobrazowy Nadwarciański
Lokalizacja względem obszaru koncesyjnego: Park krajobrazowy zlokalizowany jest w północno-wschodniej
części obszaru koncesyjnego na terenie gminy Pyzdry, Lądek oraz Zagórów.
Opis: Nadwarciański Park Krajobrazowy powstał rozporządzeniem Wojewody Konińskiego w 1995 roku. Jego
powierzchnia to 13 428 ha. Utworzony został w celu ochrony środowiska przyrodniczego, swoistych cech
krajobrazu dolinnego, zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych miejsc lęgowych ptaków, a także
zabezpieczenia wartości historycznych i kulturowych.
Zasadniczym elementem decydującym o charakterze Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego jest Pradolina
Warszawsko-Berlińska. Powstała ona u schyłku ostatniego zlodowacenia na skutek żłobienia powierzchni ziemi
wodami topniejącego lodowca. Obecna dolina jest więc korytem dawnej, potężnej, szerokiej na kilka
kilometrów rzeki. Współcześnie rzeka Warta osiąga w obrębie Parku zaledwie kilkadziesiąt metrów szerokości.
Meandrując pozostawiła ona w dolinie liczne starorzecza i smugi, otoczone dziś rozległymi łąkami
i pastwiskami, wśród których odnaleźć można liczne wydmy. Warunki w dolinie Warty kształtowane są przez
okresowe powodzie przypadające na okres wiosenny oraz nieregularne wezbrania letnie. Od występowania
i poziomu tych zjawisk zależy życie ogromnej ilości organizmów – im zawdzięcza dolina tak duże bogactwo
gatunków.
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Obszary Chronionego Krajobrazu znajdujące się na obszarze koncesji 18/99/p Pyzdry to:
OChK Szwajcaria Żerkowska
OChK Pyzdrski
Obszar Chronionego Krajobrazu Szwajcaria Żerkowska
Lokalizacja względem obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w zachodniej części obszaru koncesyjnego na
terenie gminy Zerków, Nowe Miasto nad Wartą oraz Miłosław.
Opis: Utworzenie tego obszaru miało na celu zabezpieczenie przed zniszczeniem walorów przyrodniczych okolic
Żerkowa, charakteryzujących się bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu, bogatą szatą roślinną i występowaniem
rzadkich gatunków zwierząt. Ochroną objęta jest tu unikatowa, urozmaicona rzeźba terenu, pełna wzniesień,
parowów, erozyjnych rozcięć. Chronione są tu też tutejsze lasy. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi
14 750 ha. W przeważającej większości, oprócz fragmentu w części zachodniej, Obszar Chronionego Krajobrazu
wchodzi w skład Żerkowsko – Czeszewskiego Parku Krajobrazowego.
Obszar Chronionego Krajobrazu Pyzdrski
Lokalizacja względem obszaru koncesyjnego: Granica obszaru rozciąga się przez środkową oraz zachodnią część
obszaru koncesyjnego na terenie gminy Pyzdry, Lądek oraz Zagórów.
Opis: Został powołany na mocy Uchwały nr 53 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koninie z dnia 29 sierpnia
1986 roku. Powierzchnia całkowita obszaru wynosi 30 000 ha. Obszar chronionego krajobrazu utworzono
w celu ochrony obszarów o cechach środowiska zbliżonego do stanu naturalnego oraz konieczności
zapewnienia społeczeństwu warunków niezbędnych dla regeneracji sił w środowisku reprezentującym
korzystne właściwości dla rozwoju turystyki i wypoczynku.
ZESPOŁY PRZYRODNICZO – KRAJOBRAZOWE
Na obszarze koncesji nr 18/99/p Pyzdry nie znajdują się zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
UŻYTKI EKOLOGICZNE
gminy Jarocin, Żerków, Blizanów, Grodziec, Rzgów
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują użytki ekologiczne.
91
gmina Lądek
W obszarze koncesji, na terenie gminy Lądek znajduje się użytek ekologiczny ustanowiony Uchwałą Nr V/29/03
Rady Gminy Lądek z dnia 30 stycznia 2003 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Wielk.
Nr 67, poz. 1272). Został utworzony na gruntach w dolinie rz. Warty na terenie Nadwarciańskiego Parku
Krajobrazowego.
gminy Słupca, Strzałkowo, Zagórów, Kołaczkowo
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują użytki ekologiczne.
gmina Miłosław
Pasieka – użytek ekologiczny utworzony Uchwałą Nr XXIV/168/09 Rady Miejskiej w Miłosławiu z dnia
2 czerwca 2009 r. (Dz. U. Woj. Wielk. Nr 142, poz. 2369 ze zm.). Na powierzchni 20,1 ha znajdują się cenne
siedliska przyrodnicze: łąki selernicowe, łąki trzęślicowe i niżowe łąki użytkowane ekstensywnie ze
stanowiskiem czarcikęsika Kluka, fiołka mokradłowego i goryczki wąskolistnej
gminy Pyzdry, Września, Chocz, Czermin
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują użytki ekologiczne.
gmina Gizałki
Użytek ekologiczny o pow. 6,70 ha położony na terenie Leśnictwa Gizałki oddz. 100b, kat. pow. – bagno,
Użytek ekologiczny o pow. 2,96 ha położony na terenie Leśnictwa Biała Królikowska oddz. 145a, kat. pow. –
bagno.
gmina Nowe Miasto nad Wartą
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują użytki ekologiczne.
POMNIKI PRZYRODY
Tabela nr 11 Pomniki przyrody zlokalizowane w gminach w obszarze koncesji Pyzdry.
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Położenie
Gmina Jarocin
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują pomniki przyrody.
Gmina Żerków
2 Jesiony wyniosłe
Drzewo
Park w Żerkowie
Topola biała
Drzewo
Park w Kretkowie
3 Topole białe
Drzewo
Park w Żerkowie
2 Dęby bezszypułkowe
Drzewo
Leśnictwo Rozmarynow
5 Dębow bezszypułkowych
Drzewo
Leśnictwo Warta
Dąb szypułkowy
Drzewo
Park w Brzostkowie
Dąb bezszypułkowy
Drzewo
Przy drodze Żerkow-Ludwinow
Jesion wyniosły
Drzewo
Przy drodze Żerkow-Ludwinow
2 Dęby szypułkowe
Drzewo
Park w Kretkowie
3 Dęby szypułkowe
Drzewo
Lubinia Mała
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Grab pospolity
Drzewo
Park w Żerkowie
Dąb szypułkowy
Drzewo
Park w Żerkowie
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Klon polny
Drzewo
Park w Żerkowie
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Jesion wyniosły
Drzewo
Park w Żerkowie
Park
Park
Kretków
92
Obwód [cm]
362, 380
479
410, 420, 350
568, 587
550, 475, 530, 475, 590
600
485
526
510, 470
670, 590, 390
380
397
450
400
470
320
360
320
360
360
-
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Położenie
Gminy Blizanów, Grodziec, Rzgów
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują pomniki przyrody.
Gmina Lądek
Park Uniwersytetu A.Mickiewicza
Wierzba biała
Drzewo
w Poznaniu
Park Uniwersytetu A.Mickiewicza
Lipa drobnolistna
Drzewo
w Poznaniu
Sosna czarna
Drzewo
park dworski w Lądzie
Orzech czarny
Drzewo
park dworski w Lądzie
Jesion wyniosły
Drzewo
park dworski w Lądzie
Dąb szypułkowy
Drzewo
park dworski w Lądzie
Klon polny
Drzewo
park dworski w Lądzie
Klon polny - 2 drzewa
Drzewo
park dworski w Lądzie
Jesion wyniosły
Drzewo
park dworski w Lądzie
Dąb szypułkowy
Drzewo
park dworski w Lądzie
Gmina Słupca, Strzałkowo
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują pomniki przyrody.
Gmina Zagórów
Grabina-przy zabudowaniach
Dąb szypułkowy
Drzewo
Ignacego Zelki
Grabina-wśród zabudowań
Dąb szypułkowy
Drzewo
Ignacego Zelki
Przy szosie Zagorow-DrzewceDąb szypułkowy
Drzewo
Trabczyn
Platan klonolistny
Drzewo
Park PGR w Łukomiu
Jesion wyniosły
Drzewo
Park PGR w Łukomiu
Jesion wyniosły
Drzewo
Park PGR w Łukomiu
Buk zwyczajny
Drzewo
Park PGR w Łukomiu
Aleja grabowa - 200 drzew
Drzewo
Park w Łukomiu
Kasztanowiec zwyczajny
Drzewo
Przy Kościele w Zagórowie
Lipa drobnolistna
Drzewo
Przy Kościele w Zagórowie
Topola biała
Drzewo
nad Wartą
Topola czarna
Drzewo
nad Wartą
Dąb szypułkowy
Drzewo
oddz. 17f
Gmina Kołaczkowo
Kołaczkowo – Park im. Wł.
2 Tulipanowce amerykańskie
Drzewo
Reymonta
Gmina Miłosław
Dąb szypułkowy – grupa 34
Las – Nadleśnictwo Jarocin,
Drzewo
drzew
Leśnictwo Warta, oddz.178d
Nadleśnictwo Jarocin, Leśnictwo
Dąb szypułkowy – grupa 5 drzew
Drzewo
Warta, oddz.178f
Las – Nadleśnictwo Jarocin,
Dąb szypułkowy – grupa 5 drzew
Drzewo
Leśnictwo Warta, oddz.178a
Miłosław – park miejski, obok
Sosna czarna
Drzewo
domu ogrodnika przy wejściu
Miłosław – park miejski w
Jesion wyniosły
Drzewo
pobliżu torów kolejowych
Perłowiec japoński
Drzewo
Miłosław – park miejski
Miłosław – park miejski przy
Dąb szypułkowy
Drzewo
drodze w pobliżu pomnika J.
Słowackiego
Miłosław – park miejski w
Dąb szypułkowy
Drzewo
otoczeniu dębów przy rowie po
płd. stronie stawu
Miłosław – park miejski obok
Buk pospolity
Drzewo
miłorzęba
Lipa drobnolistna - aleja
Drzewo
Karpy – Miłosław, przy drodze
Lipa drobnolistna
Drzewo
Lipie – Miłosław, po obu
93
Obwód [cm]
330
550
250
331
280
390
240
220
350
307
460
460
380
360
270
320
370
100-250
390
420
350
387
390
240
310-500
310-430
380-615
260
400
240
450
540
290
140-450
140-420
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Sosna pospolita
Drzewo
Sosna pospolita
Drzewo
Lipa drobnolistna
Drzewo
Miłorząb japoński
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Dąb bezszypułkowy – grupa 3
drzew
Drzewo
Dąb szypułkowy – grupa 3 drzew
Drzewo
Dąb bezszypułkowy „August”
Drzewo
Położenie
stronach drogi
Biechowo-Gorzyce, po lewej
stronie drogi
Biechowo-Gorzyce, po lewej
stronie drogi
Nadleśnictwo Jarocin, Leśnictwo
Sarnice – koło leśniczówki
Miłosław – park miejski
Nadleśnictwo Jarocin, Leśnictwo
Sarnice – w pobliżu leśniczówki
Nadleśnictwo Jarocin, Leśnictwo
Sarnice, oddz.43c
Nadleśnictwo Jarocin, Leśnictwo
Warta, przy osadzie leśniczego
Nadleśnictwo Jarocin, Leśnictwo
Sarnice, oddz. 45a
Dąb szypułkowy „Dąb
Drzewo
Miłosław park
Słowackiego”
Gmina Pyzdry
Lipa drobnolistna
Drzewo
Pyzdry ul. Wrocławska
Lipa drobnolistna
Drzewo
Pyzdry ul. Zwierzyniec 6
Dąb szypułkowy
Drzewo
przy drodze w m. Ciemierów Kol.
Gmina Września
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują pomniki przyrody.
Gmina Chocz
Dąb szypułkowy
Drzewo
Stara Kaźmierka
Dąb szypułkowy
Drzewo
Niniew
Dąb szypułkowy
Drzewo
Niniew
Gmina Czermin
Dąb szypułkowy
Drzewo
Wieszczyn
Dąb szypułkowy
Drzewo
Wieszczyn
Gmina Gizałki
Szymanowice –cmentarz
Dąb szypułkowy – 9 drzew
Drzewo
parafialny (przy drodze z
Szymanowic do Leszczycy)
Gmina Nowe Miasto nad Wartą
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują pomniki przyrody.
Obwód [cm]
280
201
450
270
430
328-608
520, 560, 490
446
655
420
450
470
474
390
406
380
350
340-350
OBSZARY CENNE PRZYRODNICZO
gminy Jarocin, Żerków, Blizanów, Grodziec, Rzgów, Lądek, Słupca, Strzałkowo, Zagórów, Kołaczkowo
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują lub ze względu na brak szczegółowych inwentaryzacji
przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Miłosław
Pewne obszary na terenie gminy należy traktować, jako cenne z powodu wysokiego stopnia zachowania ich
naturalnej struktury (np. fragmenty dojrzałych drzewostanów gradowych i łęgowych oraz olsów, także
ekosystemy rzeczne; lokalnie zostały one objęte ochroną rezerwatową). Drugą grupą obszarów cennych są
środowiska pochodzenia antropogenicznego, których istnienie wiąże się ze zmianami wprowadzonymi na
trwale z powodów gospodarczych bądź kulturowych; należą do nich m, in. stawy hodowlane, torfianki
i wyrobiska, parki podworskie oraz stare zadrzewienia alejowe. W wielu przypadkach, mimo że obiekty te
utworzono z poza przyrodniczych pobudek, zasiedlone zostały one przez obiektywnie wartościowy zestaw
gatunków roślin i zwierząt, w wielu przypadkach prawnie chronionych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że te
obszary stały się zastępczym miejscem występowania i rozrodu ginących i zagrożonych gatunków; powodem
tych zmian przestrzennych było zdegradowanie naturalnych środowisk występowania tych organizmów
w bliższym i dalszym sąsiedztwie, a mechanizmem zasiedlania - adaptacja części gatunków do nowych,
94
zbliżonych do pierwotnych warunków. Niewielkie już powierzchnie zanikających ekosystemów zbliżonych do
naturalnych bądź seminaturalne, będące pozostałością przyrody pierwotnej, winny być bezdyskusyjnie objęte
stosownymi formami ochrony, przy czym ochrona przyrody winna tam być kryterium nadrzędnym w stosunku
do innych funkcji tych obszarów (gospodarcza, rekreacyjna, kulturowa).
gminy Pyzdry, Września, Chocz, Czermin, Gizałki, Nowe Miasto nad Wartą
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują lub ze względu na brak szczegółowych inwentaryzacji
przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
STANOWISKA ROZRODU I STAŁEGO PRZEBYWANIA ZWIERZĄT GATUNKÓW CHRONIONYCH
gmina Jarocin
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt
gatunków chronionych.
gmina Żerków
W obszarze koncesji na terenie gminy Żerków znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
Kania ruda
gmina Blizanów
W obszarze koncesji, na terenie w/w gminy nie występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt
gatunków chronionych.
gmina Grodziec
W obszarze koncesji na terenie gminy Grodziec znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
gmina Rzgów, Lądek, Słupca, Strzałkowo
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt
gatunków chronionych.
gmina Zagórów
W obszarze koncesji na terenie gminy Żagórów znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bóbr europejski
gmina Kołaczkowo
W obszarze koncesji na terenie gminy Kołaczkowo znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
Bielik
gmina Miłosław
W obszarze koncesji na terenie gminy Miłosław znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
Kania ruda
95
gmina Pyzdry
W obszarze koncesji na terenie gminy Pyzdry znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
Bóbr europejski
gmina Września, Chocz
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt
gatunków chronionych.
gmina Czermin
W obszarze koncesji na terenie gminy Czermin znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bóbr europejski
gmina Gizałki
W obszarze koncesji na terenie gminy Gizałki znajdują się stanowiska rozrodu i stałego przebywania
następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
Bóbr europejski
gmina Nowe Miasto nad Wartą
W obszarze koncesji na terenie gminy Nowe Miasto nad Wartą znajdują się stanowiska rozrodu i stałego
przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny
Kania ruda
Informacja o występowaniu stref ochronnych ostoi, miejsc rozrodu w poszczególnych gminach, w obrębie
których zlokalizowany jest przedmiotowy obszar koncesyjny została przedstawiona na podstawie informacji
pozyskanych w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu (pismo znak: WSI-II.403.3.2013.EB
z dnia 23.01.2013r. – załącznik nr 9). Lokalizacja istniejących stref ochronnych, ostoi, miejsc rozrodu lub
regularnego przebywania chronionych gatunków zostanie przeanalizowana i uaktualniona na etapie
studyjnego wyznaczania prac geologicznych w obszarze koncesyjnym, przez przyrodnika prowadzącego
nadzór przyrodniczy na podstawie danych pozyskanych przez Inwestora z Regionalnej Dyrekcji Ochrony
Środowiska w Poznaniu.
KORYTARZE EKOLOGICZNE, SIEĆ ECONET
gmina Jarocin
Według Krajowej Sieci Ekologicznej EKONET–PL, gmina Jarocin powiązana jest korytarzami ekologicznymi
o znaczeniu krajowym z gminami ościennymi. Są to doliny głównych cieków gminy, tzn. Lutyni i Lubieszki.
Lokalnymi łącznikami są doliny mniejszych cieków jak Lipinka i Żybura. Ponadto w Tarcach znajduje się
interesujący system siedmiu stawów przepływowych.
gmina Żerków
W obszarze koncesji na terenie gminy występują dwa korytarze ekologiczne o znaczeniu regionalnym, związane
z dolinami rzeki Warty i Prosny. Korytarzami o mniejszym znaczeniu na terenie gminy są również doliny rzek
Lutyni, Lubieszki i innych cieków.
96
gmina Blizanów, Grodziec, Rzgów
W obszarze koncesji, na terenie w/w gmin nie występują korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Lądek
Przez obszar gminy Lądek przebiegają dwa korytarze ekologiczne. Pierwszym z mich jest korytarz ekologiczny
o nazwie 19M, który biegnie wzdłuż koryta rzeki Warty. Drugim korytarzem ekologicznym na tym obszarze jest
korytarz o nazwie 28k związany z dolina rzeki Meszny.
gmina Słupca
W obszarze koncesji na terenie gminy słupca znajduje się korytarz ekologiczny 28k, jest on bezpośrednio
związany z doliną rzeki Meszny.
gmina Strzałkowo
W obszarze koncesji, na terenie gminy nie występują korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Zagórów
Przez obszar koncesji znajdujący się na terenie gminy Zagórów przebiega korytarz ekologiczny 19M, biegnący
wzdłuż koryta rzeki Warty.
gmina Kołaczkowo
Przez południowy skraj gminy Kołaczkowo przebiega niewielki obszar będący korytarzem ekologicznym 19M.
Korytarz ten związany jest z dolina rzeki Warty oraz terenami przyległymi.
gmina Miłosław
Znaczna, południowa część obszaru gminy znajdująca się w obszarze koncesji położona jest w zasięgu korytarza
ekologicznego nr 27k, biegnącego wzdłuż rzeki Warty.
gmina Pyzdry
Przez teren gminy Pyzdry przebiegają dwa korytarze ekologiczne, są nimi: korytarz ekologiczny nr 19M biegnący
wzdłuż rzeki Warty oraz korytarz ekologiczny nr 37k biegnący wzdłuż rzeki Prosny.
gmina Września
W obszarze koncesji, na terenie gminy nie występują korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Chocz, Czermin, Gizałki
Przez teren w/w gmin przebiega korytarz ekologiczny nr 37k, biegnący wzdłuż koryta rzeki Prosny.
gmina Nowe Miasto nad Wartą
W północnej części gminy przebiega korytarz ekologiczny nr 27k, biegnący wzdłuż koryta rzeki Warty
10.3. Obszary NATURA 2000 znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie granic obszaru koncesji
PYZDRY
/załącznik nr 3/ Lokalizacja przedsięwzięcia na tle obszarów Natura 2000
/załącznik nr 10/ Ochrona przyrody w strefie 20 km od granic koncesji
Obszary Natura 2000 znajdujące się w zasięgu 20 km od granic obszaru koncesji 18/99/p Pyzdry to:
Obszar Specjalnej Ochrony Ostoja Rogalińska PLB300017
Obszar Specjalnej Ochrony Dąbrowy Krotoszyńskie PLB300007
Specjalny Obszar Ochrony Dolina Średzkiej Strugi PLH300057
97
Specjalny Obszar Ochrony Dolina Cybiny PLH300038
Specjalny Obszar Ochrony Grądy w Czerniejewie PLH300049
Specjalny Obszar Ochrony Pojezierze Gnieźnieńskie PLH300026
Specjalny Obszar Ochrony Puszcza Bieniszewska PLH300011
Specjalny Obszar Ochrony Dąbrowy Krotoszyńskie PLH300002
Specjalny Obszar Ochrony Rogalińska Dolina Warty PLH300012
Specjalny Obszar Ochrony Glinianki w Lenartowicach PLH300048
Obszar Specjalnej Ochrony (OSO) Ostoja Rogalińska PLB300017
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 18 km na zachód
od granic obszaru koncesji na terenie gminy Zaniemyśl oraz Książ Wielkopolski.
Charakterystyka obszaru: Obszar leży na Nizinie Wielkopolskiej, na południe od Poznania. W części północnej
zajmuje powierzchnię Wielkopolskiego Parku Narodowego, położonego na Pojezierzu Wielkopolskim,
w krajobrazie polodowcowym, o bardzo zróżnicowanej rzeźbie terenu, na lewym brzegu Warty. Znajduje się
tutaj 12 jezior - głównie eutroficznych (m.in. Jezioro Łódzkie, Dymaczewskie, Witobelskie, Góreckie,
Rosnowskie), a najwyższym wzniesieniem moreny czołowej (132 m n.p.m.) jest Osowa Góra. Występuje tu
część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego oraz wydmy, rynny i głazy narzutowe. Są tu też łąki
trzęślicowe i pełnikowe. Większą część powierzchni ostoi pokrywają drzewostany sosnowe (70%) z domieszką
dębu, świerka, brzozy, grabu i lipy. W pobliżu jezior i rzek, na terenach wilgotnych, występują łęgi wiązowojesionowe; tereny bagienne zajmują lasy z olszą czarną, a zarośla łozowe tworzy wierzba i kruszyna. W okolicy
Jez. Wielkomiejskiego znajduje się cenny kompleks łąkowo-torfowiskowy na kredzie jeziornej z roślinnością
kalcyfilną. Część południowa obszaru leży w granicach Rogalińskiego Parku Krajobrazowego, na obu brzegach
Warty, na terenie Kotliny Śremskiej. Obszar zajmuje tu fragment doliny Warty, gdzie rzeka meandrując
utworzyła na terasie zalewowej liczne starorzecza. Otaczają je łąki i bagna. W dolinie zachowały się płaty lasów
łęgowych (w tym zagrożonych w skali kraju łęgów wierzbowych i topolowych), a na wyższych terasach
kompleksy grądów. Osobliwością jest grupa ponad 1000 dębów o obwodach od 2 do 9,5 m; najstarsze
kilkusetletnie (w tym 3 okazy liczące ponad 500 lat każdy - w parku w Rogalinie);
44 drzewa są martwe; występująca tu populacja kozioroga dębosza żerując na dębach niszczy je. Większą część
obszaru pokrywają lasy, duży jest też udział gruntów ornych. W granicach obszaru występuje, co najmniej 26
gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasie, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie
lęgowym obszar zasiedla, co najmniej 1% populacji krajowej (C6) kani czarnej (PCK) i kani rudej, (PCK);
nieregularnie gnieździ się batalion (PCK). Gęś zbożowa zimuje w liczbie przekraczającej 1% populacji szlaku
wędrówkowego(C3), osiągając liczebność do 8000 osobników. Ostoja Rogalińska jest jedną z najważniejszych
w Polsce ostoi rybitwy czarnej i dzięcioła średniego.
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
Wody śródlądowe (stojące i płynące)
% pokrycia
25%
6%
20%
18%
29%
2%
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Botaurus stellaris
Nazwa polska
Bąk zwyczajny
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
98
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
-
Pernis apivorus
Trzmielojad zwyczajny
C
Milvus migrans
Kania czarna
C
Milvus milvus
Kania ruda
-
Haliaeetus albicilla
Bielik zwyczajny
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Circus cyaneus
Błotniak zbożowy
-
Circus pygargus
Błotniak łąkowy
-
Aquila pomarina
Orlik krzykliwy
-
Porzana porzana
Kureczka nakrapiana
-
Crex crex
Derkacz
-
Grus grus
Żuraw szary
-
Philomachus pugnax
Batalion
-
Sterna hirundo
Rybitwa zwyczajna
-
Chlidonias niger
Rybitwa czarna
C
Alcedo atthis
Zimorodek
-
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
C
Dendrocopos medius
Dzięcioł średni
-
Lullula arborea
Lerka
-
Anthus campestris
Świergotek polny
-
Luscinia svecica
Podróżniczek
-
Sylvia nisoria
Jarzębatka
-
Ficedula parva
Muchołówka mała
-
Lanius collurio
Gąsiorek
-
Emberiza hortulana
Ortolan
-
Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Anser fabalis
Gęś zbożowa
B
Anser albifrons
Gęś białoczółka
B
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Vertigo angustior
Poczwarówka zwężona
-
Unio crassus
Skójka gruboskorupowa
-
Zagrożenia: Przyroda obszaru jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu, silną presję
turystyczną i rekreacyjną, lokalizowanie elektrowni wiatrowych, penetrację siedlisk, zmianę stosunków
wodnych, zanieczyszczenie wód, zasypywanie starorzeczy, wycinanie lasów łęgowych. Problemem jest również
zalesianie łąk, pastwisk oraz torfowisk i bagien, wyrąb drzew, a także usuwanie martwego drewna z lasu.
Głównym problemem jest silnie rozwinięte w granicach Parku budownictwo, lokalizacja i eksploatacja
składowisk odpadów komunalnych i niekomunalnych, miejsca zrzutów ścieków, hałas.
99
Status ochronny:
Występują następujące formy ochrony:
Park Narodowy: Wielkopolski.
Park Krajobrazowy: Rogaliński.
Rezerwaty przyrody: Goździk siny w Grzybnie, Krajkowo.
Obszar Specjalnej Ochrony (OSO) Dąbrowy Krotoszyńskie PLB300007
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 17 km na południe
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Dobrzyca i Pleszew.
Charakterystyka obszaru: Nazwą "Płyta Krotoszyńska" określana jest zachodnia część Wysoczyzny Kaliskiej
(południowa Wielkopolska) charakteryzująca się zaleganiem ciężkich utworów geologicznych na powierzchni
oraz dominacją lasów dębowych, budowanych głównie przez dąb szypułkowy Quercus robur. Ostoja stanowi
część płaskiej, zdenudowanej wysoczyzny dennomorenowej, zbudowanej głównie z glin zwałowych szarych
zlodowacenia środkowopolskiego, o miąższości od 18 do 22 m. Skały macierzyste wykazują na rozległych
obszarach znaczną spoistość, co powoduje długotrwałe stagnowanie wód opadowych w lokalnych
zagłębieniach napowierzchni gruntu. W takich warunkach wykształciły się tam m.in. specyficzne gleby zaliczane
do opadowo-glejowych. Na omawianym obszarze dominują powierzchniowo kwaśne dąbrowy z klasy
Quercetea robori-petraeae, przede wszystkim dobrze zachowane fitocenozy dąbrowy trzcinnikowej, a także
mokrej dąbrowy trzcinnikowej. Podkreślić należy także występowanie płatów acydofilnego lasu grabowodębowego Aulacomnio androgyni-Quercetum roboris - subendemicznego zespołu południowej Wielkopolski.
Najżyźniejsze siedliska leśne Płyty Krotoszyńskiej porasta grąd środkowoeuropejski (przy wschodnich kresach
swego zasięgu), a także, w najwilgotniejszych zagłębieniach, łęg olszowy i wiązowo-jesionowy. Na granicy
swojego zasięgu wykształca się także uboga buczyna niżowa. Wśród roślinności nieleśnej na szczególną uwagę
zasługują zbiorowiska torfowisk niskich (szuwary) i przejściowych objętych ochroną w rezerwacie "Mszar
Bogdaniec", a także zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, z których najciekawsze zachowały się w okolicach
Chwaliszewa i Kurocha.
Dąbrowy Krotoszyńskie to jeden z największych i najbardziej znanych w Europie zwartych kompleksów lasów
dębowych – tym samym jest to obszar o wybitnym znaczeniu z punktu widzenia Dyrektywy Siedliskowej. Na
omawianym obszarze stwierdzono dotychczas występowanie 13 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy,
w tym 3 uznane za priorytetowe oraz 4 mające znaczenie dla przedmiotów ochrony obszaru. Stwierdzono
występowania 23 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz kolejnych 42 migrujących gatunków
ptaków, niewymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Jest to bardzo ważna ostoja dzięcioła średniego
osiągającego tu liczebność około 450-460 par (ponad 4% populacji krajowej). Ostoja ma znaczenie ma również
dzięcioła zielonosiwego (20-25 par - >1%). Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym (ponad
850 taksonów) oraz występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu (ponad 80).
Wśród tych pierwszych na szczególne podkreślenie zasługuje populacja turzycy Buxbauma Carex buxbaumii taksonu zagrożonego w Polsce i do niedawna uważanego za wymarły w Wielkopolsce. Ponadto obszar stanowi
ważne, z chorologicznego punktu widzenia, skupienie flory górskiej na niżu. Do stwierdzonych tu gatunków
z centrum występowania na obszarach górskich należą między innymi: przywrotnik prawie nagi Alchemilla
glabra, jarzmianka większa Astrantia major, ostrożeń łąkowy Cirsium rivulare, przytulinka wiosenna Cruciata
glabra, skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia, przytulia Schultesa Galium schultesii, wiechlina Chaixa Poa chaixii,
bez koralowy Sambucus racemosa, starzec Fuchsa Senecio fuchsii, starzec gajowy S. nemorensis oraz starzec
kędzierzawy S. rivularis, przy czym niektóre z nich najprawdopodobniej już wymarły (skrzyp olbrzymi, wiechlina
Chaixa). Rezultaty dotychczasowych, z pewnością niewystarczających, badań faunistycznych wskazują na
obecność w granicach obszaru, co najmniej, 4 gatunków bezkręgowców z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej
oraz kilkunastu kolejnych gatunków bezkręgowców uznanych za zagrożone w Polsce.
Dzięcioł średni
Według danych zebranych do 2009 roku był to jedyny gatunek, którego liczebność kwalifikowała ostoję do
włączenia do sieci (w kategorii C6). Wymagana liczebność 1% populacji krajowej była przekroczona, co najmniej
100
trzykrotnie. Kwalifikuje to ten obszar do najważniejszej obok Puszczy Białowieskiej ostoi tego gatunku w Polsce.
Najdokładniejsze dane pochodzą z uroczyska Łówkowiec, gdzie od roku 2001 prowadzone są coroczne cenzusy
liczebności tego gatunku. Populacja utrzymuje się na poziomie 45-68 par (Ziemowit Kosiński - mat. niepublik.).
Szczegółowe obserwacje przeprowadzono również na terenie uroczyska Teresiny, gdzie na podstawie badania
wylosowanych powierzchni oszacowano liczebność w całym uroczysku na 236 par (Kosiński i Hybsz 2006).
W roku 2007 na terenie uroczyska Taczanów stwierdzono występowanie 73 par (P. śurawlew). Dodatkowo
kolejnych kilkanaście par stwierdzono w obrębie leśnictwa Smoszew w uroczysku Helenopol (Kosiński i Kempa
2007). Łączna suma daje populację około 380 par, a nie zostały tu uwzględnione dane z niebadanych
szczegółowo obrębów Gliśnica i Baszków. Szacując występowanie tego gatunku w oparciu o, przeciętne
zagęszczenie w ostoi (1,0 para/10 ha) i powierzchnię preferowanych przez ten gatunek dąbrów w wieku
przekraczającym 80 lat otrzymujemy około 80 par w Gliśnicy i kolejne 15 w Baszkowie. Pozwalało to na
oszacowanie łączne populacji dzięcioła średniego na terenie ostoi na 460-480 par. Wielkość siedliska jest
wystarczająca dla długoterminowego przetrwania gatunku,a aktualnie prowadzona gospodarka leśna sprzyja
kształtowaniu siedlisk optymalnych (Gawroński i inni, 2010) dlatego też stopień zachowania siedlisk ważnych
dla gatunku uznano za doskonały a ocenę stanu zachowania określono na poziomie A. Możliwość renaturyzacji
nie została oceniona. Populacja nie jest izolowana i występuje w obrębie zwartego zasięgu (ocena C).
Dzięcioł zielonosiwy
Gatunek występujący do niedawna jedynie w południowej i północno-wschodniej Polsce, obecnie zwiększający
liczebność i rozprzestrzeniający się na północ i zachód. Pierwsze stwierdzenia pochodzą z leśnictwa Smoszew
z roku 1991. Kolejne stanowiska wykazano w roku 1994 w okolicach Zdun. W roku 2002 zanotowano
występowanie, co najmniej 4-5 par (Kempa i Kosiński 2003). W czasie inwentaryzacji w roku 2004 tylko we
fragmencie północno-wschodniej części uroczyska Helenopol zanotowano 8 terytoriów. Do roku 2009,
uwzględniając wszystkie dane, zanotowano 13 stanowisk tego gatunku. W czasie badań w roku 2010 wykryto
6 kolejnych stanowisk, w tym dwa w badanych dla dzięcioła średniego kwadratach monitoringowych. Pozwala
to oszacować liczebność tego gatunku, na ·co najmniej 20-25 par, co kwalifikuje ten gatunek, jako przedmiot
ochrony tego terenu z kategorii C6 (przynajmniej 1% krajowej populacji). Na terenie Dąbrów Krotoszyńskich
gatunek ten preferuje drzewostany z udziałem buka, a nawet z pojedynczymi przestojami, choć w roku 2010
stwierdzano ten gatunek nawet w kompleksach z dominacją drzewostanów sosnowych (ur. Łąkociny).
Populacja nie jest izolowana jednakże występuje w obrębie północnej granicy zwartego zasięgu występowania
gatunku w Europie, w związku z tym izolację oceniono na poziomie B. Możliwość renaturyzacji nie została
oceniona. Wielkość siedliska jest wystarczająca dla długoterminowego przetrwania gatunku, a aktualnie
prowadzona gospodarka leśna sprzyja kształtowaniu siedlisk optymalnych (Gawroński i inni 2010), dlatego też
stopień zachowania siedlisk ważnych dla gatunku uznano za doskonały, a ocenę stanu zachowania określono na
poziomie A.
Ortolan
Na podstawie wyników liczeń liczebność populacji ortolana na terenie obszaru Natura 2000 Dąbrowy
Krotoszyńskie można oszacować na 350-400 par (powyżej 1 pary na km2). Będzie to najprawdopodobniej
największa populacja tego gatunku w obrębie obszarów Natura 2000 w województwie wielkopolskim.
Zagęszczenia par tego gatunku w Wielkopolsce wahają się od 0, 6 do 2,4 pary na km 2 (Bednorz i in. 2000), przy
czym liczebności powyżej 1 pary na kilometr kwadratowy dotyczyły niewielkich powierzchni próbnych
(8-25 km2). Tak duże zagęszczenia wyróżniają obszar Dąbrów Krotoszyńskich prawdopodobnie także w skali
Polski. Wg danych z inwentaryzacji oraz wcześniejszych obserwacji (Gawroński A. i inni 2010) ortolan gniazduje
na terenie ostoi w liczbie 350 - 400 par. W odniesieniu do liczebności krajowej szacowanej na 150000 - 300000
par (Wilk i inni 2010) liczba ta stanowi 0, 2% populacji krajowej, dlatego ortolan nie został uznany za przedmiot
ochrony (ocena ogólna D).
Bocian czarny
Wg danych z inwentaryzacji oraz wcześniejszych obserwacji (Gawroński A. i inni 2010) bocian czarny gniazduje
na terenie ostoi w liczbie 3 - 5 par. W odniesieniu do liczebności krajowej szacowanej na 1100 - 1200 par (Wilk
101
i inni 2010) liczba ta stanowi ułamek procenta (0,25% - 0,45%), dlatego bocian czarny nie został uznany za
przedmiot ochrony (ocena ogólna D).
Bocian biały
Wg danych z inwentaryzacji oraz wcześniejszych obserwacji (Gawroński A. i inni 2010) bocian biały gniazduje na
terenie ostoi w liczbie 7 - 10 par. W odniesieniu do liczebności krajowej szacowanej na 44 000 - 46 000 par
(Wilk i inni 2010) liczba ta stanowi ułamek procenta (0,015 % - 0,023 %), dlatego bocian czarny nie został
uznany za przedmiot ochrony (ocena ogólna D).
Podgorzałka
Wg danych z inwentaryzacji (Gawroński A. i inni 2010) obserwowano pojedyncze osobniki tego gatunku
w okresie przelotów. Podgorzałka nie należy do przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 PLB300007
"Dąbrowy Krotoszyńskie". Populacja w Polsce wynosi 40 - 50 par (Sikora i inni 2007). Ocena ogólna D.
Trzmielojad zwyczajny
Gatunek ten był notowany w różnych miejscach na terenie obszaru podczas inwentaryzacji oraz wcześniejszych
obserwacji (Gawroński A. i inni 2010), jednak jego gniazd nie znaleziono. Populacja w Polsce wynosi 2 000 4 000 par (Wilk i inni 2010). Ocena ogólna D.
Kania czarna
W roku 2008 zaobserwowano na terenie ostoi jedną parę tego gatunku, co stanowi ułamek procenta populacji
krajowej szacowanej na 650 - 700 par (Wilk i inni 2010). Ocena ogólna D.
Kania ruda
Jednego zachowującego się terytorialnie ptaka obserwowano wiosną roku 2010 przy uroczysku Taczanów koło
Bronowa. Liczebność kani rudej na terenie ostoi szacowana jest na 0 - 1 par, co przy populacji krajowej
wynoszącej 300 - 400 par (Wilk i inni 2010) stanowi ułamek procenta. Ocena ogólna D.
Bielik
Na terenie ostoi gatunek ten notowano wielokrotnie m. in. 23.04.2008 jednak gniazdo znaleziono dopiero
wiosną w roku 2010 w pobliżu jej granic (Gawroński A. i inni 2010). Liczebność bielika na terenie ostoi
szacowana jest na 0 - 1 par, co przy populacji krajowej wynoszącej 600 - 670 (Wilk i inni 2010) par stanowi
ułamek procenta. Ocena ogólna D.
Błotniak stawowy
Pojedyncze pary występują na terenie całego obszaru gniazdując na stawach i przy oczkach śródpolnych
(Gawroński A. i inni 2010). Liczebność błotniaka stawowego na terenie ostoi szacowana na 5 - 8 par, co przy
populacji krajowej wynoszącej 6 500 – 8 000 par (Wilk i inni 2010) stanowi ułamek procenta. Ocena ogólna D.
Błotniak łąkowy
Notowano pojedyncze osobniki tego gatunku na całym obszarze terenów otwartych Dąbrów. W lipcu 2010 r.
stwierdzono żerującą samicę na łąkach nad Kurochem koło Nabyszyc (Gawroński A. i inni 2010). Liczebność
błotniaka łąkowego na terenie ostoi szacowana jest na 1 - 2 par, co przy populacji krajowej wynoszącej 1 300 2 500 par (Wilk i inni 2010) stanowi ułamek procenta. Ocena ogólna D.
Rybołów zwyczajny
Na terenie ostoi obserwowano pojedyncze osobniki w okresie przelotów (Gawroński A. i inni 2010). Rybołów
nie został uznany za przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie. Ocena ogólna
D.
Sokół wędrowny
Obserwowane pojedyncze osobniki w okresie przelotów (Gawroński A. i inni 2010). Sokół wędrowny nie został
uznany za przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie. Ocena ogólna D.
102
Derkacz
Pojedyncze głosy samców stwierdzono na łąkach nad kilkoma ciekami znajdującymi się na terenie ostoi.
Liczebność derkacza na terenie obszaru Natura 2000 PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie nie jest znana. Ocena
ogólna D.
Żuraw
W czasie powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej wykryto gatunek na 29 stanowiskach. Liczebność żurawia
na terenie ostoi szacowana jest na 25 - 30 par, co przy populacji krajowej wynoszącej 10 000 - 12 000 par (Wilk
i inni 2010) stanowi ułamek procenta (0,25 % - 0,3 %). Ocena ogólna D.
Zimorodek
Zanotowano pojedyncze osobniki nad różnymi ciekami. W roku 2009 obserwowano jednego ptaka na Czarną
Wodą koło Smoszewa (Gawroński A. i inni 2010). Liczebność zimorodka na terenie obszaru Natura 2000
PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie nie jest znana. Ocena ogólna D.
Dzięcioł czarny
Ze względu na rozległe terytoria gatunek niełatwy do szacowania liczebności. Szczegółowe dane pochodzą
jedynie z leśnictwa Smoszew, gdzie na powierzchni 750 ha w latach 2001-2003 odnotowano od 5-6 do 9 par,
a uzyskane zagęszczenia należą do najwyższych spośród odnotowanych do chwili obecnej w Europie (Kosiński
i Kempa 2007). Rozpowszechniony w lasach całego obszaru, prawdopodobnie w liczbie nawet kilkudziesięciu
par. W lasach liściastych gniazduje przede wszystkim w bukach (Gawroński A. i inni 2010). Liczebność dzięcioła
czarnego na terenie ostoi szacowana jest na pond 50 par, co przy populacji krajowej wynoszącej 35 000 do
70 000 (Wilk i inni 2010) stanowi ułamek procenta. Ocena ogólna D.
Lerka
Pojedyncze pary występują w zachodniej i południowej części obszaru, gdzie udział siedlisk borowych jest
większy. Gatunek nie został uznany za przedmiot ochrony obszaru. Ocena ogólna D.
Jarzębatka
Gatunek stwierdzany na terenie ostoi. W roku 2010 zanotowano kilka par w różnych miejscach obszaru.
Gatunek nie został uznany za przedmiot ochrony obszaru. Ocena ogólna D.
Muchołówka mała
Notowana w kilku miejscach, między innymi z rezerwatu przyrody Dąbrowa Smoszew i jego otuliny. Szczególnie
częsta w uroczysku Helenopol, gdzie udział drzewostanów bukowych jest większy. Liczebność muchówki małej
na terenie ostoi szacowana jest na 10 - 15, par, co przy populacji krajowej wynoszącej 20 000 - 40 000 par (Wilk
i inni 2010) stanowi ułamek procenta. Ocena ogólna D.
Muchołówka białoszyja
Gatunek zwiększający swój zasięg w ostatnich latach. Pojedyncze stanowisko zanotowano w rezerwacie
przyrody "Dąbrowa Smoszew" w roku 2003. Możliwe występowanie również nielicznych par w innych
miejscach obszaru. Gatunek nie został uznany za przedmiot ochrony obszaru. Ocena ogólna D.
Gąsiorek
Gatunek rozpowszechniony na terenie ostoi. Jego liczebność spada na skutek wycinania zarośli na przydrożach i
miedzach. Gatunek nie został uznany za przedmiot ochrony obszaru. Ocena ogólna D.
Klasy siedlisk:
Inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe)
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska leśne (ogólnie)
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
103
% pokrycia
2%
15%
21%
10%
0%
4%
Siedliska rolnicze (ogólnie)
48%
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
-
Pernis apivorus
Trzmielojad zwyczajny
-
Milvus migrans
Kania czarna
-
Milvus milvus
Kania ruda
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Grus grus
Żuraw szary
-
Picus canus
Dzięcioł zielonosiny
A
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
-
Dendrocopos medius
Dzięcioł średni
A
Ficedula parva
Muchołówka mała
-
Emberiza hortulana
Ortolan
-
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Misgurnus fossilis
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Ophiogomphus cecilia
Trzepla zielona
-
Lycaena dispar
Czerwończyk nieparek
-
Osmoderma eremita
Pachnica dębowa
-
Cerambyx cerdo
Kozioróg dębosz
-
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Bufo viridis
Ropucha zielona
C
Pelobates fuscus
Grzebiuszka ziemna
C
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anguis fragilis
Padalec zwyczajny
C
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
C
Natrix natrix
Zaskroniec zwyczajny
C
Vipera berus
Żmija zygzakowat
C
104
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Apatura ilia
Mieniak strużnik
A
Aplexa hypnorum
Zawijka pospolita
A
Archanara dissoluta
-
A
Argiope bruennichi
Tygrzyk paskowany
D
Bryophila domestica
-
A
Bryophila raptricula
-
A
Caradrina selini
-
A
Chilodes maritima
-
A
Crypia fraudaticula
-
A
Gyraulus acronicus
-
A
Helix pomatia
Ślimak winniczek
C
Miana fascicuncula
-
A
Nymphalis polychloros
Rusałka wierzbowiec
A
Papilio machaon
Pisidium milium
Pisidium obtusale
Rhizedra lutosa
Sphinogonotus coerulans
Trichia lubomirskii
Paź królowej
Groszkówka prostokątna
Groszkówka kulista
Ślimak lubomirskiego
D
A
A
A
A
A
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Campanula latifolia
Dzwonek szerokolistny
A
Carex buxbaumii
Turzyca Buxbauma
A
Centaurium erythraea
Centuria pospolita
D
Cnidium dubium
Selernica żyłkowana
A
Dactylorhiza incarnata
Kukułka krwista
D
Dactylorhiza maculata
Kukułka plamista
A
Dactylorhiza majalis
Kukułka szerokolistna
D
Daphne mezereum
Wawrzynek wilczełyko
D
Dianthus superbus
Goździk okazały
A
Digitalis grandiflora
Naparstnica zwyczajna
D
Drosera rotundifolia
Rosiczka okrągłolistna
A
Epipactis helleborine
Kruszczyk szerokolistny
D
Gentiana pneumonanthe
Goryczka wąskolistna
A
Gladiolus imbricatus
Mieczyk dachówkowaty
D
Iris sibirica
Kosaciec syberyjski
A
Lilium martagon
Lilia złotogłów
D
Listera ovata
Listera jajowata
D
Lonicera periclymenum
Wiciokrzew pomorski
D
Lycopodium annotinum
Widłak jałowcowaty
C
Lythrum hyssopifolia
Krwawnica wąskolistna
A
Melittis melissophyllum
Miodownik melisowaty
D
Menyanthes trifoliata
Bobrek trójlistkowy
D
Neottia nidus-avis
Gniazdosz leśny
D
Nuphar lutea
Grążel żółty
D
105
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Pedicularis sylvatica
Gnidosz rozesłany
D
Platanthera bifolia
Podkolan biały
D
Polypodium vulgare
Paprotka zwyczajna
D
Sorbus torminalis
Jarząb brzęk
D
Trollius europaeus
Pełnik europejski
D
Viola stagnina
Fiołek mokradłowy
A
Zagrożenia: Obszar powinien pozostać użytkowany w dotychczasowej formie. Do głównych, potencjalnych
zagrożeń należą: usuwanie martwego drewna z lasu, sadzenie monokultur drzew, intensyfikowanie
użytkowania rolnego, postępujące odwodnienie terenu na skutek niewłaściwie przeprowadzonych melioracji,
dla zbiorowisk łąkowych - zaprzestanie ekstensywnego użytkowania (koszenia), a także trudności
z odnawianiem drzewostanów dębowych. Są one zapewne skutkiem wspomnianego odwodnienia, a z drugiej
strony także, posługując się dość nieprecyzyjnym, choć rozpowszechnionym terminem leśnym - tzw.
"zmęczenia siedlisk".
Status ochronny:
Występują następujące formy ochrony:
Rezerwat Przyrody: Baszków, Buczyna Helenopol, Dąbrowa Smoszew, Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich,
Miejski Bór, Mszar Bogdaniec.
Obszar Chronionego Krajobrazu: Dąbrowy Krotoszyńskie.
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Dolina Średzkiej Strugi PLH300057
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 15 km na zachód
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Środa Wielkopolska.
Charakterystyka obszaru: Obszar obejmuje dolinę niewielkiej rzeki Średzkiej Strugi. Rzeka ta płynie w otwartym
krajobrazie rolniczym. Szerokość doliny wynosi 0,5-1km. Dno doliny zajęte jest głównie przez zbiorowiska
szuwarowe oraz przez łąki i pastwiska, na których prowadzona jest ekstensywna gospodarka rolnicza. Na
obszarze tym znajduje się kilkadziesiąt zarastających dołów potorfowych. W okolicach Kromolic poprzez
spiętrzenie wód Średzkiej Strugi stworzono płytkie, silnie zarośnięte stawy, w których prowadzona jest hodowla
ryb oraz pobierana jest woda do nawodnień okolicznych pól uprawnych. Dolina Średzkiej Strugi oraz licznie
znajdujące na jej obszarze doły potorfowe i rozlewiska są jedną z najważniejszych w Wielkopolsce ostoi lęgowej
kumaka nizinnego Bombina bombina. Obszar ten jest również bardzo ważną w skali regionu ostoją gatunku
płaza spoza załącznika Dyrektywy Siedliskowej - ropuchy zielonej Bufo viridis (kilka tysięcy osobników
młodocianych). Obszar ten jest także ważnym korytarzem ekologicznym dla dwóch gatunków wymienionych
w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG - Castor fiber i Lutra lutra. Jest to także cenna ostoja dla ptaków
szuwarowych i łąkowych, zarówno gatunków wymienianych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, jak
i spoza Załącznika, a chronionych prawnie na obszarze naszego kraju.
Klasy siedlisk:
Inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe)
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
% pokrycia
2%
55%
43%
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
106
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Grus grus
Żuraw szary
-
Lanius collurio
Gąsiorek
-
Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Tachybaptus ruficollis
Perkozek
-
Podiceps cristatus
Podiceps cristatus
-
Podiceps grisegena
Perkoz rdzawoszyi
-
Ardea cinerea
Czapla siwa
-
Cygnus olor
Łabędź niemy
-
Anser anser
Gęś gęgawa
-
Fulica atra
Łyska
-
Vanellus vanellus
Czajka
-
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Castor fiber
Bób europejski
-
Lutra lutra
Wydra
-
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Bombina bombina
Nazwa polska
Kumak nizinny
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Bufo viridis
Ropucha zielona
D
Rana arvalis
Żaba moczarowa
D
Rana temporaria
Żaba trawna
D
GADY
Nazwa łacińska
Natrix natrix
Nazwa polska
Zaskroniec zwyczajny
Motywacja
D
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Aplexa hypnorum
Nazwa polska
Zawijka pospolita
Motywacja
A
107
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Batrachium trichophyllum
Włosienicznik skąpopręcikowy
D
Orchis militaris
Storczyk kukawka
D
Veronica catenata
Przetacznik wodny
D
Zagrożenia: Podstawowym zagrożeniem jest deficyt wody zwłaszcza w okresie letnim oraz postępujący proces
lądowienia dołów potorfowych. Podniesienie wałów i uszczelnienie przepustu na zbiorniku retencyjnym
w Szczodrzykowie spowodował prawie całkowity zanik rozlewisk wiosennych w górnym biegu Strugi Średzkiej
i w konsekwencji istotną zmianę stosunków wodnych na dalszym odcinku cieku. Pozostałe zagrożenia to:
przekształcanie łąk i pastwisk ekstensywnie użytkowanych w pola uprawne i łąki o zintensyfikowanej produkcji
rolniczej; wypalanie roślinności; zanieczyszczenie wody; wydeptywanie roślinności.
Status ochronny: Obszar Chronionego Krajobrazu „Bagna Średzkie" ustanowiony na mocy Uchwały Rady
Miejskiej w Środzie Wielkopolskiej w dniu 20 czerwca 1995 roku, pow. 120,3 ha. Stanowi to ok. 10%
powierzchni obszaru.
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Dolina Cybiny PLH300038
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 18 km na północny
zachód od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Kostrzyn.
Charakterystyka obszaru: Rzeka Cybina stanowiąca oś podłużną obszaru Natura 2000 jest prawobrzeżnym
dopływem Warty, do której wpada w km 240,5. Jej źródła znajdują się w pobliżu wsi Nekielka, a w swym biegu
płynie ona przez tereny należące do gmin: Nakla, Kostrzyn, Pobiedziska, Swarzędz i miasto Poznań. Całkowita
jej długość wynosi nieco ponad 41 km, a powierzchnia zlewni 195,5 km2 (Gołdyn, Grabia 1998). W obrębie
obszaru Natura 2000 znajduje się odcinek doliny rzecznej oraz fragmenty przyległych terenów na odcinku
między 10 a 41 km biegu rzeki, czyli od jej ujścia z Jeziora Swarzędzkiego do przecięcia granicy gmin Kostrzyn
i Nekla.
Rzeźba tego terenu została ukształtowana w fazie poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego, w schyłkowym okresie
plejstocenu i w holocenie (Krygowski 1958). Południowo-zachodnia część doliny Cybiny położona jest na terenie
moreny dennej, część wschodnia natomiast przecina obszar pokryty pagórkami moreny czołowej. W obrębie
zlewni na terenie czołowomorenowych Pagórków Kostrzyńskich wysokości osiągają 126,3 m n.p.m.,
a deniwelacje dochodzą do 25 m. Obszar w obrębie Równiny Średzkiej, położony na wysokości 90-115 m
n.p.m., charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami, w zasadzie nieprzekraczającymi 5 m. W tym prawie
płaskim krajobrazie wyraźnie zaznacza się głęboko wcięta dolina rzeki Cybiny i przyujściowe odcinki jej
dopływów. Dolina ta posiada ogólną orientację NE-SW, a jej dno znajduje się na wysokości od 69 m n.p.m.
w pobliżu ujścia rzeki z Jeziora Swarzędzkiego, do 110 m n.p.m. w odcinku źródłowym. Do miejscowości Iwno
głębokość doliny nie przekracza 10 m. Na krótkim odcinku Iwno - Glinka Szlachecka wysokość zboczy rośnie do
20 m. Szerokość górnego odcinka doliny waha się od 50 do 400 m. W środkowym odcinku od Promna do
Swarzędza dolina jest najszersza i najgłębiej wcięta w otaczający teren (15-30 m), a spadek podłużny jej dna jest
najmniejszy. Najszerszym, liczącym od 500 do 800 m fragmentem całej doliny, jest odcinek pomiędzy Jeziorem
Uzarzewskim a Jeziorem Swarzędzkim. Spotyka się tutaj również liczne wzniesienia wystające 1-2 m ponad
płaskie dno doliny. Zajmują one blisko 10% powierzchni dna tego odcinka doliny. W dolinie Cybiny duży wpływ
na kształtowanie się gleb miały zabiegi melioracyjne przeprowadzone w II połowie XIX wieku i związane z nimi
obniżenie poziomu wód. W wyniku wspomnianych melioracji w górnym i dolnym odcinku dna doliny
wytworzyły się głównie gleby murszowo-mineralne i murszowate (Cierniewski 1981).
Według mapy glebowo-rolniczej w skali 1 : 25 000 w środkowej części doliny przeważają gleby torfowe
i torfowo-murszowe, wytworzone z torfów niskich. Największe ich powierzchnie znajdują się między Jeziorem
Góra a Jeziorem Swarzędzkim i zajmują 580 ha. Część gleb torfowo-murszowych na skutek zaniechania
gospodarczego użytkowania łąk i konserwacji rowów melioracyjnych uległa wtórnemu zabagnieniu. Na
108
wzniesieniach mineralnych w obrębie dna organicznego wytworzyły się gleby brunatne wyługowane i kwaśne,
zbudowane z piasku luźnego lub słabo gliniastego. Północne zbocze doliny stanowią w większości piaski słabo
gliniaste lub piaski luźne całkowite, natomiast południowe zbocze - piaski gliniaste lekkie lub gliniaste mocne,
zalegające płytko lub średnio głęboko na glinie lekkiej (Gołdyn i in. 2005b). Cechą charakterystyczną doliny
Cybiny jest duża zdolność retencjonowania wód. Przyczyniają się do tego z jednej strony liczne jeziora i sztuczne
zbiorniki wodne, z drugiej strony gleby torfowe wyścielające jej dno. Średni przepływ wody w latach
1951-1990 w przekroju wodowskazowym w Antoninku wyniósł 0,67 m3s. W miesiącach letnich (lipiec, sierpień)
notowane bywają najniższe stany i przepływy wody. W lipcu 2001 roku w Cybinie wypływającej z Jeziora
Swarzędzkiego stwierdzono brak przepływu wody, natomiast we wrześniu 2002 roku wynosił on tylko 0,05 m 3/s
(Kowalczewska-Madura 2005). W dolinie znajdują się naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Te ostatnie
powstały przez spiętrzenie wód rzecznych (zbiorniki zaporowe), uformowanie zbiorników w dolinach
w sąsiedztwie rzek (stawy rybne) oraz eksploatację torfu lub piasku (torfianki, wyrobiska poeksploatacyjne). Do
naturalnych jezior polodowcowych należy Jezioro Swarzędzkie, Jezioro Uzarzewskie, Góra i
Iwno. Dwa z nich: Jezioro Swarzędzkie i Iwno zostały sztucznie podpiętrzone. W dolinie Cybiny oraz
przyujściowych odcinkach jej dopływów utworzono szereg stawów, w których prowadzony jest intensywny
chów ryb (głównie karpia). W pobliżu miejscowości Iwno, Wiktorowo i Siedlec znajduje się duży kompleks
stawów rybnych o powierzchni 53 ha. W zasadzie należy do niego wliczyć także jez. Iwno, gdyż wykorzystywane
jest ono do intensywnej hodowli karpia przez Gospodarstwo Rybackie Bogucin. Bezpośrednio nad Cybiną
znajduje się kompleks stawów określanych, jako Promno I, II i III, utworzonych w latach 1985, 1987, 1988
i 1992. Zajmują one powierzchnię 32,5 ha. Ich utworzenie wymagało przesunięcia koryta rzeki na odcinku około
2 km oraz wykonania urządzeń piętrzących na Cybinie i jej dopływie (Szkutelniaku), umożliwiających
napełnianie stawów. W 2003 roku na terenie stawów utworzono "Obręb Hodowlany Promno". W odległości
około 1 km poniżej jeziora Góra znajdują się dwa stawy hodowlane, wykorzystujące wyrobiska po eksploatacji
torfu. Podobne stawy do hodowli karpia utworzone zostały w wyrobiskach potorfowych w pobliżu Gruszczyna.
Rozległe płytkie zbiorniki, powstałe po wyeksploatowaniu torfu na wschód od Gruszczyna, położone 2,5 km na
północny-wschód od Jeziora Swarzędzkiego, służą do sportowych połowów wędkarskich. Rzeka Cybina zasilana
jest przez kilkanaście niewielkich dopływów.
Wody podziemne pierwszego poziomu wodonośnego w dolinie Cybiny zalegają na głębokości od zera do 1m,
natomiast na terenie zlewni od 2 do 10 m. Pod doliną Cybiny zlokalizowany jest jeden z głównych zbiorników
wód podziemnych Polski, zwany Wielkopolską Doliną Kopalną (GZWP nr 144 QK). Cechą charakterystyczną
doliny Cybiny jest jej duże zróżnicowanie siedliskowe, wpływające na wysoką różnorodność fitocenotyczną.
W trakcie badań nad waloryzacją przyrodniczą doliny w 2004 r. stwierdzono występowanie aż 85 zespołów
roślinnych, rozmieszczonych mozaikowo w samej dolinie i na jej obrzeżach (Gołdyn i in. 2005a). Najlepiej
wykształcone są podmokłe zbiorowiska zaroślowe i leśne, do których należą: zarośla łozowe (Salicetum
cinereae), ols porzeczkowy (Carici elongatae-Alnetum) i łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum). Pospolicie
występują także liczne zbiorowiska roślinności wodnej i bagiennej (Gołdyn i in. 2005c, 2006, 2007), ale częste są
również zespoły muraw kserotermicznych i napiaskowych oraz ciepłolubnych ziołorośli, rozwijających się na
skarpach doliny oraz wyniesieniach w obrębie jej dna (Brzeg i Kasprowicz 2005). W dolinie Cybiny występuje
770 gatunków dziko rosnących roślin. Dolina Cybiny od dawna była intensywnie użytkowana. Największy wpływ
na skład gatunkowy miejscowej flory miało i nadal posiada rolnictwo, osadnictwo, a od Swarzędza w stronę
Warty także urbanizacja.
Duża różnorodność i mozaikowość siedlisk sprzyja także bardzo dużemu zróżnicowaniu zwierząt z większości
grup systematycznych oraz ich zbiorowisk. Szczegółowe ich wykazy oraz mapki z rozmieszczeniem bardziej
interesujących gatunków zamieszczone zostały w niepublikowanym Raporcie z badań, przeprowadzonych
w 2004 r. (Gołdyn i in. 2005a). Część tych materiałów doczekała się już publikacji (Gołdyn B. i in. 2005).
Obszar doliny Cybiny należy do niezwykle cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Decyduje o tym duża
różnorodność i mozaikowe rozmieszczenie siedlisk, co sprzyja dużemu bogactwu gatunkowemu roślin i zwierząt
oraz ich zbiorowisk. Spośród siedlisk wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej UE na obszarze
tym występuje aż 12, z czego przynajmniej 4 należy do bardzo dobrze wykształconych. Zajmują one dość duże
powierzchnie i co bardzo charakterystyczne - nie są to powierzchnie jednolite, lecz rozmieszczone mozaikowo,
109
wykazujące dużą zmienność w poszczególnych miejscach występowania wzdłuż doliny. Najlepiej wykształcone
siedliska to: 3150 - starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, 6510 - niżowe i górskie łąki
użytkowane ekstensywnie, 91E0 - lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, 91F0 - łęgowe lasy dębowowiązowo-jesionowe. Z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej stwierdzono występowanie 2 gatunków ssaków
(bóbr i wydra), jednego gatunku ryby (różanka) oraz dwu gatunków płazów - kumak nizinny i traszka
grzebieniasta Kumak znajduje tu szczególnie dogodne warunki występowania, tworząc liczną populację. Oprócz
gatunków wymienionych w dyrektywach ptasiej i siedliskowej w dolinie Cybiny występuje wiele gatunków
prawnie chronionych w Polsce. Występuje tu 18 gatunków zwierząt chronionych oraz 9 gatunków roślin pod
ochroną ścisłą i 12 pod ochroną częściową. Stwierdzono również występowanie wielu gatunków roślin
i zwierząt a także zbiorowisk roślinnych zagrożonych w skali kraju i/lub regionu (Gołdyn i in. 2005 a i b).
W dolinie stwierdzono występowanie bardzo dużej różnorodności ptaków, wśród których aż 31 wymienionych
jest w Załączniku I do Dyrektywy Ptasiej. Dziesięć z nich występuje licznie na terenie doliny, tworząc stabilne
populacje (trzcinniczek, perkoz dwuczuby, brzegówka, kokoszka, brzęczka, perkozek, głowienka, bączek,
błotniak stawowy i wodnik).Wśród ptaków, oprócz 12 wymienionych na liście UE stwierdzono występowanie
109 dalszych gatunków, z których 105 podlega ochronie ścisłej i 4 częściowej. Zbliżony do liniowego kształt
obszaru oraz sąsiedztwo innych terenów chronionych sprawia, że pełni on ważną rolę korytarza ekologicznego,
umożliwiającego migrację zwierząt i roślin, zapewniając ciągłość ich występowania i możliwość wymiany puli
genowej.
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
Tereny nieleśne z uprawami roślin drzewiastych (sady, gaje, winnice, dehesa)
Torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki
Wody śródlądowe (stojące i płynące)
% pokrycia
3%
5%
14%
16%
51%
1%
5%
5%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Nazwa siedliska
Ocena
ogólna
3260
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis
3270
Zalewane muliste brzegi rzek
B
6120
C
6510
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi
stanowiskami storczyków
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
7140
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
B
9130
Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)
C
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
C
3150
6210
91E0
91F0
B
B
C
B
A
A
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
110
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Botaurus stellaris
Bąk zwyczajny
-
Ixobrychus minutus
Bączek zwyczajny
-
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Grus grus
Żuraw szary
-
Sterna hirundo
Rybitwa zwyczajna
-
Alcedo atthis
Zimorodek
-
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
-
Lullula arborea
Lerka
-
Lanius collurio
Gąsiorek
-
Emberiza hortulana
Ortolan
-
Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Picus viridis
Nazwa polska
Dzięcioł zielony
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Castor fiber
Bób europejski
C
Lutra lutra
Wydra
C
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Triturus cristatus
Traszka grzebieniasta
C
Bombina bombina
Kumak nizinny
B
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Rhodeus sericeus amarus
Nazwa polska
Różanka
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
B
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
SSAKI
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Crocidura suaveolens
Zębiełek karliczek
D
Erinaceus europaeus
Jeż europejski
D
Mustela erminea
Gronostaj
D
Neomys fodiens
Rzęsorek rzeczek
D
Sciurus vulgaris
Wiewiórka
D
111
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Sorex araneus
Ryjówka aksamitna
D
Sorex minutus
Ryjówka malutka
D
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Bufo bufo
Ropucha zwyczajna
D
Hyla arborea
Rzekotka drzewna
D
Pelobates fuscus
Grzebiuszka ziemna
D
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anguis fragilis
Padalec zwyczajny
D
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
D
Natrix natrix
Zaskroniec zwyczajny
D
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anodonta cygnaea
Szczeżuja wielka
D
Aplexa hypnorum
Zawijka pospolita
A
Bithynia leachii
Zagrzebka sklepiona
A
Carabus nemoralis
Biegacz gajowy
D
Musculium lacustre
Kruszynka delikatna
A
Pisidium hibernicum
Groszkówka malutka
A
Pisidium obtusale
Groszkówka kulista
A
Sphaerium rivicola
Gałeczka rzeczna
D
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Acer campestre
Klon polny
D
Actaea spicata
Czerniec gronkowy
D
Androsace septentrionalis
Naradka północna
D
Arctium nemorosum
Łopian gajowy
D
Asarum europaeum
Kopytnik pospolity
D
Batrachium aquatile
Włosienicznik wodny
D
Batrachium trichophyllum
Włosienicznik
D
Ceratophyllum submersum
Rogatek krótkoszyjkowy
D
Convallaria majalis
Konwalia majowa
D
Cucubalus baccifer
Wyżpin jagodowy
D
Dactylorhiza incarnata
Kukułka krwista
D
Dactylorhiza majalis
Kukułka szerokolistna
D
Epipactis helleborine
Kruszczyk szerokolistny
D
Equisetum ramosissimum
Skrzyp gałęzist
D
Equisetum telmateia
Skrzyp olbrzymi
D
Frangula alnus
Kruszyna pospolita
D
Gnaphalium luteo-album
Szarota żółtobiała
D
112
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Hedera helix
Bluszcz pospolity
D
Helichrysum arenarium
Kocanki piaskowe
D
Menyanthes trifoliata
Bobrek trójlistkowy
D
Nasturtium officinale
Rukiew wodna
D
Nuphar lutea
Grążel żółty
D
Nymphaea alba
Grzybienie białe
D
Ononis arvensis
Wilżyna bezbronna
D
Ononis spinosa
Wilżyna ciernista
D
Polypodium vulgare
Paprotka zwyczajna
D
Potentilla norvegica
Pięciornik norweski
D
Primula veris
Pierwiosnek lekarski
D
Ribes nigrum
Porzeczka czarna
D
Senecio erucifolius
Starzec wąskolistny
D
Teucrium scordium
Ożanka czosnkowa
D
Trollius europaeus
Pełnik europejski
D
Utricularia minor
Pływacz drobny
D
Valeriana dioica
Kozłek dwupienny
D
Veronica catenata
Przetacznik wodny
D
Viburnum opulus
Kalina koralowa
D
Vicia dumetorum
Wyka zaroślowa
D
Viola mirabilis
Fiołek przedziwny
D
Zagrożenia: Położenie doliny Cybiny w sąsiedztwie aglomeracji poznańskiej niesie za sobą wiele zagrożeń, do
których należy przede wszystkim presja na zabudowę domami mieszkalnymi i rekreacyjnymi terenów
sąsiadujących z doliną, a ostatnio również skarp doliny w miejscach najciekawszych widokowo. Obserwuje się
też wzmożony ruch turystyczny w dolinie i jej sąsiedztwiea w niektórych regionach - pojazdów terenowych
(dwu i czterokołowych). Poważnym zagrożeniem środowiska przyrodniczego doliny jest intensyfikacja
rolnictwa. W trakcie badań w 2004 r. stwierdzono wywożenie gnojowicy na tereny położone w dnie doliny
w okolicy Uzarzewa. Obecnie zagrożenie to ustało, w związku z zamianą hodowli krów w miejscowym
gospodarstwie z bezściółkowej na ściółkową. Zagrożeniem nadal są jednak niewielkie, lecz bezściółkowe fermy
tuczu trzody chlewnej, rozmieszczone w kilku wioskach sąsiadujących z doliną. Poważnym zagrożeniem
otwartych zbiorowisk roślinnych w dolinie było wyłączanie spod koszenia i wypasu łąk i pastwisk na znacznym
obszarze. Po 2004 r. sytuacja uległa ustabilizowaniu, a nawet pewnej poprawie, w związku z dopłatami
uzyskiwanymi przez rolników za rolnicze użytkowanie tych terenów. Poważny eutrofizujący wpływ na naturalne
zbiorniki wodne i samą rzeką Cybinę wywiera intensywna hodowla ryb w dużych kompleksach stawowych.
Spuszczana każdego roku woda wynosi ze stawów duże ilości związków biogennych oraz materii organicznej,
powodując odkładanie się żyznych osadów dennych. Powoduje to utrzymywanie się długotrwałych zakwitów
wody, w tym wywoływanych przez sinice, które wskutek rozpraszania światła i wydzielania toksyn zmniejszają
różnorodność fauny i flory tych akwenów. Jako zagrożenie może być także traktowana chęć inwestowania
w zaplecze rekreacyjne dla mieszkańców Poznania na niektórych odcinkach doliny Cybiny (okolice Uzarzewa,
Góry).
Status ochronny: Na terenie doliny Cybiny w obrębie obszaru Natura 2000 do tej pory nie utworzono żadnych
obszarów ochronnych. Teren ten styka się jednak od wschodu z obszarem chronionego krajobrazu
obejmującym źródłowy odcinek doliny w gminie Nekla (utworzony w 2005 r.), od północy z Parkiem
Krajobrazowym Promno (nowy obszar Natura 2000 - pltmp461 - "Ostoja koło Promna"), od zachodu z obszarem
chronionego krajobrazu i użytkiem ekologicznym Olszak, utworzonym w obrębie doliny Cybiny w Poznaniu.
113
W stosunkowo niewielkiej odległości w kierunku północno-zachodnim (ok. 5 km) położony jest też Park
Krajobrazowy Puszcza Zielonka, zaś od północnego wschodu łączy się z kompleksem lasów czerniejewskich,
w których znajduje się opracowywany obszar Natura 2000 "Grądy w Czerniejewie".
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Grądy w Czerniejewie PLH300049
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 12,5 km na północ
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Września i Czerniejewo.
Charakterystyka obszaru: Obszar równiny sandrowej o nieznacznej deniwelacji terenowej położony
w granicy mezoregionu Równina Wrzesińska. Cały obszar Ostoi leży w zlewni prawobrzeżnego dopływu Warty Wrześnicy. System hydrologiczny stanowią niewielkie, przez znaczną część roku wyschnięte cieki (zwykle rowy
melioracyjne) uchodzące do Wrześnicy. W rejonie leśniczówki Młynek przez obszar przepływa Wrześnica. Lasy
Czerniejewskie, choć są od wieków użytkowane gospodarczo, to należą do najlepiej zachowanych
w Wielkopolsce. Przeważają tam drzewostany mieszane. Na szczególną uwagę zasługują najlepiej
w Wielkopolsce wykształcone i zachowane fitocenozy grądów środkowoeuropejskich Galio silvatici-Carpinetum,
które zajmują największą powierzchnię na terenie Ostoi. Smugi towarzyszące równoleżnikowo usytuowanym
dopływom Wrześnicy zajęte są przez łęgi jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum. Istotne znaczenie mają także
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe Ficario-Ulmetum. Ze względu na silne przesuszenie lasów łęgowych
pilnym zadaniem byłoby uruchomienie małej retencji.
Charakterystyczną cechą Lasów Czerniejewskich są bardzo dobrze zachowane, zróżnicowane pod względem
wilgotności i troficznym lasy grądowe Galio silvatici-Carpinetum.
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
% pokrycia
9%
60%
26%
4%
1%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
-
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
B
9190
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenio)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
C
91E0
91F0
B
B
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Castor fiber
Nazwa polska
Bóbr europejski
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
114
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Bombina bombina
Nazwa polska
Kumak nizinny
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Osmoderma eremita
Nazwa polska
Pachnica dębowa
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
SSAKI
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Martes martes
Kuna leśna
D
Nyctalus noctula
Borowiec wielki
D
Plecotus auritus
Gacek brunatny
D
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
D
Lacerta vivipara
Jaszczurka żyworodna
D
Natrix natrix
Zaskroniec zwyczajny
D
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Acer campestre
Klon polny
D
Asarum europaeum
Kopytnik pospolity
D
Corydalis cava
Kokorycz pusta
D
Dactylorhiza fuchsii
Kukułka Fuchsa
S
Daphne mezereum
Wawrzynek wilczełyko
D
Galium odoratum
Przytulia wonna
D
Galium sylvaticum
Przytulia leśna
D
Hepatica nobilis
Przylaszczka pospolita
D
Lathraea squamaria
Łuskiewnik różowy
D
Lathyrus vernus
Groszek wiosenny
D
Lilium martagon
Lilia złotogłów
D
Listera ovata
Listera jajowata
D
Melica uniflora
Perłówka jednokwiatowa
D
Mercurialis perennis
Szczyr trwały
D
Ranunculus auricomus
Jaskier różnolistny
D
Zagrożenia: Największym zagrożeniem jest obniżanie się poziomu wód gruntowych. W celu przeciwdziałania
dalszemu osuszaniu w trybie pilnym należałoby rozważyć uruchomienie małej retencji na ciekach uchodzących
do Wrześnicy.
Status ochronny: W granicach Ostoi znajdują się trzy leśne rezerwaty przyrody o częściowym reżimie
ochronnym: Bielawy (oddz. 87j-p, 20,01 ha, 1954r. + 19,63 ha otuliny zaprojektowanej w Planie urządzenia lasu
115
na lata 1999-2008 w oddz. 86g, 87c,dg,h,i, 88h,j,k,l,m), Modrzew Polski w Noskowie (oddz. 28o, 1,00 ha, 1954r.
+ 10,76 ha otuliny zaprojektowanej w Planie urządzenia lasu na lata 1999-2008 w oddz. 28m,n, 45a), Wiązy
w Nowym Lesie (oddz. 60c, 1,51 ha, 1954r., powiększony w roku 1967 do 6,78 ha o północną część oddz. 59b,
60a,f,d).
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Pojezierze Gnieźnieńskie PLH300026
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 12,5 km na północ
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Słupca, Ostrowite oraz Powidz.
Charakterystyka obszaru: Obszar o młodoglacjalnej rzeźbie z bogactwem form - rynny polodowcowe, morena
czołowa, morena denna, równina sandrowa. W granicach obszaru Natura 2000 znajdzie się region
charakteryzujący się wielkim bogactwem jezior. Są wśród nich jeziora będące największymi: Jez. Powidzkie
i Niedzięgiel i często także najgłębszymi w Wielkopolsce: Jez. Powidzkie, Budzisławskie. Oprócz nich znajdują się
tu jeziora następujące: Białe, Czarne, Hutka, Kamienieckie, Kosewskie, Modrze, Ostrowickie, Ostrowskie,
Procyń, Rusin, Salomonowskie, Skubarczewskie, Słowikowo, Suszewskie, Wierzbiczańskie, Wilczyńskie,
Wójcińskie. Przez obszar ostoi przechodzi dział wodny III rzędu rozdzielający zlewnię Noteci i Warty. Na tym
obszarze biorą swe źródła rzeki: Wełna, Noteć Zachodnia, Meszna. Lasy, choć są od wieków użytkowane
gospodarczo, to zachowały naturalne rysy. Przeważają drzewostany mieszane. Do najlepiej zachowanych
kompleksów leśnych należą Lasy Miradzkie i Skorzęcińskie. Na szczególna uwagę zasługują najlepiej
w Wielkopolsce wykształcone i zachowane fitocenozy świetlistej dąbrowy Potentillo albae-Quercetum. Często
spotkać też można badzo dobrze zachowane fitocenozy grądów środkowoeuropejskich Galio silvaticiCarpinetum i kwaśnej dąbrowy Calamagrostio arundinaceae-Quercetum petraeae. Na dnie rynien wzdłuż jezior
oraz w bezodpływowych zagłębieniach zachowały się fragmenty łęgów jesionowo-olszowych Fraxino-Alnetum
i olsów Carici elongatae-Alnetum. W zarastającej misie Jeziora Czarnego i Salomonowskiego wykształciły się
interesujące zbiorowiska roślinności torfowiska niskiego i przejściowego. W otoczeniu jezior oraz w dolinie
Noteci Zachodniej rozciągają się zróżnicowane pod względem syntaksonomicznym i florystycznym zbiorowiska
łąkowe. Wśród nich licznie reprezentowane są zbiorowiska kalcyfilne i ziołoroślowe.W granicach PLH 30026
Pojezierze Gnieźnieńskie występują jeziora, w których występują najlepiej zachowane w Wielkopolsce formacje
podwodnych łąk ramienicowych Charetea (Gąbka, Burchardt 2006). Jeziora: Niedzięgiel, Budzisławskie, Czarne
są jedynymi ostojami niektórych gatunków ramienic w skali Polski a nawet Europy. Jeziora ramienicowe
stanowią aż 14,3% powierzchni Ostoi. Obszar ma ważne znaczenie dla zachowania podwodnych łąk
ramienicowych w Polsce. Lasy (szczególnie kompleks Lasów Miradzkich) wchodzące w skład Ostoi cechują się
także najlepiej zachowanymi w Wielkopolsce świetlistymi dąbrowami Potentillo albae-Quercetum.
Wyróżniającym dla tego obszaru elementem szaty roślinnej są także kalcyfilne łąki o zmiennej wilgotności
(trzęślicowe oraz świeże) oraz torfowiska nakredowe rozwijające się na pokładach kredy jeziornej.
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska leśne (ogólnie)
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
Torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki
Wody śródlądowe (stojące i płynące)
% pokrycia
20%
12%
13%
1%
3%
31%
2%
18%
116
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
6410
Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic
Charetea
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi
stanowiskami storczyków
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
6440
Łąki selemicowe (Cnidion dubii)
C
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
B
7140
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
B
7150
Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion
A
7210
Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis)
B
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
B
9190
B
91F0
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
91I0
Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
A
3140
3150
6210
91E0
B
A
C
B
B
B
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Botaurus stellaris
Bąk zwyczajny
-
Ixobrychus minutus
Bączek zwyczajny
-
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
-
Pernis apivorus
Trzmielojad zwyczajny
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Circus cyaneus
Błotniak zbożowy
-
Circus pygargus
Błotniak łąkowy
-
Crex crex
Derkacz zwyczajny
-
Grus grus
Żuraw zwyczajny
-
Chlidonias niger
Rybitwa czarna
-
Caprimulgus europaeus
Lelek zwyczajny
-
Alcedo atthis
Zimorodek zwyczajny
-
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
-
Anthus campestris
Świergotek polny
-
Lanius collurio
Dzierzba gąsiorek
-
Emberiza hortulana
Ortolan, trznadel ortolan
-
117
Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Anas crecca
Cyraneczka
-
Aythya ferina
Głowienka
-
Aythya fuligula
Czernica
-
Vanellus vanellus
Czajka zwyczajna
-
Scolopax rusticola
Słonka zwyczajna
-
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Lutra lutra
Nazwa polska
Wydra europejska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
B
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Triturus cristatus
Traszka grzebieniasta
B
Bombina bombina
Kumak nizinny
B
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Misgurnus fossilis
Nazwa polska
Piskorz
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Anisus vorticulus
Nazwa polska
Zatoczek łamliwy
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
ROŚLINY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Drepanocladus vernicosus
Sierpowiec błyszczący
C
Aldrovanda vesiculosa
Aldrowanda pęcherzykowata
C
Apium repens
Selery błotne
C
Liparis loeselii
Lipiennik Loesela
C
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
SSAKI
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Cervus elaphus
Jeleń szlachetny
D
Martes martes
Kuna leśna
D
Mustela erminea
Gronostaj
D
Nyctalus noctula
Borowiec wielki
D
Plecotus auritus
Gacek brunatny
D
118
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Coronella austriaca
Gniewosz plamisty
D
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
D
Lacerta vivipara
Jaszczurka żyworodna
D
RYBY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Coregonus albula
Sielawa
D
Coregonus lavaretus
Sieja pospolita
D
Silurus glanis
Sum europejski
D
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Aquilegia vulgaris
Orlik pospolity
D
Asperula tinctoria
Marzanka barwierska
D
Astrantia major
Jarzmianka większa
D
Aulacomnium palustre
Próchniczek błotny
D
Betula humilis
Brzoza niska
A
Calamagrostis stricta
Trzcinnik prosty
D
Calliergonella cuspidata
Mokradłoszka zaostrzona
D
Carex atherodes
Turzyca oścista
A
Carex limosa
Turzyca bagienna
A
Cladium mariscus
Kłoć wiechowata
D
Dactylorhiza incarnata
Kukułka krwista
D
Dactylorhiza majalis
Kukułka szerokolistna
D
Dianthus superbus
Goździk pyszny
A
Drosera anglic
Rosiczka długolistna
A
Drosera rotundifoli
Rosiczka okrągłolistna
A
Eleocharis quinqueflora
Ponikło skąpokwiatowe
D
Epipactis palustris
Kruszczyk błotny
A
Equisetum telmateia
Skrzyp olbrzymi
D
Equisetum variegatum
Skrzyp pstry
D
Festuca amethystina
Kostrzewa ametystowa
A
Galium odoratum
Przytulia wonna
D
Galium schultesi
-
D
Galium sylvaticum
Przytulia
D
Gentianella uliginosa
Goryczuszka błotna
A
Hepatica nobilis
Przylaszczka pospolita
D
Hierochloe australis
Turówka leśna
A
Inula salicina
Oman wierzbolistny
D
Iris sibirica
Kosaciec syberyjski
A
Jovibarba sobolifera
Rojownik pospolity
D
Lilium martagon
Lilia złotogłów
D
Listera ovata
Listera jajowata
D
Lycopodium clavatum
Widłak goździsty
D
119
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Orobanche purpurea
Zaraza niebieska
A
Oxycoccus palustris
Żurawina błotna
D
Parnassia palustris
Dziewięciornik błotny
D
Peucedanum cervaria
Gorysz siny
D
Platanthera bifolia
Podkolan biały
D
Potentilla rupestris
Pięciornik skalny
D
Pulmonaria angustifolia
Miodunka wąskolistna
D
Pulsatilla pratensis
Sasanka łąkowa
D
Ranunculus polyanthemos
Jaskier
D
Scorzonera purpurea
Wężymord stepowy
A
Sphagnum angustifolium
Torfowiec
D
Sphagnum fallax
Torfowiec kończysty
D
Sphagnum fimbriatum
Torfowiec frędzlowaty
D
Sphagnum squarrosum
Torfowiec nastroszony
D
Sphagnum teres
Torfowiec obły
D
Trollius europaeus
Pełnik europejski
D
Valeriana dioica
Kozłek dwupienny
D
Veronica teucrium
Przetacznik pagórkowy
D
Viola stagnina
Fiołek mokradłowy
D
Zagrożenia: Największym zagrożeniem odnoszącym się do większej części Obszaru jest katastrofalnie obniżający
się poziom wód w jeziorach. Jako główną przyczynę należy upatrywać bliskie sąsiedztwo odkrywek węgla
brunatnego KWB Konin. Niezwykle groźnym zjawiskiem jest także żywiołowo rozwijająca się zabudowa
rekreacyjna nad brzegami jezior.
Status ochronny: Obszar w większości (70%) położony jest na terenie Powidzkiego Parku Krajobrazowego
(24 600 ha, 1998 r.). Obejmuje także częściowo dwa obszary chronionego krajobrazu: PowidzkoBieniszewskiego (46 000 ha, 1986 r.) i Lasów Miradzkich (6 300 ha, 1991 r.) oraz rezerwat przyrody Czapliniec
Ostrowo (13,89 ha, 1977r.). Około 10% Obszaru dotychczas nie był objęty żadną formą ochrony.
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Puszcza Bieniszewska PLH300011
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 12 km na północny
wschód od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Golina oraz Kazimierz Biskupi.
Charakterystyka obszaru: Zwarty kompleks lasów położony na zachodnim skraju aglomeracji miejskoprzemysłowej Konina. Niemal cały omawiany obszar pokrywają dobrze zachowane lasy grądowe oraz łęgi,
niewielkie powierzchnie zajmują acidofilne i świetliste dąbrowy. Pośród nich położone są trzy eutroficzne
zbiorniki wodne, nad brzegami których rozwijają się rozległe połacie eutroficznych szuwarów i mechowisk.
Zbiorowiska leśne są dobrze zachowane i mocno zróżnicowane.
Zwarty kompleks, bardzo dobrze zachowanych żyznych lasów liściastych różnych typów, szczególnie cenny, jako
rezerwuar genów w krajobrazie podlegającym bardzo intensywnej, wielkopowierzchniowo działającej
antropopresji (nieopodal położone są rozległe zwałowiska zewnętrzne oraz wewnętrzne kopalni węgla
brunatnego, obecnie rekultywowane). Łącznie stwierdzono tu występowanie 7 rodzajów siedlisk z Załącznika I
Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Cenna ostoja florystyczna. Warte podkreślenia jest występowanie stabilnej
populacji lipiennika Loesela Liparis loeseli - gatunku z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (obserwowano
tu również 1 gatunek zwierzęcia z tego załącznika). Ponadto występuje tutaj, co najmniej 12 innych gatunków
rzadkich w skali kraju bądź regionu. Bogate populacje tworzą także liczne gatunki chronione na mocy polskiego
prawa.
120
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
% pokrycia
34%
43%
23%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
6410
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
7230
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
-
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
A
9190
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
B
3150
91E0
91I0
C
B
A
B
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Bombina bombina
Nazwa polska
Kumak nizinny
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
ROŚLINY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Liparis loeselii
Nazwa polska
Lipiennik Loesela
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Allium scorodoprasum
Czosnek wężowy
A
Carex limosa
Turzyca bagienna
A
Dactylorhiza incarnata
Kukułka krwista
D
Daphne mezereum
Wawrzynek wilczełyko
D
Dianthus superbus
Goździk pyszny
A
Epipactis helleborine
Kruszczyk szerokolistny
D
Epipactis palustris
Kruszczyk błotny
A
Lilium martagon
Lilia złotogłów
D
Listera ovata
Listera jajowata
D
Neottia nidus-avis
Gnieźnik leśny
D
Zagrożenia: Zanieczyszczenie powietrza - bezpośrednie sąsiedztwo terenów kopalń odkrywkowych, osadników
popiołów elektrowni oraz podgrzanych wód Jeziora Gosławickiego; zmiana poziomu wód gruntowych; zmiana
sposobu użytkowania.
121
Status ochronny: Obszar w większości położony na terenie 4 rezerwatów przyrody Bieniszew (144,1 ha; 1996),
Sokółki (240 ha; 1996), Pustelnik (100,25 ha; 1997) i Mielno (93,65 ha; 1957). W całości na terenie PowidzkoBienieszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (20 480 ha).
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Dąbrowy Krotoszyńskie PLH300002
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 17 km na południe
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Dobrzyca i Pleszew.
Charakterystyka obszaru: Nazwą "Płyta Krotoszyńska" określana jest zachodnia część Wysoczyzny Kaliskiej
(południowa Wielkopolska) charakteryzująca się zaleganiem ciężkich utworów geologicznych na powierzchni
oraz dominacją lasów dębowych, budowanych głównie przez Quercus robur. Proponowana ostoja stanowi
część płaskiej, zdenudowanej wysoczyzny dennomorenowej, zbudowanej głównie z glin zwałowych szarych
zlodowacenia środkowopolskiego, o miąższości od 18 do 22 m. Skały macierzyste wykazują na rozległych
obszarach znaczną spoistość, co powoduje długotrwałe stagnowanie wód opadowych w lokalnych
zagłębieniach na powierzchni gruntu. W takich warunkach wykształciły się tam m.in. specyficzne gleby zaliczane
do opadowo-glejowych. Na omawianym obszarze dominują powierzchniowo kwaśne dąbrowy z klasy
Quercetea robori-petraeae, przede wszystkim dobrze zachowane fitocenozy dąbrowy trzcinnikowej, a także
mokrej dąbrowy trzcinnikowej. Podkreślić należy także występowanie płatów acydofilnego lasu grabowodębowego Aulacomnio androgyni-Quercetum roboris – subendemicznego zespołu południowej Wielkopolski.
Najżyźniejsze siedliska leśne Płyty Krotoszyńskiej porasta grąd środkowoeuropejski (przy wschodnich kresach
swego zasięgu), a także, w najwilgotniejszych zagłębieniach, łęg olszowy i wiązowo-jesionowy. Na granicy
swojego zasięgu wykształca się także uboga buczyna niżowa. Wśród roślinności nieleśnej na szczególną uwagę
zasługują zbiorowiska torfowisk niskich (szuwary) i przejściowych objętych ochroną w rezerwacie "Mszar
Bogdaniec", a także zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, spotykane w okolicach Chwaliszewa i Odolanowa.
Dąbrowy Krotoszyńskie to jeden z największych i najbardziej znanych w Europie zwartych kompleksów lasów
dębowych – tym samym jest to obszar o wybitnym znaczeniu z punktu widzenia Dyrektywy Rady 92/43/EWG.
Na omawianym obszarze stwierdzono dotychczas występowanie 12 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy,
w tym 3 uznane za priorytetowe. Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym (ponad 850 taksonów)
oraz występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu (ponad 80). Wśród tych
pierwszych na szczególne podkreślenie zasługuje populacja turzycy Buxbauma Carex buxbaumii - taksonu
zagrożonego w Polsce i do niedawna uważanego za wymarły w Wielkopolsce. Ponadto obszar stanowi ważne,
z chorologicznego punktu widzenia, skupienie flory górskiej na niżu. Do stwierdzonych tu gatunków z centrum
występowania na obszarach górskich należą między innymi: przywrotnik prawie nagi Alchemilla glabra,
jarzmianka większa Astrantia major, ostrożeń łąkowy Cirsium rivulare, Cruciata glabra, Equisetum telmateia,
przytulia Schultesa Galium schultesii, wiechlina Chaixa Poa chaixii, bez koralowy Sambucus racemosa, starzec
Fuchsa Senecio fuchsii, starzec gajowy S. nemorensis oraz starzec kędzierzawy S. rivularis. Rezultaty
dotychczasowych, z pewnością niewystarczających, badań faunistycznych wskazują na obecność w granicach
obszaru, co najmniej 3 gatunków kręgowców z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 17 gatunków
bezkręgowców uznanych za zagrożone w Polsce. Obszar ma również duże znaczenie dla ochrony ptaków.
Klasy siedlisk:
Inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe)
Lasy iglaste
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska leśne (ogólnie)
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
122
% pokrycia
2%
14%
22%
9%
1%
4%
48%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
6120
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
B
6410
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
B
6430
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
B
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
B
7140
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
-
7230
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
C
9110
Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)
B
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
B
9190
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum,
Pino)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
A
91D0
91E0
91F0
C
B
B
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Haliaeetus albicilla
Bielik zwyczajny
-
Grus grus
Żuraw (zwyczajny)
-
Picus canus
Dzięcioł zielonosiwy
-
Dryocopus martius
Dzięcioł czarny
-
Dendrocopos medius
Dzięcioł średni
-
Lullula arborea
Lerka
-
Sylvia nisoria
Jarzębatka
-
Ficedula parva
Muchołówka mała
-
Ficedula albicollis
Muchołówka białoszyja
-
Lanius collurio
Gąsiorek
-
Emberiza hortulana
Trznadel ortolan
-
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Triturus cristatus
Traszka grzebieniasta
-
Bombina bombina
Kumak nizinny
C
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Misgurnus fossilis
Nazwa polska
Piskorz
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
123
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Bufo viridis
Ropucha zielona
C
Pelobates fuscus
Grzebiuszka ziemna
C
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Anguis fragilis
Padalec zwyczajny
C
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
C
Natrix natrix
Zaskroniec zwyczajny
C
Vipera berus
Żmija zygzakowata
C
BEZKRĘGOWCE
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Apatura ilia
Mieniak strużnik
A
Aplexa hypnorum
Zawijka pospolita
A
Archanara dissoluta
-
A
Argiope bruennichi
Tygrzyk paskowany
D
Bryophila domestica
-
A
Bryophila raptricula
-
A
Caradrina selini
-
A
Chilodes maritima
-
A
Crypia fraudaticula
-
A
Gyraulus acronicus
-
A
Helix pomatia
Ślimak winniczek
C
Miana fascicuncula
Ślimak winniczek
A
Nymphalis polychloros
-
A
Papilio machaon
Paź królowej
A
Pisidium obtusale
Groszkówka kulista
A
Rhizedra lutosa
-
A
Sphinogonotus coerulans
-
A
Trichia lubomirskii
-
A
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Campanula latifolia
Dzwonek szerokolistny
A
Carex buxbaumii
Turzyca Buxbauma
A
Centaurium erythraea
Centuria pospolita
D
Cnidium dubium
Selernica żyłkowana
A
Dactylorhiza incarnata
Kukułka krwista
D
Dactylorhiza maculata
Kukułka plamista
A
Dactylorhiza majalis
Kukułka szerokolistna
D
Daphne mezereum
Wawrzynek wilczełyko
D
Dianthus armeria
Goździk kosmaty
D
Dianthus superbus
Goździk pyszny
A
124
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Digitalis grandiflora
Naparstnica zwyczajna
D
Drosera rotundifolia
Rosiczka okrągłolistna
A
Epipactis helleborine
Kruszczyk szerokolistny
D
Epipactis palustris
Kruszczyk błotny
A
Equisetum telmateia
Skrzyp olbrzymi
D
Gentiana pneumonanthe
Goryczka wąskolistna
A
Gladiolus imbricatus
Mieczyk dachówkowaty
D
Iris sibirica
Kosaciec syberyjski
A
Lilium martagon
Lilia złotogłów
D
Listera ovata
Listera jajowata
D
Lonicera periclymenum
Wiciokrzew pomorski
D
Lycopodium annotinum
Widłak jałowcowaty
C
Lythrum hyssopifolia
Krwawnica wąskolistna
A
Melittis melissophyllum
Miodownik melisowaty
D
Menyanthes trifoliata
Bobrek trójlistkowy
D
Montia fontana
Zdrojek błyszczący
A
Neottia nidus-avis
Gnieźnik leśny
D
Nuphar lutea
Grążel żółty
D
Pedicularis sylvatica
Gnidosz rozesłany
D
Platanthera bifolia
Podkolan biały
D
Polypodium vulgare
Paprotka zwyczajna
D
Sorbus torminalis
Jarząb brekinia
D
Trollius europaeus
Pełnik europejski
D
Viola stagnina
Fiołek mokradłowy
A
Zagrożenia: Największym zagrożeniem dla przedmiotów ochrony i stanu całej przyrody jest wynikające
z niewłaściwie przeprowadzanych melioracji, przesuszenie wszystkich siedlisk hydrogenicznych, powodujące ich
stopniową degradację. Przejawia się to nie tylko zmianami w bogactwie gatunkowym i strukturze zbiorowisk,
ale w połączeniu z rozprzestrzenianiem się patogenicznych grzybów atakujących osłabione suszą osobniki
problemem staje się nawet odnawianie podstawowego gatunku lasotwórczego dębu szypułkowego. Innymi
ważnymi czynnikami zagrażającymi walorom obszaru jest intensyfikacja gospodarki łąkowej i rolnej,
a w ostatnim czasie również rozwój ferm wiatrowych wpływających na bezpieczeństwo ptaków. Inne formy
działalności człowieka mają niewielkie znaczenie dla lokalnej przyrody.
Status ochronny: Na terenie obszaru Natura 2000 PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie znajduje się kilka innych
form ochrony przyrody. Utworzony w 1993 r. "Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie,
Baszków-Rochy" pokrywa się w ponad 99% z obszarem Natura 2000 PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie.
Ponadto na terenie ostoi znajduje się 6 rezerwatów przyrody:
„Baszków" o powierzchni 3,76 ha, utworzony w roku 1959 r.
„Buczyna Helenopol" o powierzchni 41,99 utworzony w 2005 r. - "Dąbrowa Smoszew" o powierzchni
9,82 ha utworzony w roku 1963 r.
„Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich" o powierzchni 16,62 utworzony w 1963 r.
„Miejski Bór" o powierzchni 29,2 ha utworzony w 1987 r.
„Mszar Bogdaniec” o powierzchni 21,98 ha utworzony w 1995 r.
125
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Rogalińska Dolina Warty PLH300012
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 18 km na zachód
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Zaniemyśl i Książ Wielkopolski
Charakterystyka obszaru: Obszar obejmuje fragment pradoliny Warty na południe od Poznania, z unikalnym
krajobrazem, gdzie rzeka meandrując utworzyła na terasie zalewowej liczne starorzecza i zastoiska. Otaczają je
łąki i bagna. W dolinie zachowały się płaty lasów łęgowych (w tym zagrożonych w skali kraju łęgów
wierzbowych i topolowych), a na wyższych terasach kompleksy grądów. Większą część obszaru (47,7%)
pokrywają lasy, duży jest też udział gruntów ornych (ok. 25%) oraz łąk i pastwisk (ok. 23%). Charakterystyczną
cechą obszaru jest grupa kilkuset okazałych starych dębów, występujących na odcinku Rogalinek - Rogalin;
najstarsze liczą kilkaset lat, wśród nich rosnące w parku w Rogalinie: "Lech" (609 lat, obwód 910 cm), "Czech"
(523 lata, 742 cm) i "Rus" (496 lat, 672 cm) - Pacyniak (1992).
W obszarze nagromadzone są liczne, dobrze zachowane i silnie zróżnicowane starorzecza, łąki, łęgi i inne typy
roślinności związane z działalnością rzeki Warty. Stwierdzono występowanie 16 siedlisk przyrodniczych
z załącznika I dyrektywy Rady 92/43/EWG, w tym trzech priorytetowych (6120, 91E0 i 91I0). Spośród nich
największy udział mają różnego typu lasy łęgowe (ponad 40% łącznej powierzchni wszystkich siedlisk), świeże
łąki (prawie 25%), starorzecza (ok. 16,5%) oraz kwaśne dąbrowy (ok. 11%) - Rosadziński (2010). Obszar do
niedawna obejmował największe skupisko dębów szypułkowych w Europie, znajdujące się w dolinie Warty
pomiędzy Rogalinkiem, a Rogalinem (Pacyniak 1992).
Stwierdzono ponadto występowanie 15 gatunków z załącznika II dyrektywy Rady 92/43/EWG, w tym jednego
priorytetowego - pachnicy dębowej. W obszarze występuje także 11 gatunków roślin z krajowej "czerwonej
listy" (Zarzycki, Szeląg 2006): fiołek mokradłowy Viola stagnina, goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe,
goździk pyszny Dianthus superbus, goździk siny Dianthus gratianopolitanus, groszek błotny Lathyrus palustris,
kosaciec syberyjski Iris sibirica, kruszczyk błotny Epipactis palustris, nasięźrzał pospolity Ophioglossum
vulgatum, pszeniec grzebieniasty Melampyrum cristatum oraz selernica żyłkowana Cnidium dubium. Kolejne
figurują na regionalnej "czerwonej liście" (Jackowiak i in. 2007), w tym rzeżucha drobnokwiatowa Cardamine
parviflora oraz skrzyp pstry Equisetum variegatum ze statusem "zagrożony" (kategoria "EN"). Dziewięć dalszych
taksonów posiada w Wielkopolsce status "narażony" (kat. "VU"): bukwica zwyczajna Betonica officinalis,
konitrut błotny Gratiola officinalis, kropidło piszczałkowate Oenanthe fistulosa, orlik pospolity Aquilegia
vulgaris, rzeżucha niecierpkowa Cardamine impatiens, sitniczka szczecinowata Isolepis setacea, starzec
bagienny Senecio paludosus, wolffia bezkorzeniowa Wolffia arrhiza oraz zamokrzyca ryżowa Leersia oryzoides.
Kolejnych pięć gatunków zostało uznanych jako "najmniejszej troski" (kat. "LC"): koniopłoch łąkowy Silaum
silaus, lilia złotogłów Lilium martagon, ożanka czosnkowa Teucrium scordium, topola czarna Populus nigra
i wilczomlecz lśniący Euphorbia lucida.
Typy siedlisk przyrodniczych:
Siedlisko 2330: Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (Corynephorus, Agrostis).
Płaty siedliska w obszarze zostały stwierdzone na północ od Jaszkowa oraz w okolicach Czmońca. Nie można
wykluczyć odnalezienia kolejnych; łączna powierzchnia siedliska została oszacowana na poziomie 1,0 ha.
Reprezentatywność siedliska w obszarze jest znikoma (ocena "D"). Dość częste są natomiast murawy
szczotlichowe na gruntach porolnych, nie reprezentujące omawianego siedliska.
Siedlisko 3130: Brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, IsoëtoNanojuncetea.
Siedlisko występuje w obszarze na okresowo odsłanianych brzegach starorzeczy oraz efemerycznych,
astatycznych, płytkich zbiorników wodnych. Reprezentowane przez lokalnie bardzo rzadki zespół cibory
brunatnej i namulnika brzegowego Cypero fusci-Limoselletum aquaticae (narażony w Polsce - kategoria "V"),
agregacje jednorocznej formy ponikła igłowatego Eleocharis acicularis fo. annua oraz odnalezione w roku 2010,
na zachód od Zbrudzewa, płaty asocjacji sitniczki szczecinowatej Scirpo setacei-Stellarietum uliginosae
(narażona w Polsce - kategoria "V"). Siedlisko zostało stwierdzone łącznie na 12 stanowiskach, zlokalizowanych
126
głównie na odcinku Radzewice - Czmoniec. Ze względu na niewielką zajmowaną powierzchnię (łącznie ok.
0,06 ha), reprezentatywność określono, jako "nieistotną" (ocena "D").
Siedlisko 3150: Starorzecza i naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nymphaeion, Potamion.
Siedlisko w obszarze obejmuje ok. 290 zbiorników wodnych, zajmujących łącznie 160,87 ha, co stanowi < 2%
krajowych zasobów. Wśród nich jest tylko jedno jezioro - jezioro bez nazwy w okolicach Baranówka, znane
także jako Jezioro Baranowskie. Najmniejsze mają kilka m2, największe kilka hektarów (Tuchoń w rezerwacie
przyrody "Krajkowo" - 6 ha). Jest to jedno z najbardziej charakterystycznych siedlisk obszaru. Roślinność
tworząca je jest silnie zróżnicowana - stwierdzono występowanie przynajmniej 16 zespołów roślinnych, w tym
4 zagrożonych w skali kraju (Ratyńska i in. 2010): Hottonietum palustris, Nymphaeo albae-Nupharetum luteae,
Stratiotetum aloidis oraz Wolffietum arrhizae. Reprezentatywność siedliska jest doskonała, co w zestawieniu
nawet z niższą oceną stopnia zachowania funkcji (najniższe oceny cząstkowe otrzymały wskaźniki: fitoi zooplankton oraz przezroczystość wody) i dobrymi perspektywami ochrony, dało łączną ocenę stanu
zachowania "doskonałą" ("A"). Siedlisko w obszarze zostało objęte Państwowym Monitoringiem Środowiska;
w latach 2009 i 2010 monitorowano je na 14 stanowiskach (dane Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska).
Siedlisko 3270: Zalewane, muliste brzegi rzek z roślinnością Chenopodion rubri p.p. i Bidention p.p.
Siedlisko w obszarze jest ograniczone występowaniem do koryta Warty. Notowane było na 22 stanowiskach,
rozproszonych głównie na odcinku Rogalinek - Radzewice. Najczęściej występuje w postaci niewielkich płatów,
pokrywających kilka – kilkanaście m2 powierzchni. Łącznie zajmuje ok. 0,06 ha, co stanowi niewielki ułamek
zasobów krajowych (< 2%) - Rosadziński (2010). W obszarze identyfikatorami fitosocjologicznymi siedliska jest,
co najmniej 6 zespołów roślinnych. Jego reprezentatywność i stan zachowania oceniono, jako dobre.
W strukturze florystycznej obcym elementem jest uczep amerykański Bidens frondosa, gatunek silnie
inwazyjny.
Siedlisko 4030: Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostapylion) Siedlisko
skrajnie rzadkie w obszarze; odnotowane zostało na dwóch stanowiskach - na północ od Jaszkowa i na północ
od Żabinka. Oba płaty reprezentowały wrzosowisko knotnikowe Pohlio-Callunetum w postaci typowej
i wykształciły się przy drogach na skraju kompleksów leśnych. Ich łączna powierzchnia wynosi ok. 300 m 2.
Biorąc pod uwagę powyższe, reprezentatywność siedliska oceniono, jako "nieistotną" (ocena "D").
Siedlisko 6120: Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae).
Siedlisko w obszarze występuje na 5 stanowiskach, rozproszonych w dolinie Warty. Łącznie pokrywa ok. 0,3 ha,
ale uwzględniając możliwość odnalezienia kolejnych jego płatów, wartość tę oszacowano na poziomie kilku
hektarów (Rosadziński 2010). Jest to znikomy ułamek zasobów krajowych (< 2%). Jedynym reprezentantem
siedliska w obszarze jest, zagrożona w Polsce (Ratyńska i in. 2010), murawa z lepnicą tatarską CorynephoroSilenetum tataricae. Reprezentatywność muraw ze związku Koelerion glaucae w obszarze jest znacząca ("C"),
a stan zachowania dobry ("B"), na co składa się dobrze zachowana struktura oraz dobre perspektywy
zachowania funkcji (Rosadziński 2010). Siedlisko w obszarze zostało objęte Państwowym Monitoringiem
Środowiska, który w latach 2007 - 2008 wykazał niezadowalający lub zły stan ochrony (Dane Głównego
Inspektoratu Ochrony Środowiska uzyskane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska).
Siedlisko 6210: Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenio spetentrionalisFestucion pallentis)
Siedlisko w obszarze odnalezione na jednym stanowisku, na północ od Jaszkowa. W roku 2010 odnotowano
tam występowanie fitocenoz zespołu Sileno otitae-Festucetum trachyphyllae, uznanego przez Ratyńską i in.
(2010) za narażony w Polsce. Reprezentuje on podtyp siedliska 6210-3 Kwietne murawy kserotermiczne. Ze
względu na niewielką zajmowaną powierzchnię, jego reprezentatywność określono, jako "nieistotną" (ocena
"D") - Rosadziński (2010).
127
Siedlisko 6410: Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
Siedlisko w obszarze łącznie pokrywa ok. 3 hektarów, co stanowi < 2% zasobów krajowych. Jego występowanie
wydaje się być ograniczone do zlądowiałych paleomenadrów: na południowy zachód od Tworzykowa oraz na
południe od Krajkowa-Folwarku. Łąki trzęślicowe skupiają kilka osobliwości florystycznych figurujących na
krajowej "czerwonej liście" (Zarzycki, Szeląg 2006), takich jak: nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum,
goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe, goździk pyszny Dianthus superbus oraz selernica żyłkowana
Cnidium dubium (Rosadziński 2010). Ze względu na niewielką powierzchnię zajmowaną w obszarze,
reprezentatywność siedliska oceniono, jako "nieistotną" (ocena "D") - Rosadziński 2010.
Siedlisko 6430: Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
W obszarze występuje podtyp 6430-3 Niżowe, nadrzeczne zbiorowiska okrajkowe, reprezentowany przez
przynajmniej 7 zespołów roślinnych, w tym zagrożony w Polsce (Ratyńska i in. 2010) zespół wyżpinu
jagodowego Fallopio-Cucubaletum bacciferi. Siedlisko związane głównie z Wartą, o wybitnie
drobnopowierzchniowym charakterze płatów - obserwowane 282 stanowiska pokrywają łącznie zaledwie 2 ha
(Rosadziński 2010). Jest to znikomy ułamek krajowych zasobów (< 2%). Reprezentatywność nadrzecznych
ziołorośli w obszarze jest "doskonała" (ocena "A"), natomiast stan zachowania "dobry" (ocena "B"). W licznych
płatach notowano obce gatunki inwazyjne (kolczurkę klapowaną Echinocystis lobata oraz, znacznie rzadszy,
aster lancetowaty Aster lanceolatus), wypierające rodzime składniki nadrzecznych ziołorośli; zagrożeniem dla
siedliska jest też ekspansja niektórych rodzimych taksonów (np. mozgi trzcinowatej Phalaris arundinacea) Rosadziński (2010).
Siedlisko 6440: Łąki selernicowe (Cnidion dubii)
Siedlisko w obszarze zostało stwierdzone na 15 stanowiskach. W zdecydowanej większości mają one charakter
punktowy i są rozproszone w całej ostoi, występując w pobliżu koryta Warty. Łącznie pokrywają ok. 9,2 ha, co
stanowi < 2% zasobów krajowych (Rosadziński 2010). Siedlisko reprezentowane jest przez zespół Violo
stagninae-Molinietum caeruleae uznany przez Ratyńską i in. (2010) za ginący w Polsce. Reprezentatywność
siedliska w obszarze określona została, jako "doskonała" (ocena "A"). W jego płatach występują liczne cenne
gatunki, w tym zagrożone w Polsce (Zarzycki, Szeląg 2006) fiołek mokradłowy Viola stagnina i selernica
żyłkowana Cnidium dubium oraz zagrożone w regionie (Jackowiak i in. 2007): konitrut błotny Gratiola officinalis,
rzeżucha drobnokwiatowa Cardamine parviflora I wilczomlecz lśniący Euphorbia lucida (Rosadziński 2010). Stan
zachowania oceniono, jako "średni lub zubożały", głównie ze względu na złe perspektywy na przyszłość oraz
trudną możliwość renaturyzacji (silne rozczłonkowanie i niewielka powierzchnia płatów) - Rosadziński (l.c.). Łąki
selernicowe w obszarze objęto Państwowym Monitoringiem Środowiska; w roku 2009 monitorowano cztery
powierzchnie; na trzech z nich łąki selernicowe znajdowały się w niezadowalającym stanie ochrony, a tylko na
jednym we właściwym (Dane Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska uzyskane w ramach Państwowego
Monitoringu Środowiska).
Siedlisko 6510: Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Siedlisko
częste w obszarze, mające po łęgach wiązowo-jesionowych (91F0) największy udział powierzchniowy
w łącznych zasobach wszystkich siedlisk (prawie 1/4). Jego występowanie zostało stwierdzone na ponad
242 hektarach, co stanowi < 2% krajowych zasobów (Rosadziński 2010). Zgodnie z Interpretation Manual
(2007), oprócz łąk rajgrasowych (Arrhenatheretum elatioris) do siedliska zaliczano także, występujące w dolinie
Warty łąki wyczyńcowe w typie Alopecurus pratensis-Sanguisorba officinalis. Większość płatów ma charakter,
drobnopowierzchniowy, choć notowano także zajmujące kilka - kilkanaście ha (np. między Sowińcem
a Rogalinkiem, na wschód od Pecny oraz na południe od Świątników, na wysokości "Wyspy Krajkowskiej"). Łąki
świeże, wraz z murawami zalewowymi ze związku Agropyro-Rumicion crispi, należą do najczęstszych typów
roślinności w dolinie Warty. Poza doliną rzeczną płaty siedliska notowano znacznie rzadziej (np. pomiędzy
Pecną a Grzybnem). Reprezentatywność łąk świeżych została określona, jako "dobra" (ocena "B"), podobnie jak
stan zachowania. Najczęstszą przyczyną zaniżonych ocen stanu zachowania poszczególnych płatów były
niewłaściwe zabiegi (zbyt niskie koszenie), ekspansja rodzimych gatunków (zwłaszcza kłosówki wełnistej Holcus
lanatus) oraz zubożenie florystyczne (w tym brak cennych składników flory) - Rosadziński (2010).
128
Siedlisko 9170: Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
Siedlisko w obszarze pokrywa ok. 52 hektary, co jest znikomym ułamkiem zasobów krajowych (Rosadziński
2010). Reprezentowane jest przez grąd środkowoeuropejski Galio sylvatici-Carpinetum - zespół narażony
w Polsce (Ratyńska i in. 2010). Jego płaty są rozproszone w całej ostoi; najlepiej zachowane znajdują się
w rezerwacie przyrody "Krajkowo" i jego okolicach oraz koło Jaszkowa. Większość grądów nosi ślady licznych
zniekształceń, do których należą: udział obcych gatunków drzew (przede wszystkim sosna zwyczajna Pinus
sylvestris, rzadziej robinia akacjowa Robinia pseudoacacia i świerk pospolity Picea abies), udział obcych
gatunków krzewów (czeremcha amerykańska Padus serotina), udział obcych gatunków runa (niecierpek
drobnokwiatowy Impatiens parviflora), niewielkie zróżnicowanie gatunkowe drzewostanów oraz brak
wystarczających zasobów martwego drewna (Rosadziński 2010). Z tego powodu stan zachowania określono,
jako "średni lub zubożały" (ocena "C").
Siedlisko 9190: Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Siedlisko w ostoi zostało stwierdzone na 52 stanowiskach, łącznie zajmujących ponad 110 hektarów. Jest to
drobny ułamek krajowych zasobów (< 2%) - Rosadziński (2010). Reprezentuje je zespół acydofilnej dąbrowy
trzcinnikowej Calamagrostio-Quercetum, zróżnicowany wewnętrznie na postać termofilną C.-Q.
polygonatetosum, wilgotną C.-Q. molinietosum oraz typową C.-Q. typicum. Jego występowanie ograniczone jest
w obszarze prawie wyłącznie do zwartego kompleksu leśnego w leśnictwach Jaszkowo i Brodniczka
Nadleśnictwa Konstantynowo. Większość płatów nosi ślady degeneracji, której najpowszechniejszą formą jest
borowienie, będące wynikiem zbyt dużego udziału sosny zwyczajnej Pinus sylvestris. W licznych płatach
występuje inwazyjny gatunek czeremcha amerykańska Padus serotina. Uwzględniając powyższe,
reprezentatywność i stan zachowania określono jako "dobre" (oceny "B") - Rosadziński (2010).
Siedlisko 91E0: Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
Siedlisko w obszarze zostało odnotowane na 139 stanowiskach, łącznie pokrywających ponad 85 hektarów. Jest
to < 2% zasobów krajowych (Rosadziński 2010). Najczęstszym jego identyfikatorem fitosocjologicznym jest
zespół łęgu jesionowo-olszowego Fraxino-Alnetum; znacznie rzadziej obserwowano łęgi topolowe Populetum
albae i wierzbowe Salicetum albae. Wszystkie trzy asocjacje zostały uznane za zagrożone w Polsce (Ratyńska
i in. 2010). Zgodnie z Interpretation Manual (2007), jako siedlisko nie traktowano nadrzecznych wiklin
Salicetum triandro-viminalis, pomimo prób takiego podejścia w polskim poradniku (Borysiak, Pawlaczyk 2004).
Reprezentatywność siedliska jest "doskonała" (ocena "A"), natomiast stan zachowania "dobry" (ocena "B") Rosadziński (2010). Łęgi w dolinie Warty są bardzo silnie pofragmentowane, a ich płaty bardzo często zajmują
niewielkie powierzchnie. Zagrożeniem dla nich jest obecność gatunków inwazyjnych, w szczególności klonu
jesionolistnego Acer negundo oraz uczepu amerykańskiego Bidens frondosa, a także nadmierna presja
wędkarska, a częściowo także rekreacyjna – Rosadziński (l.c.). Jedne z najlepiej zachowanych łęgów
nadrzecznych (wierzbowych i topolowych) znajdują się na południe od Rogalinka i Rogalina oraz na północ od
Baranowa.
Siedlisko 91F0: Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Jest to najczęstsze siedlisko przyrodnicze w obszarze, zajmujące ponad 1/3 łącznej powierzchni wszystkich
występujących tam siedlisk. Jego 102 płaty pokrywają w sumie ponad 310 hektarów, co stanowi < 2% zasobów
krajowych. Najlepiej zachowane fitocenozy łęgów wiązowo-jesionowych znajdują się w rezerwacie przyrody
"Krajkowo", na północ od Jaszkowa, w leśnictwie Grzybno (wydz. 46c i 47d) oraz w okolicach Góry. Siedlisko
w obszarze zostało objęte Państwowym Monitoringiem Środowiska; w roku 2009 monitorowano
4 powierzchnie badawcze a ich stan ochrony był niezadowalający (Dane Głównego Inspektoratu Ochrony
Środowiska uzyskane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska). Reprezentatywność łęgów wiązowojesionowych określono, jako "doskonałą" (ocena "A"), natomiast stan zachowania, jako "dobry" (ocena "B").
Najgorzej ocenianymi wskaźnikami struktury i funkcji były: martwe drewno, stosunki wilgotnościowo-wodne
i związane z nim przejawy procesu grądowienia (przekształcanie się lasów łęgowych w grądy), naturalne
129
odnowienie drzewostanu (w tym zamieranie jesionu wyniosłego Fraxinus excelsior) oraz obce gatunki
inwazyjne - Rosadziński (2010).
Siedlisko 91I0: Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
Siedlisko notowane na jednym stanowisku na południe od rezerwatu przyrody "Krajkowo". Ze względu na
znikomą zajmowaną powierzchnię w obszarze, reprezentatywność określono, jako "nieistotną" (ocena "D") Rosadziński (2010).
Gatunki:
1188 Kumak nizinny Bombina bombina
Gatunek notowany dotychczas na 16 stanowiskach, skupionych w południowej części obszaru. Ze względu na
wielkość populacji jej ocena jest "nieistotna" ("D") - Krysztofiak, Rybacki (2010).
1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus
Gatunek stwierdzony na dwóch stanowiskach - na południe od Mosiny oraz na wschód od Pecny. Dane te
wymagają uzupełnienia (Krysztofiak, Rybacki 2010). Aktualna ocena parametru populacja - "nieistotna" ("D").
1130 Boleń Aspius aspius
Gatunek badany w obszarze w latach 2003 - 2006 (Golski 2010). W obszarze spotykany często na całej długości
rzeki i w połączonych z nią starorzeczach. Liczebność populacji na tle krajowym wynosi < 2% (Golski 2010). Stan
zachowania siedliska jest "znakomity", z uwagi na zróżnicowaną geometrię koryta rzeki, stosunkowo niewielkie
modyfikacje brzegów oraz łączność rzeki z obszarem zalewowym (w tym ze starorzeczami) - Golski (l.c.).
Populacja nie jest izolowana (ocena "C"), a jej struktura wiekowa bardzo dobra (Golski 2010).
1149 Koza Cobitis taenia
Gatunek w obszarze spotykany w niewielkich zagęszczeniach na całej długości Warty oraz w połączonych
z rzeką starorzeczach. Stan zachowania siedliska jest dobry, z uwagi na zróżnicowaną geometrię koryta rzeki,
stosunkowo niewielkie modyfikacje brzegów oraz łączność rzeki z obszarem zalewowym. Struktura wiekowa
populacji jest zła - brakowało narybku, a aż 85,4% stanowiły osobniki dorosłe (Golski 2010).
1145 Piskorz Misgurnus fossilis
Gatunek badany w obszarze w latach 2003 - 2006 i stwierdzony w dwóch starorzeczach (Golski 2010). Stan
zachowania siedliska jest dobry, z uwagi na zróżnicowaną geometrię koryta rzeki, stosunkowo niewielkie
modyfikacje brzegów oraz łączność rzeki z obszarem zalewowym. Struktura wiekowa populacji jest zła pozyskano wyłącznie osobniki dorosłe (Golski l.c.).
1088 Kozioróg dębosz Cerambyx cerdo
Gatunek obserwowany na 242 stanowiskach skupionych w trzech rejonach obszaru: 1) rezerwacie przyrody
"Krajkowo", skupieniu starych dębów między Rogalinkiem a Rogalinem i 3) prawym brzegu Warty na wysokości
miejscowości Góra (Bunalski 2010). Populacja ta jest bardzo liczna i wykazuje duży potencjał migracyjny. Stan
siedliska jest "doskonały" (ocena "A") - Bunalski (2010).
1082 Kreślinek nizinny Graphoderus bilineatus
Gatunek dotychczas niepodawany w SDF, stwierdzony w obszarze na 5 stanowiskach w rezerwacie przyrody
"Krajkowo" (Dane Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska uzyskane w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska). Stan zachowania siedliska oraz perspektywy ochrony oceniono, jako właściwe, natomiast stan
populacji niezadowalający (stwierdzono jednego osobnika - samca). Ze względu na znikomy udział w zasobach
krajowych gatunku, parametr "populacja" oceniono, jako nieistotny (ocena "D").
130
1042 Zalotka większa Leucorrhinia pectoralis
Gatunek posiada w obszarze jedno stanowisko zlokalizowane na południowy zachód od Wiórka. Ze względu na
znikome znaczenie w obszarze populacja określona jako "nieistotna" (ocena "D") - Bernard (2010).
1083 Jelonek rogacz Lucanus cervus
Wielkość populacji gatunku w obszarze nie jest znana. Mimo tego znaczenie populacji określono, jako
"nieistotne" (ocena "D") - Bunalski (2010).
1037 Trzepla zielona Ophiogomphus cecilia
Gatunek stwierdzony na 8 stanowiskach, ale z pewnością bardzo liczny wzdłuż Warty na całym odcinku
w obszarze (Bernard 2010). Podobnie jak w całym kraju, także w Rogalińskiej Dolinie Warty stan zachowania
gatunku jest "doskonały" (ocena "A") i nie obserwowano jego bezpośrednich zagrożeń (Bernard 2010). Na
"Wyspie Krajkowskiej" stwierdzono najwyższe w Polsce zagęszczenie trzepli wynoszące 8,3 wylinki na 1 m
jednego brzegu rzeki (Bernard 2010). Mimo pospolitości gatunku w obszarze, jej liczebność w skali kraju wynosi
< 2% (Bernard l.c.).
1084 Pachnica dębowa Osmoderma eremita
Na podstawie badań monitoringowych z lat 2006 - 2007 i 2009 - 2010 stwierdzono, że populacja pachnicy
w obszarze utrzymuje się na wysokim poziomie i najprawdopodobniej jest niedoszacowana (Bunalski 2010).
Gatunek notowano na 8 stanowiskach, najczęściej w rezerwacie przyrody "Krajkowo" oraz między Rogalinkiem
a Rogalinem. Stan zachowania siedliska określono, jako "dobry" (ocena "B"), a populacja nie jest izolowana
(Bunalski 2010).
1016 Poczwarówka jajowata Vertigo moulinsiana
Gatunek w obszarze posiada jedno stanowisko, na południowym brzegu Jeziora Baranowskiego. Został
odnaleziony w roku 2008 i potwierdzony w latach następnych (2009 i 2010) - Gołdyn (2010). Ze względu na
znikome znaczenie w obszarze populacja określona, jako "nieistotna" (ocena "D") - Gołdyn (l.c.).
1337 Bóbr europejski Castor fiber
Gatunek w obszarze notowany na przynajmniej 15 rodzinnych stanowiskach, co daje ok. 60 - 80 osobników.
Jest to < 1% zasobów krajowych (Krysztofiak 2010). Najliczniej występuje wzdłuż Warty na odcinku Rogalinek Wiórek, między Rogalinkiem a Rogalinem oraz pomiędzy Śremem a Jaszkowem. Elementy siedliska zachowane
są w stanie "doskonałym" (m. in. bardzo obfita baza żerowa), populacja w obszarze nie jest izolowana (ocena
"C"), a ocena ogólna jest "znakomita" (Krysztofiak 2010).
1355 Wydra Lutra lutra
Stan populacji w obszarze jest nieznany. W roku 2010 obserwowano jednego osobnika w okolicach Rogalina
(Krysztofiak 2010). Stan zachowania cech siedlisk przyrodniczych jest "doskonały" (obecność obfitej bazy
żerowej oraz liczna populacja bobra europejskiego, którego nory chętnie zasiedla wydra), populacja w obszarze
nie jest izolowana (ocena "C"), a ocena ogólna jest "znakomita" (Krysztofiak 2010).
1617 Starodub łąkowy Angelica palustris
Gatunek w obszarze występuje na 5 stanowiskach zlokalizowanych na wilgotnych łąkach na południowy
wschód od Nowinek oraz na skraju łąk pomiędzy Grzybnem a Pecną. Liczebność populacji wynosi > 100
osobników, co stanowi < 2% krajowych zasobów (Rosadziński 2010). Stan zachowania jest "dobry" (ocena "B");
na nieco obniżoną ocenę wpłynęło zacienienie siedliska, powierzchnia zajętego (spośród dostępnych) siedliska
oraz niewielka liczba osobników na stanowisku koło Nowinek (Rosadziński 2010).
Klasy siedlisk:
Lasy iglaste
% pokrycia
30%
131
Lasy liściaste
Lasy mieszane
Siedliska leśne (ogólnie)
Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
2%
15%
1%
24%
28%
Typy SIEDLISK znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000 oraz ocena znaczenia obszaru dla tych siedlisk:
Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Kod
Ocena
ogólna
Nazwa siedliska
2330
3270
Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi
Brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, IsoëtoNanojuncetea
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Zalewane muliste brzegi rzek
4030
Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion)
-
6120
B
6410
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi
stanowiskami storczyków
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
6430
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
A
6440
Łąki selemicowe (Cnidion dubii)
B
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
B
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
C
9190
C
91F0
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
91I0
Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
-
3130
3150
6210
91E0
A
C
-
B
C
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PTAKI wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Ciconia nigra
Bocian czarny
-
Ciconia ciconia
Bocian biały
-
Milvus migrans
Kania czarna
-
Milvus milvus
Kania ruda
-
Circus aeruginosus
Błotniak stawowy
-
Porzana parva
Zielonka
-
Crex cre
Derkacz zwyczajny
-
Grus grus
Żuraw szary
-
Sterna hirundo
Rybitwa zwyczajna
-
Chlidonias niger
Rybitwa czarna
-
Alcedo atthis
Zimorodek zwyczajny
-
Lullula arborea
Skowronek borowy
-
Anthus campestris
Świergotek polny
-
132
Nazwa łacińska
Lanius collurio
Nazwa polska
Gąsiorek
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
SSAKI wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Castor fiber
Bóbr europejski
A
Lutra lutra
Wydra europejska
A
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Triturus cristatus
Traszka grzebieniasta
-
Bombina bombina
Kumak nizinny
-
RYBY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Aspius aspius
Boleń pospolity
C
Misgurnus fossilis
Piskorz
C
Cobitis taenia
Koza pospolita
C
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
Vertigo moulinsiana
Poczwarówka jajowata
-
Ophiogomphus cecilia
Trzepla zielona
B
Leucorrhinia pectoralis
Zalotka większa
-
Graphoderus bilineatus
Kreślinek nizinny
-
Lucanus cervus
Jelonek rogacz
-
Osmoderma eremita
Pachnica dębowa
A
Cerambyx cerdo
Kozioróg dębosz
A
ROŚLINY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Angelica palustris
Nazwa polska
Starodub łąkowy
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
C
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
SSAKI
Nazwa łacińska
Meles meles
Nazwa polska
Borsuk
Motywacja
C
133
GADY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Lacerta agilis
Jaszczurka zwinka
C
Vipera berus
Żmija zygzakowata
C
ROŚLINY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Aquilegia vulgaris
Orlik pospolity
D
Betonica officialis
Bukwica zwyczajna
D
Cardamine impatiens
Rzeżucha niecierpkowa
D
Cardamine parviflora
Rzeżucha drobnokwiatowa
D
Cnidium dubium
Selernica żyłkowana
A
Dianthus gratianopolitanus
Goździk siny
A
Dianthus superbus
Goździk pyszny
A
Epipactis palustris
Kruszczyk błotny
A
Equisetum variegatum
Skrzyp pstry
D
Euphorbia lucida
Wilczomlecz błyszczący
D
Euphorbia palustris
Wilczomlecz błotny
A
Gentiana pneumonanthe
Goryczka wąskolistna
A
Gratiola officinalis
Konitrut błotny
D
Iris sibirica
Kosaciec syberyjski
A
Isolepis setacea
Sitniczka
D
Lathyrus palustris
Groszek błotny
A
Leersia oryzoides
Zamokrzyca ryżowa
D
Lilium martagon
Lilia złotogłów
D
Melampyrum cristatum
Pszeniec grzebieniasty
A
Oenanthe fistulosa
Kropidło piszczałkowate
D
Ophioglossum vulgatum
Nasięźrzał pospolity
A
Populus nigra
Topola czarna
D
Senecio paludosus
Starzec bagienny
D
Silaum silaus
Koniopłoch łąkowy
D
Teucrium scordium
Ożanka czosnkowa
D
Viola stagnina
Fiołek mokradłowy
A
Wolffia arrhiza
Wolfia bezkorzeniowa
D
Zagrożenia: Podstawowym zagrożeniem jest niewłaściwy reżim hydrologiczny Warty. Dla większości
przedmiotów ochrony konieczne są okresowe zalewy, przynajmniej w okresie wiosennym. Poważnym
zagrożeniem jest nadmierna presja wędkarska i rekreacyjna w dolinie rzeki. Lokalnie problemem jest rozwój
zabudowy rozproszonej.
Status ochronny: Na terenie obszaru Natura 2000 PLH300012 Rogalińska Dolina Warty znajduje się kilka innych
form ochrony przyrody. Ponad 71% powierzchni pokrywa, utworzony w roku 1997 Rogaliński Park
Krajobrazowy (Rozporządzenie Nr 4/97 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 26 czerwca 1997 r. w sprawie
utworzenia Rogalińskiego Parku Krajobrazowego). Ponadto w ostoi położone są dwa rezerwaty przyrody:
"Krajkowo" (utworzony w roku 1958, powierzchnia 116,46 ha, Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu
Drzewnego z dnia 13 lipca 1958 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody) oraz "Goździk siny w Grzybnie"
(utworzony w roku 1964, powierzchnia 3,54 ha, Rozporządzenie Nr 25/2002 Wojewody Wielkopolskiego z dnia
134
28 czerwca 2002 roku zmieniające Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 czerwca
1964 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody).
Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Glinianki w Lenartowicach PLH300048
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest w odległości około 9 km na południe
od granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Pleszew.
Charakterystyka obszaru: Obszar to obecnie nieczynne wyrobisko po kopalni gliny, składające się z jednego
dużego zbiornika i kilku mniejszych. Wszystkie zbiorniki są płytkie, porośnięte bogatą roślinnością przybrzeżną
i wodną. Teren otoczony jest polami uprawnymi i sąsiaduje ze zdewastowanymi obecnie budynkami cegielni.
Teren w bezpośredniej bliskości glinianek suchy, dobrze nasłonecznoniony, porośnięty niska roślinnością
i krzewami.
Bardzo liczna populacja kumaka nizinnego. Zgrubna ocena wołających samców w dniu 26.04.2008 to, co
najmniej 300 osobników (choć prawdopodobnie było ich, co najmniej dwa razy tyle). Istotna jest także liczna
populacja ważki - łątki wiosennej Coenagrion lunulatum oceniona 14.05.2008 na kilkaset osobników, jak
i prężne populacje kilkunastu innych gatunków ważek (w tym rzadkich - lecicha białoznaczna Orthetrum
albistylum, szafranka czerwona Crocothemis erythraea) i czerwończyka nieparka.
Klasy siedlisk:
Inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe)
Siedliska rolnicze (ogólnie)
% pokrycia
52%
48%
GATUNKI, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków:
PŁAZY i GADY wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Bombina bombina
Nazwa polska
Kumak nizinny
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
B
BEZKRĘGOWCE wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Nazwa łacińska
Lycaena dispar
Nazwa polska
Czerwończyk nieparek
Ogólna ocena
znaczenia obszaru
-
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
PŁAZY
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Motywacja
Rana esculenta
Żaba wodna
C
Rana lessonae
Żaba jeziorkowa
C
GADY
Nazwa łacińska
Lacerta agilis
Nazwa polska
Jaszczurka zwinka
Motywacja
C
Zagrożenia: Obecnie teren rzadko odwiedzany jest przed wędkarzy i spacerowiczów. Niekiedy urządzane są tu
jazdy samochodami terenowymi. Największym zagrożeniem wydaje się zakupienie tego terenu przez nowego
właściciela (bowiem jest na sprzedaż), który może zmienić drastycznie charakter tego obszaru.
Status ochronny: Brak ochrony obszarowej.
135
10.4 Inne formy ochrony przyrody podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia
2004r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) zlokalizowane w sąsiedztwie obszaru
koncesji PYZDRY
/załącznik nr 10/ Ochrona przyrody w strefie 20 km od granic koncesji
PARKI NARODOWE
W sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego 18/99/p Pyzdry nie znajdują się parki narodowe.
REZERWATY
Rezerwaty przyrody zlokalizowane w sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego .18/99/p Pyzdry to:
Rezerwat przyrody Dębno nad Wartą
Rezerwat przyrody Modrzew Polski w Noskowie
Rezerwat przyrody Bieniszew
Rezerwat przyrody Pustelnik
Rezerwat przyrody Mielno
Rezerwat przyrody Sokółki
Rezerwat przyrody Dębno nad Wartą
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest w odległości około 1,5 km na
zachód od granic obszaru koncesyjnego w okolicy miejscowości Dębno, gmina Nowe Miasto nad Wartą.
Opis: Rezerwat powstał w 1974 roku w gminie Nowe Miasto nad Wartą. Obejmuje on powierzchnię 21,62 ha,
którą pokrywa bardzo zróżnicowana roślinność. Stroma krawędź Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej porośnięta
jest wielogatunkowym drzewostanem liściastym z dominującym dębem, a płaska terasa nadzalewowa pokryta
jest wilgotnym lasem łęgowym z dębami, olszami, wiązami i jesionami. W rezerwacie stwierdzono
występowanie łącznie 23 gatunków drzew, z czego 6 jest podstawowych: olsza czarna, jesion wyniosły, dąb
szypułkowy, sosna pospolita, robinia grochodrzew i świerk pospolity. Spotyka się tu również bluszcz pospolity,
który jest gatunkiem chronionym.
Rezerwat przyrody utworzony został dla zachowania i ochrony środowiska rzadkich gatunków zwierząt
bezkręgowych: centymetrowej wielkości ślimaków świdrzyków (wśród których są gatunki wymierające i bardzo
rzadkie) oraz równonogów, charakterystycznych dla terenów górskich.
Rezerwat przyrody Modrzew Polski w Noskowie
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest w odległości około 17,5 km na
północ od granic obszaru koncesyjnego w okolicy miejscowości Radomice, gmina Czerniejewo.
Opis: Jest to leśny rezerwat przyrody o powierzchni 1,0ha. Został utworzony w 1954 roku w celu ochrony
drzewostanu sosnowego z udziałem modrzewia polskiego (Larix polonica).
Rezerwat przyrody Bieniszew
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest w odległości około 12 km na
północny wschód od granic obszaru koncesyjnego w okolicy miejscowości Kazimierz Biskupi, gmina Kazimierz
Biskupi.
Opis: Utworzony w 1996 r. celu zachowania fragmentu lasu reprezentującego fitocenozę świetlistej dąbrowy
(Potentillo albae Quercetum) i środkowoeuropejskiej mokrej dąbrowy trzęślicowej (Molinio caeruleaeQuercetum roboris). Spotykany jest tu również zespół grądu ubogiego, rosnącego w najbardziej zróżnicowanym
pod względem rzeźby terenu fragmencie Puszczy Bieniszewskiej. Obecnie dąbrowy występują w zubożałej
postaci, w drzewostanie dominuje dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), miejscami z domieszką sosny
zwyczajnej (Pinus sylvestris), w poszyciu leszczyny (Corylus avellana), rzadko buka Fagus sylvatica) i jałowca
pospolitego (Juniperus communis). Runo jest bogate, zawiera kilka gatunków prawnie chronionych: lilia
złotogłów (Lilium martagon), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), konwalia majowa (Convallaria majalis),
136
kalina koralowa (Viburnum opulus), kruszyna pospolita (Frangula alnus) oraz liczne nieobjęte ochroną prawną
gatunki: konwalijka dwulistna (Maiantheum bifolium), przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), groszek
czerniejący (Lathyrus niger), dziurawiec skąpolistny (Hypericum montanum), pszeniec zwyczajny (Melampyrum
pratense), turzyca pigułkowata (Carex pilulifera). W części południowej znajduje się kilka jeziorek śródleśnych,
w tym jezioro Wściekłe, w pobliżu, którego znajduje się fragment łęgu olszowego ze
starymi olszami i czeremchą, które na skutek ogólnego przesuszenia całego terenu ewoluują w kierunku grądu.
Rezerwat przyrody Pustelnik
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest w odległości około 12,5 km na
północny wschód od granic obszaru koncesyjnego w okolicy miejscowości Kazimierz Biskupi, gmina Kazimierz
Biskupi.
Opis: Rezerwat został utworzony w 1997 roku w celu ochrony fragmentu naturalnych lasów liściastych
łęgowych oraz grądowych. Jego powierzchnia wynosi 94,64 ha. Podstawowym celem ochrony jest zbliżony do
naturalnego fragment lasów łęgowych i grądowych. Występują tu fitocenozy rzadkiego w Wielkopolsce łęgu
jarzmiankowo-jesionowego, grądu środkowoeuropejskiego oraz zbiorowiska z brzozą omszoną. Łęg
jarzmiankowo-jesionowy jest bogatą w gatunki fitocenozą, wykazującą przywiązanie do źródliskowych
obszarów wododziałowych na terenach pojezierzy. Warstwę drzew tworzą: jesion z domieszką jaworu, brzoza
brodawkowata, grab, dąb bezszypułkowy z domieszkąsosny zwyczajnej. Na warstwę krzewów składają się:
leszczyna, dereń, lipa drobnolistna, grab, świerk, jarząb, kruszyna pospolita. Runo jest bardzo bogate, spotkać
tu można: jarzmianka większa (Astrantia maior), szczyr trwały (Mercurialis perennis), wawrzynek
wilczełyko (Daphne mezereum), dzwonek pokrzywolistny (Campanula trachelium), miodunka ćma (Pulmonaria
obscura), jaskier kosmaty (Ranunculus lanuginosus), kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum),
kopytnik pospolity (Asarum europaeum), gajowiec żółty (Lamiastrum galeobdolon), marzanka wonna (Galium
odoratum), perłówka zwisła (Melica nutans), przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), lilia złotogłów (Lilium
martagon), kalina koralowa (Viburnum opulus), kruszyna pospolita (Frangula alnus), konwalia
majowa (Convallaria majalis), grążel żółty (Nuphar luteum), grzybienie białe (Nymphaea alba), porzeczka
czarna (Ribes nigrum), bluszcz pospolity (Hedera helix).
Tak bogate pod względem florystycznym lasy, będące siedliskiem wielu interesujących i prawnie chronionych
gatunków są coraz rzadziej spotykane.
Rezerwat przyrody Pustelnik obejmuje różne elementy krajobrazu, przyrody i kultury. Stanowi mozaikę lasów,
śródleśnych jezior i polan. Na jego obszarze znajduje się wzgórze, na którym w 1663 roku powstała
pustelnia kamedułów.
Rezerwat przyrody Mielno
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest w odległości około 13,5 km na
północny wschód od granic obszaru koncesyjnego w okolicy miejscowości Kazimierz Biskupi, gmina Kazimierz
Biskupi.
Opis: Rezerwat znajduje się na terenie Puszczy Bieniszewskiej i obejmuje on jezioro Mielno wraz z otaczającym
je lasem i łąkami. Rezerwat powstał w 1957 roku i ma łączną powierzchnię 94,43 ha. Pierwotnie miał chronić
miejsca lęgowe ptactwa wodnego oraz reliktowe stanowisko brzozy niskiej – pierwsza obok brzozy karłowatej
pojawiła się na terenie Polski w okresie późnoglacjalnym w strefie bezdrzewnej tundry. Jednak ze względu na
obniżenie się poziomu wód gruntowych zaczyna zanikać. Obecnie obserwuje się proces "starzenia się" jeziora
i sukcesje zbiorowisk roślinnych w jego obrębie w kierunku torfowiska. Wraz ze wzrostem trofii zbiornika
zaczynają tu pojawiać się takie gatunki jak: osoka aloesowata (Stratiotes aloides), żabiściek
pływający (Hydrocharis morsus-ranae) oraz lepiennik Loesela (Liparis loeseli). W rezerwacie występują
24 gatunki drzew (w tym pomnikowy okaz dębu szypułkowego o obwodzie 550 cm i wysokości 20 m)
i 19 gatunków krzewów.
137
Rezerwat przyrody Sokółki
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Rezerwat położony jest w odległości około 13, km na
północny wschód od granic obszaru koncesyjnego w okolicy miejscowości Kazimierz Biskupi, gmina Kazimierz
Biskupi.
Opis: utworzony w 1996, powierzchnia 238,9 ha. Największy z rezerwatów Puszczy Bieniszewskiej stanowi
pozostałość dawnych Lasów Kazimierzowskich. Dominujące fitocenozy, to Galio silvatici-Carpinetum (grąd
środkowoeuropejski) oraz łęgi: łęg jesionowo-olszowy i łęg jarzmiankowo-jesionowy. Lasy te charakteryzują się
dobrze wykształconym podszytem (grab, klon, buk) i dość bogatym runem. Spotkać tu można: kopytnik
pospolity (Asarum europaeum), lilia złotogłów (Lilium martagon), pierwiosnek lekarski (Primula veris. Primula
officinalis), kalina koralowa (Viburnum opulus), marzanka wonna (Galium odoratum), bluszcz pospolity (Hedera
helix), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), konwalia majowa (Convallaria majalis).
PARKI KRAJOBRAZOWE
Parki krajobrazowe zlokalizowane w sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego 18/99/p Pyzdry to:
Park Krajobrazowy Powidzki
Park Krajobrazowy Powidzki
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Park krajobrazowy położony jest około 12 km na północ od
granic obszaru koncesyjnego, na terenie gmin: Ostrowite, Powidz, Witkowo.
Opis: Powidzki Park Krajobrazowy powstał w 1998 r. na terenie gmin Kleczew, Orchowo, Ostrowite, Powidz,
Słupca, Wilczyn i Witkowo. Ochroną objęto 24 600 ha gruntów znacznie zróżnicowanych pod względem
przyrodniczym. Znajdują się tam lasy, jeziora, torfowiska i łąki oraz tereny intensywniej użytkowane przez ludzi,
jak pola i zabudowa o charakterze wiejskim. Zasadniczym elementem decydującym o charakterze tego Parku
jest system kilkunastu polodowcowych jezior na ogół o wyraźnie wydłużonym kształcie, jednocześnie bardzo
głębokich. Wśród nich wielkością wyróżniają się Jezioro Powidzkie i Jezioro Skorzęcińskie (Niedzięgiel), które są
bardzo czyste. Właśnie utrzymanie obecnych, właściwych parametrów fizyko-chemicznych wody jest jednym
z istotniejszych wyzwań w zakresie ochrony wartości przyrodniczych i turystycznych tego terenu. Zagrożenia te
po części wynikają ze znacznego zagęszczenia obiektów służących rekreacji (ośrodki, domki, pomosty) i ilości
odwiedzających je osób, ale także ze znacznych powierzchni pól uprawnych w zlewni jezior oraz
niedostatecznego rozwoju stref buforowych hamujących spływy nawozów. Zachowanie tutejszej przyrody leży
w interesie nie samej tylko przyrody (i służb bezpośrednio zajmujących się jej ochroną), ale również
mieszkańców i samorządów poszczególnych gmin, właścicieli ośrodków wczasowych czy pól namiotowych,
a wreszcie samych turystów.
W PPK w celu zapewnienia dodatkowej ochrony utworzono także kilkanaście pomników przyrody i jeden użytek
ekologiczny chroniący cenną, torfowiskową szatę roślinną. Zasoby przyrodnicze Parku są stosunkowo słabo
rozpoznane, niewiele jest specjalistycznych, aktualnych opracowań prezentujących wyniki szczegółowych
analiz. Stosunkowo dużo informacji posiadamy o florze roślin naczyniowych badanej m.in. przy okazji prac na
Pojezierzu Gnieźnieńskim. W granicach Parku stwierdzono ok. 990 gatunków roślin (w tym 60 chronionych)
oraz 216 zbiorowisk roślinnych. Spośród zanotowanych tam gatunków za zagrożone w skali Polski uznaje się 25.
Natomiast z rzadkich w Wielkopolsce fitocenoz stwierdzono 129 syntaksonów. Z najciekawszych roślin
torfowiskowych wymienić należy rosiczki (2 gatunki), wełniankę pochwowatą, borówkę bagienną i kilka
gatunków mchów torfowców. W litoralu jezior zobaczyć można grzybienie białe i północne, a na łąkach groszek
błotny, goździka pysznego, fiołka mokradłowego, bukwicę zwyczajną, dzwonka syberyjskiego, selernicę
żyłkowaną i kukułkę plamistą. W lasach natomiast widłaka jałowcowatego i spłaszczonego, kokorycz wątłą,
turówkę leśną, buławnika wielkokwiatowego i gnieźnika leśnego.
Do najważniejszych zbiorowisk roślinnych należą: podwodne łąki ramienicowe, zespół "lilii wodnych", zespół
osoki aloesowatej, pło czermieniowe, mszar z turzycą bagienną, świetlista dąbrowa, bór bagienny, ols
torfowcowy, łęg jesionowo-wiązowy, grąd środkowoeuropejski, łąka trzęślicowa, łąka rdestowo-ostrożeniowa,
młaki niskoturzycowe, murawy stepowe, murawa chrobotkowa.
138
Także o faunie PPK informacje są dość ubogie. Najwięcej materiałów dotyczy ptaków. Obecnie na liście znajdują
się 196 gatunki. Z pozostałych kręgowców zanotowano 34 gatunki ssaków, 12 płazów, 5 gadów i 22 ryb. Na
jeziorach Parku zobaczyć można 5 gatunków perkozów, z czego 3 gniazdują w nadbrzeżnych szuwarach.
Wieczorami usłyszeć można charakterystyczne, buczące głosy rzadkiego bąka, który w liczbie kilkunastu par
zamieszkuje kilka tutejszych jezior. Także z szuwarami wiąże się gniazdowanie łabędzi niemych, głowienki,
czernicy, błotniaka stawowego, wąsatki i trzciniaka. Środowiska wodne są też istotne dla płazów. Z ciekawszych
można tu zobaczyć (a większość także usłyszeć) kumaka nizinnego, ropuchę zieloną, rzekotkę drzewną i traszkę
grzebieniastą. Wartościowe z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia są zespoły ichtiofauny,
zwłaszcza dużych i głębokich jezior wykazujących jeszcze cechy jezior sielawowych (z sielawą i sieją).
Z rzadszych gatunków gdzieniegdzie w płytkich wodach zobaczyć można piskorza. Ryby są głównym pokarmem
spotykanych czasem nad jeziorami bielików, kormoranów, zimorodków i wydr oraz obserwowanych głównie
zimą traczy nurogęsi.
Tereny Parku cechują się także znacznymi walorami krajobrazowymi. Decyduje o tym różnorodność
ekosystemów, ale przede wszystkich system jezior rynnowych często o urozmaiconej linii brzegowej, czasem
z malowniczo położonymi wyspami. Dzisiaj krajobraz ten w wielu punktach znacząco zniekształcony został przez
zabudowę letniskową, dawniej lokalizowaną nawet tuż przy brzegach wód, przez co zatracił nie tylko naturalną
fizjonomię, ale stał się także mniej atrakcyjny dla turystów. Obecnie działania zabezpieczające ciekawsze
fragmenty brzegów zmierzają do ograniczania rozwoju zabudowy i odsuwania jej możliwie daleko od jezior, co
ma również duże znaczenie dla ochrony czystości wód.
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Obszary Chronionego Krajobrazu zlokalizowane w sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego 18/99/p to:
OChK Bagna Średzkie
OChK Dolina Cybiny w Nekielce
OChK Powidzko-Bieniszewski
OChK Goplańsko-Kujawski
OChK Złotogórski
OChK Dolina rzeki Ciemnej
OChK Dąbrowy Krotoszyńskie Baszków-Rochy
Obszar Chronionego Krajobrazu Bagna Średzkie
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 15 km na zachód od granic
obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Środa Wielkopolska.
Opis: Obszar został utworzony w 1995 r. na powierzchni 120,3217 ha w celu zapewnienia ochrony wielu
gatunków rzadkich ptaków wodnych i błotnych
Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Cybiny w Nekielce
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 18 km na północny zachód od
granic obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Nekla.
Opis: Obszar został utworzony w 2006 r. Jego powierzchnia wynosi 36,0462 ha. Obszar obejmuje tereny
chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu
na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem
Obszar Chronionego Krajobrazu Powidzko-Bieniszewski
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 4 km na północ od granic
obszaru koncesyjnego, na terenie gmin: Kalisz Pomorski, Kazimierz Biskupi, Ostrowite, Słupca, Powidz,
Strzałkowo oraz Witkowo.
Opis: Obszar został utworzony w 1986 r. na powierzchni 46 000 ha. Obszar obejmuje południowy fragment
Pojezierza Gnieźnieńskiego połączony ciągiem wzgórz moreny czołowej z resztką dawnej Puszczy
Bieniszewskiej.
139
Obszar Chronionego Krajobrazu Goplańsko-Kujawski
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 19 km na północny wschód od
granic obszaru koncesyjnego, niewielka jego część znajduje się na terenie gminy Konin.
Opis: Obszar został utworzony w 1986 r. na powierzchni 66 000 ha. Obszar utworzony w celu ochrony obszaru
zbliżonego do stanu naturalnego oraz zapewnieniu społeczeństwu warunków niezbędnych dla regeneracji sił
w środowisku reprezentującym korzystne właściwości dla rozwoju turystyki i wypoczynku.
Obszar Chronionego Krajobrazu Złotogórski
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 18, 5 km na wschód od granic
obszaru koncesyjnego, niewielka część tego obszaru znajduje się na terenie gminy Stare Miasto.
Opis: Obszar został utworzony w 1986 r. na powierzchni 31 000 ha. Jest to obszar z trzema skupieniami
pagórków z najwyższym wzniesieniem w byłym województwie konińskim - Złotą Górą.
Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Ciemnej
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 12 km na południe od granic
obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Gołuchów.
Opis: Obszar został utworzony w 1990 r. na powierzchni 3 500 ha. Obszar utworzony w celu ochrony obszaru
zbliżonego do naturalnego oraz zapewnienia społeczeństwu warunków niezbędnych dla regeneracji sił
w środowisku reprezentującym korzystne właściwości dla rozwoju turystyki i wypoczynku
Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie Baszków-Rochy
Lokalizacja względem granic obszaru koncesyjnego: Obszar położony jest około 15,5 km na południe od granic
obszaru koncesyjnego, na terenie gminy Dobrzyca i Pleszew.
Opis: Obszar został utworzony w 1993 r. na powierzchni 58300 ha. Jest to największe skupienie dąbrów
w Europie Środkowej, reprezentowane przez acidofilne lasy liściaste (różnego typu) z pomnikowymi okazami
dębów i buków, często o wieku powyżej 200 lat, o wysokich wartościach hodowlanych.
ZESPOŁY PRZYRODNICZO – KRAJOBRAZOWE
W sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego 18/99/p nie znajdują się zespoły przyrodniczo – krajobrazowe.
UŻYTKI EKOLOGICZNE
gminy Miłosław, Kołaczkowo
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują użytki
ekologiczne.
gmina Grodziec
Na mocy rozporządzenia Wojewody Konińskiego z 1997 i 1998 r. na terenie gminy Grodziec utworzono
następujący użytki ekologiczne, które stanowi łączące ogniwo pomiędzy jednostkami o wysokich walorach
przyrodniczo - krajobrazowych:
bagno o powierzchni 2,50 ha w miejscowości Konary,
las zbliżony do naturalnego o powierzchni 22,77 ha w miejscowości Wojciechowo,
bagno o powierzchni 1,76 ha w miejscowości Królików,
bagno o powierzchni 4,07 ha w miejscowości Biskupice,
płat nieużytkowanej roślinności o powierzchni 0,43 ha w miejscowości Borowiec Stary,
płat nieużytkowanej roślinności o powierzchni 0,24 ha w miejscowości Borowiec Stary.
gminy Chocz, Czermin, Krzykosy
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują użytki
ekologiczne.
140
gmina Zaniemyśl
Użytek ekologiczny zwany „Chmielnikami", o pow. 5,2649 ha, stanowią grunty zakwalifikowane, jako
nieużytki, zadrzewione i zakrzewione, porośnięte trzciną - jest to teren naturalnych łąk bagiennych
stanowiących schronienie dla różnorodnego ptactwa wodnego, w zadrzewieniach i zakrzewieni ach
występują następujące gatunki drzew: olsza, brzoza, wierzby, które są miejscami przebywania i rozrodu
dziko żyjących zwierząt, duże znaczenie dla środowiska mają występujące tu torfowiska służące, jako
naturalny rezerwuar wody i biologiczna oczyszczalnia;
w obrębie Nadleśnictwa Babki znajduje się łąka o pow. 5,0 ha w oddz. 62f w Leśnictwie Łekno i pastwisko
o pow. 4,32 ha w oddz. 130 h w Leśnictwie Zwola.
gmina Rychwał
W gminie Rychwał na terenie leśnictwa Rychwał znajduje się jedyny użytek ekologiczny gminy, jest to bagno
o powierzchni 4,99 ha.
gminy Środa Wielkopolska, Dominowo, Kostrzyn, Nekla, Czerniejewo, Września, Niechanowo, Witkowo,
Strzałkowo, Słupca, Powidz, Ostrowite, Kleczew, Kazimierz Biskupi, Golina, Konin, Rzgów, Stare Miasto,
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują użytki
ekologiczne.
gminy Tuliszków, Mycielin
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują użytki
ekologiczne.
gmina Stawiszyn
Na obszarze lasu zbierskiego znajdują się następujące użytki ekologiczne, ustalone rozporządzeniem Wojewody
Kaliskiego (nr 44 z 19.12.1997r.):
bagno (o pow. 4,39 ha, na działce 91 ),
łąki (o pow. 12,22 ha, na działce 81a i 81d ),
łąki (o pow. 7,10 ha, na działce 80b i 80f ).
gminy Żelazków, Blizanów,
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują użytki
ekologiczne.
gmina Gołuchów
W gminie Gołuchów wyznaczonych jest kilka obszarów, które zaliczono do użytków ekologicznych:
„Tursko” –obszar uroczyska leśnego z cennymi łęgami jesionowo-olszowymi, olsami w różnych fazach
rozwojowych. Występują tu gatunki roślin chronionych: konwalii majowej Convallaria maialis, sromotnika
bezwstydnego Phallus impudicus, kaliny koralowej Viburnum opulus.
„Stara Wieś” strome zbocze doliny Prosny (niedaleko od wsi Jedlec), porośnięte łęgiem zboczowym VioloUlmentum. Jest to drzewostan o wielowarstwowej strukturze, strukturze wieloma okazami wiązu górskiego.
„Polesie” jest to obszar występowania cennych wilgotnych łąk, muraw zalewowych i oczek starorzecznych.
Jest to także ostoja wielu gatunków ptaków wodno-błotnych.
„Krzywosądów” – stara zarastająca piaskownia, cenna przyrodniczo ze względu na to, że jest terenem
rozrodu ginących ptaków: sieweczki rzecznej, brzegówek, białorzytki, czajki, świergotka łąkowego oraz
chruścieli.
141
gminy Pleszew, Kotlin, Dobrzyca, Jarocin, Jaraczewo, Nowe Miasto nad Wartą, Książ Wielkopolski
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują użytki
ekologiczne.
POMNIKI PRZYRODY
Tabela nr 12 Pomniki przyrody zlokalizowane w sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego Pyzdry.
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Położenie
Obwód [cm]
Gminy Miłosław, Kołaczkowo, Grodziec
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Chocz
Dąb szypułkowy
Drzewo
Nowolipsk
420
Gmina Czermin
Buk
Drzewo
Żegocin – park wiejski
360
Buk
Drzewo
Żegocin – park wiejski
300
Buk
Drzewo
Żegocin – park wiejski
360
Dąb szypułkowy
Drzewo
Żegocin – park wiejski
365
Dąb szypułkowy
Drzewo
Żegocin – park wiejski
310
Dąb szypułkowy
Drzewo
Żegocin – park wiejski
340
Dąb szypułkowy
Drzewo
Żegocin – park wiejski
350
Dąb szypułkowy
Drzewo
Łęg
530
Dąb szypułkowy
Drzewo
Łęg
340
Gmina Krzykosy
Dąb szypułkowy
Drzewo
Murzynowiec
530
Dąb szypułkowy
Drzewo
Murzynowiec
420
Grupa drzew (10 szt.) - Dęby
Drzewo
Garby
340-361
szypułkowe
Lipa drobnolistna
Drzewo
Sulęcinek
391
Dąb szypułkowy
Drzewo
Bogusławki
330
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
362
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
573
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
535
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
525
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
545
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
600
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
335
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
335
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
350
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
335
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
317
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
350
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
350
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
380
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
317
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
456
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
317
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
508
Dąb szypułkowy
Drzewo
Garby
338
Dąb szypułkowy
Drzewo
Młodzikowo
410
Jesion
Drzewo
Sulęcin
343
Lipa drobnolistna
Drzewo
Sulęcin
320
Topola biała
Drzewo
Sulęcin
550
Olcha
Drzewo
Sulęcin
268
Gmina Zaniemyśl
Lipa drobnolistna
Drzewo
Mądre
420
Gmina Środa Wielkopolska
Buk zwyczajny
Drzewo
Park wiejski w Strzeszkach
Platan klonolistny
Drzewo
Przy kościele w Winno Górze 142
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Lipa drobnolistna
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Jesion wyniosły
Drzewo
Jesion wyniosły
Drzewo
Jesion wyniosły
Drzewo
Lipa drobnolistna
Drzewo
Platan klonolistny
Drzewo
Sosna zwyczajna
Drzewo
Wiąz szypułkowy
Drzewo
Topola biała
Drzewo
Gmina Dominowo
Dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy
Gmina Kostrzyn
Drzewo
Drzewo
Położenie
Obwód [cm]
Park wiejski w Szlachcinie
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Park pałacowy w Winnej
Górze
Na terenie kolejki
wąskotorowej w Środzie
Wielkopolskiej
630
Dominowo
Dominowo
-
325
282
365
340
360
410
460
375
876
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Nekla
Aleja drzew (kasztanowiec
zwyczajny, lipa szerokolistna,
jesion wyniosły)
Nekla – przy drodze gminnej
Nekla-Starczanowo,
równolegle do szosy E-30
Poznań-Warszawa
Drzewo
170-220
Olsza czarna – grupa trzech
Drzewo
Nekla – park
440, 370, 350
drzew
Jesion wyniosły
Drzewo
Nekla – park
375
Dąb bezszypułkowy – grupa
Drzewo
Nekla – park
571, 441, 462
trzech drzew
Gmina Czerniejewo
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Września
wieś Stanisławowo, nr
działki 81, rośnie po lewej
Lipa drobnolistna „Anielka”
Drzewa
285
stronie bramy wjazdowej do
parku
Września ul. 3 Maja przy
Dąb szypułkowy „Stefan”
Drzewa
282
budynku Urzędu
Miejscowość Kaweczyn, na
Lipa drobnolistna
Drzewa
640
terenie parku
Września, park miejski im. J.
Głaz narzutowy, granit
Drzewa
810
Piłsudskiego
Września, park miejski im.
Platan wschodni
Drzewa
380
Dzieci Wrzesińskich
Gmina Niechanowo
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Witkowo
Topola biała – grupa siedmiu
drzew
W parku zabytkowym w
Jaworowie
Drzewo
143
350-500
Nazwa pomnika/gatunek
Gmina Strzałkowo
3 dęby szypułkowe
Grupa 6 grabów
Grupa 6-ciu topoli białych i 1 dąb
Aleja wiązowa złożona z 97
drzew
Aleja grabowa złożona z 66
drzew
Lipa drobnolistna
Dąb szypułkowy
Buk pospolity odmiana
czerwonolistna
Dąb szypułkowy
Grab pospolity
Platan klonolistny
Jesion wyniosły
Buk pospolity
Gmina Słupca
Kategoria pomnika
Położenie
Obwód [cm]
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Park w Wólce
Park w Wólce
Park w Wólce
350
100-200
250-300
Drzewo
Graboszewo
150-250
Drzewo
Park w Graboszewie
100-150
Drzewo
Drzewo
Park w Paruszewie
Park w Paruszewie
500
530
Drzewo
Park w Wólce
300
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Park w Unii
Park w Unii
Park w Stawie
Park w Strzałkowie
Park w Radłowie
450
250
450
450
400
lipa drobnolistna
Drzewo
5 dębów szypułkowych
Drzewo
Park podworskim w
Młodojewie
Park podworskim w
Młodojewie
450
300-400
Gmina Powidz
Daglezja zielona - 3 drzewa
Drzewo
Dolina
215-270
Gmina Ostrowite
Dąb szypułkowy
Drzewo
Park w Giewartowie
690
Dąb szypułkowy
Drzewo
Park "Mostostal" Slupca
540
Dąb szypułkowy
Drzewo
Park-"Mostostal"Slupca
590
Gmina Kleczew
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Kazimierz Biskupi
Dąb szypułkowy
Drzewo
Rezerwat Mielno
550
7 dębów szypułkowych
Drzewo
Głodów
500
Głaz narzutowy
Skała
Kazimierz Biskupi Rynek
Dąb bezszypułkowy
Drzewo
Wieruszew
530
Gmina Golina
Modrzew europejski
Drzewo
Park w Golinie
350
Aleja 80 grabów
Drzewo
Radolina
Aleja 30 wiązów
Drzewo
Radolina
Klon srebrzysty
Drzewo
Radolina
300
Jesion wyniosły
Drzewo
Radolina
450
Lipa drobnolistna
Drzewo
Park w Golinie
350
Wierzba płacząca
Drzewo
Park w Golinie
450
Gmina Konin
Dąb szypułkowy
Drzewo
Konin – Park im. Chopina
280
Dąb szypułkowy
Drzewo
Konin – Park im. Chopina
350
Konin – Os. Legionów al. 1
Głaz narzutowy
Skała
550
Maja
Głaz
Skała
Konin – Cmentarz
550
Głaz narzutowy
Skała
Konin – Rudzica żwirownia
550
Konin - ul. Kamienna 33, dz.
Grusza pospolita
Drzewo
224
Nr 320 posesja I. Bisiorek
Gmina Rzgów
Dąb szypułkowy
Drzewo
Osiecz
600
Lipa drobnolistna
Drzewo
Rzgów
Aleja 32 kasztanowców
Grupa Drzew
Sławsko
150-300
Bluszcz pospolity
Pnącze
Zastruże
-
144
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Położenie
Obwód [cm]
Sosna zwyczajna
Gmina Stare Miasto
Platan klonolistny
Lipa drobnolistna – 2 drzewa
Dąb bezszypułkowy
Grupa kilkunastu jałowców
Jałowiec
Wiąz szypułkowy – 2 drzewa
Dąb szypułkowy – grupa 41
drzew
Drzewo
Branno
290
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Żychlin
Żychlin
Bicz
Kozia Góra w Starym Mieście
Kozia Góra w Starym Mieście
Lisiec Mały
300
400 i 500
580
200 i 440
Drzewo
Posoka
200-440
Dąb szypułkowy
Drzewo
Leśnictwo Żychlin, oddz.
301k
400
Gmina Rychwał
Sosna pospolita
Drzewo
Rybie
200
Gmina Tuliszków
Dąb szypułkowy
Drzewo
Tuliszków
500
Jałowiec pospolity
Drzewo
Kiszewy
55
Gmina Mycielin
Dąb „Bursztyn”
Drzewo
Zamęty
Gmina Stawiszyn, Żelazków
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Blizanów
9 dębów szypułkowych
Drzewo
Gmina Gołuchów
Lipa drobnolistna
Drzewo
Przy kościele w Goluchowie
335
Park dendrologiczny w
Topola czarna
Drzewo
460
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
360
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
370
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
360
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
357
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Lipa drobnolistna
Drzewo
320
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
340
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
3 dęby szypułkowe
Drzewo
450, 390, 380
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Lipa drobnolistna
Drzewo
430
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
380
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
410
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb błotny
Drzewo
240
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Lipa drobnolistna
Drzewo
310
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
380
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
410
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Dąb szypułkowy
Drzewo
400
Gołuchowie
4 dęby szypułkowe
Drzewo
Park dendrologiczny w
375, 390, 400, 555
145
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
2 dęby szypułkowe
Drzewo
2 dęby szypułkowe
Drzewo
dąb szypułkowy
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
2 dęby szypułkowe
Drzewo
2 dęby szypułkowe
Drzewo
2 dęby szypułkowe
Drzewo
2 topole
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Świerk pospolity
Drzewo
Sosna pospolita
Drzewo
Aleja pomnikowa lipowa
Aleja
Park dworski w Jedlcu
Buk pospolity
Dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy
Park
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Świerk pospolity
Drzewo
Sosna pospolita
Drzewo
Położenie
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
Park dendrologiczny w
Gołuchowie
leśnictwo Gołuchów, oddz.
119
Jedlec
park dworski we Wszołowie
park dworski we Wszołowie
park dworski we Wszołowie
przy plebani w parku
przykościelnym w
Gołuchowie
droga wojewódzka KaliszGołuchów, nadl. Taczanów
Obwód [cm]
430, 380
420, 380
400
450
480, 450
460, 430
480
490, 360
405
390
330
314
240
646
286
180
Gmina Pleszew
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
Gmina Kotlin
Las przy Szkole Podstawowej
Grupa 3 dębów bezszypułkowych Drzewo
485, 460, 320
w Wilczy
Grupa 3 sosen zwyczajnych
Drzewo
Przy drodze Kotlin-Wilcza
120, 150 190
2 dęby szypułkowe
Drzewo
Przy Kościele w Sławoszewie 410, 360
Park podworski PFZ we wsi
Dąb szypułkowy
Drzewo
450
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Dąb szypułkowy
Drzewo
483
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
3 dęby szypułkowe
Drzewo
397, 325, 337
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
2 dęby szypułkowe
Drzewo
372, 340
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Dąb szypułkowy
Drzewo
377
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Dąb szypułkowy
Drzewo
436
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Dąb szypułkowy
Drzewo
356
Twardów
Dąb szypułkowy
Drzewo
Park podworski PFZ we wsi
460
146
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Dąb szypułkowy
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Lipa drobnolistna
Drzewo
Platan klonolistny
Drzewo
3 wiązy szypułkowe
Drzewo
Wiąz szypułkowy
Dąb szypułkowy
Drzewo
Drzewo
Jesion wyniosły
Drzewo
Klon pospolity
Drzewo
Klon pospolity
Drzewo
Klon pospolity
Drzewo
Wiąz szypułkowy
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Klon pospolity
Drzewo
Klon pospolity
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Wiąz szypułkowy
Drzewo
Klon pospolity
Drzewo
Grupa 8 dębow szypułkowych
Drzewo
Klon srebrzysty (3 pniowy)
Drzewo
Jabłoń
Drzewo
Park w Wardowie
Gmina Dobrzyca
głaz narzutowy
Dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Wierzba
Drzewo
Klon polny
Drzewo
Klon polny
Drzewo
Położenie
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Twardów
Park podworski PFZ we wsi
Twardów
Miejscowość Twardow
Miejscowość Kotlin
Park podworski PFZ
Miejscowość Wyszki
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Park podworski PFZ
Miejscowość Magnuszewice
Wieś Wola Książęca z
granicą pól z wsią Twardów
Park
Skała
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Rudna
Karmin
Karmin
Karmin
Karmin
Karmin
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
147
Obwód [cm]
390
521
364
296
354
238, 302, 243
258
436
300cm
251
254
259
353
366
219
260
362
287
260
320-460
150-297
181
-
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Klon polny
Drzewo
Lipa drobnolistna
Drzewo
Lipa drobnolistna
Drzewo
Platan klonolistny
Drzewo
Dąb szypułkowy
Drzewo
Kasztanowiec pospolity
Drzewo
Kasztanowiec pospolity
Drzewo
Wiąz szypułkowy
Drzewo
Dąb błotny
Drzewo
Grupa 9 lip
Drzewo
Kasztanowiec pospolity
Drzewo
Gmina Jarocin
3 Dęby
Drzewo
2 głazy narzutowe
Skała
Lipa drobnolistna
Drzewo
Dąb szypułkowy
Sosna pospolita
4 dęby szypułkowe
4 dęby szypułkowe
6 świerkow pospolitych
Dąb szypułkowy
2 dęby szypułkowe
Sosna smołowa
6 świerkow pospolitych
5 sosen wejmutek
Platan klonolistny
Platan klonolistny
Platan klonolistny
Platan klonolistny
Aleja dębowa
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Drzewo
Jesion wyniosły
Drzewo
Platan klonolistny
Drzewo
Jesion Wyniosły
Drzewo
Jesion wyniosły
Drzewo
Klon zwyczajny
Drzewo
Klon polny
Drzewo
Grab pospolity
Drzewo
Miłorząb dwuklapowy
Drzewo
Położenie
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park pałacowy w
miejscowości Dobrzyca
park podworski w
miejscowości Lutynia
park podworski w
miejscowości Lutynia
park podworski w
miejscowości Lutynia
park pałacowy w
miejscowości Fabianów
park pałacowy w
miejscowości Fabianów
park pałacowy w
miejscowości Fabianów
park pałacowy w
miejscowości Fabianów
Cielcza
Jarocin, przy wejściu do
Kościoła św. Marcina
Jarocin, wschodnia część
placu Kościoła jw.
Siedlemin, park podworski
Tarce
Tarce
Tarce, przy kapliczce
Tarce, park,
Tarce
Tarce, park
Tarce, park,
Tarce, park
Tarce, park
Tarce, park
Tarce, park
Tarce, park
Tarce, park
Tarce, Wysogotówek
Witaszyce, przy Ośrodku
Zdrowia
Witaszyce, park – strona
frontowa pałacu
Witaszyce – park – przy byłej
oranzerii
Witaszyce, park, strona płn.
– zach
Witaszyce, park
Witaszyce, park, za byłą
oranŜerią
Witaszyce, park
Witaszyce, park od strony
wschodniej
Obwód [cm]
-
Gmina Jaraczewo
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
148
Nazwa pomnika/gatunek
Kategoria pomnika
Położenie
Obwód [cm]
przyrody.
Gmina Nowe Miasto nad Wartą
Grupa drzew ( 5 szt.) -Dęby
Drzewo
Skoraczew
szypułkowe
Grupa drzew ( 4 szt.) – platan
Drzewo
Skoroczew
klonolistny
Dąb szypułkowy
Drzewo
Kruczyn
630
Sosna pospolita
Drzewo
Szypułowo
320
Aleja pomnikowa – Kasztanowiec
Drzewo
Aleksandrów - Klęka
pospolity
Dąb szypułkowy
Drzewo
Nowe Miasto
520
Dąb szypułkowy
Drzewo
Papiernia
455
3 szt .Dęby szypułkowe
Drzewo
Papiernia
330, 390, 300
Grupa drzew ( 14 szt.) Dęby
Drzewo
Papiernia
szypułkowe
Dąb szypułkowy
Drzewo
Papiernia
300
Grupa drzew ( 8 szt.) Dęby
Drzewo
Papiernia
szypułkowe
Grupa drzew ( 2 szt.) Klon polny
Drzewo
Papiernia
Sosna zwyczajna
Drzewo
Klęka
150
Sosna zwyczajna
Drzewo
Klęka
190
Sosna zwyczajna
Drzewo
Klęka
190
Sosna zwyczajna
Drzewo
Klęka
215
Sosna zwyczajna
Drzewo
Nowe Miasto
180
Grupa drzew ( 8 szt. ) Dęby
Drzewo
Klęka
szypułkowe
Sosna zwyczajna
Drzewo
Nowe Miasto
264
Gmina Książ Wielkopolski
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują pomniki
przyrody.
OBSZARY CENNE PRZYRODNICZO
gminy Miłosław, Kołaczkowo
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Grodziec
Na terenie gminy Grodziec nie brak obszarów o lokalnych wartościach środowiska, wymienić tu należy:
Główny i najcenniejszy z punktu widzenia przyrodniczego, biotop obszaru gminy Grodziec w postaci są dość
licznych torfowisk przejściowych, położonych w obrębie Bagna Kozak obejmującego m.in. część doliny
głównego cieku gminy – rz. Czarnej Strugi i jej dopływu Strugi Bawół. Użytkowanie rolnicze tych obszarów
ogranicza się głównie do gospodarki łąkowo-pastwiskowej charakteryzującej się niską intensywnością
produkcji.
Występujące na terenie całej gminy sztucznie zalesione wydmy śródlądowe, najwyraźniej wyodrębnione
w zachodniej i południowej części gminy.
Doliny Czarnej Strugi oraz Czarnej Strugi Bawół z kompleksami leśnymi w południowej części gminy.
Rozszerzony fragment doliny Czarnej Strugi we wschodniej części gminy zagospodarowany przez podmokłe
łąki pełniące funkcję retencyjną.
Stanowiska roślinności bagiennej zlokalizowane w lasach. Występuje tutaj bagno zwyczajne podlegające
ochronie gatunkowej oraz liczne stanowiska rosiczki, która też jest rośliną chronioną.
149
gminy Chocz, Czermin, Krzykosy, Zaniemyśl, Środa Wielkopolska
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Dominowo
Za cenne przyrodniczo obszary gminy Dominowo można uznać ogół szaty roślinnej reprezentowanej
zadrzewienia śródpolne, przydrożne, roślinność wodną, zieleń parkową, cmentarną, sady i ogrody
przydomowe, które spełniają zarówno funkcję krajobrazową i ochronną. Wpływają na kształtowanie lokalnego
klimatu obszarów, na których występują, podnoszą walory estetyczno – krajobrazowe, spełniają rolę wiatroi glebochronną. Dodatkowo zadrzewienia przydrożne, śródpolne, przywodne pełnią rolę migracyjnych korytarzy
środowiskowych. Zbiorowiska roślinności wodnej, najbogatsze florystycznie i najbardziej zróżnicowane,
towarzyszą brzegom rzeki Moskawy i jej dopływów. Roślinność spełnia tu rolę regulatora stosunków wodnych.
Odrębną grupę zieleni wysokiej stanowią parki dworskie o dużych walorach estetyczno – krajobrazowych. Na
terenie gminy jest ich 11, z czego 10 parków posiada sporządzoną dokumentację ewidencyjną, a 5 wpis do
rejestru zabytków.
gminy Kostrzyn, Nekla, Czerniejewo, Września, Niechanowo
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Witkowo
Na obszarze gminy Witkowo w miejscowościach: Kołaczkowo, Jaworowo, Odrowąż , Skorzęcin, Czajki,
Królewiec, Mielżyn znajdują się zabytkowe parki podworskie.
Parki te wpisane są do rejestru zabytków i podlegają ochronie prawnej na mocy przepisów o ochronie dóbr
kultury. Parki poza znaczeniem historycznym pełnią też ważną funkcję ekologiczną wzbogacając i urozmaicając
środowisko przyrodnicze, są często jedynymi enklawami zielem na bezleśnych obszarach wysoczyzny
morenowej. Ponadto ochronie przed degradacją podlegają ciągi szpalerowe drzew wzdłuż dróg głównie ze
względu na funkcję krajobrazową i wiatrochronną.
Zieleń urządzona w mieście. Zieleń urządzona pełni w ośrodkach miejskich bardzo ważną rolę, jako integralny
element współczesnych miast i osiedli. Zieleń miejska pełni wiele funkcji; najważniejsze to funkcje sanitarnohigieniczne, biologiczne, dekoracyjne, dydaktyczno-wychowawcze oraz gospodarcze.
Na terenie gminy Witkowo występują następujące rodzaje terenów zieleni:
ogrody działkowe - powierzchnia ok. 24 ha
parki – powierzchnia 2,1 ha (ul. Poznańska, Wrzesińska, Kościuszki, Płk. Hynka)
zieleń przyuliczna - powierzchnia ok. 1 ha
zieleń osiedlowa – powierzchnia 1,5 ha
W ramach wymienionego podziału wyróżnić można dodatkowo: tereny zieleni obiektów sportowych (stadion
miejski), cmentarze, ogródki przydomowe, tereny zieleni wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego,
ogrodnictwa, tereny zieleni o ograniczonej dostępności ogrody szkół, przedsiębiorstw, sakralne).
Tereny zieleni w Witkowie, jak w każdym mieście, są elementem zagospodarowania o szczególnej roli i funkcji.
Tereny zielone są też bardzo ważne w zakresie: kształtu architektonicznego miasta, panoram widokowych,
walorów krajobrazowo-estetycznych wewnątrz miasta, topoklimatu, bioklimatu i warunków higienicznych
miasta.
150
gmina Strzałkowo
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Słupca
Do cennych obiektów przyrodniczych na terenie gminy Słupca można zaliczyć dziewiętnastowieczne parki
podworskie, usytuowane w następujących miejscowościach:
Cienin Kościelny - park krajobrazowy z przełomu XIX i XX w., w praktyce jego ślady w postaci dwóch stawów
i kilku drzew,
Cienin Zaborny - park krajobrazowy z połowy XIX w., ze stawami i dosyć okazałym, choć przerzedzonym
drzewostanem, wyraźnie zaniedbany,
Kąty - pozostałości parku krajobrazowego z II połowy XIX w., w rzeczywistości pusty plac z pozostawionym
poza jego betonowym ogrodzeniem wąskim pasem zieleni od strony drogi dojazdowej do Słupcy i okazałym
dębem przez ruiną budynku dworskiego,
Kochowo - pozostałości parku krajobrazowego, częściowo schowane za betonowym ogrodzeniem, mocno
zniszczone i zapuszczone,
Koszuty-Parcele - park krajobrazowy z II połowy XIX w., z okazałym jesiosnem na podjeździe do dworu,
chyba jedyny w miarę zadbany na obszarze gminy;
Młodojewo-Parcele - park z kilkoma pomnikowymi dębami i lipą niestety również zaniedbany, zapuszczony,
Rozalin - park krajobrazowy z II połowy XIX w. a właściwie jego mocno zapuszczone resztki,
Wola Koszucka - park krajobrazowy z II połowy XIX w., w rzeczywistości fragmenty zadrzewień
poprzedzielane polami uprawnymi,
Żelazków - park krajobrazowy z II połowy XIX w. także w opłakanym stanie oraz zadrzewione cmentarze:
czynne - w Kowalewie-Opactwo i Cieninie Kościelnym oraz nieczynne - w Kochowie i Korwinie.
gmina Powidz
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Ostrowite
Na terenie gminy Ostrowite istnieją obszary cenne pod względem przyrodniczym, które powinny zostać uznane
za użytki ekologiczne:
Rynna łącząca Jez. Powidzkie i Jez. Budzisławskie,
Kompleks łąk, bagien i olsów w rynnie Jez. Kańskiego w okolicach Skrzynki,
Kompleks łąk i lasów łęgowych w rynnie terenowej między Naprusewem a Tomiszewem
Ze względu na niewielką lesistość, ważną rolę w systemie ekologicznym gminy spełnia roślinność nieleśna, czyli
zadrzewienia śródpolne i przydrożne oraz zieleń parkowa i cmentarna. Zadaniem ochrony i kształtowania
zadrzewień jest wspomaganie funkcji ekologicznych w systemie przyrodniczym, poprawa agroklimatu i czystości
powietrza w strefach przydrożnych oraz wzbogacenie krajobrazu gminy (podwyższenie walorów estetycznych
krajobrazu). Najistotniejsze kompleksy zadrzewień występują na terenie Powidzkiego Parku Krajobrazowego
oraz wzdłuż większości dróg. Przeważającymi gatunkami drzew są: grusza, topola, wierzba, kasztanowiec, jesion
oraz olsza czarna.
Najciekawsze parki w gminie pod względem krajobrazowym, poznawczym i estetycznym:
Giewartów – cały dorodny drzewostan parku dworskiego z licznymi okazałymi dębami szypułkowymi
o obwodach 390-290 cm, kilkoma gatunkami klonu, lipami drobnolistnymi (obwody ponad 200 cm),
wiązami szypułkowymi i olszami czarnymi o ponad dwumetrowych obwodach w pierśnicach, w tym dąb
151
szypułkowy, pomnik przyrody zarejestrowany pod nr 71, zwany “Sokół”, największe drzewo w Parku, 702
cm. Uwagę zwrócić winna również położona za parkiem grupa buków pospolitych.
Kosewo – park i okolice, brzoza brodawkowata, 200 cm, liczne dęby szypułkowe, z których dwa,
o obwodach 597 cm i 548 cm, oznaczone są, jako pomniki przyrody, jesion wyniosły, 325 cm, grusza
pospolita, 166 cm. Park w Kosewie jest miejscem najliczniejszego występowania klonów polnych, z których
kilka osiąga obwód ponad 2 m (najokazalszy – 283 cm).
Naprusewo – w obrębie parku aleja starych grabów oraz inne okazałe drzewa: dęby szypułkowe,
(343-262 cm). Interesujący jest okaz buka zwyczajnego, formy purpurowej, szczepiony, gdyż doskonale
widać niezgodność pomiędzy tempem przyrostu na grubość podkładki (obwód 334 cm) i zaszczepionego na
niej zrazu (239 cm).
gmina Kleczew
Na terenie gminy Kleczew, Formą prawną w postaci rezerwatu przyrody proponuje się objąć np. Jez.
Budzisławskiego i inne jeziora rynnowe, występujące poza granicami gminy oraz towarzyszące im lokalne
obniżenia terenowe, obszary podmokłe (torfowiska, łęgi, olsy). Na opisywanych powyżej terenach występuje
ogromna różnorodność biologiczna (rzadko występujące gatunki flory i fauny).
gminy Kazimierz Biskupi, Golina
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Konin
Istotne znaczenie zwłaszcza dla terenów zurbanizowanych gminy Konin ma zieleń urządzona. Zieleń urządzona
to przede wszystkim obiekty przyrodnicze o formach naturalnych, półnaturalnych i przetworzonych oraz
rozmaite założenia ogrodowe istniejące samoistnie lub towarzyszące budowlom. Tereny zieleni urządzonej
pełnią funkcje rekreacyjne, ekologiczne i zdrowotne – wpływają na złagodzenie lub eliminację uciążliwości życia
w miastach, kształtowanie układów urbanistycznych, wprowadzają ład przestrzenny oraz nadają specyficzny
i indywidualny charakter miastu.
Parki zajmują powierzchnię 20,4 ha. Zieleńce utrzymywane przez miasto zajmują powierzchnię 67,1 ha
i rozmieszczone są nierównomiernie. Zauważalny jest wzrost powierzchni zieleni ulicznej, która w 2008 r.
zajmowała 242 ha. W Nowym Koninie na Osiedlach I-IV przeważają nasadzone gęsto 40-60 letnie drzewa;
topola czarna (Populus nigra), topola włoska (Populus nigra „Italica”), topola wielkolistna (Populus lasiocarpa)
i topola chińska (Populus simonii „Fastigiata”). Zieleń wysoka pod względem gatunkowym jest różnorodna:
dodatkowym elementem wzbogacającym estetykę było wprowadzenie drzew o czerwonym ulistnieniu.
Drzewostan wewnątrzosiedlowy wzbogacają żywopłoty i krzewy różnych gatunków. Liczne są nasadzenia
przyuliczne, złożone z dość starych drzew różnych gatunków, wśród których na uwagę zasługują klony (w tym
srebrzyste, jawory i zwyczajne), oraz lipy.
Zieleń na Osiedlu Zatorze jest znacznie uboższa – przeważają drzewa 15-20 letnie. Dzięki dotacjom z Gminnego
Funduszu Ochrony Środowiska, dokonano dużo nasadzeń drzew i krzewów na dotąd pustych skwerach. Zieleń
osiedlowa ogólnie jest w dobrym stanie. Na konińskich osiedlach w ostatnich latach topole są sukcesywnie
wymieniane na inne gatunki. Zadanie należy realizować w latach kolejnych.
W Starym Koninie trzon drzewostanu dojrzałego na terenie zurbanizowanym stanowią: lipa drobnolistna, lipa
szerokolistna, klon pospolity, klon jawor, robinia akacjowa, jarząb pospolity; pojedynczo występują: jesion,
wierzba, brzoza brodawkowata i topola czarna. Na terenie parku im. Chopina główny skład gatunkowy tworzą:
dąb szypułkowy, sosna pospolita, klon pospolity, klon jesionolistny, robinia akacjowa, wierzba, kasztanowiec,
jesion; występują również i inne gatunki. Podszyt składa się z krzewów śnieguliczki białej, jaśminowca, tawuły
i siewek drzew. Niewątpliwą atrakcją parku są rozłożyste, stare dęby szypułkowe, z których dwa wpisano do
152
rejestru pomników przyrody. Stan zazielenienia Starówki jest bardzo ubogi. Wzdłuż większości ulic brak jest
nasadzeń pasa izolacyjnego, który zmniejszałby poziom hałasu i zapylenia w mieście.
Na terenie Konina jest sześć parków:
Park własności Pfeifer & Langen Polska S.A. w Poznaniu - Cukrownia „Gosławice” w Koninie,
Park w Malińcu administrowany przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji,
4 parki stanowiące własność Gminy Konin:
- Park im. F. Chopina,
- Park przy ulicy Przemysłowej przy krytej pływalni,
- Park 700-lecia w Morzysławiu,
- Park w Laskówcu.
Ponadto na terenie Konina poza w/w terenami zieleni miejskiej jest 9 pracowniczych ogródków działkowych
o łącznej powierzchni 135,26 ha, 6 cmentarzy (24,5 ha), terenami zieleni o sumarycznej powierzchni ok. 81,7 ha
administrują konińskie spółdzielnie mieszkaniowe. Urząd Miejski administruje łącznie ok.136 ha terenów
zielonych (parki, zieleńce, skwery).
W północnej, przemysłowej części miasta istotnym elementem krajobrazu są jeziora stanowiące ważną część
obiegu chłodzenia wody elektrowni „Konin" i „Pątnów". Specyficzne zmiany w środowisku jezior, wywołane
m.in. zanieczyszczeniami termicznymi, spowodowały wytworzenie się w ich obrębie unikatowego w skali
ogólnoświatowej układu ekologicznego. Układ ten okazał się być bardzo atrakcyjny dla wielu grup wodnych
roślin i zwierząt, m.in. dla ptaków wodnych i błotnych, jako miejsce odpoczynku w trakcie migracji oraz
zimowisko (jedno z najważniejszych w śródlądowej części Polski), skupiające corocznie kilkanaście tysięcy
osobników spośród ponad 50 gatunków. W wodach jezior konińskich stwierdzono także obecność dotychczas
u nas niewystępujących ciepłolubnych gatunków.
gminy Rzgów, Stare Miasto
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Rychwał
Obszary cenne przyrodniczo na terenie gminy to śródleśne bagna, oczka wodne, naturalne i półnaturalne łąki,
torfowiska, źródliska, polany leśne, wrzosowiska, wydmy, starorzecza, fragmenty marginalnych siedlisk leśnych
oraz fragmenty dobrze wykształconych siedlisk leśnych z bogatą florą i fauną. Są to w większości pozostałości
i fragmenty naturalnych ekosystemów szczególnie cenne dla silnie przekształconego tutejszego środowiska.
Często są jednocześnie miejscem występowania roślin i zwierząt chronionych i rzadkich. Na szczególną ochronę
zasługują ekosystemy wodne i tereny wilgotne, które na tym terenie giną w szybkim tempie. Bardzo ważne jest
również zachowanie wydm w ich naturalnym kształcie.
gminy Tuliszków, Mycielin, Stawiszyn, Żelazków, Blizanów, Gołuchów, Pleszew, Kotlin, Dobrzyca
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
gmina Jarocin
W granicach Śerkowsko-Czeszowskiego Parku Krajobrazowego, położonego kilka kilometrów na północ od
gminy Jarocin wyróżnia się specyficzny obszar o urozmaiconym krajobrazie, różnorodnym ekosystemie,
z istniejącymi i projektowanymi rezerwatami przyrody i użytkami ekologicznymi oraz zabytkami architektury
i kulturowym krajobrazie rolniczym wzorcowo ukształtowanym, nazywanym od dawna „Szwajcarią śerkowską”.
Na terenie gminy Jarocin występuje niewielka część tego obszaru. Kwalifikuje się go do uznania za zespół
153
przyrodniczo-krajobrazowy. Taką kategorię ochronną wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych
fragmentow krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych.
gminy Jaraczewo, Nowe Miasto nad Wartą, Książ Wielkopolski
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują lub ze
względu na brak szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych nie zostały stwierdzone inne obszary cenne
przyrodniczo, niż wymienione wcześniej.
STANOWISKA ROZRODU I STAŁEGO PRZEBYWANIA ZWIERZĄT GATUNKÓW CHRONIONYCH
gmina Miłosław
Na terenie gminy Miłosław, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny, Bielik.
gmina Kołaczkowo
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
gmina Grodziec
Na terenie gminy Grodziec, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny, Bóbr europejski.
gmina Chocz, Czermin
Na terenie gminy Grodziec, Czermin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego,
występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych: Bóbr
europejski.
gmina Krzykosy
Na terenie gminy Krzykosy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny, Kania ruda.
gmina Zaniemyśl
Na terenie gminy Krzykosy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny.
gmina Środa Wielkopolska
Na terenie gminy Środa Wielkopolska, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego,
występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych: Bocian
czarny, Bielik.
gmina Dominowo
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
gmina Kostrzyn
Na terenie gminy Kostrzyn, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
154
Bocian czarny, Kania ruda.
gmina Nekla
Na terenie gminy Nekla, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Kania czarna
gmina Czerniejewo
Na terenie gminy Czerniejewo, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny.
gmina Września, Niechanowo, Witkowo
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
gmina Strzałkowo
Na terenie gminy Strzałkowo, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych:
Bocian czarny.
gmina Słupca, Powidz, Ostrowite, Kleczew, Kazimierz Biskupi, Golina, Konin, Rzgów
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
gmina Stare Miasto, Rychwał
Na terenie gminy Stare Miasto, Rychwał który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego,
występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych: Bocian
czarny.
gmina Tuliszków
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
gmina Mycielin, Stawiszyn
Na terenie gminy Mycielin, Stawiszyn który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego,
występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych: Bocian
czarny.
gmina Żelazków, Blizanów, Gołuchów, Pleszew, Kotlin, Dobrzyca
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
gmina Jarocin, Jaraczewo
Na terenie gminy Jarocin, Jaraczewo który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego,
występują stanowiska rozrodu i stałego przebywania następujących gatunków zwierząt chronionych: Bocian
czarny.
155
gmina Nowe Miasto nad Wartą, Książ Wielkopolski
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
stanowiska rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych.
KORYTARZE EKOLOGICZNE, SIEĆ ECONET
gmina Miłosław
Znaczna, południowa część obszaru gminy, leżącego w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji znajdująca się
w obszarze koncesji położona jest w zasięgu korytarza ekologicznego nr 27k, biegnącego wzdłuż rzeki Warty.
gmina Kołaczkowo
Przez południowy skraj gminy Kołaczkowo, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega
niewielki obszar będący korytarzem ekologicznym 19M. Korytarz ten związany jest z dolina rzeki Warty oraz
terenami przyległymi.
gmina Grodziec
Na terenie gminy Grodziec, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Chocz, Czermin
Przez teren w/w gmin, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny nr 37k,
biegnący wzdłuż koryta rzeki Prosny.
gmina Krzykosy
Dolina Środkowej Warty – odcinek śremski, o funkcji łącznikowej między Rogalińskim Parkiem Krajobrazowym i
Żerkowsko – Czeszewskim parkiem krajobrazowym, został zaklasyfikowany, jako korytarz ekologiczny. Jest to
korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym 27 k – Śremski Warty.
gmina Zaniemyśl
Przez teren w/w gminy, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny nr
27k, biegnący wzdłuż koryta rzeki Warty.
gminy Środa Wielkopolska, Dominowo, Kostrzyn
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Nekla, Czerniejewo, Września
Przez teren w/w gmin przebiega ważny przyrodniczo, w skali międzynarodowej i krajowej obszar węzłowy o
znaczeniu krajowym (obszar 6K – obszar Pojezierza Gnieźnieńskiego). Obszar węzłowy jest to forma wyspowa
stykająca się od strony zachodniej i północnozachodniej z Dolinami Warty i Wełny uznanych za korytarze
ekologiczne o znaczeniu krajowym. Mniejsze doliny, w rejonie gminy Nekla Cybiny, Maskawy stanowią
korytarze ekologiczne rangi regionalnej i lokalnej.
gmina Niechanowo
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Witkowo, Strzałkowo
Przez teren w/w gmin, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny nr
12M.
156
gmina Słupca
Przez teren w/w gminy, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny nr
12M oraz 28k, który związany z lokalizacją koryta rzeki Meszny.
gmina Powidz, Ostrowite
Przez teren w/w gmin, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny o
znaczeniu międzynarodowym nr 12M.
gmina Kleczew
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Kazimierz Biskup, Golina, Konin, Rzgów, Stare Miasto
Przez teren w/w gminy, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny
o znaczeniu międzynarodowym nr 19M, którego funkcjonowanie związane jest głównie z rzeką Wartą.
gmina Rychwał, Tuliszków, Mycielin,
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Stawiszyn
Korytarz ekologiczny o znaczeniu regionalnym na terenie gminy związany jest z doliną Bawołu, a pozostałe
korytarze lokalne związane są z mniejszymi dolinkami bocznymi. Uzupełnieniem sieci ekologicznej są sięgacze
ekologiczne. System ten zapewnia powiązania dolin z obszarami węzłowymi; są to głównie lasy, występujące
w północnej i wschodniej części gminy, łączące się z cennymi przyrodniczo terenami w gminach sąsiednich.
gmina Żelazków
Na terenie w/w gminy, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Blizanów, Gołuchów, Pleszew
Przez teren w/w gmin, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny
o znaczeniu międzynarodowym nr 37k, którego funkcjonowanie związane jest głównie z doliną rzeki Prosny.
gmina Kotlin, Dobrzyca
Przez teren w/w gminy, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny
o znaczeniu krajowym związany z doliną rzeki Lutni.
gmina Jarocin, Jaraczewo
Na terenie w/w gmin, który znajduje się w strefie 20 km od granic obszaru koncesyjnego, nie występują
korytarze ekologiczne oraz sieć econet.
gmina Nowe Miasto nad Wartą, Książ Wielkopolski
Przez teren w/w gmin, leżący w obszarze sąsiadującym z granicą koncesji przebiega korytarz ekologiczny
o znaczeniu krajowym 27 k – Śremski Warty.
157
11. Wybrane zagadnienia dotyczące uwarunkowań określonych w art. 63 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowiska (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1235 z późn. zm.)
11.1. Użytkowanie gruntów w poszczególnych gminach, w obrębie których położony jest obszar koncesji PYZDRY
Tabela nr 13 Użytkowanie gruntów w gminach, w obrębie obszaru koncesji 18/99/p Pyzdry
Ogólna powierzchnia
gminy
/2009r./
Użytki rolne
Pozostałe grunty
i nieużytki
[ha]
[%]
Jarocin
20023
100
12390
61,88
11246
104
916
124
5049
25,22
2584
12,91
Żerków
17013
100
13159
77,35
11754
57
1000
355
2488
14,62
1366
8,03
Blizanów
15787
100
10620
67,27
9620
44
672
286
3933
24,91
1229
7,78
Grodziec
11782
100
6545
55,55
4584
16
517
4,39
4720
40,06
Rzgów
10466
100
5478
52,34
4281
102
669
353
3,37
4635
44,29
Lądek
9858
100
8627
87,51
6168
53
1853
280
2,84
951
9,65
Słupca
14481
100
11477
79,26
10381
71
Strzałkowo
14234
100
11552
81,16
b.d.
b.d.
Zagórów
15971
100
11510
72,07
7454
94
Kołaczkowo
11592
100
9960
85,92
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
810
6,99
822
7,09
Miłosław
13212
100
7927
60,00
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
3964
30,00
1321
10,00
Pyzdry
13782
100
8733
63,37
5342
254
1527
1397
4170
30,26
879
6,39
Września
22185
100
18184,9
81,97
17268,4
b.d.
534,9
381,6
1768,6
7,97
2231,5
10,06
Chocz
7363
100
3953
53,69
3179
28
453
314
2929
39,78
481
5,53
Czermin
9811
100
7746
78,95
6939
21
584
202
1098
11,19
967
9,86
10843
100
5274
48,64
4494
15
217
548
4927
45,44
642
5,92
12008
100
8476
70,59
7641
44
511
280
2453
20,43
1079
8,99
Gizałki
Nowe Miasto nad
Wartą
ogółem
udział
[%]
Lasy i grunty leśne
użytki rolne
ogółem
[ha]
Gmina
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[%]
[ha]
[%]
158
1539
1025
b.d.
b.d.
3962
b.d.
b.d
3004
20,74
1428
10,03
1254
8,81
3353
20,99
1108
6,94
11.2. Gęstość zaludnienia
Tabela nr 14 Gęstość zaludnienia w poszczególnych gminach w obszarze koncesji PYZDRY
Powiat
Gmina
Powierzchnia gminy
[ha]
Ludność
Zaludnienie
na 1 km2
jarociński
Jarocin
20012
44892
224
jarociński
Żerków
17013
10552
62
kaliski
Blizanów
15752
9489
60
koniński
Grodziec
11782
5248
45
koniński
Rzgów
10466
7002
67
słupecki
Lądek
9858
5706
58
słupecki
Słupca
14481
9110
63
słupecki
Strzałkowo
14234
9371
66
słupecki
Zagórów
15971
9079
57
wrzesiński
Kołaczowo
11592
6090
53
wrzesiński
Miłosław
13212
10298
78
wrzesiński
Pyzdry
13782
7173
52
wrzesiński
Września
22185
44601
201
pleszewski
Chocz
7363
7363
64
pleszewski
Czermin
9811
4839
49
pleszewski
Gizałki
10843
4663
43
średzki
Nowe Miasto nad
Wartą
12008
9081
76
/źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca 2010r. - strona internetowa: http://www.stat.gov.pl/
11.3. Obszary leśne w poszczególnych gminach zlokalizowanych w obszarze koncesji Pyzdry
/załącznik nr 11/ Lokalizacja obszaru koncesyjnego względem obszarów leśnych
gmina Jarocin
Lasy gminy Jarocin należą do nadleśnictwa Jarocin, które podlega administracyjnie Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych w Poznaniu.
Lasy charakteryzują się dość dużym zróżnicowaniem siedlisk borowo-lasowych z urozmaiconym drzewostanem,
największe powierzchnie zajmuje bor świeży, w drzewostanie, którego przeważa sosna i dąb. Duże kompleksy
leśne stanowią atrakcyjne zaplecze przyrodnicze dla rozwoju wypoczynku i turystyki. Największe powierzchnie
lasów występują w północnowschodniej części gminy pomiędzy wsiami Wilkowyja, Kadziak, Tarce i Bachorzew,
we wschodniej części gminy, wzdłuż doliny Lutyni oraz w zachodniej części gminy, pomiędzy miastem Jarocin
a wsiami: Roszków i Cząszczew. Szatę roślinną miasta Jarocina tworzą głownie lasy, które otaczają miasto z kilku
stron. Na terenie samego miasta jest ich natomiast niewiele. Obecnie w wyniku przemian środowiska
wywołanych gospodarczą działalnością człowieka w okolicach Jarocina na siedliskach boru świeżego, boru
mieszanego świeżego oraz lasu świeżego znajdują się drzewostany dębowe, sosnowo -modrzewiowe,
brzozowo-robiniowe, topolowoosikowe, świerkowe i olchowe. Lasy te, wiekowo dojrzałe, zdominowane są
drzewostanem przedrębnym z dobrze rozwiniętym podszytem i runem leśnym.
Drzewostan III i starszych klas (powyżej 60 lat) ma dobrze rozwinięte runo i umiarkowany podszyt. Lasy
zagrożone są pożarami oraz lokalnie zanieczyszczeniami przemysłowymi (głownie nadmierne stężenia
dwutlenku siarki). Dodatkową przyczyną złego stanu lasów jest to, że wiele drzewostanów powstało na
159
gruntach porolnych, które atakowane przez hubę korzeniową, lub na gruntach podtapianych, a także gradacje
owadów i grzybów pasożytniczych.
Z uwagi na warunki klimatyczne, glebowe i związany z nimi skład gatunkowy drzewostanów, lasy regionu są
zagrożone szkodami powodowanymi przez czynniki natury ożywionej (biotyczne), nieożywionej (abiotyczne)
oraz spowodowanymi przez człowieka (antropogeniczne). Ekosystemy leśne są silnie przekształcone,
a drzewostany leśne w dużym stopniu nie wykorzystują możliwości siedlisk, około 90 % lasów stanowią
sztuczne drzewostany. Powyższa sytuacja wynika z braku rozpoznania glebowo-siedliskowego. Tereny leśne
obszarów miejskich cechuje zły stan zachowania (spowodowany głownie częstą penetracją przez ludność) oraz
małe zróżnicowanie gatunkowe (głownie sosna). Często czynnikiem limitującym obecność znaczniejszych
walorów przyrodniczych i krajobrazowych jest zwarta zabudowa mieszkaniowa.
Duże znaczenie będzie miała kontynuacja prac prowadzonych przez nadleśnictwa zmierzających do
ograniczenia do minimum chorób i szkód w drzewostanach oraz do poprawy stanu zdrowotnego i sanitarnego
lasów. Kontynuacja realizowanych prac hodowlano-ochronnych w celu poprawy bioróżnorodności prowadzić
będzie m.in. do zwiększania nasadzeń rożnych gatunków liściastych, bardziej odpornych na zanieczyszczenia
powietrza. Nadleśnictwa prowadzą prace ciągłe zmierzające do rozpoznania zasobów różnorodności
biologicznej w lasach. Na terenach o szczególnych walorach przyrodniczych podejmowane działania zmierzają
głownie do zbliżenia składu gatunkowego drzewostanów do ekosystemów naturalnych oraz do pełnego
wykorzystania możliwości siedliskowych. Preferowane są biologiczne i mechaniczne metody ochrony lasu
realizowane poprzez: zakładanie remiz, wywieszanie budek lęgowych, ochronę mrowisk, wykładanie pułapek
na owady, korowanie. Podejmowane są rożne przedsięwzięcia profilaktyczne, a w razie potrzeby zabiegi
ratownicze drewna zasiedlonego przez owady. Ograniczać będzie się stosowanie środków chemicznych,
głownie insektycydów, na korzyść biopreparatów, działających bardziej selektywnie.
gmina Żerków
Lasy na terenie gminy administrowane są przez Nadleśnictwo Jarocin. Udział gatunków panujących: sosna –
66,2 %, db i buk –16,5 %, brzoza – 6,4 %, olsza – 6,1 %, jesion – 2,6, %, świerk i daglezja – 1 %, grab – 0,5 %,
modrzew – 0,3 %, topola – 0,3 %, lipa – 0,1 %.
Struktura wiekowa: I klasa wieku -13,6 %, II klasa wieku – 20,4 %, III klasa wieku – 24,3 %, IV i starsze klasy
wieku - 41,7 %.
Typy siedliskowe (% powierzchni): siedliska borowe - 44,4 %, siedliska lasowe -46,9 %, olsy – 2, 6 %, lasy łęgowe
– 6,1 %.
Na terenie nadleśnictwa występuje około 680 gatunków roślin naczyniowych w tym około 45 gatunków drzew
oraz 6 gatunków porostów i 15 gatunków mchów. Wiele gatunków jest objętych ochroną ścisłą oraz
umieszczonych na Czerwonej Liście zagrożonych i ginących roślin wielkopolski. Szczególnie malowniczy
krajobraz występuje w gminie Żerków (tzw. „Szwajcaria Żerkowska”). W środkowej części gminy znajduj się
Wzgórza Żerkowskie pokryte lasem, niespotykane jak na warunki niżowe wzniesienia rozciągające się
w trójkącie Żerkow-Bieździadow-Raszewy. Najwyższa i charakteryzująca się najbardziej urozmaiconą rzeźbą jest
część północna z kulminacją Łysej Góry 161 m n.p.m., która opada bardzo gwałtownie ku Pradolinie WarciaskoObrzaskiej tworząc strome spadki – różnica wysokości sięga 90 m. Wzgórza te stanowią morenę czołową
lądolodu skandynawskiego. Południowa część gminy należy do Wysoczyzny Kaliskiej. Teren ten o dość
monotonnym i płaskim krajobrazie wznosi się ku południowi do 114 m n.p.m. na południe od Lubini Małej,
teren o dobrych glebach wykorzystywanych rolniczo i stosunkowo małej powierzchni lasów. Uznając piękno
form krajobrazu i walory przyrodnicze w 1974 r. utworzono Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy
o powierzchni 15 640 ha z tego 8 680 ha w północnozachodniej i środkowej czci gminy Żerków, co stanowi
50,9% jej powierzchni. Do parku należy blisko 74% lasów gminy oraz 54% użytków zielonych.
gmina Blizanów
Największe zespoły roślinności na terenie gminy tworzą lasy znajdujące się w północnej części. Stanowią one
fragment dużego kompleksu leśnego obejmującego gminy Stawiszyn i Gizałki w pow.kaliskim, gminy Zagórów
160
i Pyzdry w pow. słupeckim oraz gminę Grodziec w pow. konińskim. Część tych lasów wchodzi w skład
Pyzderskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (gm.Zagórów, Pyzdry, Grodziec).
Powierzchnia lasów na terenie gminy Blizanów równa jest 3933 ha, co daje gminie lesistość rzędu 24,9 ha
a więc mniejszą od średniej wojewódzkiej wynoszącej 25,2 % (średnia krajowa – 28,4 %).
Głównym typem siedliskowym zajmującym około 90 % powierzchni zalesionej jest bór świeży z panującym
drzewostanem sosnowym, słabo rozwiniętym, zwarcie przerywane i umiarkowane.
Większość drzewostanu znajduje się w grupie wieku 40 – 80 lat i starszym, ze średnio urozmaiconym
podszyciem, w którym pojawiają się pojedyncze jałowce, brzozy, krzewiaste formy świerka.
Runo jest stosunkowo dobrze rozwinięte.
Lasy te posiadają walory zdrowotne i estetyczne. Lasy występujące na wydmach pod względem siedliskowym
są zbliżone do boru suchego. W związku z małą odpornością runa i gleb maksymalna dopuszczalna chłonność
naturalna waha się w zależności od typu boru, wieku drzewostanu i pokrycia runa od 4 do 8 osób na 1 ha
w ciągu dnia w sezonie letnim. Małe kompleksy leśne występują też w zachodniej części gminy w sąsiedztwie
doliny Prosny. Ich główną zaletą jest atrakcyjne położenie na granicy dwóch struktur morfologicznych, co ma
wpływ na podniesienie walorów krajobrazu w tej części gminy.
Na terenie gminy występują lasy ochronne, tworzą je niewielkie obszary leśne o łącznej powierzchni 5,2 ha.
(2002 r.) Do lasów glebochronnych zaliczamy – część kompleksu na terenie wsi Jarantów i Wyganki. Lasy we wsi
Warszówka, to lasy ochronne wokół miasta Kalisza, znajdujące się w I strefie uszkodzeń przemysłu. Dolina
Prosny to ekosystemy łąkowe oraz polne, tworzące korytarz ekologiczny łączący tę dolinę z Obszarem
Chronionego Krajobrazu rzeki Ciemnej (lewy dopływ Prosny), który utworzono w gminie Gołuchów. W planie
zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, zatwierdzonym w roku 2001, wśród
obszarów przewidzianych do objęcia ochroną prawną w formie obszaru chronionego krajobrazu znalazła się
cała dolina rzeki Prosny (Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Prosny).
Zieleń tworzy też 7 parków dworskich – w Brudzewie, Łaszkowie, Piotrowie, Warszówce, Żegocinie., Jarantowie,
Jastrzębnikach.
gmina Grodziec
Gmina Grodziec ze względu na największą lesistość wśród gmin powiatu konińskiego posiada bardzo duże
bogactwo szaty roślinnej jak i różnorodność gatunków świata zwierzęcego. Znaczna część lasów powstała
w wyniku zalesiania gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa. Ma to wpływ na strukturę wiekową – przeważają
drzewostany młodsze (do 40 lat), które zajmują ok. 50% ogółu lasów.
Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, która stanowi 95% wszystkich drzewostanów. Dalsze
miejsca zajmują olsza, dąb, brzoza i świerk. Największe walory przyrodniczo krajobrazowe stanowią lasy
położone w zachodniej części gminy będące częścią „Pyzderskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego” Pozostały
obszar nie jest chroniony pod względem przyrodniczym.
gmina Rzgów
Zgodnie z klasyfikacją geobotaniczną wg Szafera obszar Gminy Rzgów obejmuje Pastwo Holarktykę
(z roślinnością środkowoeuropejską, europejską i cyrkumborealną) z okręgiem Łódzko-Piotrkowskim.
Najbardziej naturalną formacją roślinną są tutaj lasy, które zajmują około 5,5 % powierzchni Gminy. Główne
gatunki lasotwórcze województwa łódzkiego stanowi sosna zwyczajna (80% drzewostanu), sztucznie
wprowadzona na te tereny oraz modrzew, brzoza, świerk, jodła i buk. Występują one w zbiorowiskach m.in.
typu bór świeży (ok. 70% powierzchni) i ols (2%), który pełni funkcje wodochronne (w dolinie Neru).
Największy kompleks lasów pozostający w zarządzie Lasów Państwowych to niewielkie uroczysko bez nazwy
znajdujące się we wsi Romanów o powierzchni 16,03 ha na siedlisku boru świeżego (należy do Nadleśnictwa
Kolumna, Leśnictwa Żeromin). Drzewostan stanowi sosna w wieku 15 - 60 lat (z przewag_ drzewostanów do
35 lat). Natomiast największy kompleks leśny na terenie Gminy to Las Rzgowski (134 ha), przylegający do
zespołu Lasów Tuszyńskich, który znajduje się w zarządzie wspólnoty gruntowej. W miar naturalny charakter
zachowały drzewostany siedlisk olsowych (olcha z niewielką domieszka brzóz). Pozostałe to zalesienia sztuczne
w większości sosnowe lub brzozowe z lokalnymi domieszkami dębu, dębu czerwonego i osiki.
161
gmina Lądek
Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy Gminy Słupeckiego zaliczane są do Działu Bałtyckiego,
III Wielkopolsko – Pomorskiej Krainy Przyrodniczo – Leśnej, 7 Dzielnicy Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej. Lasy
gminy Lądek należą do 2 Nadleśnictw i są to Nadleśnictwa Gniezno oraz Grodziec. Część lasów na terenie gminy
nie stanowi własności Skarbu Państwa. Nadzór nad nimi zgodnie z ustawą o lasach sprawuje Starosta.
Procentowy udział lasów do gruntów ogółem w Gminie Lądek jest niewielki i wynosi zaledwie 2,8%. Lasy
występują w oddzielonych od siebie kompleksach. Skupiska lasów znajdują się w miejscowościach: Piotrowo,
Dolany, Wola Koszucka, Lądek, Policko, Ciążeń, Ciążeń Holendry.
Pod względem typów siedliskowych przeważającą część stanowi bor suchy (Bs) i bor świeży (Bśw)
z podstawowym gatunkiem sosną. Mniejszy udział ma bor wilgotny (Bw) i bor mieszany wilgotny (BMw)., które
występują głownie na niżej położonych terenach ( w dolinie rzeki Warty). Wiek drzewostanów jest
zróżnicowany – od młodników do 20 lat – I klasa (niewielkie powierzchnie) do klasy V. Największą powierzchnię
zajmują drzewostany w klasie III, IV i V tj. w wieku 41 – 100 lat. Lasy nadleśnictwa Grodziec na terenie Gminy
Lądek mają charakter lasów ochronnych. Pod względem gospodarczym i hodowlanym drzewostany
występujące na terenie Gminy Lądek wykazują średnią przydatność techniczną i hodowlaną. Poważnym
problemem jest mała różnorodność składu gatunkowego drzewostanów – czyli występowanie dużych obszarów
monokultur iglastych mniej odpornych na działanie szkodliwych czynników biotycznych, abiotycznych
i antropogenicznych. Jednogatunkowe równiskowe drzewostany iglaste powodują ponadto zniekształcenia
i degradację siedlisk leśnych obniżając ich zdolność produkcyjną.
Część lasów na terenie gminy nie stanowi własności Skarbu Państwa. Nadzór nad nimi zgodnie z ustawą
o lasach sprawuje Starosta.
gmina Słupca
Usytuowanie gminy oraz niewielki udział powierzchni biologicznie czynnych powoduje, że jedynie jej północnozachodnia (i fragmentarycznie północno-wschodnia) część wyróżnia się w miarę atrakcyjną rzeźbą i wysokimi
walorami przyrodniczo-krajobrazowymi, chociaż trudno mówić o wielkiej różnorodności biologicznej
występujących zbiorowisk roślinnych. Tereny te są częścią Powidzkiego Parku Krajobrazowego oraz PowidzkoBieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszary te stanowią ważne ogniwa w systemie obszarów
chronionych byłego województwa konińskiego.
gmina Strzałkowo
Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy powiatu słupeckiego, a zatem i gminy Strzałkowo zaliczane
są do Działu Bałtyckiego, III Wielkopolsko – Pomorskiej Krainy Przyrodniczo – Leśnej. Lasy na terenie gminy
Strzałkowo są zarządzane w większości przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Nadleśnictwo
Gniezno. Lesistość gminy Strzałkowo jest ona znacznie niższa od średniej powiatowej. Dominującym typem
siedlisk są bory mieszane świeże i bory świeże. W występującym naturalnym drzewostanie przeważają: sosna
zwyczajna, dąb szypułkowy, brzoza i osika.
gmina Zagórów
Szata roślinna gminy jest bardzo urozmaicona. Lasy i zadrzewienia oraz tereny zakrzewione zajmują łącznie
ponad 20% powierzchni Gminy. Duże kompleksy leśne zajmują zachodnią i południową część Gminy.
Największe powierzchnie zajmują lasy sosnowe, głównie bór świeży i suchy w różnych grupach wiekowych. Są
to pozostałości Puszczy Pyzdrskiej. Podobnie jak większość kompleksów leśnych usytuowane są one na
obszarach równin terasowych, zajmując zwłaszcza powierzchnie zwydmione. Znacznie mniejsze powierzchnie
porastają siedliska boru mieszanego świeżego, zajmując obszar w zachodniej części Gminy (rejon Wrąbczyna)
w III klasie wiekowej. W licznych obniżeniach oraz na terenach położonych w sąsiedztwie cieków dominują
bory i lasy o siedliskach wilgotnych i podmokłych: bór wilgotny, bór mieszany wilgotny, ols. W drzewostanie
obok sosny występuje głównie brzoza i świerk. Duże zespoły lasów państwowych uzupełniane są przez liczne
lasy prywatne, głównie o funkcjach glebochronnych, parki podworskie, cmentarze, zadrzewienia śródpolne
i przydrożne, zieleń towarzysząca ciekom, itp., które stanowią naturalną bazę dla ukształtowania systemu
162
powiązań przyrodniczo-ekologicznych łączących użytkowane rolniczo tereny równin z obszarem chronionego
krajobrazu.
gmina Kołaczkowo
Lasy spełniają istotną rolę w odniesieniu do atmosfery i hydrosfery. Oprócz tego posiadają funkcje produkcyjne,
społeczne, a przede wszystkim rekreacyjne. Na terenie gminy lasy zajmują 810 ha, co stanowi zaledwie 7%
obszaru gminy. Są to niewielkie kompleksy gospodarcze, w których składzie gatunkowym przeważa sosna
pospolita.
gmina Miłosław
Gmina należy do bardziej zalesionych w województwie. Występują w trzech kompleksach:
na terasie zalewowej i nadzalewowej Warty, po jej południowej stronie na terasach wyższych
pradoliny po północnej stronie Warty,
wzdłuż doliny Miłosławki i na pagórkach ozowych.
Gospodarkę leśną prowadzi tu nadleśnictwo Jarocin (obręb Czeszewo). Lasy znajdujące się w dolinie Warty na
terasie zalewowej i nadzalewowej zakwalifikowane są do lasów wodochronnych. Ponadto te lasy oraz lasy
w rejonie Miłosławia i Czeszewa uznano za lasy masowego wypoczynku. Wg podziału Polski na krainy
przyrodniczo-leśn obszar gminy przynależy on do Krainy III Wielkopolsko-Pomorskiej, Dzielnicy Niziny
Wielkopolsko-Kujawskiej. Wg geobotanicznego podziału Polski zaliczony on został do Poddziału A2 - Pasa
Wielkich Dolin, Krainy Wielkopolsko-Kujawskiej, okręgu poznańsko - gnieźnieńskiego.
Lasy nadleśnictwa Czeszewo należą do najpiękniejszych i najbardziej interesujących obszarów leśnych
Wielkopolski. Rozległe kompleksy lasów liściastych porastające terasy zalewową i środkową doliny Warty
i dolnej Lutyni mają bardzo często charakter zbliżony do naturalnego. Stanowią one z tego względu cenny
obiekt dla badań geobotanicznych oraz atrakcyjny do penetracji turystycznej. Do najcenniejszych gatunków
budujących tu drzewostany w zbiorowiskach leśnych są jesion, dąb szypułkowy i lipa drobnolistna.
W lasach czeszewskich wyróżnić można 4 zasadnicze zespoły leśne
1) oles Carici elongatae - Alnetum
Płaty olesu występują w najniżej położonych miejscach terenu, najczęściej w zagłębieniach bezodpływowych.
Najładniejsze fragmenty olesu znajdują się w leśnictwie Bagatelka.
Olesy należą do zbiorowisk florystycznie bogatych (30 - 40 gatunków). Najważniejszym gatunkiem budującym
najwyższą warstwę drzew jest olsza czarna Alnus glutinosa.
Częstym składnikiem drzewostanów jest jesion wspaniały Fraxinus excetsiort rzadziej spotykany jest wiąz
szypułkowy Ulmus laevis, wiąz polny Ulmus campestris, brzoza brodawkowata Betula verrucosa oraz dąb
szypułkowy Quercus robur.
2) Łęg wierzbowo-topolowy Salici - Populetum
Łęg ten spotyka się, w widłach Warty i Lutyni (leśn. Warta) oraz w leśnictwie Stoki. Stanowi on wielowarstwowy
las liściasty, w którym piętro drzew tworzą drzewiaste gatunki wierzb: Salix albe, Salix fragilis oraz topole
Populus alba, rzadziej Populus nigra. Sporadycznie pojawia się jesion, dąb szypułkowy. Występuje w warunkach
okresowo zalewanych wodą.
3) Łęg jesionowo-wiązowy Fraxino - Ulmetum
Płaty tego lęgu występują na terenie całego nadleśnictwa, w środowisku wilgotnym, w warunkach poziomego
i pionowego ruchu wody, na terasie zalewowej i średniej w ich obniżeniach.
4) Grąd Galio (silvatici) - Carpinetum stachyetosum silvaticae
Grąd ten występuje w dolinie Warty na terasie zalewowej i środkowej. Najliczniej spotykany jest w zakolu
Warty i w pobliżu Lutym (leśn. Warta), a także w leśn. Sarnice i Spławik. Jest to grąd niski w podzespole
z czyśćcem leśnym - Galio (silvatici) - Carpinetum stachyetosum silvaticae.
163
gmina Pyzdry
Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy Gminy Pyzdry zaliczane są do Działu Bałtyckiego, Prawie
w całości leżą na obszarze III Wielkopolsko–Pomorskiej Krainy przyrodniczo–leśnej, w 7 Dzielnicy Niziny
Wielkopolsko – Kujawskiej, w mezoregionie Doliny Konińskiej. Zwarte kompleksy lasów występują w środkowowschodniej i południowej części gminy.
Lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza zgodnie z ustawą o lasach Państwowe Gospodarstwo
Leśne Lasy Państwowe. (Nie dotyczy to jednak lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa oraz lasów będących w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów). Organami
wykonawczymi w realizacji zadań związanych z zarządem nad lasami są Dyrektorzy Regionalnych Dyrekcji
Lasów Państwowych. Podstawową jednostką organizacyjną w strukturze zarządzania Lasów Państwowych jest
Nadleśnictwo, którym kieruje Nadleśniczy. Pod względem typów siedliskowych przeważającą część stanowi bór
świeży (Bśw)-60,4 % udziału, bór mieszany świeży (BMśw) 12,4 % udziału i bór mieszany wilgotny (BMw)–9,8 %
udziału.
Występują również niewielkie enklawy boru wilgotnego (Bw) i lasu mieszanego wilgotnego (LMw) mieszanego
świeżego (BMśw) oraz boru mieszanego wilgotnego (BMw). Wiek drzewostanów jest zróżnicowany – od
młodników do 20 lat – I klasa (niewielkie powierzchnie) do klasy VI – powyżej 100 lat (równie_ małe
powierzchnie). Największą powierzchnią zajmują drzewostany w klasie III, IV i V tj. w wieku 41 – 100 lat.
Przeciętny wiek drzewostanu wynosi 55 lat, a średnia zasobność 142 m 3 /ha. Pod względem gospodarczym
i hodowlanym drzewostany występujące na terenie Gminy Pyzdry wykazują średnią przydatność techniczną
i hodowlaną. Poważnym problemem jest mała różnorodność składu gatunkowego drzewostanów- 95,1 % sosny
- czyli występowanie dużych obszarów monokultur iglastych mniej odpornych na działanie szkodliwych
czynników biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych. Jednogatunkowe równiskowe drzewostany iglaste
powodują ponadto zniekształcenia i degradację siedlisk leśnych obniżając ich zdolność produkcyjną.
gmina Września
Lasy spełniają różnorodne funkcje, zapewniają stabilizację stosunków wodnych, ochronę gleb przed erozją,
kształtują klimat, tworzą warunki dla zachowania potencjału biologicznego gatunków i ekosystemów,
zachowują różnorodność i złożoność krajobrazu. Do ważnej funkcji należy zaliczyć funkcję produkcyjną
polegającą na pozyskiwaniu drewna. Pełnią również funkcje społeczne, które służą kształtowaniu warunków
zdrowotnych i rekreacyjnych dla społeczeństwa.
Na obszarach leśnych administrowanych przez Nadleśnictwo Czerniejewo, do którego przynależy gmina
Września głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita zajmująca ponad 63% powierzchni leśnej,
spośród drzew liściastych największą powierzchnię zajmuje dąb 17,9%. Przeciętna zasobność drzewostanów
wynosi 223 m3/ha, przy średnim wieku drzewostanów 53 lata, natomiast roczny przyrost wynosi 4,21 m 3
gmina Chocz
Gmina charakteryzuje się dużym zalesieniem. Na jej terenie obszarami leśnymi zarządza Nadleśnictwo Grodziec
Obręb Biała Królikowska. Największe kompleksy lasów porastają w Nowolipsku oraz w Józefowie. We władaniu
gospodarstw indywidualnych są 423 ha lasów i gruntów leśnych, to jest 14,44 % ich ogólnej powierzchni. Lasy
na terenie gminy Chocz objęte zostały ochroną, jako lasy I strefy zagrożenia przemysłowego. Transgraniczne
zanieczyszczenia związane z emisją zakładów przemysłowych wpływają na zmniejszenie odporności biologicznej
drzewostanów, zwiększają podatność na choroby łańcuchowe i występowanie szkodników wtórnych oraz
zwiększone wydzielanie posuszu. Cały areał lasów znajduje się w II strefie zagrożenia pożarowego. Wiek
drzewostanów wynosi głównie od 1 do 100 lat. Najmniejsze połacie porastają młodniki sosnowe, w wieku od
1 do 20 lat, podlegające czasowej ochronie. Natomiast największą powierzchnię zajmują lasy w przedziale od
40 do 100 lat. Zdecydowanie przeważają monokultury iglaste z sosną, jako gatunkiem dominującym. Zgodnie
z tendencją zwiększania lesistości kraju wskazane byłoby przeznaczenie pod zalesienie miejscowych gruntów
rolnych VI klasy bonitacyjnej.
164
gmina Czermin
Gmina Czermin charakteryzuje się małym zalesieniem. Ze względu na stosunkowo niewielką lesistość gminy,
roślinność nieleśna pełni ważną funkcję przyrodniczą. Szczególną rolę odgrywają zbiorowiska łąkowe, torfowe
i szuwarowe w dolinie rzeki Prosny.
Dominującym typem siedlisk jest bór świeży (Bśw), z panującym gatunkiem sosny i domieszkami brzozy oraz
dębu, a na terenach żyźniejszych świerku. Podszyt jest słabo rozwinięty i porasta go głównie jałowiec oraz
jarzębina. Ubogie florystycznie runo reprezentowane jest przez borówkę brusznicę, wrzos oraz rokiet pospolity.
Płytki poziom wód gruntowych występujący na terenach podmokłych kształtuje siedlisko boru wilgotnego (Bw)
i boru mieszanego wilgotnego (BMw). W ich obrębie występują drzewostany sosnowe i brzozowe.
Fragmentarycznie na terenach wilgotnych występuje siedlisko olsu (Ol) z olszą czarną i jesionem porastającymi
gleby torfowo – murszowe, jak również las mieszany wilgotny (LMw) z dębem, jesionem i sosną. Niewielkie
powierzchnie zajmują natomiast: bór suchy (Bs), bór mieszany świeży (BMśw) z panującymi gatunkami sosny
i brzozy oraz las świeży (Lśw) i las mieszany świeży (LMśw) z sosną i dębem w domieszce.
gmina Gizałki
Tereny leśne gminy Gizałki znajdują się w zasięgu oddziaływania Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w
Poznaniu z jednostkami terenowymi w Nadleśnictwach Grodziec i Obręb Biała Królikowska. Głównym
gatunkiem lasotwórczym drzewostanu Nadleśnictwa jest sosna – 95,1 % co pozostaje w związku z dominacją
siedlisk borowych i z niewielką ilością opadów atmosferycznych. Inne gatunki zajmują niewielkie powierzchnie:
Olsza 1,9%
Brzoza 1,3%
Dąb 1,1%
Zwarte kompleksy leśne skupione są głównie w południowej i północnej części gminy. Dominują lasy
państwowe. Duży potencjał przyrodniczy obszaru gminy Gizałki może stanowić podstawę do pełnienia funkcji
turystyczno -wypoczynkowej. Ekosystemy leśne gminy wykazują dogodne warunki do penetracji pieszej
i zbierania runa leśnego za wyjątkiem borów wilgotnych. Dotyczy to zarówno lasów państwowych jak
i prywatnych.
Zadrzewienia i zakrzaczenia występujące na terenie gminy wzdłuż dolin rzecznych, rowów melioracyjnych oraz
ciągów komunikacyjnych odgrywają dużą rolę ekologiczną. W dolinach rzecznych oraz obszarach okresowo lub
stale podmokłych koncentrują się ekosystemy łąkowe. Intensyfikacja ich użytkowania przyczynia się do
przeobrażeń skutkujących w zubożeniu lokalnej fauny i flory.
Bezleśne rolnicze tereny gminy charakteryzują się mozaikową strukturą pól. Synantropijna roślinność
porastająca miedze wzbogaca krajobraz pod względem ekologicznym i estetycznym. Zwierzostan występujący
na terenie gminy jest typowy dla Wielkopolski. Koncentracja jego zaznacza się w lasach oraz w obrębie
ekosystemów łąkowych. Zagrożenia fauny wynikają z antropogenizacji środowiska przyrodniczego.
gmina Nowe Miasto nad Wartą
Według klasyfikacji geobotanicznej ( W. Szafer ) lasy na terenie gminy należą do Działu Bałtyckiego, Poddziału
Pasa Wielkich Dolin Rzecznych. Administracyjnie lasy gminy Nowe Miasto n/Wartą podlegają nadleśnictwu
Jarocin – obręb Klęka.
Środkową część gminy porasta bór mieszany świeży ( BMśw ) i las mieszany świeży ( LMśw ). W tym
drzewostanie dominuje sosna zwyczajna z domieszką dębu, brzozy i olszy. Niższe poziomy pradoliny porastają
lasy na siedliskach lasu mieszanego świeżego i lasu świeżego ( Lśw ). Dominującym drzewem jest sosna
zwyczajna z domieszką dębu, brzozy i topoli ( LMśw ) oraz z dębem, topolą, modrzewiem i świerkiem ( Lśw).
Terasy podmokłe zajęte są przez lasy liściaste olszy oraz łęgi olszowe. Wiek drzewostanu kształtuje się
w przedziale 50 – 100 lat. Największe kompleksy leśne występują w:
północnej części gminy w pradolinie Warty, pomiędzy miejscowościami Dębno – Nowe Miasto – Komorze,
we wschodniej części pomiędzy wsią Radliniec a Klęką,
na południu gminy w okolicach miejscowości Stramnice i Kruczynek.
165
Lasy na terenie gminy mają kilka zasadniczych funkcji:
ekologiczne – korzystny wpływ na kształtowanie się klimatu i skład atmosfery, ochrona gleb przed erozją,
utrzymywanie zwierciadła wody podziemnej, różnorodność krajobrazu i bioróżności ekosystemów,
ochronne – lasy strefy uszkodzeń przemysłowych (zanieczyszczenie tranzytowe SO 2) zlokalizowane wzdłuż
trasy katowickiej oraz lasy wodochronne ( pełniące funkcje glebochronne i wodochronne ) w obrębie terasy
zalewowej Warty,
społeczne – walory turystyczne, rekreacyjne, zdrowotne,
ekonomiczne – pozyskiwanie drzewa do celów przemysłowych i gospodarczych.
11.4. Obszary objęte ochroną, w tym strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód
śródlądowych, obszary przylegające do jezior, ochrona brzegu morskiego
11.4.1 Położenie obszaru koncesji w dorzeczach, regionach wodnych
/załącznik nr 12/ Mapa poglądowa - Hydrografia, ujęcia wody, GZWP w obszarze koncesji
/załącznik nr 13/ Mapa obszarów wód w skali 1: 250 000 – wody podziemne, dorzecza, regiony wodne
/załącznik nr 14/ Mapa obszarów wód w skali 1: 150 000 – wody powierzchniowe
/załącznik nr 15/ Mapa obszarów GZWP w skali 1: 250 000
POŁOŻENIE OBSZARU KONCESJI W DORZECZACH, REGIONACH WODNYCH
Opis: Obszar koncesji położony jest w dorzeczu rzeki Odry, na terenie regionu wodnego Warty. Na obszarze
wodnym Warty wody podziemne występują w następujących piętrach wodonośnych: czwartorzędowym,
neogeńsko - paleogeńskim, kredowym i jurajskim. W subregionie wyżynnym, na południu regionu nie
występuje piętro neogeńsko – paleogeńskie, natomiast jest zidentyfikowane piętro triasowe. Czwartorzędowe
piętro wodonośne występuje na przeważającym obszarze regionu, za wyjątkiem części południowej. Rozróżnia
się poziomy wód gruntowych związanych z sandrami, dolinami rzecznymi i pradolinami oraz poziom wód
wgłębnych występujących w utworach międzymorenowych. Wodonośne są piaski i żwiry pochodzenia
fluwioglacjalnego. Największą zasobnością charakteryzują się doliny kopalne. Wody czwartorzędowe wykazują
podwyższone zawartości Fe i Mn. Narażone są również na zanieczyszczenia antropogeniczne, szczególnie
azotem amonowym. Neogeńsko – paleogeńskie piętro wodonośne związane jest z seriami piasków miocenu
i oligocenu, które rozdzielone są warstwami mułkowo – ilastymi i węglowymi. Tworzą strukturę basenu,
rozróżnia się poziom mioceński i oligoceński. Podstawowe znaczenie gospodarcze ma poziom mioceński. Ma on
miąższość średnio 20-60 m i jest trójdzielny. Poziom oligoceński tworzą 1 lub 2 warstwy piasków
drobnoziarnistych o średniej miąższości 20 m. Chemizm wód piętra neogeńsko – paleogeńskiego zależny jest od
zawartości materii organicznej w osadach, dopływu wód zasolonych z osadów mezozoicznych, przesączania się
wód z piętra czwartorzędowego. Czynniki te determinują jakość wód w tym stopniu, że występują wody
o bardzo dobrej jakości (niskiej mineralizacji i śladowej ilości Fe i Mn) jak i wody silnie zasolone (lokalnie >
250 mg Cl/dm3), o wysokiej barwie (> 80 mg Pt/dm 3) nienadające się do wykorzystania. Kredowe piętro
wodonośne stanowią spękane margle, wapienie, gezy, opoki i piaskowce. Skały te występują we wschodniej
części regionu, na obszarze synklinorium mogieliosko – łódzkiego. Utwory wodonośne tworzą jeden poziom,
a ich zasobność zależna jest od stopnia spękania i kontaktów hydraulicznych z wyżej ległymi poziomami. Wody
charakteryzują się dobrą jakością wynikającą z niskiej zawartości Fe (0,78 mg/dm 3), Mn (0,05 – 0,09 mg/dm3),
i siarczanów (17-22 mg/dm3). Jurajskie piętro wodonośne dzieli się na 3 poziomy. Poziom górnojurajski
występuje w spękanych wapieniach i marglach Oksfordu i kimerlydu oraz wapieniach piaszczystych
i piaskowcach keloweju. Poziom średkowojurajski tworzą serie piaskowców aalenu i bajosu (warstwy
kościeliskie). Poziom dolno jurajski wydzielony został w obrębie piaskowców, żwirów i zlepieoców. Najbardziej
zasobny jest poziom górno jurajski i stanowi podstawę zaopatrzenia w wodę regionu częstochowskiego. Wody
piętra jurajskiego wykazują nieco większe zawartości Fe i Mn w stosunku do wód piętra kredowego. Wynika to
z kontaktu osadów jurajskich z utworami czwartorzędowymi. Triasowe piętro wodonośne występuje jedynie
w południowo – zachodniej części regionu. Związane jest z osadami wapienia muszlowego i retu
wykształconego, jako kompleks węglanowy (wapienie i dolomity). Jest to poziom szczelinowo – krasowy
166
o napiętym zwierciadle wody. Średnia miąższość wynosi 85 m. Największe zmiany chemizmu wód nastąpiły
w poziomie środkowo jurajskim w regionie zatopionych kopalo rud żelaza okręgu częstochowskiego
(Dąbrowski, Przybyłek, Górski, 2007; Pacholewski, 2007).
Obszar koncesji nr 18/99/p Pyzdry na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego
obejmuje następujące wyznaczone scalone jednolite części wód powierzchniowych:
W0904 Maskowa
W0903 Warta od Lutyni do Maskawy
W0902 Warta od Prosny do Lutyni
W0711 Września
W0710 Meszna
W0708 Warta od Powy do Prosny
W0811 Prosna od Dopł. z Piątka Małego do ujścia
W0709 Bawół
Tabela nr 15 Charakterystyka jednolitych części wód rzecznych, w obrębie, których zlokalizowany jest obszar
koncesji nr 18/99/p Pyzdry wg „Planu Gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” (M.P.2011.40.451)
Scalona część
wód
Euroregion wg
Kondracki-ego
Nazwa JCWP
Typ JCWP
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
PLRW600017185484 Miłosławka
do Kanału Połczyńskiego
PLRW60001718389
Wrześnica
W0708
Równiny
Centralne
PLRW60002318392
Dopływ spod Wszembórza
W0710
Równiny
Centralne
W0710
Równiny
Centralne
PLRW6000191836899
Struga Bawół od Dopływu z
Szemborowa do ujścia
PLRW600016183672
Dopływ z Jaroszyna
Potok nizinny
piaszczysty
Potok nizinny
piaszczysty
Potoki i
strumienie na
obszarach
będących pod
wpływem
procesów
torfotwórczych
Rzeka nizinna
piaszczystogliniasta
Potok nizinny
lessowo-gliniasty
W0708
Równiny
Centralne
PLRW60002118399
Warta od Powy do Prosny
Wielka rzeka
nizinna
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
PLRW60001718358
Dopływ spod Przyjmy
PLRW600017183572
Bawół (Stare Koryto)
PLRW600017183574
Dopływ z Michalinowa
W0709
Równiny
Centralne
PLRW600024183569
Bawół od Czarnej Strugi do ujścia
W0709
Równiny
Centralne
PLRW6000231835672
Dopływ z Orliny Dużej
W0811
Równiny
Centralne
PLRW600023184996
Bartosz
Potok nizinny
piaszczysty
Potok nizinny
piaszczysty
Potok nizinny
piaszczysty
Małe i średnie
rzeki na obszarach
będących pod
wpływem
procesów
torfotwórczyc
Potoki i
strumienie na
obszarach
będących pod
wpływem
procesów
torfotwórczych
Potoki i
strumienie na
obszarach
będących pod
wpływem
W0904
W0711
W0708
W0709
W0708
167
Status
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Ocena
stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia celów
środowiskowych
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Naturalna
część wód
Umiarkowany
Zagrożona
Naturalna
część wód
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Słaby
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Naturalna
część wód
Silnie
zmieniona
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Umiarkowany
Umiarkowany
Zagrożona
Zagrożona
Silnie
zmieniona
część wód
Słaby
Zagrożona
Naturalna
część wód
Słaby
Zagrożona
Naturalna
część wód
Umiarkowany
Niezagrożona
Scalona część
wód
Euroregion wg
Kondracki-ego
Nazwa JCWP
Typ JCWP
Status
W0709
Równiny
Centralne
PLRW6000231835672
Dopływ z Orliny Dużej
W0811
Równiny
Centralne
W0811
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
Równiny
Centralne
PLRW600017184992
Rów Mąkowski
PLRW600019184999
Prosna od Dopływu z Piątka
Małego do ujścia
PLRW6000161849729
Garbacz
PLRW600017184989
Grabówka
PLRW600017184994
Kanał Żernicki
PLRW60001618528
Lubianka
PLRW600016185274
Dopływ z Ludwinowa
PLRW600016185272
Brodal
W0902
Równiny
Centralne
PLRW60001918529
Lutynia od Lubieszki do ujścia
W0902
Równiny
Centralne
PLRW60001618512
Odczepicha
procesów
torfotwórczych
Potoki i
strumienie na
obszarach
będących pod
wpływem
procesów
torfotwórczych
Potok nizinny
piaszczysty
Rzeka nizinna
piaszczystogliniasta
Potok nizinny
lessowo-gliniasty
Potok nizinny
piaszczysty
Potok nizinny
piaszczysty
Potok nizinny
lessowo-gliniasty
Potok nizinny
lessowo-gliniasty
Potok nizinny
lessowo-gliniasty
Rzeka nizinna
piaszczystogliniasta
Potok nizinny
lessowo-gliniasty
W0902
Równiny
Centralne
PLRW60002118519
Warta od Prosny do Lutyni
Wielka rzeka
nizinna
W0903
Równiny
Centralne
PLRW60002118539
Warta od Lutyni do Moskawy
Wielka rzeka
nizinna
W0904
Równiny
Centralne
PLRW600017185489
Miłosławka od Kan.
Połczyńskiego do ujścia
Potok nizinny
piaszczysty
W0811
W0811
W0811
W0902
W0902
W0902
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Silnie
zmieniona
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Naturalna
część wód
Silnie
zmieniona
część wód
Silnie
zmieniona
część wód
Silnie
zmieniona
część wód
Ocena
stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia celów
środowiskowych
Słaby
Zagrożona
Umiarkowany
Niezagrożona
Słaby
Zagrożona
Umiarkowany
Umiarkowany
Umiarkowany
Niezagrożona
Niezagrożona
Niezagrożona
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Słaby
Zagrożona
Zły
Zagrożona
Obszar koncesji nr 18/99/p Pyzdry na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż
i gazu ziemnego obejmuje następujące wyznaczone jednolite części wód podziemnych:
/załącznik nr 16 Karty charakterystyk JCWPd /
PLGW650063 JCWPd 63
PLGW650064 JCWPd 64
PLG650078 JCWPd 78
PLGW650077 JCWPd 77
PLGW650073 JCWPd 73
ropy
naftowej
Tabela nr 16 Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych, w obrębie, których zlokalizowany jest
obszar koncesji JCWPd wg „Planu Gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” (M.P.2011.40.451)
Ocena stanu
Scalona część
wód
Euroregion wg
Kondrackiego
Nazwa JCWPd
W0711
W0710
W0708
Równiny Centralne
W0708
Równiny Centralne
Ocena ryzyka
ilościowego
chemicznego
63
Zły (w
subczęści)
Dobry
Zagrożony
64
Zły
Dobry
Zagrożony
168
Scalona część
wód
Euroregion wg
Kondrackiego
Nazwa JCWPd
W0709
Równiny Centralne
78
Zły
Dobry
Zagrożony
W0811
Równiny Centralne
77
Dobry
Dobry
Zagrożony
W0904
W0902
W0903
Równiny Centralne
73
Dobry
Zły
Zagrożony
Ocena stanu
Ocena ryzyka
Rycina nr 6 Mapa poglądowa – Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych w obszarze koncesji Pyzdry
obowiązujących do 2014 r.
Aktualna wersja podziału JCWPd na 161 części (rys. 3) obowiązuje do końca 2014 roku. Jednakże
w 2008 r. została przeprowadzona weryfikacja przebiegu granic JCWPd wydzielonych w 2005 r.,
a w wyniku tych prac powstał nowy podział Polski w zakresie JCWPd - wydzielono 172 części oraz
3 subczęści (rys. 4), który będzie obowiązywał od 2015 roku.
Obszar koncesji Pyzdry od 2015 roku będzie obejmował następujące wyznaczone jednolite części wód
podziemnych:
JCWPd 61,
JCWPd 62
JCWPd 71
JCWPd 81
Pełna ich charakterystyka znajduje się w załączniku nr 17.
169
Rycina nr 7 Mapa poglądowa – Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych w obszarze koncesji Pyzdry
obowiązujących po 2015 r.
Cele środowiskowe zawarte w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” dla jednolitych
części wód powierzchniowych:
W pierwszym cyklu planowania gospodarowania wodami w Polsce, cele środowiskowe dla części wód zostały
oparte głównie na wartościach granicznych poszczególnych wskaźników fizyko-chemicznych, biologicznych
i hydromorfologicznych określających stan ekologiczny wód powierzchniowych oraz wskaźników chemicznych
świadczących o stanie chemicznym wody, odpowiadających warunkom osiągnięcia przez te wody dobrego
stanu, z uwzględnieniem kategorii wód, wg rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych
części wód powierzchniowych.
Zastosowane podejście, polegające na przyjęciu za cele środowiskowe wartości granicznych odpowiadających
dobremu stanowi wód, związane było z niekompletnym zrealizowaniem prac w zakresie opracowania
warunków referencyjnych dla poszczególnych typów wód, a tym samym brakiem możliwości ustalenia wartości
celów środowiskowych wg charakterystycznych wymaga względem poszczególnych typów we wszystkich
kategoriach wód. Dodatkowo, z uwagi na trwające prace w zakresie opracowywania metodyk oceny stanu
hydromorfologicznego oraz fakt, że monitoring w zakresie badanego stanu chemicznego jest jeszcze w fazie
kształtowania i rozbudowy ustalenie celów środowiskowych zostało oparte o dostępne wartości graniczne
wskaźników podanych w rozporządzeniu w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych.
Przy ustalaniu celów środowiskowych dla JCWP brano pod uwagę aktualny stan JCWP w związku z wymaganym
zgodnie z RDW warunkiem niepogarszania ich stanu. Dla jednolitych części wód, będących obecnie w bardzo
dobrym stanie/potencjale ekologicznym, celem środowiskowym będzie utrzymanie tego stanu/potencjału.
Ponadto, ustalając cele uwzględniano także różnicę pomiędzy naturalnymi, a silnie zmienionymi oraz
sztucznymi częściami wód. Dla naturalnych części wód celem będzie osiągnięcie, co najmniej dobrego stanu
ekologicznego, dla silnie zmienionych i sztucznych części wód, – co najmniej dobrego potencjału ekologicznego.
Ponadto, w obydwu przypadkach, w celu osiągnięcia dobrego stanu/potencjału konieczne będzie dodatkowo
utrzymanie, co najmniej dobrego stanu chemicznego.
170
11.4.2 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych
Na obszarze koncesji nr 18/99/p Pyzdry zlokalizowane są następujące Główne Zbiorniki Wód Podziemnych:
Nr 150 Pradolina Warszawa Berlin
Nr 311 Zbiornik rzeki Prosna
W najbliższym sąsiedztwie obszaru koncesyjnego znajdują się następujące GZWP:
Nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska
Nr 143 Subzbiornik Inowrocaw-Gniezno
Nr 151 Zbiornik Turek-Konin-Koło
Charakterystyka GZWP:
Nr 150 Pradolina Warszawa Berlin – jest to czwartorzędowy zbiornik porowy, związany z przebiegiem doliny
kopalnej na tym terenie; obejmuje od dolinę Warty od Konina i Koła, zajmując północno-zachodnią część gminy
aż do miasta Dąbie oraz fragment doliny Neru. Zbiornik ten objęty jest szczególną ochroną.
Nr 311 Zbiornik rzeki Prosna - o całkowitej powierzchni zbiornika 535 km 2, typu doliny współczesnej i kopalnej.
Zbiornik rzeki Prosna występuje w utworach czwartorzędowych i ma porowy charakter ośrodka. Utwory
wodonośne tego GZWP to piaski różnoziarniste w spągu ze żwirem, lokalnie żwiry; miąższość utworów wynosi
20-65 m, moduł odnawialności zasobów kształtuje się w przedziale 4,5 – 6,0 m3/h⋅km2.
Nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska - wydzielony został w obrębie utworów
charakteryzuje się powierzchnią 4000 km2 oraz porowatym ośrodkiem skalnym.
czwartorzędowych,
Nr 143 Subzbiornik Inowrocław-Gniezno - Jest to zbiornik wód czwartorzędowych, objęty reżimem wysokiej
ochrony. W jego zasięgu jest dolina Meszny.
Nr 151 Zbiornik Turek-Konin-Koło – jest zbiornikiem typu szczelinowego i szczelinowo-porowego obejmującego
zachodnią część gminy Dąbie, wzdłuż biegu Warty, położony w utworach kredy górnej.
Tabela nr 17 Główne zbiorniki wód podziemnych znajdujące się w obrębie obszaru koncesyjnego nr 18/99/p
Pyzdry oraz w jego sąsiedztwie.
Nr
GZWP
Nazwa GZWP
Położenie
względem
obszaru
koncesyjnego
Powierzchnia
[km2]
Wiek piętra
wodonośnego
Średnia
głębokość
[m]
Zasoby
dyspozycyjne/
szacunkowe
[tys. m3/d]
Stopień
udokumentowania
150
Pradolina
Warszawa
Berlin
Środkowa część
1904
Qp
25-30
456
Nieudokumentowane
311
Zbiornik rzeki
Prosna
Południowa
część
535
QDK
30
128
Nieudokumentowane
144
Dolina Kopalna
Wielkopolska
Na północ od
granic obszaru
koncesyjnego
4000
QK
60
480
Nieudokumentowane
143
Subzbiornik
InowrocawGniezno
Na północ od
granic obszaru
koncesyjnego
2000
Tr
120
96
Nieudokumentowane
151
Zbiornik TurekKonin-Koło
Na wschód od
granic obszaru
koncesyjnego
1760
Cr3
90
240
Nieudokumentowane
Legenda: QP – utwory czwartorzędu w pradolinach, QDK - utwory czwartorzędu w dolinach i dolinach kopalnych, QK - utwory czwartorzędu w
dolinach kopalnych, Tr - trzeciorzęd, Cr3 - kreda górna.
171
11.4.3 Hydrologia gmin położonych w obrębie obszaru koncesyjnego Pyzdry
/załącznik nr 12/ Mapa poglądowa - Hydrografia, ujęcia wody, GZWP w obszarze koncesji na podstawie danych o ujęciach
PIG.
/załącznik nr 13/ Mapa obszarów wód w skali 1: 250 000 – wody podziemne, dorzecza, regiony wodne
/załącznik nr 14/ Mapa obszarów wód w skali 1: 150 000 – wody powierzchniowe
/załącznik nr 15/ Mapa obszarów GZWP w skali 1: 250 000
Gmina Jarocin
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Jarocin
Wody podziemne
Na terenie gminy występują trzy poziomy wodonośne:
mezozoiczny - jurajski – zbudowany z piaskowców jury dolnej i środkowej; miąższość warstwy wodonośnej
wynosi kilkadziesiąt metrów i zasilana jest głownie z wyżej leżącego poziomu mioceńskiego,
trzeciorzędowy,
czwartorzędowy.
Podstawowe piętra wodonośne tworzą utwory czwartorzędowe i trzeciorzędowe. Poziomy te można ująć
w dwa systemy klasyfikacyjne:
Główne Użytkowe Poziomy Wodonośne (GUPW),
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) – rozległe struktury piaszczysto – Żwirowe o dużej
wodonośności.
Główne Użytkowe Poziomy Wodonośne reprezentują jednostkę hydrogeologiczną – Region
Wielkopolski (XIII), gdzie główny wodonosiec stanowią utwory czwartorzędu i trzeciorzędu. W podłożu zalegają
jurajskie skały z wodami szczelinowo – porowymi.
Region ten dzieli się na:
XIII D - Rejon Kościana – Chwałkowa Kościelnego, XIII 1 – Podregion Poznański,
XIII 1 B – Rejon Jarocina – Dobrzycy.
XIII 1 B – Rejon Jarocina – Dobrzycy
Główny poziom użytkowy w utworach trzeciorzędu – piaski, na głębokości poniżej 100 m, wody pod ciśnieniem,
wydajność 10 – 70 m3/h. Nieciągły poziom wodonośny w utworach czwartorzędu – piaski i żwiry w strefie
przypowierzchniowej, miejscami głębiej, wody o swobodnym zwierciadle, lokalnie pod ciśnieniem, słabo
izolowane, wydajność od kilku do 30 m3/h, sporadycznie do 70 m³/h.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Cały obszar Miasta i Gminy Jarocin należy do zlewni rzeki Warty, przy czym obszar gminy odwadniany jest
z południa na północ przez rzeki: Lutynię i Lubieszkę, które mają swoje źródła i dopływy w gminach sąsiednich.
Natomiast rzeka Lipinka z południa na północ przepływa przez środek miasta Jarocina i jest głównym ciekiem
odwadniającym miasto. Procesy erozyjne utworzyły rozległe terasy w dolinie Lutyni. Pod nadzorem
Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych znajdują się pozostałe cieki podstawowe powiatu,
z których największy to Lutynia. Całkowita długość Lutyni w granicach powiatu wynosi 44,3 km, z tego na
terenie gminy Jarocin 9,6 km. Poza wymienionymi wyżej rzekami na terenie powiatu występują następujące
cieki: Brodek 11,0 km (gm. Jarocin, Żerków), Żybura 9,75 km (gm. Jarocin, Kotlin), Obra 19,80 km (gm. Jarocin,
Jaraczewo), Czarny Rów II 17,35 km (gm. Jarocin, Jaraczewo), Kanał Stefanowski 4,43 km (gm. Jarocin), Lipinka
16,10 km (gm. Jarocin, Zerków), Rudnik 5,56 km (gm. Jarocin, Żerków), Lubieszka 28,7 km (gm. Jarocin,
Jaraczewo, Żerków). Wszystkie wyżej wymienione cieki stanowią dorzecze Warty i charakteryzują się śnieżno
deszczowym reżimem zasilania. Kulminacje stanów występują na wiosnę i gwałtownie się obniżają osiągając
minimum na przełomie lata i jesieni.
Jeziora
Na terenie gminy Jarocin nie występują jeziora.
172
Inne zbiorniki wodne
Zgodnie z ewidencją gruntów wody stojące zajmują: w mieście Jarocin – 2,0 ha, w gminie Jarocin – 12,1 ha.
Do znaczących zbiorników wodnych powiatu należy zaliczyć:
zbiornik retencyjny Roszków (gmina Jarocin) – oddany do użytku w 1997r. o pojemności całkowitej 981 tys.
m3 i usytuowany na powierzchni 34,2 ha. Zasilają go wody rzeki Lubieszka i administrowany jest przez
Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Poznań – Inspektorat w Jarocinie. Obecnie użytkują go
Koła Polskiego Związku Wędkarskiego;
Pozostałe zbiorniki wodne to niewielkie „oczka” powstałe najczęściej na terenie powyrobiskowym kopalin,
zasilane wodami z urządzeń melioracyjnych, wodami gruntowymi oraz niekiedy wodami pierwszego poziomu
wodonośnego. Kolejne zbiorniki to zastoiska wodne utworzone w wyniku zmiany biegu koryta cieków wodnych,
a także inne sztuczne obiekty, jak stawy zlokalizowane na obszarach zespołów parkowo-pałacowych - powstałe
dla urozmaicenia krajobrazowego (założenia parkowego), a także zbiorniki wodne usytuowane na terenach
osad wiejskich z przeznaczeniem głownie dla potrzeb ochrony przeciwpożarowej.
Zaopatrzenie w wodę
Ujęcia wód podziemnych stanowią na terenie Miasta i Gminy Jarocin dominującą formę zaopatrzenia w wodę
ludności miast i wsi oraz na potrzeby przemysłu i gospodarstw rolnych (tutaj głownie dla chowu i hodowli
zwierząt). Obecnie, poza niewielką ilością poboru wody z ujęć własnych (studnie kopane do pierwszego
poziomu wodonośnego) usytuowanych w gospodarstwach wiejskich, poprzez wykonanie rozwiniętych sieci
wodociągowych prawie cały obszar jest objęty dostawą wody pochodzącej z ujęć publicznych. Długość czynnej
sieci wodociągowej na terenie gminy wynosi obecnie 238,7 km. Wiejskie sieci wodociągowe połączone są
w większości z wodociągami zakładowymi dla wyrównywania dostaw w trakcie występujących okresowo
niedoborów wody. Na terenie miasta i gminy Jarocin największe komunalne stacje uzdatniania wody to:
Jarocin, ul. Poznańska – na potrzeby miasta,
Wilkowyja, Stefanów i Witaszyce – na potrzeby miasta i okolicznych wsi,
Potarzyca, Zakrzew, Kąty – na potrzeby wsi i uzupełniania niedoborów w mieście w ramach układu
centralnego.
Na terenie Gminy Jarocin funkcjonują następujące sieci wodociągowe: Annapol, Bachorzew Cielcza, Cząszczew,
Golina Hilarów, Kadziak, Kąty, Łuszczanów, Mieszków, Osiek Potarzyca Prusy, Radlin Roszków, Roszkówko,
Siedlemin, Tarce Wilkowyja, Wilczyniec, Witaszyce, Witaszyczki, Zakrzew.
gmina Żerków
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Żerków
Wody podziemne
Zasoby wód podziemnych na terenie gminy związane są głownie z utworami wodonośnymi czwartorzędu
i trzeciorzędu. Główne zbiorniki wodonośne w utworach czwartorzędowych wiążą się z dolinami Warty
i Prosny. W północnej części dolnej Prosny stanowiącej część GZWP nr 311 „Zbiornik rzeki Prosna”, częściowo
w zasięgu gminy udokumentowano zasoby dyspozycyjne wód z utworów czwartorzędowych, w wysokości
680 m3/h – odcinek Chocz - Lisewo.
Północna część gminy obejmuje fragment GZWP nr 150 „Pradolina Warszawsko – Berlińska”. Poza obszarem
zasobowym Chocz – Lisewo, studnie głębinowe ujmuj wody z utworów czwartorzędowych w ramach
ustalonych dla nich zasobów eksploatacyjnych w kat. B. Zasoby eksploatacyjne piętra trzeciorzędowego –
mioceńskiego zostały określone w kat. B w dokumentacji hydrogeologicznej w ilości Qe = 1780 m 3/h. Na terenie
gminy warstwy wodonośne trzeciorzędu eksploatowane są głownie w południowej części gminy. W ramach
ustalonych zasobów regionalnych pracują ujęcia w Lubinii Małej i we wsi Kamie. Pozostałe ujścia
trzeciorzędowe działaj w ramach ustalonych dla nich wcześniej zasobów eksploatacyjnych. Zasoby wodne
poziomu jurajskiego na obszarze gminy są słabo rozpoznane, a jedyny otwór ujmujący te wody znajduje się
w Śmiełowie. Charakteryzują się one podwyższoną zawartością żelaza.
173
Wody powierzchniowe
Rzeki
W gminie Żerków zasoby wód powierzchniowych tworzą głownie rzeki, a dokładniej Warta i jej dopływy: Prosna
i Lutynia. Z kolei dopływem rzeki Lutynia położonym na omawianym obszarze jest Lubianka. Łączna długość
cieków powierzchniowych w gminie wynosi 256,6 km.
Rzeka Warta
Warta jest prawobrzeżnym, największym dopływem Odry i najważniejszym ciekiem województwa
wielkopolskiego. System rzeczny tej rzeki odwadnia około 90 % obszaru województwa. Mimo nie
najlepszych warunków glebowych na terenie tym dominują użytki rolne (z wyjątkiem północnozachodniej
części wielkopolski). Przeważają gospodarstwa średniej wielkości, o intensywnej produkcji ziemiopłodów
i zwierząt hodowlanych. Wysoki poziom produkcji rolnej przekłada się na dominujący w regionie rozwój
przemysłu spożywczego. Pozostałe gałęzie przemysłu odgrywają mniejszą rolę. Z niekorzystnym
oddziaływaniem na jakość wód mamy też do czynienia w pobliżu większych miejscowości oraz na obszarach
wiejskich, które są już w znacznym stopniu zwodociągowane, ale nie w pełni skanalizowane. Rzeka Warta
leży w północnej części gminy Zerków i wyznacza jej granicę administracyjną. Na terenie gminy Zerków nie
ma punktu pomiaru stanu czystości wody w rzece Warcie.
Rzeka Prosna
Rzeka Prosna będąca największym lewobrzeżnym dopływem środkowej Warty, leży we wschodniej części
gminy i w przeważającej części wyznacza granicę administracyjną omawianego terenu. W 2005 roku, jakość
wód Prosny badana była w 9 punktach. W gminie Żerkow znajduje się jeden punkt pomiarowy – Ruda
Komorska ujście do Warty.
Rzeka Lutynia
Przez środkowo-wschodnią część gminy przepływa rzeka Lutynia, która podobnie jak Prosna jest dopływem
Warty. Lutynia jest badana w czterech punktach pomiarowych, z których jeden znajduje się na trenie gminy
Zerków – Śmiełów, ujście do Warty.
Jeziora
Na terenie gminy Żerków nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
Największą powierzchnię wód stojących zajmują stawy rybne położone w Podlesiu i Raszewach (łącznie 49 ha).
Zaopatrzenie w wodę
Na terenie gminy funkcjonuj następujące ujęcia i sieci wodociągowe:
„Stęgosz” (– ujęcie stanowią 2 studnie głębinowe: studnia nr 1 – o głębokości 120 m i wydajności 19,6 m3/h,
2 studnia jest wspomagająca. Wyznaczona została strefa ochrony pośredniej o promieniu R = 10 m od
obudowy studni. Pobor wod określono w ilości:
Qmax.h = 43,5 m3/h,
Qśr.d = 409,0 m3/dobę,
Qroczne = 194326,0 m3/rok.
„Komorze Przybysławskie” (decyzja nr OSgw-6210/67/95 ważna do 2016 r.) – wyznaczona została strefa
ochrony pośredniej o promieniu R = 10 m od obudowy studni, Ujęcie stanowią 2 studnie o głębokości nr 1 –
22 m p.p.t i nr 2 – 23 m p.p.t. o łącznej wydajności 24,0 m3 zaopatrująca także wsie: Paruchow, Antonin,
Przybysław, Chwałow. Pobor wod określono w ilości:
Qmax.h = 24,0 m3/h,
Qmax.d = 575,3 m3/dobę,
Qroczne = 210167,0 m3/rok.
174
„Pawłowice” (pozwolenie OŚ.6223-4/02 ważne do 2015 r.) – Ujęcie stanowią 2 studnie o głębokości
nr 1 – 122 m p.p.t i nr 2 – 120 m p.p.t., eksploatowane będzie w ramach wód trzeciorzędowych,
zaopatrująca także wieś Bieździadow i miasto Żerkow. Pobór wód określono w ilości:
Qśr.h = 35,25 m3/h,
Qśr.d = 704,90 m3/dobę,
Qroczne = 257300 m3/rok.
„Kamień” (decyzja nr OSgw-6210/65/95 ważna do 2016 r.) – wyznaczona została strefa ochrony
pośredniej o promieniu R = 10 m od obudowy studni, ujęcie zaopatrująca także wsie: Ludwinow, Lisew,
Dobieszczyzna, Żerniki, Kretkow i Sucha posiada 2 studnie: nr 1 o głębokości 57 m, nr 2 o głębokości 110 m.
Pobór wód określono w ilości:
Qśr.h = 43,10 m3/h,
Qśr.d = 862,0 m3/dobę,
Qroczne = 409530,0 m3/rok.
„Lubinia Mała” (decyzja nr OSgw 6210 / 24 / 96 ważna do 2016 r. ) – wyznaczona została strefa
ochrony pośredniej o promieniu R = 10 m od obudowy studni, ujęcie zaopatrująca także wsie: Budy, Sucha
i Sierszew stanowią 2 studnie o łącznej wydajności 80,0 m3. Pobór wód określono w ilości:
Qmax.h = 30,0 m3/h,
Qśr.d = 537,0 m3/dobę,
Qroczne = 196000,0 m3/rok.
„Raszewy” (pozwolenie nr OŚ.6223 – 7/00 ważne do 2020 r.) – wyznaczona została strefa ochrony
pośredniej o promieniu R = 10 m od obudowy studni, pobór odbywać się będzie z wód czwartorzędowych,
zaopatrująca także wieś Brzostków. Pobór wód określono w ilości:
Qśr.h = 12,0 m3/h,
Qśr.d = 288,0 m3/dobę,
Qroczne = 103680,0 m3/rok.
„Podlesie” (pozwolenie nr OSgw-721/13/90 ważne do 2016 r.) – wyznaczona została strefa ochrony
bezpośredniej o R = 10 m licząc od obudowy studni; ujęcie zasilające także mieszkalne i gospodarcze obiekty
popegeerowskie wsi Żołkow i Raszewy posiada 2 studnie głębinowe o wydajności 60 m3/h i głębokości 60 m
p.p.t.. Pobór wód określono w ilości:
Qśr.h = 51,60 m3/h,
Qśr.d = 480,0 m3/dobę,
Qroczne = 174470,0 m3/rok.
gmina Blizanów
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Blizanów
Wody podziemne
Na terenie gminy wody podziemne tworzą 3 poziomy wodonośne:
kredowo-jurajski
trzeciorzędowy
czwartorzędowy
Poziom kredowo-jurajski – zbudowany z margli i wapieni obejmuje swym zasięgiem całą gminę. Wydajność,
jaką osiągnięto z tego poziomu waha się w granicach 15 – 25 m3/ h.
Poziom trzeciorzędowy – obejmuje swym zasięgiem prawie całą gminę (wyjątek rejon Warszówki i Pawłówka),
tworzą go przewarstwienia piasków wśród iłów mioceńskich. Wydajność ujęć z tego poziomu jest zmienna od
15 – 40 m3/h
Poziom czwartorzędowy – głównym zbiornikiem wód w tych utworach jest obszar doliny Prosny. Według
„Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony” (A.S.
Kleczkowski) występujące w niej zasoby wodne zaliczone zostały do obszarów wymagających wysokiej ochrony
175
(OWO) a zbiornik ten otrzymał nazwę Doliny Prosny (GZWP nr 311). Jest to zbiornik otwarty, a więc łatwy do
skażenia (np. w przypadku zalania doliny wodami Prosny, prowadzącej wody pozaklasowe)
Poziom ten tworzą warstwy piasków śródglinowych, które występują jedynie miejscami i piaski leżące na
glinach.
Zbiornik doliny Prosny posiada ustalone i zatwierdzone zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla dwóch
odcinków: Kalisz – Jedlec 1150 m3/h i Chocz – Lisków 680 m3/h. Wydajność bardzo zróżnicowana od 6 m3/h do
40 m3/h.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Teren gminy odwadniany jest przez rzekę Prosnę i jej dopływy, tylko część północno -wschodnia odwadniana
jest przez Czarną Strugę(Bawół), dopływ Warty.
Jeziora i inne zbiorniki wodne
Gmina Blizanów jest gmina bezjezierną, wody stojące to nieliczne małe stawy i wyrobiska poeksploatacyjne
w rejonie Bolmowa.
Zaopatrzenie wodę
Gmina Blizanów jest w całości zwodociągowana, długość czynnej sieci rozdzielczej wynosi 173,5 km. Na terenie
gminy istnieje 10 ujęć wody w następujących miejscowościach – Blizanów (2), Lipe , Rychnów (2), Jastrzębniki ,
Pawłówek, Zagorzyn (3).
Właścicielem ujęć wody posiadającym pozwolenie wodnoprawne na pobór wody i odprowadzenie wód
popłucznych jest Zakład Usług Komunalnych Blizanów. W najbliższych planach przewiduje się budowę studni
w Lipem, Pawłówku i Jastrzębnikach oraz modernizację stacji uzdatniania wody w Jastrzębnikach i Pawłówku.
gmina Grodziec
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Grodziec
Wody podziemne oraz zaopatrzenie w wodę
Na terenie gminy Grodziec woda pobierana jest z trzech poziomów wodonośnych:
czwartorzędowego, trzeciorzędowego i kredowego. Z czwartorzędowego poziomu wodonośnego korzysta
głownie ludność posiadająca własne, płytkie studnie. Woda z tego poziomu pobierana jest w studniach
znajdujących się w Biskupicach, Łagiewnikach, Królikowie, Konarach i Grądach Starych. Pobierana jest
z głębokości od 2,0 m ppt w Grądach Starych do 41,0 m ppt w Królikowie.
Z wód poziomu trzeciorzędowego korzystają studnie położone w Łagiewnikach, Grodźcu. Najgłębszym
i najzasobniejszym poziomem wodonośnym jest poziom kredy górnej. Z wód tego poziomu korzystają ujęcia
znajdujące się w Grodźcu. Woda pobierana jest z głębokości 67,0 – 68,0 m ppt. Występująca w tym poziomie
woda jest najmniej narażona na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Odznacza się dużą czystością
i wydajnością. Główne ujęcie wody znajduje się w m. Grodziec. Jakość wody mieści się w klasie II. Ujęcie
dostarcza wodę do miejscowości: Grodziec, Junno, Lipice, Wielołęka, Stara Huta, Nowa Huta, Janów, Stary
Tartak, Tartak. Drugie ujecie znajduje się w miejscowości Łagiewniki i dostarcza wodę do miejscowości
Łagiewniki, Królików, Królików Czwarty, Biskupice, Biała, Biała Kolonia, Lądek, Stara Ciświca, Nowa Ciświca,
Czarnybród i Zagóźnica.
Woda w gminie ujmowana jest z LZWP. Woda charakteryzuje się dobrą jakością. Niska jest twardość wody
(3,6 mval/dm3) oraz zawartość chlorków (4,0 mg/dm3), siarczanów (0,0 mg/dm3) i związków azotu
(0,0-0,15 mg/ dm3). Nie stwierdzono obecności metali ciężkich. Podwyższona jest zawartość fosforanów
(0,44 mg/dm3 – jak dla II klasy jakości). Stwierdza się również nieznaczną ilość detergentów w wodzie (0, 06
mg/dm3). Woda charakteryzuje się zwiększoną zawartością fluorków (1, 1 mg/dm3 – powyżej średniego tła
hydrogeochemicznego dla Polski). Pod względem bakteriologicznym nie budzi zastrzeżeń. Woda do picia nadaje
się po uzdatnieniu. Wody w gminie nie są wykorzystywane do celów przemysłowych.
176
Wody powierzchniowe
Rzeki
Obszar gminy położony jest w całości w dorzeczu Warty. Główną rzeką gminy jest Czarna Struga.Czarna Struga
prawa stanowi niewielki dopływ o długości 55, 9 km. Pozostałe cieki mają charakter okresowy i nie mają
istotnego znaczenia. Wymienione cieki charakteryzuje śnieżno-deszczowy ustrój zasilania z jednym maksimum
i jednym minimum w roku. Kulminacje stanów występują na ogół pomiędzy lutym i kwietniem, po czym stany
wody i przepływy wyraźnie się zmniejszają. Coroczne zalewy ograniczają się głównie do podtapiania użytków
zielonych w dolinach. W corocznym przebiegu stanów wody wyraźnie zaznacza się dominacja stanów niskich.
W celu zapewnienia bezpieczeństwa na rzekach gminy konieczne są bieżące działania polegające na
konserwacji i modernizacji urządzeń przeciwpowodziowych. Czarna Struga na terenie gminy Grodziec jest
nieuregulowana i ma charakter jarowy tworząc przy tym liczne zakola i meandry. Obszar gminy pozbawiony jest
większych naturalnych zbiorników wodnych – występują jedynie niewielkie oczka wodne.
Jeziora
Na terenie gminy Grodziec nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
W okolicach miejscowości Grodziec znajduje się 11 ha stawów rybnych oraz 9 ha we wsi Biskupice. Obecnie
eksploatowane są w sposób bardzo ograniczony.
Gmina Rzgów
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Rzgów
Wody podziemne
W ramach krajowej strategii ochrony zbiorników wód podziemnych, ze względu na walory jakościowe
i zasobowe, kredowe piętro wodonośne w rejonie gminy zaliczone zostało do Głównych Zbiorników Wód
Podziemnych - nr 401 - zbiornik kredowy - Łódź - (K1). Cały teren Gminy znajduje się na obszarze w.w.
zbiornika. Zbiornik ten jest bardzo dobrze izolowany warstw_ utworów ilastych o miąższości ok. 20 m. Poziom
dolno kredowy ma charakter subartezyjski, a wody słodkie występują na głębokości ok. 1000 m p.p.t. jest to
najgłębiej w Polsce położona strefa wód tego rodzaju. Występują tu wody porowe o znacznym ciśnieniu
hydrostatycznym. Stopie mineralizacji wód jest niewielki, chociaż zawiera małe ilości chlorków i wody są lekko
zażelazione. Są to wody dwuwglanowo-wapniowe, zaliczone do wód słodkich słabo zmineralizowanych. Wody
te należą do wód dalekiego krążenia o bardzo długim czasie odnawiania.
Obszary wysokiej ochrony OWO zajmują częściowo teren gminy - w okolicach Bronisina Dworskiego i Starowej
Góry. Na terenie Gminy nie istnieją żadne ujęcia wód podziemnych z w.w. zbiornika.
Wody porowo-szczelinowe kredy górnej występują w serii węglanowej, tj. górno kredowych margiach,
wapieniach, oraz piaskowcach wapnistych i gezowych. Wody tego poziomu posiadają ciśnienie zmiennej
wartości. Sposób uszczelniania i litologia warstw wodonośnych wskazują na krótkie drogi krążenia.
Mineralizacja wód jest niewielka, nie zawierają one siarczanów, ale s lekko zażelazione. Podstawowe poziomy
wodonośne związane są z utworami kredy górnej i czwartorzędu. Poziomy wód w osadach czwartorzędowych
są nieregularne, związane z dolinnymi osadami plejstocenu i holocenu. Występują też, jako wody zawieszone
(soczewki) w glinach zwałowych, ich zasobność jest jednak niewielka. Podstawowy poziom wodonośny
odnaleźć można w piaskach i _wirach, podścielonych od spodu nieprzepuszczalną warstwą glin
południowopolskich. W stropie izolują je najczęściej warstwy glin utworzone w stadiale Warty.
Przepuszczalność gruntów jest na tym obszarze zróżnicowana, a głębokość zwierciadła wody zwiększa się
w miarę oddalania się od dolin rzecznych, co jest związane z morfologią terenu.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Na terenie Gminy Rzgów przebiega wododział główny Polski, oraz wododział IV rzędu między Nerem a jego
dopływem Dobrzynką. Ponad 90 % powierzchni Gminy należy do zlewni rz. Warty (Ner, Dobrzynka i ich
177
dopływy). Jedynie południowo-zachodni fragment, ciekami bez nazw, prowadzi wód do Wolbórki z dorzecza
Pilicy. W strefach wododziałowych i źródliskowych występuje kilka czynnych źródeł wypływu wód gruntowych
i podziemnych oraz strefy młaków - wysięków lokalnych. Sieć rzeczna na terenie Gminy to głównie rz. Ner z jej
dopływami bez nazw oraz rz. Dobrzynka z kilkoma równoległymi ciekami łączącymi się z Dobrzynką poza
granicą Gminy. Na wschód od Romanowa jeden słaby ciek prowadzi wody w kierunku Wolbórki do dorzecza
Pilicy. Większość cieków została uregulowana i pełni rol rowów melioracyjnych (nieuregulowany jest odcinek
Neru pomiędzy stawami rybnymi w Gospodarzu a granicą Łodzi.
Jeziora i inne zbiorniki wodne
Na terenie Gminy brak większych zbiorników wody stojącej. Występują tu sztuczne zbiorniki wodne, takie jak:
zespół stawów w Gospodarzu oraz stawy w Prawdzie na granicy Gminy.
Zaopatrzenie w wodę
Stan wyposażenia Gminy w wodociągi zbiorowe jest dobry. Ponad 90 % mieszkańców oraz większość obiektów
produkcyjnych i usługowych w gminie ma możliwość korzystania z wody dostarczanej z wodociągu. Na koniec
2003 roku całkowita długość sieci wodociągowej na terenie Gminy wynosiła 82 km (wykonano 2726 szt.
przyłączy wodociągowych). Stan sieci i uzbrojenia jest dobry (wodociągi mają poniżej 20 lat). Obszar Gminy ze
względu na zaopatrzenie w wodę dzieli się na strefę obsługiwaną z wodociągu komunalnego m. Łodzi
(wodociąg Ø 250 mm w ul. Faszynowej i Zagłoby doprowadza wodę do Starowej Góry) i strefę obsługiwaną
przez lokalny wodociąg gminny - wodociąg we Wsi Starowa Góra (15,5 km długości oraz 570 sztuk przyłączy).
Na terenie Gminy istnieje 6 wiejskich systemów zaopatrzenia w wodą podziemną – wodociągi grupowe. Ujęcia
te mieszczą się w miejscowościach: Gospodarz, Czyżeminek, Grodzisko, Kalino, Romanów i Rzgów. Ujmowana
woda (czwartorzędowa i górno kredowa) z uwagi na ponadnormatywną zawartość związków żelaza jest
uzdatniana. Wodociągi, za wyjątkiem Rzgowa, pracują w układzie jednostopniowym.
Ujęcia czwartorzędowe to:
ujęcie wody wraz z hydrofornią i stacją uzdatniania wody W.1 w Gospodarzu – czerpie wód z utworów
czwartorzędowych z głębokości 30 m. Zasoby eksploatacyjne ujęcia zatwierdzone w kat. „B” wynoszą
35,2 m3/h, przy depresji s=6,8 m. Pobór wody, zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, wynosi 35,2 m 3/h
(251m3/d). Sieć wodociągowa doprowadza wodę do wsi Gospodarz i do wsi Gadka Stara w części położonej
na lewym brzegu rzeki Ner. Wodociąg posiada awaryjne połączenie z wodociągiem Czyżeminek.
ujęcie wody i hydrofornia W.2 w Czyżeminku - czerpie wodę z utworów czwartorzędowych z głębokości
46 m. Zasoby eksploatacyjne ujęcia zatwierdzone w kat. „B” wynoszą 60,0 m 3/h, przy depresji s=19,3 m.
Pobór wody, zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, wynosi 26 m3/h (201m3/d). Sieć wodociągowa
doprowadza wodę do wsi Czyżeminek, Guzew, Prawda, Babichy.
ujęcie wody wraz z hydrofornią i stacją uzdatniania wody w Grodzisku - czerpie wodę z utworów
czwartorzędowych z głębokości 97 – 100 m (studnia nr 1 i nr 2). Zasoby eksploatacyjne ujęcia zatwierdzone
w kat. „B” wynoszą 67,0 m3/h. Pobór wody z ujęcia, zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, nie przekroczy
67m3/h (650 m3/d). Sieć wodociągowa doprowadza wodę do wsi Grodzisko, Huta Wiskicka, Bronisin
i Konstantyna.
ujęcie wody wraz z hydrofornią i stacją uzdatniania wody W.5 w Romanowie – czerpie wodę z utworów
czwartorzędowych z głębokości 60 – 70 m (studnia I bis i III). Zasoby eksploatacyjne ujęcia zatwierdzone
w kat. „B” wynoszą 64,0 m3/h, przy depresji s=17,5 m. Pobór wody z ujęcia, zgodnie z pozwoleniem
wodnoprawnym, wynosi 47,0 m3/h (315 m3/d). Sieć wodociągowa zaopatruje w wodę wieś Romanów.
Ujęcie awaryjnie zasila wieś Pałczew w Gminie Brójce.
Ujęcia górnokredowe to:
ujęcie wody i stacja wodociągowa W.6 w Rzgowie - czerpie wodę z utworów kredy górnej z głębokości
140 m. Zasoby eksploatacyjne ujęcia zatwierdzone w kat. „B” wynoszą 102,5 m 3/h, przy depresji s=19,9 m.
Pobór wody, zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, wynosi 90.0 m3/h (1170 m3/d). Sieć wodociągowa
rozprowadza wodę po terenie Rzgowa. Wodociąg posiada awaryjne połączenie z siecią wodociągową
178
w Starowej Górze. Stacja wodociągowa wykonana jest w układzie 2-stopniowego pompowania wody
(pobierana woda tłoczona jest przez urządzenia uzdatniające do zbiorników wody czystej o pojemności
500 m3 każdy a następnie pompami 2-stopnia podawana jest do sieci).
Ujęcia pobierające wodę z czwartorzędu i kredy górnej to:
ujęcie wody wraz z hydrofornią i stacją uzdatniania wody W.4 we wsi Kalino – czerpie wodę z utworów
czwartorzędowych z głębokości 34 m (studnia nr 1) oraz utworów górnokredowych z głębokości 150 m
(studnia nr 3). Zasoby eksploatacyjne ujęcia zatwierdzone w kat. „B” wynoszą dla studni nr 1 - 60,0 m3/h,
przy depresji s=6,0 m, dla studni nr 3 - 60,0 m3/h Pobór wody dla ujęcia, zgodnie z pozwoleniem
wodnoprawnym, wynosi 60,0 m3/h (592 m3/d). Sieć wodociągowa doprowadza wodę do wsi Kalino, Kalinko,
Tadzin i Kalinko Wpole oraz do wsi położonych w Gminie Brójce – Przypusta i Giemzówek.
gmina Lądek
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Lądek
Wody podziemne
Teren Gminy Lądek zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje się w makroregionie zachodnim
Niżu Polskiego – regionie wielkopolskim i charakteryzuje się korzystnymi warunkami wodnymi. Na jego
obszarze zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych,
trzeciorzędowych i kredowych Utwory czwarto i trzeciorzędowe rozdzielone są warstwami iłów poznańskich
i glin zwałowych.
Wodonośne piętro czwartorzędowe
Zasoby wodne poziomu czwartorzędowego w zdecydowanej większości zlokalizowane są w piaskach, żwirach
rzecznych i wodnolodowcowych. Wody te mają układ piętrowy. Wody gruntowe I poziomu na obszarach
równinnych występują na ogół na głębokościach poniżej 1,5 m ppt. Płytszym występowaniem wód gruntowych
charakteryzuje się dolina Warty 1,0 m ppt. Miąższość tych warstw waha się od kilku do 60 m, przy czym średnio
wynosi ona 10-25 m. Są one eksploatowane na terenie całego gminy, należą jednak do wód o średniej i niskiej
jakości.
Wodonośne piętro trzeciorzędowe
Poziom wód trzeciorzędowych należy zaliczyć do stosunkowo zasobnych. Tworzą go ilaste utwory pliocenu oraz
mioceńskie piaski drobno i średnioziarniste. Cechą charakterystyczną tego poziomu jest częste zanieczyszczanie
domieszkami węgla brunatnego. W obrębie Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej zasoby wód trzeciorzędowych są
ułożone w dwóch warstwach zawierających się pomiędzy głębokościami 30 – 50 a 250 - 280 m. Poziom ten jest
użytkowany na terenie całej gminy.
Wodonośne piętro kredowe
Wody kredowe znajdują się w szczelinach i spękaniach wśród utworów marglistowapiennych. Wody tego
poziomu stanowią główny poziom użytkowy przede wszystkim gminy konińskiego, w zdecydowanej mniejszości
wykorzystywane są na terenie Gminy Słupeckiego. Występuje on najczęściej na głębokości 50-100 m. Wody
w utworach kredowych mają charakter napięty z wyjątkiem obszarów w pradolinie Warty.
Zasoby wód podziemnych w Gminie Lądek, obliczone na podstawie dotychczas zatwierdzonych zasobów
eksploatacyjnych, szacuje się na 3 912 m 3/d. Z utworów czwartorzędowych pochodzi prawie 80 % zasobów,
z utworów trzeciorzędowych ok. 20,0 % Na terenie gminy dla celów konsumpcyjnych i gospodarczych
szczególnie korzystny jest poziom czwartorzędowy. Jest to główny poziom eksploatacyjny, z którego ujmowana
jest wodociągami woda do jednostek osadniczych. Wydajność tego poziomu jest znaczna i wynosi 10 - 70 m3/h,
lokalnie do ponad 120 m3/h.
179
Wody powierzchniowe
Rzeki
Wody powierzchniowe występujące na terenie Gminy Lądek należą do systemu wodnego środkowej Odry,
w zlewni rzeki Warty. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Warta wraz z dopływami między innymi
Meszną, Czarną Strugą oraz Wrześnicą.
Warta
Warta jest rzeką II rzędu, prawostronnym dopływem Odry, uchodzącym do niej w km 617,6 - pod Kostrzynem.
Całkowita długość rzeki wynosi 824,0 km, z czego w województwie wielkopolskim znajduje się około 369,0 km,
a na terenie Gminy Lądek 21,7 km. Przepływa przez Gminy Lądek i Zagórów. Całkowita powierzchnia zlewni
Warty wynosi 55 100 km2, a powierzchnia zlewni w granicach województwa wielkopolskiego 20 580 km 2.
Głównymi dopływami Warty na terenie gminy są:
Meszna – prawobrzeżny dopływ Warty o całkowitej długości 24,3 km i powierzchnia zlewni 697,1 km2,
uchodzący do Warty w 367,6 km jej biegu. Całość biegu Meszny przypada na Powiat Słupecki, z czego
w Gminie Lądek 4,07 km. Rzeka wypływa z południowego krańca Jeziora Powidzkiego na wysokości 97,8 m
npm. Jej dopływem prawobrzeżnym jest Struga Bawół (Witkowska). Północną część zlewni pokrywają piaski
sandrowe, południową gliny zwałowe. Obszar pokryty glinami charakteryzuje się dość gęstą siecią rzeczną,
a obszar sandrowy jest bezwodny, zalesiony. Lesistość zlewni rzeki jest stosunkowo niska. Dolina Meszny
jest równinna, miejscami zatorfiona. Część zlewni rzeki należy do Powidzko – Bieniaszewskiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu. Wody rzeki Meszny wykorzystywane są w celach rolniczych (w roku 2000 pobór
wody z Meszny do celów nawadniających wyniósł 38 tys.m3) i do zasilania zbiornika Słupeckiego.
W granicach zlewni Meszny (poza terenem Gminy Lądek) znajduje się 6 jezior, z których 3 mają powyżej
50 ha i są to: j. Powidzkie, j. Słupeckie i j. Kosewskie.
Czarna Struga Defet – lewobrzeżny dopływ Warty o całkowitej długości 55,9 km i powierzchni zlewni
541,6 km2, uchodzący do Warty w 373,7 km jej biegu. Na terenie gminy ciek ma długość 0,37 km. Czarna
Struga składa się z dwóch strug źródłowych o tej samej nazwie. Lewa, bierze początek w okolicy
Podzborowa na Wysoczyźnie Kaliskiej, jej zlewnie pokrywają gliny zwałowe i piaski lodowcowe, a poniżej
Stawiszyna przeważają piaski tarasowe zwydmione.
Wrześnica – jej całkowita długość wynosi 60,8 km, a powierzchnia zlewni 331,0 km 2. Na terenie Gminy
Słupeckiego ciek ma długość 4,0 km., natomiast na terenie Gminy Lądek 3,0 km. Wrześnica uchodzi do
Warty w 361,2 km biegu rzeki.
Jeziora i inne zbiorniki wodne
Na terenie Gminy Lądek nie występują ani naturalne ani sztuczne zbiorniki wodne. Wody stojące zajmują
bardzo niewielkie powierzchnie. Są to głownie niewielkie oczka wodne występujące na terenach zalewowych
w dolinie rzeki Warty. W większości to zbiorniki o regularnych kształtach, najczęściej płytkie i zarastające. Pełnią
one nie tylko znaczącą funkcję biocenotyczną, ale stanowią także cenny element urozmaicenia krajobrazu.
Ponadto w m. Lądek znajduje się 1 zbiornik ppoż.
Zaopatrzenie w wodę
Gmina Lądek zaopatrywana jest w wodę za pomocą trzech komunalnych systemów wodociągowych – systemy
ujęcia, uzdatniania i rozprowadzania wody. Udokumentowane zasoby wód podziemnych na terenie gminy
w kategorii „B” eksploatowane są z poziomu czwartorzędowego. Wykaz ten przedstawia tabela 10. Dla ujęć
wód w Ratyniu, Ciążeniu i Woli Koszuckiej zostały ustanowione strefy ochrony bezpośredniej o promieniu
10,0 m licząc od obudowy studni. Ujęcia zaopatrzone są w stacje uzdatniania wody. Zasoby wód podziemnych
na terenie gminy w ilości 3876,0 m3/d są wystarczające do pokrycia potrzeb mieszkańców; gdzie średnie
zapotrzebowanie wody wynosi około 650 m3/d.
180
gmina Słupca
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Słupca
Wody podziemne
Wody podziemne występują w kilku poziomach. Głównym zbiornikiem wód czwartorzędowych, objętym
reżimem wysokiej ochrony (OWO) jest na obszarze gminy Wielkopolska Dolina Kopalna (GZWP nr 144), a ściślej
jej niewielka dolina poboczna - kopalna dolina Meszny. Wydzielony obszar o powierzchni 1904 km2 jest objęty
ochroną, z czego na ONO (obszar najwyższej ochrony) przypada 14% powierzchni a OWO tzw. Wysokiej
ochrony obejmuje pozostałe 86% powierzchni zbiornika. Jest to jeden z najbardziej zasobnych zbiorników
w Środkowej Wielkopolsce, a jego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 456 tys. m3 /d. Średnia głębokość
ujęć 25-35 m. Zbiornik ten jest ujmowany do eksploatacji przez ujęcia komunalne, wiejskie i przemysłowe.
Północno-zachodnia część gminy jest położona w zasięgu strefy ochrony pośredniej zewnętrznej ujęcia wody
dla m. Słupca. Wody gruntowe swym charakterem i głębokością występowania, odzwierciedlają cechy
konfiguracyjne terenu oraz jego budowę geologiczną. Duże połacie gminy to obszary pozadolinne o nieciągłym
zwierciadle wody, leżące na wysoczyźnie - we wschodniej i południowej części terenu. Woda gruntowa
występuje tu w podglinowych utworach piaszczysto-żwirowych, bądź śródglinowych soczewach piasków
i żwirów, z reguły około 1.5-3 m p.p.t.
Odmienne stosunki wodne mają powierzchnie sandrowe północnej części gminy. Przepuszczalne, piaszczystożwirowe podłoże o dość dużej miąższości powoduje, że woda gruntowa występuje tu ca 2-5 m p.p.t. (niekiedy
nawet głębiej) a jej zwierciadło ma charakter swobodny. Strefami koncentracji wód powierzchniowych
i podziemnych są doliny rzeczne, przede wszystkim Meszny i Strugi.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Teren gminy położony jest w całości, w dorzeczu rz. Warty. Główną rzeką gminy jest prawobrzeżny dopływ
Warty - rz. Meszna (długości 37.2 km), wypływająca z południowego krańca Jeziora Powidzkiego. Jej
największym dopływem jest na obszarze gminy rz. Struga (Bawół, Struga Witkowska), uważana często za
źródłowy odcinek Meszny. Innym - Sucha Rzeka, wypływająca z podnóża wału czołowomorenowego i zbierająca
wody opadowe z całej wschodniej części gminy. Pozostałe cieki, będące dopływami ww. rzek, mają charakter
okresowy. Sieć hydrograficzna, zwłaszcza południowej części terenu jest stosunkowo gęsta. Duża część
drobnych cieków została sztucznie pogłębiona i włączona w system melioracyjny gminy. Podpiętrzone wody
Meszny (zbiornik retencyjny Jezioro Słupeckie) wykorzystywane są do nawodnień użytków zielonych.
Zdrenowanie dużych połaci terenu, pozwalające m.in. na włączenie niektórych obszarów bezodpływowych
w cykl krążenia wód powierzchniowych, wpłynęło jednak na przesuszenie podłoża dużych połaci wysoczyzny.
Podobnie, jak większość rzek na obszarze kraju, również wyżej wymienione charakteryzuje śnieżno-deszczowy
ustrój zasilania z jednym maksimum i jednym minimum w roku. Kulminacje stanów występują na ogół
pomiędzy lutym i kwietniem, po czym stany wody i przepływy wyraźnie się zmniejszają.
Coroczne zalewy rzek i cieków ograniczają się głównie do podtapiania użytków zielonych w dolinach.
W rocznym przebiegu stanów wody wyraźnie zaznacza się dominacja stanów niskich. Teren gminy jest
obszarem charakteryzującym się niewielkim odpływem a niskie wartości wynikają zarówno z niedoboru
opadów jak i małej zdolności retencyjnej poszczególnych zlewni.
Jeziora i Inne zbiorniki wodne
Obszar gminy pozbawiony jest większych, naturalnych zbiorników wodnych. Jest jednak wyjątek w postaci
Jeziora Powidzkiego, jednego z największych w Wielkopolsce (pow. 1068.3 ha, głęb. max. 46.0, śr. głęb. 11.5 m),
którego południowy kraniec na odcinku niespełna 2 km stanowi granicę gminy. Dużym akwenem jest zbiornik
retencyjny, powstały w wyniku podpiętrzenia wód Meszny - Jezioro Słupeckie (o długości około 3.5 km,
szerokości 1 km i powierzchni niespełna 260 ha). Sieć wód powierzchniowych uzupełniają naturalne oczka
wodne, doły potorfowe i zbiorniki powyrobiskowe.
181
Zaopatrzenie w wodę
Z poziomu czwartorzędowego czerpią wodę tylko dwa ujęcia komunalne: w Koszutach Dużych (1 studnia
o głębokości 59 m p.p.t, i zasobach eksploatacyjnych rzędu 53 m3 /h) oraz Kątach (1 studnia, głębokość 76 m
p.p.t., Qex = 55 m3/h). Częściej eksploatowany jest poziom trzeciorzędowy - mioceński, należący do GZWP nr
143 (subzbiornik Inowrocław-Gniezno), znajdującego się w całości poza granicami gminy. W gminie Słupca
wody te czerpią m.in. studnie usytuowane w miejscowościach: Józefowo, Nowa Wieś, Wilczna i Żelazków.
Studnie te mają głębokość podobną jak ujęcia czwartorzędowe (55 -100 m), ale znacznie mniejszą wydajność
(z reguły 20-30 m3/h). Wyjątkiem jest ujęcie w Wilcznej, o wydajności Qex = 81.7 m3/h. Do zaopatrzenia
w wodę wykorzystywane są również ujęcia położone poza obszarem gminy: Spławie (gm. Golina), Wola
Koszucka (gm. Lądek) oraz Skarboszewo (gm. Strzałkowo). Na ujęcie miejskie składa się 5 studni, usytuowanych
w kilku rejonach Słupcy. Studniami podstawowymi są ujęcia wód kredowych.
gmina Strzałkowo
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Strzałkowo
Wody podziemne
Gmina Strzałkowo charakteryzuje się korzystnymi warunkami wodnymi, występują tu czwartorzędowy oraz
kredowy poziomy wodonośne charakteryzujące się bardzo dobrymi parametrami hydrologicznymi. Są one
związane z zasobami należącymi do „Zbiornika Wielkopolska Dolina Kopalna” nr 144 obszar GZWP (Główny
Zbiornik Wód Podziemnych). W strefie wysokiej ochrony znajduje się wschodnia część gminy.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Na terenie gminy brak naturalnych zbiorników wodnych. W miejscowości Staw zlokalizowane są stawy
hodowlane o powierzchni 1,91 ha. Przez gminę przepływają trzy cieki wodne:
ciek Struga Bawół na długości 16,6 km – dopływ rzeki Meszny;
ciek Rudnik na długości 1,7 km - dopływ Strugi Bawół;
ciek Kanał Sierakowski na długości 7,4 km - dopływ rzeki Meszny.
Cieki te charakteryzuje śnieżno-deszczowy system zasilania. Stan czystości cieków nie był badany, należy
przypuszczać, że jest podobny jak w odbiorniku - rzece Mesznie, gdzie według danych WIOŚ Poznań, poziom
zanieczyszczeń substancjami biogennymi i stan sanitarny jest poza klasowy.
Jeziora i inne zbiorniki wodne
Chociaż na terenie powiatu słupeckiego znajdują się liczne zbiorniki wodne, to na terenie gminy Strzałkowo nie
występują. Udział wód powierzchniowych w powierzchni ogólnej gminy wynosi zaledwie 0,1%.
Zaopatrzenie w wodę
Na terenie gminy funkcjonuje 9 ujęć wodnych:
Stacja uzdatniania wody Strzałkowo posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych dla
studni nr 1 w wysokości Q= 80m3/h. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi Strzałkowo, Łężyca
i Pospólna. W skład urządzeń do poboru wody wchodzą:
- studnia podstawowa nr 1 o głębokości 84,5 m
- studnia podstawowa nr 2 o głębokości 95,0m.
Obie studnie posiadają obudowy podziemno-nadziemne wykonane z kręgów betonowych, w których mieszczą
się głowice studzienne oraz armatura instalacyjna. W studni nr 1 zabudowana jest pompa typu G-80 VB,
a w studni nr 2 pompa typu G-80 VII B.
Stacja uzdatniania wody Skarboszewo posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych dla
studni nr 2 w wysokości Q= 80m3/h przy depresji S=1,6m. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi
Skarboszewo, Paruszewo, Paruszewko, Chwalibogowo, Graboszewo i Skarboszewo Huby.
182
Stacja uzdatniania wody Słomczyce posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych dla
studni nr 1 w wysokości Q= 58,0m3/h przy depresji S=1,6m. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi
Słomczyce, Sierakowo, Babin, Babin Olędry i Ciosna. W skład urządzeń do poboru wody wchodzi studnia
podstawowa nr 1 o głębokości 75 m, posiadająca obudowę podziemno-nadziemną z kręgów betonowych,
w której mieści się głowica studzienna oraz armatura instalacyjna. W studni zabudowana jest pompa typu
G-80 IV B.
Stacja uzdatniania wody Radłowo posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych dla
studni nr 1 w wysokości Q= 47,0m3/h przy depresji S=7m. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi
Radłowo, Ostrowo Kościelne, Kornaty, Kornaty Huby, Podkornaty, Kokczyn, i Kornaty II. W skład urządzeń
do poboru wody wchodzi studnia podstawowa nr 1 o głębokości 69,5 m, posiadająca obudowę podziemnonadziemną z kręgów betonowych, w której mieści się głowica studzienna oraz armatura instalacyjna.
W studni zabudowana jest pompa typu G-80 IV B.
Stacja uzdatniania wody Młodziejewice posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych
dla studni nr 1 w wysokości Q= 45,0m3/h przy depresji S=3m. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi
Młodziejewice i Kościanek z możliwością podłączenia wsi Krępkowo. W skład urządzeń do poboru wody
wchodzi studnia podstawowa nr 1 o głębokości 100 m, posiadająca obudowę podziemno-nadziemną
murowaną, w której mieści się głowica studzienna oraz armatura instalacyjna. W studni zabudowana jest
pompa typu GC-O5.
Stacja uzdatniania wody Chwałkowice posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych
dla studni nr 1 w wysokości Q= 85,5 m3/h przy depresji S=8m. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi
Chwałkowice, Gonice II, Wólka oraz części wsi Staw. W skład urządzeń do poboru wody wchodzi studnia
podstawowa nr 1 o głębokości 94 m i studnia awaryjna nr 2 o głębokości 95,0m. Obie studnie posiadają
obudowy podziemno –naziemne wykonane z kręgów betonowych, w których mieszczą się głowice oraz
armatura instalacyjna. W studni nr 1 zabudowana jest pompa typu GC-O5, a w studni nr 2 pompa typu G-80
IVB.
Stacja uzdatniania wody Szemborowo posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych dla
studni nr 1 i 2 w wysokości Q= 36,5 m3/h przy depresji S=4,3 m. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi
Szemborowo. W skład urządzeń do poboru wody wchodzi studnia podstawowa nr 1 o głębokości 94 m
i studnia awaryjna nr 2 o głębokości 100m. Obie studnie posiadają obudowy podziemno –naziemne
wykonane z kręgów betonowych, w których mieszczą się głowice oraz armatura instalacyjna. W studni nr 1
zabudowana jest pompa typu G-80 IVB , a w studni nr 2 pompa typu GC-O5.
Stacja uzdatniania wody Krępkowo posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych dla
studni nr 1 w wysokości Q= 44 m3/h. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi Krępkowo, Kościanki,
Uścięcin i Graboszewo.
Stacja uzdatniania wody Brudzewo posiada ujecie wody o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych
w wysokości Q= 50 m3/h. Stacja zaopatruje w wodę mieszkańców wsi Brudzewo, Rudy, Janowo, Kornaty,
Kolonia I, Cegielnia, Chwałkowice, Katarzynowo, Skąpe, KończynI, Janowo Olędry, Janowo.
gmina Zagórów
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Zagórów
Wody podziemne
Wody gruntowe występują na zmiennej głębokości. Na obszarach zajętych przez równiny zwierciadło tych wód
występuje na ogół nie głębiej niż 1.5 m p.p.t., dolina Warty charakteryzuje się płytszym na ogół występowaniem
wód gruntowych ~0,00-1,Om p.p.t.
Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe reprezentowane są głownie przez Wartę oraz szereg cieków i drobnych zbiorników
wodnych, głownie o charakterze starorzeczy, należących do zlewni rzeki Warty. Największym dopływem rzeki
Warty na tym obszarze jest Czarna Struga. Krawędź doliny Warty dzieli obszar gminy na dwie części, północną
183
położoną „niżej” i południową „wyższą” różniące się znacznie rodzajem występujących wód powierzchniowych.
Tereny położone wyżej krawędzi, to równiny sandrowe, gdzie praktycznie nie występują wody stojące,
a jedynie cieki (Bartosz, Czarna Struga) i ich dopływy. Tereny położone niżej krawędzi to dolina Warty, gdzie
wody powierzchniowe reprezentowane są przez samą Wartę oraz rozbudowany system starorzeczy.
Zaopatrzenie w wodę
Gmina zwodociągowana jest w 90%. Mieszkańcy gminy zaopatrywani są w wodę z czterech stacji
wodociągowych zlokalizowanych w następujących miejscowościach: Zagórów. Kopojno, Trąbczyn i Łukom.
Dostarczają one wodę do 1482 gospodarstw, długość przyłączy- 43,7 km. Długość sieci wodociągowej wynosi
104,9 km.
Stacja uzdatniania wody w m. Zagórów
Stacja została wybudowana w latach 1974-1976. Modernizację przeprowadzono w 2000r. Ujęcie posiada
3 odwierty studzienne, z czego jeden nie jest uzbrojony. Wydajność studni wynosi 70m 3/h. Modernizacja
stacji polegała na likwidacji hydroforów, zamontowaniu zestawu hydroforowo-pompowego i zbiornika
wyrównawczego o pojemności 200m. Woda spełnia wymogi obowiązujących norm. Pod względem
sanitarno- epidemiologicznym nie budzi zastrzeżeń. Obecnie zużycie wody wynosi 800 m 3/dobę, ujęcie
może produkować 1600 m3/dobę.
Stacja uzdatniania wody w m. Kopojno
Stacja została wybudowana w latach 1985-1986 jako dwustopniowa. Stacja pracuje w oparciu o dwie
studnie głębinowe kredowe (podstawowa i awaryjna) o zatwierdzonych zasobach wody w wysokości
70 m3/h. Rozbiór wody wynosi 300-400 m3/h, a możliwość produkcji wody 1000m3/d. Woda spełnia wymogi
sanitarno-epidemiologiczne. Ujęcie wymaga modernizacji polegającej na wymianie filtrów, likwidacji
hydroforów i zainstalowaniu zestawu hydroforowo-pompowego. Stacja ta zaopatruje wodę również część
gminy Rzgów (Goździków i Świątniki).
Stacja uzdatniania wody w nt Trąbczyn
Ujęcie wybudowano w latach 1991-92 jako jednostopniowe. Wyposażone jest w dwie studnie, podstawową
i awaryjną o wydajności 70m7h. Obecnie dobowa produkcja wody wynosi 300-400m3, możliwości stacji
wynoszą 600- 800m3/d. Ujęcie warunkowo dopuszczone jest do eksploatacji przez Sanepid, przekroczone są
w wodzie normy żelaza i manganu. Wymagana jest modernizacja stacji uzdatniania polegająca na
zainstalowaniu pompowni Ii-go stopnia, wymianie filtra leżącego, wykonaniu zewnętrznych zbiorników
sprężonego powietrza itp.
Stacja uzdatniania wody w m. Łukom.
Jest to stacja dwustopniowego pompowania wody, została wybudowana w latach 1985-86. Pracuje
w oparciu o jedną studnię głębinową o wydajności 70 m 3/h. Stacja uzdatniania wody wyposażona jest
w 3 zbiorniki wyrównawcze o pojemności 100 m każdy. Obecnie dobowa produkcja wody wynosi
400-500 m3, możliwości sięgają 1000m3. Ujęcie wody warunkowo dopuszczone jest do eksploatacji przez
sanepid, ponieważ woda zawiera w nadmiarze związki manganu.
Stacja wymaga modernizacji polegającej na:
- wymianie filtrów odżelaziających,
- likwidacji hydroforów,
- zamontowaniu zestawu hydroforowo-pompowego,
- wykonaniu i uzbrojeniu odwiertu studni awaryjnej.
gmina Kołaczkowo
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Kołaczkowo
Wody podziemne
Należą one do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych na obszarze Pradoliny Warszawsko – Berlińskiej.
Występują w poziomach trzeciorzędowym i czwartorzędowym rozdzielone kompleksem iłów poznańskich i glin
zwałowych. Czwartorzędowe utwory wodonośne zbudowane są z:
184
piasków lodowcowych i wodnolodowcowych zlodowacenia północnopolskiego,
piasków i żwirów interglacjału emskiego,
pradolinnych piasków i żwirów, w dolinie rzecznej z okresu interglacjału wodonośnego.
Trzeciorzędowe piętro wodonośne zbudowane jest z piasków neogeńskich i pologeńskich.
Zasilanie poziomów wodonośnych zachodzi na drodze:
infiltracji opadów na wysoczyznach pojeziernych,
dopływu laternego,
międzypoziomowego przesiąkania.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Wody powierzchniowe zajmują zaledwie 106 ha powierzchni, co stanowi 7 % powierzchni gminy. Głównymi
ciekami są:
górny odcinek Miłosławki,
dolny odcinek Wrześnicy,
niewielki odcinek rzeki Warty.
Jeziora i inne zbiorniki wodne
Układ wodny gminy wzbogacają małe zbiorniki wiejskie i stawy. Największy zbiornik znajduje się w Krzywej
Górze (5 ha) oraz mniejsze zbiorniki są w Bieganowie (1 ha), Grabowie Królewskim (0,8 ha), Spławiu (1,2 ha
i 3,5 ha), Wszemborzu (100 m2 i 120 m2), Budziłowie (80 m2), Borzykowie (80 m2 i 100 m2) i Sokolnikach (2
stawy o powierzchni 160 m2). Na uwagę zasługuje zbiornik “Borkowo” zrealizowany dla potrzeb rolnictwa.
Zaopatrzenie w wodę
Obecnie gmina jest zwodociągowana prawie w 100%, za wyjątkiem nielicznych rozproszonych gospodarstw.
Pobór wody odbywa się z ujęć wód podziemnych, głównie z utworów trzecio – i czwartorzędowych.
gmina Miłosław
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Miłosław
Wody podziemne
Zasoby wód podziemnych na terenie gminy związane są przede wszystkim z utworami wodonośnymi
czwartorzędu i trzeciorzędu. Główne zbiorniki wodonośne wód w utworach czwartorzędowych związane są
z doliną Warty. Odcinek Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, z przepływającą przez nią Wartą, zaliczony został do
obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) wymagających szczególnej ochrony (OWO - obszar
wysokiej ochrony) - "Pradolina Warszawa-Berlin (Koło-Odra) nr 15O".
Główny poziom wodonośny w utworach czwartorzędu występuje w dolinie Warty. Poziom ten jest odkryty,
a budujące go piaski i żwiry mają miąższości zmieniające się od 5 do 15 metrów, lokalnie do 30 metrów.
Uzyskiwane wydajności przeciętne mieszczą się w przedziale od 30 do 70 rn3/h.
Z rejonem doliny Warty związane są także poziomy wodonośne miocenu. Mają one mniejsze znaczenie,
a budujące je utwory piaszczyste zalegają na głębokości około 100 metrów. Poza doliną Warty pierwszy
użytkowy poziom wodonośny związany jest z reguły z utworami miocenu. Występuje on najczęściej na
głębokości około 100 metrów i charakteryzuje się wydajnościami przeciętnymi rzędu 10-30 m3/h w rejonie
ograniczonym miejscowościami Miłosław - Biechowo - Nowa Wieś Królewska - Kołaczkowo i 30-70 m3/h na
pozostałym obszarze. Poziomy użytkowe czwartorzędu na obszarze wysoczyznowym, ze względu na niewielkie
miąższości utworów wodonośnych (z reguły <5 metrów, lokalnie do 15 metrów) mają niewielkie znaczenie. Na
terenie gminy brak jest punktów monitorujących stan czystości wód podziemnych. Na podstawie informacji
o budowie geologicznej obszaru i o stanie czystości wód powierzchniowych można jednak przyjąć, że
potencjalnie najbardziej zagrożonym jest użytkowy poziom wodonośny czwartorzędu, w Pradolinie
185
Wody powierzchniowe
Rzeki
Głównym ciekami odwadniającymi obszar gminy są dwie rzeki , Warta i Miłosławka. Miłosławka wraz
z dopływami przepływa przez centralną część gminy, z północnego-wschodu na południowy zachód. Poza
obszarem gminy Miłosławka uchodzi do Maskawy, będącej dopływem Warty. Sieć cieków na wysoczyźnie jest
gęsta. Większość z nich jest pogłębiona, ma umocnione faszyną brzegi i stanowi część systemu melioracyjnego.
Miłosławkę i jej dopływy charakteryzuje śnieżno-deszczowy reżim zasilania, z jednym maksimum i jednym
minimum w ciągu roku. Po maksimum wiosennym stany i przepływy szybko się zmniejszają. Niżówki
rozpoczynają, się na ogół w czerwcu, są stabilne i utrzymują się przeważnie do końca roku hydrologicznego.
Taki rytm stanów i przepływów jest charakterystyczny dla rzek zasilanych z obszarów deficytowych, w których
wody zretencjonowane zimą zostają szybko zczerpane a zasilanie opadowe w miesiącach letnich, ze względu na
deficyty wodne strefy aeracji, nie zaznacza się w przebiegu stanów wód powierzchniowych.
Warta i Lutynia zaliczają się także do rzek o śnieżno-deszczowym reżimie zasilania, z jednym maksimum
i jednym minimum w ciągu roku, W cyklu rocznym przepływy większe od średnich występują przeważnie
w półroczu zimowym. Kulminacje stanów występują w lutym na Lutyni i w marcu na Warcie, a minima latem
i jesienią. Reakcja na opad jest niewielka. Przepływy i stany na Lutyni w jej odcinku ujściowym kształtowane są,
w zakresie stanów wysokich, przede wszystkim przez wody cofkowe Warty. Zabezpieczeniem doliny Lutyni
przed cofką wód Warty są wały II klasy bezpieczeństwa.
Jeziora
Na obszarze gminy Miłosław nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
Na terenie gminy znajdują się 42 zbiorniki naturalne o powierzchni 189 ha i 27 zbiorników sztucznych
o powierzchni 168 ha. Zbiorniki powierzchniowe to starorzecza, doły potorfowe, naturalne oczka wodne i stawy
rybne. Największe akweny stanowią stawy hodowlane w rejonie Miłosławia łącznie około 225 ha), należące do
Agencji Rolnej Skarbu Państwa.
Zaopatrzenie w wodę
Podstawą zaopatrzenia mieszkańców gminy Miłosław w wodę są sieci wodociągowe bazujące na ujęciach wód
podziemnych. Obecnie na potrzeby gospodarki komunalnej w gminie pracuje pięć ujęć (9 studni, w tym
1 rezerwowa) czerpiących wodę z poziomów wodonośnych miocenu. Zasoby ujęć wyznaczone w kat. "B"
wynoszą - 367 m3/h, a zdolność produkcyjna tych ujęć wynosi 2.275 m3/d. (tj. 94,8m3/h), Rzeczywista produkcja
wody wynosiła w 1998 roku 369.700 m3, (30,808 nr/miesiąc, 1,012,9 m3/d, 42,2 m3/h). Stanowiło to 44,5%
zdolności produkcyjnej ujęć. 2 całości wyprodukowanej wody sprzedano odbiorcom indywidualnym
i zbiorowym 302.400 m3 (25.200 m3/miesiąc, 828,5, m3/h, 34,52 m3/h).
Łączna sprzedaż wody dla odbiorców zbiorowych, z ujęć komunalnych, wynosiła w roku 1998 około
7.266 m3/miesiąc tj. 87.200 m3/r (28,8% całkowitej sprzedaży wody). Produkcja własna wody wymienionych
wyżej zakładów oraz Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego ,,BIEGROL” Sp. z o.o. z siedzibą
w Bieganowie, Zakład Bugaj (pobór w ilości 25 m3/dobę, 750 m3/miesiąc, 9,000 m3/r) wynosi łącznie
23.750 m3/miesiąc tj. 285.000 m3/r. Łączna produkcja wody w ujęciach komunalnych i zakładowych wynosiła
w 1998 roku ok. 654.700 rn3/r.
Różnica między wielkością produkcji wody w ujęciach komunalnych a wielkością sprzedaży wody wynosiła
w 1998 r. około 18,2%. Woda niesprzedana była zużywana na potrzeby własne ujęć i częściowo tracona w sieci
przesyłowej. Woda z ujęć komunalnych rozprowadzana jest do odbiorców siecią magistralną o długości 73,7 km
(w 1997 r. - 69 km. a w 1996 r. - 58,6 km). Do sieci tej w końcu 1998 r. było przyłączonych 1458 gospodarstw
(95% ogółu mieszkańców). Zaopatrzenie w wodę mieszkańców gminy i jakość wody w ocenie sanitarnej
uznawane są, jako dobre. Podstawą zaopatrzenia gminy w wodą są ujęcia :
186
Białe Piątkowo SUW (stacja uzdatniania wody), 6,0 km sieci, 68 przyłączy), zaopatruje wieś - Białe Piątkowo
(95% mieszkańców),
Czeszewo (SUW, zbiorniki wyrównawcze 2xl00m3, 20,9 km sieci, 461 przyłączy), zaopatruje wsie - Czeszewo,
Orzechowo, Czeszewo-Budy, Szczodrzejewo (ok. 85% mieszkańców). Planowane jest powiększenie sieci
o Chlebowo i Nową Wieś Podgórną,
Miłosław (SUW, zbiorniki wyrównawcze 2x100m3, 27,8 km sieci, 779 przyłączy); zaopatruje miejscowości Miłosław, Rudki, Mikuszewo (98% mieszkańców),
Pałczyn (SUW, 9,5km sieci, 84 przyłącza), zaopatruje miejscowości - Pałczyn, Książno (95% mieszkańców),
Skotniki (SUW, 9,5 km sieci, 66 przyłączy), zaopatruje miejscowości - Skotniki, Biechówko, część Pałczyna
(95% mieszkańców).
Tytko jedno ujęcie komunalne, w Czeszewie, ma wykonane zgodnie z wymaganiami ustawowymi opracowanie
dotyczące wyznaczenia stref ochrony pośredniej (Wojewoda Poznański - decyzja OS.V-7521-2-3-9/97). Według
tego opracowania dla ujęcia w Czeszewie nie ma potrzeby wyznaczania stref ochrony pośredniej. Wystarcza
istniejąca przy ujęciu strefa ochrony bezpośredniej.
gmina Pyzdry
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Pyzdry
Wody podziemne
Teren Gminy Pyzdry zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje się w makroregionie zachodnim
Niżu Polskiego – regionie wielkopolskim i charakteryzuje się korzystnymi warunkami wodnymi. Na jego
obszarze zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu ubytkowym występują w utworach czwartorzędowych,
trzeciorzędowych i kredowych.
Wodonośne piętro czwartorzędowe
Zasoby wodne poziomu czwartorzędowego w zdecydowanej większości zlokalizowane są w piaskach,
żwirach rzecznych i wodnolodowcowych. Wody te mają układ piętrowy. Wody gruntowe I poziomu na
obszarach równinnych występują na ogół na głębokościach poniżej 1,5 m ppt. Płytszym występowaniem
wód gruntowych charakteryzuje się dolina Warty 1,0 m ppt. Miąższość tych warstw waha się od kilku do
60 m, przy czym średnio wynosi ona 10-25 m. Są one eksploatowane na terenie całej gminy, należą jednak
do wód o średniej i niskiej jakości.
Wodonośne piętro trzeciorzędowe
Poziom wód trzeciorzędowych należy zaliczyć do stosunkowo zasobnych. Tworzą go ilaste utwory pliocenu
oraz mioceńskie piaski drobno i _średnioziarniste. Cechą charakterystyczną tego poziomu jest częste
zanieczyszczanie domieszkami węgla brunatnego. W obrąbie Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej zasoby wód
trzeciorzędowych są ułożone w dwóch warstwach zawierających się pomiędzy głębokościami 30 – 50, a 250
- 280 m. Poziom ten jest użytkowany na terenie całej gminy.
Wodonośne piętro kredowe
Wody kredowe znajdują się w szczelinach i spękaniach wśród utworów marglisto wapiennych. Występują
najczęściej na głębokości 50-100 m. Wody w utworach kredowych mają charakter napięty z wyjątkiem
obszarów w pradolinie Warty.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Wody powierzchniowe występuje na terenie Gminy Pyzdry należą do systemu wodnego Środkowej Odry,
w zlewni rzeki Warty. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Warta wraz z dopływem – kanałem Flisą oraz
rzeka Prosna (będąca lewym dopływem rzeki Warty) z największym własnym dopływem Kanałem Bartosz.
Warta
Warta jest rzeką II rzędu, prawostronnym dopływem Odry, uchodzącym do niej w km 617,6 – pod
Kostrzynem. Całkowita długość rzeki wynosi 824,0 km, z czego w województwie wielkopolskim znajduje się
około 369,0 km, a na terenie Gminy Pyzdry 15,0 km. Całkowita powierzchnia zlewni Warty wynosi
187
55 100 km2, a powierzchnia zlewni w granicach województwa wielkopolskiego 20 580 km. Głównym
dopływem Warty na terenie gminy jest rzeka Prosna.
Prosna
Rzeka Prosna jest jednym z większych lewobrzeżnych dopływów środkowej Warty. Uchodzi do niej
w 348,0 km biegu. Całkowita długość Prosny wynosi 216,8 km, w tym na terenie Gminy Pyzdry 11,25 km.
Powierzchnia zlewni 4 924,7 km2, z tego 3 680,0 km2 znajduje się w granicach województwa
wielkopolskiego. Odcinek przyźródłowy zlokalizowany jest w województwie opolskim. Od wsi Chruścin,
Prosna kilkakrotnie zmienia przynależność administracyjną płynąc bądź przez województwo łódzkie, bądź
wielkopolskie lub będąc rzeką graniczną. Przez teren Wielkopolski przepływa na odcinku 139,0 km.
W niewielkim odcinku stanowi zachodnią granicę gminy. Na terenie Gminy Pyzdry głównym dopływem jest
Kanał Bartosz. Sieć rzeczną Gminy Pyzdry charakteryzuje śnieżno – deszczowy system zasilania, z dwoma
wysokimi stanami wody w ciągu roku oraz jednym minimum. Po osiągnięciu wiosennego maksimum
(w okresie pomiędzy styczniem a kwietniem), stany wody i przepływy rzek zmniejszają się (największe
znaczenie ma to przede wszystkim w przypadku Prosny). Wezbrania letnie (lipiec, sierpień) są zdecydowanie
mniejsze od wiosennych. Minimum przypada generalnie pomiędzy lipcem i październikiem. Należy
zaznaczyć, że na stany wód w rzece Warcie ma wpływ zbiornik retencyjny Jeziorsko, dzięki któremu można
w pewnym stopniu regulować wielkość przepływów. Na terenie gminy długość cieków podstawowych
wynosi 16,03 km, - w tym:
- Kanał Flisa – 2,96 km,
- Kanał Monikowski – 3,5 km,
- Kanał Bartosz – 9,57 km,
Natomiast długość rowów szczegółowych 72,830 km.
Jeziora
Na terenie gminy Pyzdry nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
Na terenie gminy znajdują się 4 stawy rybne zlokalizowane w zachodniej części miasta Pyzdry.
Zaopatrzenie w wodę
Gmina Pyzdry zaopatrywana jest w wodę za pomocą czterech komunalnych systemów wodociągowych –
systemy ujęcia, uzdatniania i rozprowadzania wody. W eksploatowanych ujęciach ujmowane są wody
z poziomu trzeciorzędowego (3 ujęcia) i czwartorzędowego (1 ujecie). Dyspozycyjna ilość wody w ujęciach na
terenie gminy wynosi 6 427 m3/d i jest wystarczająca dla zaspokojenia bieżących potrzeb mieszkańców; gdzie
średnie zapotrzebowanie wody wynosi około 716 m3/d. Eksploatowane zasoby wodne wymagają uzdatniania –
głównie odżelaziania i odmanganiania.
gmina Września
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Września
Wody podziemne
Na obszarze Miasta i Gminy Września poziomy wodonośne występują w trzech różnowiekowych wydzieleniach
stratygraficznych: czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredowych.
Zasoby wodne poziomu czwartorzędowego w zdecydowanej większości zlokalizowane są na glinach zwałowych.
Z punktu widzenia gospodarki wodnej jest to bardzo niekorzystny układ, ze względu na to, że wody należy
eksploatować z głębszych poziomów. Osady wieku holoceńskiego zalegające na powierzchni posiadają
ograniczone rozprzestrzenianie a miąższość ich nie przekracza kilku metrów.
Eksploatacja wód podziemnych z utworów trzeciorzędowych związana jest przede wszystkim z piaszczystymi
warstwami miocenu oraz fragmentarycznie oligocenu. Ujęcia wód oligoceńskich nie występują, natomiast mogą
być ujmowane sporadycznie wraz z wodami mioceńskimi. Wody podziemne poziomu mioceńskiego na
badanym terenie można uznać za podstawowe źródło pokrywające zapotrzebowanie na wodę. Główną
188
warstwę wodonośną stanowią drobnoziarniste piaski kwarcowe. Wody tego poziomu tworzą jednolity system
hydrauliczny. Miąższości warstwy wodonośnej wahają się w granicach od 3 do 70 m.
Wody w utworach kredowych występują w systemie szczelin i spękań o bardzo różnym przelocie i przebiegu,
stąd trudno mówić o ściślejszym określeniu warunków zasobowych tego poziomu.
Miasto i Gmina Września położona jest na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 143 Inowrocław
– Gniezno. Na terenie powiatu wrzesińskiego ma on swoje południowe granice. Jest typem zbiornika porowego,
trzeciorzędowego, a średnia głębokość zalegania wody wynosi 120 m. Szacunkowe zasoby wodne tego
zbiornika wynoszą 96,0 m3/dobę. Wody z utworów trzeciorzędowych wykorzystywane są w miejscach, gdzie
brak jest użytkowych zbiorników w utworach czwartorzędowych. Serie wodonośne stanowią tutaj głównie
piaszczyste osady miocenu zalegające najczęściej na głębokości >100 m. Przewarstwione są często iłami
i mułkami. W bezpośrednim nadkładzie występuje, dobrze izolująca od wpływów powierzchniowych seria iłów
górnego miocenu. Ciągłość serii izolacyjnej bywa także przerwana w głębokich rynnach erozyjnych powodując
łączność hydrauliczną wodonośnych utworów trzeciorzędu i czwartorzędu.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Gmina Września położona jest w strefie charakteryzującej się najniższymi odpływami w stosunku do całego
kraju. Niskie wartości odpływów wynikają zarówno z niedoboru opadów jak i z małej zdolności retencyjnej tych
obszarów. Dominującą rolę w zasilaniu odpływu gruntowego ma napływ wód gruntowych z obszarów
sandrowych. Rzeźba terenu gminy ma charakter nizinny i jest urozmaicona szerokimi dolinami rzek: Wrześnicy,
Małej Wrześnicy, Strugi Rudnik i Miłosławski wraz z ich dopływami, kanałami (Gutowski, Opatowski
i Biechowski) oraz rowami melioracyjnymi.
Obszar gminy położony jest na terenie zlewni rzek III rzędu: Wrześnicy i Maskawy, które wraz z dopływami
obejmują swym zasięgiem całą jej powierzchnię.
Główną rzeką gminy jest Wrześnica, która stanowi prawobrzeżny dopływ Warty, uchodzi do niej w 361,2 km
pod Pietrzykowem Kolonią, między Ciążeniem a Pyzdrami. Źródła Wrześnicy znajdują się na zachód od Gniezna
w okolicy wsi Piekary. Od źródeł do wysokości Słomowa rzeka płynie z północy na południe, poniżej Małej
Wrześnicy.
Wrześnica jest ciekiem typowo nizinny o średnim spadku 1%. Dolina rzeki stanowi głównie torfowiska i tereny
podmokłe, posiada gęstą sieć dopływów (1,10 km/km 2) o charakterystycznym dendroidalnym układzie.
Wszystkie drobne cieki są sztucznie pogłębione i stanowią część systemu melioracyjnego. Wrześnica
charakteryzuje się śnieżno – deszczowym reżimem zasilania z jednym maksimum i jednym minimum w ciągu
roku. Kumulacje stanów występują najczęściej w lutym, marcu i kwietniu w zależności od właściwości
hydrometeorologicznych danego roku. Po osiągnięciu wiosennego maksimum stany wody i przepływy
zmniejszają się wyraźnie. Cieki na analizowanym obszarze charakteryzuje szybkie przejście od kulminacji do
stanów, niżówkowych, które rozpoczynają się w czerwcu są stabilne i utrzymują się do końca roku
hydrologicznego.
Największym dopływem Wrześnicy jest Mała Wrześnica – ciek o długości 13,2 km, uchodzący do niej poniżej
wsi Noskowo. W okolicy wsi Borkowo do Wrześnicy wpływa również Kanał Kołaczkowski o długości 9,5 km.
Tutaj też znajduje się sztucznie utworzony zbiornik „Borkowo" o powierzchni ok. 13 ha.
Jeziora
Na terenie gminy Września nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
W celu zwiększenia retencji na rzece Wrześnica w latach 1965 - 1967 utworzono sztuczny zbiornik „Wrześnica”
(Lipówka). Zlokalizowany jest na 31 + 650 km rzeki Wrześnicy na obszarze miasta Września, powyżej mostu
Gniezno – Jarocin oraz Poznań – Warszawa. Zbiornik powstał poprzez wybudowanie przegrody dolinowej
ziemnej o wysokości max. 4,5 m. Tereny zajęte pierwotnie pod zbiornik stanowiły łąki i grunty orne. Ma kształt
189
silnie wydłużony i słabo rozwiniętą linię brzegową. Objętość zbiornika wynosi przy rzędnej piętrzenia 103,2 m n.
p. m 215 tys. m3 nie pozwala na prowadzenie gospodarki wodnej.
Lipówka ma charakter przepływowy nie redukuje fali powodziowej, został wybudowany dla potrzeb rolnictwa,
w celu poboru wody do deszczowania, oraz do rekreacji i sportów wodnych. Obecnie ujęcia wody dla rolnictwa
nie istnieją, obiekt przeznaczony jest głównie do celów rekreacji i wędkarstwa. Administratorem zbiornika jest
Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu Inspektorat we Wrześni natomiast dzierżawcą
jest Polski Związek Wędkarski.
Na obszarze gminy brak dużych naturalnych zbiorników wodnych. Niewielkie stawy i oczka wodne
zlokalizowane są na obszarze parków miejskich: Park „Dzieci Wrzesińskich”, Park Piułsudzkiego, „Glinki” oraz na
obszarze gruntów rolnych w miejscowościach: Gutowo Małe (2), Węgierki, Kleparz, Ostrowo Szlacheckie,
Obłaczkowo, Kaczanowo, Marzenin, Sobiesiernie, Goniczki.
Zaopatrzenie w wodę
Głównymi źródłami zaopatrzenia w wodę Miasta i Gminy Września są ujęcia wód podziemnych
trzeciorzędowego mioceńskiego poziomu wodonośnego. Do sieci wodociągowej podłączonych jest 95,7%
mieszańców, dodatkowo część z nich korzysta z własnych ujęć wód. Jedynie pojedyncze gospodarstwa
oddalone od skupisk zaopatrują się w wodę indywidualnie. W gminie funkcjonuje siedem stacji uzdatniania
wód: we Wrześni, Bardzie, Gozdowie, Grzybowie, Gutowie Małym, Nowym Folwarku oraz Otocznej. Długość
sieci wodociągowej na koniec 2009 roku wynosiła 264,3 km. Sieć jest w dobrym stanie technicznym, zwłaszcza
odcinki wybudowane w ostatnich latach. Liczba ludności korzystająca z sieci zwiększyła się w ostatnich latach
o 264 osób, z 41844 w roku 2007 do 42303 osób na koniec 2008 roku.
gmina Chocz
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Chocz
Wody podziemne
Na terenie gminy wody podziemne reprezentowane są przez wody przypowierzchniowe (wierzchniówkowe)
oraz wody głębszych poziomów wodonośnych (gruntowe, wgłębne i głębinowe).
Wody przypowierzchniowe występują na obszarze całej gminy, płytko pod powierzchnią ziemi, w strefach
lokalnych obniżeń terenu o podłożu nieprzepuszczalnym lub słabo przepuszczalnym. Reagują łatwo na
zmiany atmosferyczne – w okresie susz mogą przejściowo zanikać.
Wody gruntowe I poziomu wodonośnego, reprezentowane są przez dwa obszary o różnym charakterze
wód i różnym sposobie alimentacji. Wody te są bezpośrednio zasilane przez infiltrujące opady
atmosferyczne, a ich charakter zależy od warunków geomorfologicznych.
Doliny rzeczne – swobodne zwierciadło wody gruntowe tworzą w przepuszczalnych utworach piaszczystych
na głębokości do 1,0 m. alimentowane są przez wody infiltrujące z cieków, spływ z terenów przyległych
i przez wody opadowe.
Tereny pozadolinne – charakter pierwszego poziomu wody gruntowej uzależniony jest od
przepuszczalności. W przepuszczalnych utworach piaszczysto – żwirowych tworzy on zwierciadło swobodne
na głębokości od 1,5 do 4,0-0,5 m.
W trudno przepuszczalnych gruntach gliniastych i ilastych, wody gruntowe nie tworzą jednolitego poziomu, lecz
występują w postaci sączeń na różnej głębokości. Intensywność tych sączeń są zmienne w zależności od
warunków atmosferycznych i geomorfologicznych – do zaniku włącznie w okresach suszy. W gminie występuje
jedynie czwartorzędowy poziom wodonośny, zlokalizowany na głębokości powyżej 2 m ppt.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Sieć hydrograficzna w gminie Chocz jest słabo rozwinięta stosunkowy duży udział mają w niej cieki okresowe).
Największą rzeką w opisywanym rejonie jest Prosna – lewy dopływ Warty. Teren gminy odwadniany jest
190
generalnie w kierunku południowo – zachodnim i należy w całości do dorzecza Prosny, która zbiera wody
z całego obszaru za pomocą kilku niewielkich cieków, z których nazwane są dwa – Błotnia: z dopływami Błotnia
A (prawy) i Kanał Błotnia (lewy) oraz Parowa Pilska. Obydwa wymienione cieki stanowią prawe dopływy Prosny.
Na odcinku przepływającym przez Gminę, szerokość doliny Prosny waha się w granicach 1,0 – 1,5 km. Zasilanie
wód powierzchniowych następuje bezpośrednio z opadów atmosferycznych i topniejącej pokrywy śnieżnej.
W okresie wzmożonych opadów oraz roztopów wody niesione przez rzekę Prosnę stwarzają zagrożenie
powodziowe. Wysoki poziom stanu wód przyczynia się do wylewów na przyległe tereny w granicach terasy
zalewowej. Największe zagrożenie powodziowe jest w rejonie Kwilenia i Chocza.
Jeziora
Teren gminy pozbawiony jest naturalnych zbiorników wodnych – jezior.
Inne zbiorniki wodne
Na terenie gminy Chocz znajdują się liczne stawy retencjonujące wodę o przeciętnej powierzchni od 0,11 do
2,70 ha i pojemności wahającej się w granicach od 1,7 do 19 tys m3. Pełnią one funkcję gospodarcze,
hodowlane, przeciwpożarowe oraz nawadniające.
Zaopatrzenie w wodę
Gmina Chocz posiada na miarę potrzeb dobrze rozbudowany system zaopatrzenia w wodę. W tabeli poniżej
przedstawiono wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie gminy Chocz.
Tabela nr 18 Wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie gminy Chocz
Lokalizacja Użytkownik
Rok
wykonania
Ważność
pozwolenia
wodnoprawnego
Głębokość
/Depresja
[m]
Chocz
wodociąg
wiejski
1978
2013
20,6
Józefów
wieś
1994
2013
2,0
Zatwierdzone zasoby z utworów
Q [m3h]
Tr [m3h]
J [m3h]
46,0
83,0
Gmina Czermin
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Czermin
Wody podziemne
Obecna sieć hydrograficzna nawiązuje do morfologii oraz budowy geologicznej występującej na terenie gminy
Czermin. Wałem wysoczyznowym, wzdłuż południowo – zachodniego skraju gminy, przebiega trzeciorzędowy
dział wodny rozdzielający zlewnię rzeki Lutyni od zlewni Prosny. Na terenie gminy zbiorniki wód podziemnych
o znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych i jurajskich.
Wodonośne piętro czwartorzędowe
W obrębie utworów czwartorzędowych występują dwa poziomy wodonośne gruntowy i wgłębny
międzyglinowy i podglinowy. Poziom gruntowy występuje głównie w obrębie dolin rzecznych. Poziom ten ze
względu na korzystne parametry hydrogeologiczne i jakościowe jest często ujmowany.
Wodonośne piętro trzeciorzędowe
W piętrze trzeciorzędowym wyróżnić można trzy warstwy wodonośne: dolną, środkową i górną. Tworzą je
piaski od gruboziarnistych do pylastych i mułków, przedzielonych serią iłów i pokładów węgla.
Wodonośne piętro jurajskie
Piętro to związane jest z utworami jury górnej oraz środkowej. Wody górnojurajskie mają zwierciadło
napięte.
191
Wody powierzchniowe
Rzeki
Wody powierzchniowe występujące na terenie gminy należą do systemu wodnego środkowej Odry, w zlewni
rzeki Warty. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Prosna wraz z dopływami między innymi z Garbaczem.
Pod względem zasobności w wody powierzchniowe, Gmina Czermin zaliczana jest do obszarów o średniej
zasobności. Prócz wymienionej głównej rzeki Prosny wraz z podstawowymi dopływami przez teren gminy
przepływają również cieki:
Grabówka, o długości 9,40 km
Kanał Wieczyński – 9,50 km
Kanał Grodziski, na terenie gminy długość cieku wynosi 12,20 km.
Zasilanie wód powierzchniowych następuje bezpośrednio z opadów atmosferycznych i topniejącej pokrywy
śnieżnej. W okresie wzmożonych opadów oraz roztopów wody niesione przez rzekę Prosnę stwarzają
zagrożenie powodziowe. Wysoki poziom stanu wód przyczynia się do wylewów na przyległe tereny w granicach
terasy zalewowej.
Jeziora
Na terenie gminy Czermin nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
Na terenie gminy istnieje jedynie kilka sztucznych zbiorników retencyjnych, zasilanych głównie wodami
powierzchniowymi.
Zaopatrzenie w wodę
Obecnie gmina Czermin jest zaopatrywana przez sieć wodociągową o długości 78,5 km z 1023 połączeniami
prowadzącymi do budynków mieszkalnych. Siecią objęte są wszystkie miejscowości. Do obiektów
zaopatrujących gminę w wodę należą 2 Stacje Uzdatniania Wody
(SUW). Zlokalizowane są w miejscowościach: Czermin i Żegocin.
Tabela nr 19 Stacje uzdatniania wody w gminie Czermin
Lokalizacja
SUW
Wydajność SUW w m3/dobę
Aktualne zapotrzebowanie w m3 / dobę
Czermin
1087
800
Żegocin
1042
600
gmina Gizałki
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Gizałki
Wody podziemne
Teren Gminy Gizałki zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje się w makroregionie zachodnim
Niżu Polskiego – regionie wielkopolskim. Na jego obszarze zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym
występują w utworach czwartorzędowych. Źródłem zaopatrzenia gminy Gizałki w wodę jest poziom wodonośny
czwartorzędowy. Podstawowe zasoby wód podziemnych należą do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych
GZWP nr 311, tzw. Zbiornik rzeki Prosna o reżimie wysokiej ochrony (OWO). W obrębie utworów
czwartorzędowych występują dwa poziomy wodonośne gruntowy i wgłębny międzyglinny i podglinny. Poziom
gruntowy występuje głównie w obrębie dolin rzecznych. Poziom ten ze względu na korzystne parametry
hydrogeologiczne i jakościowe jest często ujmowany.
Zasoby wodne poziomu czwartorzędowego
w zdecydowanej większości zlokalizowane są w przepuszczalnych piaskach i żwirach fluwioglacjalnych
i rzecznych. Wody te mają układ piętrowy, z zależności od przewarstwień gliniastych.
Teren gminy znajduje się w obrębie głównego zbiornika wód podziemnych GZWP nr 311 - Zbiornik rzeki Prosna.
Występuje on w utworach czwartorzędowych, związanych z dolinami podścielanymi dolinami kopalnymi i ma
porowy charakter ośrodka. Należy do typu zbiornika o strukturze wodonośnej pradolinnej i dolinnej, związanej
192
najczęściej ze schyłkowymi fazami stadiałów i zlodowaceń. Zasoby dyspozycyjne zbiornika wynoszą 123,0 tys.
m3/d, a średnia głębokość ujęć 30 m. Powierzchnia całkowita zbiornika wynosi 535 km2.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Wody powierzchniowe na terenie gminy Gizałki należą do systemu wodnego środkowej Odry w zlewni rzeki
Warty. Przez obszar gminy przebiega linia wododziałowa, oddzielająca zlewnię Warty II rzędu od zlewni Prosny
III rzędu.
Sieć wód powierzchniowych na terenie gminy jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Łączna długość cieków
podstawowych wynosi 31,5 km, natomiast długość rowów szczegółowych wynosi 165,5 km. Ich zadaniem jest
odprowadzenie nadmiaru wód z terenów podmokłych.
Sieć rzeczną tworzą głównie rzeka Prosna przepływająca przez teren gminy na odcinku 3,0 km z południowego
wschodu na północny zachód wraz ze spływającymi do niej Kanałem Młynikowskim i Kanałem Oborskim wraz
z gęstą siecią rowów melioracyjnych zachodniej i środkowej części analizowanego obszaru oraz przepływającym
przez wschodnią część gminy Gizałki Kanałem Czarnobrodzki z licznymi rowami kierującym swe wody do rzeki
Warty.
Na terenie gminy Gizałki głównymi dopływami prawostronnymi rzeki Prosny są:
- Kanał Młynikowski – długość na terenie gminy 11,7 km,
- Kanał Oborski – długości na terenie gminy 13,9 km,
- Kanał Czarnobrodzki – długość na terenie gminy 5,9 km - jest lewostronnym dopływem cieku Czarna
Struga przepływającym poza terenem Gminy Gizałki.
Wymienione dopływy Prosny wraz z własnymi dopływami oraz Kanał Czarnobrodzki z dopływami stanowią
podstawę sieci rzecznej występującej na terenie Gminy Gizałki.
Wszystkie cieki charakteryzuje śnieżno – deszczowy system zasilania, z dwoma wysokimi stanami wody w ciągu
roku oraz jednym minimum. Po osiągnięciu wiosennego maksimum (w okresie pomiędzy styczniem
a kwietniem), stany wody i przepływy rzek zmniejszają się (największe znaczenie ma to przede wszystkim
w przypadku Prosny). Wezbrania letnie (lipiec, sierpień) są zdecydowanie mniejsze od wiosennych. Minimum
przypada generalnie pomiędzy lipcem i październikiem.
W okresie wzmożonej ilości opadów atmosferycznych i roztopów wody niesione przez rzekę Prosnę stwarzają
poważne zagrożenie powodziowe. Wysoki poziom stanu wody w rzece przyczynia się do jej wylewów na
przyległe tereny
Jeziora
Na terenie gminy Gizałki nie występują jeziora.
Inne zbiorniki wodne
Wody stojące na terenie Gminy Gizałki zajmują bardzo niewielkie powierzchnie. Do charakterystycznych
elementów sieci wodnej gminy należą przede wszystkim mniejsze zbiorniki wodne zaliczane do obiektów małej
retencji wodnej. Są to stawy, śródpolne oczka wodne, odcięte niewielkie starorzecza w dolinie Prosny.
Zaopatrzenie w wodę
Na terenie gminy w następujących wsiach występują ujęcia wody:
Czołnochów – 2 studnie głębinowe, dla studni ustanowiono strefę ochrony bezpośredniej o promieniu
R= 10 m. Głębokość studni: I – 25,0 m, II – 20,0 m.
- Qhmax = 40,0 m3/h,
- Qmax dob = 960,0 m3/dobę,
- Qroczne = 350 400,0 m3/rok.
Orlina Mała – ustanowiono strefę ochrony sanitarnej o promieniu R = 10 m, licząc od obudowy studni.
- Qhmax = 50,3 m3/h,
193
- Qmax dob = 465,0 m3/dobę,
- Qroczne = 169 725 m3/rok.
Nowa Wieś – ustanowiono strefę ochrony sanitarnej bezpośredniej o promieniu R= 10m, licząc od obudowy
studni oraz strefę ochrony sanitarnej pośredniej o R = 60 m licząc od krawędzi strefy ochrony bezpośredniej.
- Qhmax 16,0 m3/h,
- Qdmax = 384,00 m3/dobę.
gmina Nowe Miasto nad Wartą
/źródło: / Program ochrony środowiska dla Gminy Nowe Miasto nad Wartą
Wody podziemne
Przez teren gminy Nowe Miasto n/Wartą przebiega fragment głównego zbiornika wód podziemnych GZWP
nr 150 – Pradolina Warszawsko – Berlińska. W obszarze gminy można wyróżnić następujące poziomy
wodonośne:
Wody w utworach czwartorzędu
W czwartorzędowym piętrze wodonośnym występuje jeden gruntowy poziom wodonośny wieku
plejstoceńskiego. Związany jest on z piaszczysto – żwirowymi osadami Pradoliny Warszawsko – Berlińskiej
lub poza pradoliną z osadami dolin mniejszych cieków. Na wysoczyźnie poziom wód gruntowych występuje
lokalnie w spągowych partiach osadów wodnolodowcowych. Miąższość utworów wodonośnych waha się
w granicach 7 – 15 m. Poziom gruntowy związany z pradoliną charakteryzuje się swobodnym zwierciadłem
wody, które stabilizuje się na głębokości 1,27 – 4,0 m ppt. Zasilanie tego poziomu następuje na drodze
infiltracji opadów atmosferycznych. Bazą drenażu jest rzeka Warta. Poza obszarem pradoliny poziom
gruntowy występuje lokalnie i nie ma praktycznego znaczenia.
Wody w utworach trzeciorzędu
W całym regionie głównym piętrem użytkowym jest piętro trzeciorzędowe, poziom mioceński powęglowy
i częściowo śródwęglowy. Utwory wodonośne zalegają na głębokości ok. 100 m ppt ( pozom śródwęglowy )
i ok. 110 m ppt ( poziom podwęglowy ), są wykształcone w postaci piasków drobno-, średnio- do
gruboziarnistych z pyłem węgla brunatnego. Są to wody o zwierciadle subartezyjskim. Regionalny zbiornik
mioceński posiada znaczne zróżnicowanie zarówno pod względem litologicznym jak i hydrogeologicznym.
Wielkopolska część zbiornika jest słabo zasobna i występuje tutaj powolna wymiana wód.
Wody powierzchniowe
Rzeki
Główną osią hydrograficzną omawianego terenu jest rzeka Warta. Warta w swym środkowym odcinku
przepływa równoleżnikowo ze wschodu na zachód. Koryto Warty ma charakter naturalny, meandruje tworząc
liczne zakola. Na omawianym obszarze jest to rzeka o reżimie nizinnym. Inne cieki przepływające przez teren
gminy to: Kanał Rogusko, Kolnica, Rów B, Odnoga Brzostowska. Większa część terenu gminy Nowe Miasto
n/Wartą odwadniana jest bezpośrednio przez rzekę Wartę, centralna część przez Kanał Rogusko i strugę wodną
Kolnicę ( Potok spod Kolniczek ), a północna przez rzekę Lubieszkę i Kanał Książ.
Sieć cieków na analizowanym obszarze jest raczej gęsta, stąd też większość z nich na znacznej długości została
pogłębiona, połączona przekopami i stanowi część systemu melioracyjnego. Cieki na tym terenie charakteryzują
się śnieżno – deszczowym reżimem zasilania, z jednym maksimum i jednym minimum. Wysokie stany
występują w lutym lub marcu i związane są z wiosennymi roztopami. Niżówki letnio – jesienne rozpoczynają się
w czerwcu i spowodowane są niskimi opadami atmosferycznymi. W dolinie Warty występuje wiele warcisk tzn.
małych zbiorników wodnych poniżej 1 ha będących starorzeczami Warty. Starorzecza i zagłębienia erozyjne
pełnią rolę lokalnych zbiorników retencyjnych. Oprócz systemu wód powierzchniowych na zasoby wodne
składają się również wycieki źródliskowe znajdujące się w krawędziach doliny Warty.
Jeziora
Na terenie gminy Nowe Miasto nad Wartą nie występują jeziora.
194
Inne zbiorniki wodne
Na terenie gminy brak jest naturalnych stojących zbiorników wodnych, występują jedynie małe obiekty retencji
wodnej: stawy, zagłębienia bezodpływowe. W dolinie Warty znajduje się wiele małych zbiorników wodnych
poniżej 1 ha będących starorzeczami Warty. Na terenie gminy brak jest stawów hodowlanych.
Zaopatrzenie w wodę
Na terenie gminy działa pięć wodociągów grupowych, które swym zasięgiem obejmują prawie wszystkie
miejscowości. Sieć wodociągowa zbudowana jest z rur PVC, częściowo jeszcze występują kolektory azbestowe
(ok. 20,5 km).
Tabela nr 20 Sieć wodociągowa w gminie Nowe Miasto n/Wartą.
Liczba ludności
objętych siecią
wodociągową
Nazwa
wodociągu
Wydajność
[m3/d]
Długość sieci
wodociągowej [km]
Produkcja wody w roku 2003
[m3]
na 1 mieszkańca
[m3]
Nowe Miasto
1571
302
77172
49
Chocicza
2693
500
119300
45
Chwalęcin
2629
600
127000
48
Aleksandrów
668
125
66558*
99
Wolica Nowa
656
63
10641*
16
110,5
Gmina Nowe Miasto n/Wartą należy do bardzo dobrze zwodociągowanych obszarów, wskaźnik ludności
objętych siecią wodociągową wynosi 95,6 %, całkowita długość sieci wodociągowej wynosi 110,5 km. Pozostała
część ludności zaopatruje się w wodę z własnych studni czerpanych.
11.5 Uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej
W zasięgu granic obszaru koncesyjnego Nr 18/99/p Pyzdry ani w ich sąsiedztwie nie ma zlokalizowanych
miejscowości będących uzdrowiskami, ani też nie występują obszary ochrony uzdrowiskowej.
11.6 Obszary o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne
/załącznik nr 18/ Mapa poglądowa – rozmieszczenie obiektów kulturowych
Gmina Jarocin
Zabytki nieruchome
Golina
kościół par. p.w. św. Andrzeja, drewn., 2 poł. XVIII, nr rej.: 618 z 15.03.1991
dzwonnica, drewn., nr rej.: j.w.
park dworski, k. XVIII, nr rej.: 250/Wlkp/A z 10.10.2005
Jarocin
układ urbanistyczny, nr rej.: 676 A z 15.06.1993
kościół par. p.w. św. Marcina, 1610, 1773-75, nr rej.: 130/31 AK z 11.III.1931 oraz 555/A z 22.01.1991
kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. św. Jerzego, 1843, 1877, nr rej.: 150/Wlkp/A z 19.12.2003
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
zespół cmentarza ewangelickiego, ul. Zacisze 1, nr rej.: 854/Wlkp/A z 12.12.2011 :
cmentarz, 2 poł. XVIII- pocz. XX
kaplica cmentarna, pocz. XX
dom grabarza z budynkiem gospodarczym, popcz. XX
ogrodzenie, mur./drewn., z furtami i bramą główną, mur./met., pocz. XX
195
plebania, 1857, nr rej.: 998/A z 11.03.1970
ratusz, 1799-1804, nr rej.: 10/64 z 31.10.1964
budynek dworca, ul. Dworcowa,1889-90, nr rej.: 863/Wlkp/A z 4.06.2012
dom, ul. gen. Hallera 12, 1908, nr rej.: 704/A z 18.11.1994
dom, Rynek 3, 1 poł. XIX, nr rej.: 976/A z 6.03.1970
dom, Rynek 5, 1 poł. XIX, nr rej.: 977/A z 6.03.1970
dom, Rynek 6, XIX/XX, nr rej.: 725/A z 26.02.1996
dom, Rynek 8, 1 poł. XIX, nr rej.: 978/A z 6.03.1970
dom, Rynek 9, 1 poł. XIX, nr rej.: 979/A z 6.03.1970
dom z oficynami, Rynek 12, XIX/XX, nr rej.: 717/A z 15.11.1995
dom, Rynek 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 980/A z 6.03.1970
dom, Rynek 15, 1 poł. XIX, nr rej.: 981/A z 6.03.1970
dom, Rynek 20, XIX/XX, nr rej.: 736/A z 12.09.1997
hotel „Pod Złotą Kulą” , ob. PKO, Rynek 24, 2 poł. XIX, 1904, nr rej.: 219/Wlkp/A z 16.03.2005
dom, ul. Śródmiejska 6, pocz. XX, nr rej.: 737/A z 16.09.1997
Dom Katolicki św. Józefa, ul. Świętego Ducha 20, 1904, nr rej.: 155/Wlkp/A z 3.02.2004
dom, ul. Świętego Ducha 24, 1 poł. XIX, nr rej.: 500/A z 11.12.1987
zespół pałacowy, ul. Wojska Polskiego - Zamkowa - Park - Świętego Ducha :
pałac, 1836-50, 1911, nr rej.: 439/Wlkp/A z 21.08.1968
„skarbczyk”, XV ?, 1894, nr rej.: 439/Wlkp/A z 27.12.1961 i z 21.08.1968
park, ob. miejski, 1840, nr rej.: 439/Wlkp/A z 28.03.1974 i z z 20.12.2006
ruina kościoła p.w. Świętego Ducha, 1516, nr rej.: 439/Wlkp/A z 31.12.1953
spichrz, ul. Poznańska 2, 1 poł. XIX, nr rej.: 849/Wlkp/A z 20.10.2011
Mieszków
kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, 1767, XIX, nr rej.: 528/A z 31.12.1990
d. szpital, ul. Dworcowa 8, pocz. XIX, nr rej.: 744/A z 15.09.1969
d. szkoła, Rynek 29, pocz. XIX, nr rej.: 982/A z 6.03.1970
dwór z resztkami parku, 2 poł. XVIII, nr rej.: kl.IV-73/106/53 z 31.12.1953
Potarzyca
kościół par p.w. Podwyższenia Krzyża, 1794-95, 1880, nr rej.: 92/Wlkp/A z 3.07.2002
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
ogrodzenie, mur., z bramą, nr rej.: j.w.
Radlin
kościół par. p.w. św. Wincentego, 1686-88, z kaplicą Opalińskich, 1611-14, nr rej.: AK-I-11a/291/33 z
15.11.1933 oraz 556/A z 22.01.1991
dzwonnica, drewn., XIX, nr rej.: 988/A z 6.03.1970
założenie pałacowe, 2 poł. XVI, nr rej.: 196/Wlkp/A z 12.03.1930 i z 11.08.2004
ruiny pałacu (dec.zamku)
kaplica pałacowa, ob. cmentarna,
ogród, ob. cmentarz par.
Siedlemin
zespół kościoła parafialnego, nr rej.: 842/Wlkp/A z 2.02.2012
kościół p.w. św. Mikołaja biskupa, 1848, 1925-27
kostnica, 1899
cmentarz kościelny, XVII-XIX
ogrodzenie, mur., z bramami, 1898
dwór, 1830, nr rej.: kl.IV-73/19/54 z 12.05.1954
196
Tarce
zespół pałacowy, nr rej.: 1390/A z 24.02.1973:
- pałac, 1871
- park, 1 poł. XIX
Wilkowyja
zespół kościoła par., nr rej.: 529/Wlkp/A z 6.08.2007
- kościół p.w. św. Wojciecha, 1855-58
- cmentarz kościelny
- ogrodzenie, mur., z bramami, 2 poł. XIX
- plebania, 2 poł. XIX, po 1920
- budynek gospodarczy, 2 poł. XIX
- ogród plebański
Witaszyce
kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, 1927-31, 1959, nr rej.: 472/Wlkp/A z 28.02.2007
cmentarz kościelny, j.w.
kościół p.w. Świętej Trójcy, ob. dom parafialny, 1808, nr rej.: kl.IV-73/7/54 z 11.01.1954 oraz 566/A z
22.01.1991
zespół pałacowy, Al. Wolności 35, nr rej.: 474/Wlkp/A z 11.11.1974:
- pałac, ok. 1900
- park, XIX-XX
- dwór, ul. Słupska 1, 1 poł. XIX, 1920, nr rej.: 474/Wlkp/A z 10.03.1989
Zakrzew
zespół pałacowy:
- pałac, 1886, nr rej.: 1460/A z 3.09.1973
- park z bramą, 2 poł. XIX, nr rej.: 713/A z 23.11.1995
Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy Jarocin znajdują się następujące stanowiska archeologiczne:
Cielcza – 2 stanowiska,
Mieszków – 7 stanowisk,
Tarce – 1 stanowisko,
Bachorzew – 1 stanowisko,
Wilkowyja – 1 stanowisko,
Ciświca – 1 stanowisko,
Siedlemin – 3 stanowiska,
Witaszyce – 1 stanowisko,
Osiek – 1 stanowisko.
Gmina Żerków
Zabytki nieruchome
Brzostków
kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, 1839-40, nr rej.: kl.-IV-93/1-3/53 z 31.12.1953
zespół dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 406/Wlkp/A:
- dwór, dec. z 12.05.1954
- spichrz, dec. z 13.09.1964
- park z otaczającymi łąkami, dec. z 21.08.2006
Komorze
zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 518/A z 22.06.1990:
- dwór
- park
197
- ogrodzenie, mur
- szklarnia
Kretków
kościół p.w. MB Pocieszenia, XVIII/XIX, nr rej.: 453/A z 16.07.1985
Lgów
kościół filialny p.w. Narodzenia NMP, drewn., XVII/XVIII, nr rej.: kl.IV-73/33/54 z 25.05.1954 oraz
583/A z 22.01.1991
Lubinia Mała
dom, tzw. dwór, nr 97, drewn., pocz. XIX, 2 poł. XIX, nr rej.: 118/Wlkp/A z 14.02.2003
Miniszew
dwór, 1 poł. XIX, 1930, nr rej.: 479/A z 23.09.1985
Przybysław
zespół dworski, nr rej.: 520 z 31.12.1990:
- dwór
- ogród
- ogrodzenie, mur.
Raszewy
zespół pałacowy, nr rej.: 1391/A z 24.02.1973:
- pałac, 1887-88
- park, 2 poł. XIX
Śmiełów
zespół pałacowy, ob. muzeum:
- pałac, 1797, 1900, nr rej.: kl.IV-73/19/52 z 11.03.1952
- park, XVIII/XIX, nr rej.: kl.IV-73/121/54 z 12.07.1954
budynki folwarczne, przy zespole pałacowym, k. XVIII, nr rej.: kl.III-885/13/61 z 27.12.1961:
- spichrz
- stajnia, ob. obora
Żerków
układ urbanistyczny, nr rej.: 664/A z 15.03.1993
kościół par. p.w. św. Stanisława Biskupa, 1717-18, nr rej.: 619/A z 16.03.1991
kaplica cmentarna p.w. Świętego Krzyża, 1708, nr rej.: 990/A z 7.03.1970
kościół ewangelicki, ob. nieużytkowany, ul. Mickiewicza 32, pocz. XX, nr rej.: 83/Wlkp/A z 22.02.2002
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
brama pałacowa, ul. Kościelna 3, pocz. XVIII, nr rej.: 27/A z 9.12.1964
stróżówka, pocz. XVIII, nr rej.: 991/A z 7.03.1970
poczta ze stajnią, ul. Kościelna 7, XVIII/XIX, nr rej.: 992/A z 7.03.1970
dom, ul. Jarocińska 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 996/A z 11.03.1970
dom, ul. Jarocińska 5/6, 1 poł. XIX, nr rej.: 997/A z 11.03.1970
dom, Rynek 11, 1 poł. XIX, nr rej.: 1210/A z 2.09.1970
dom, Rynek 12, 1 poł. XIX, nr rej.: 993/A z 7.03.1970
dom, Rynek 17, 1 poł. XIX, nr rej.: 994/A z 11.03.1970
dom, Rynek 18, 1 poł. XIX, nr rej.: 995/A z 7.03.1970
wiatrak koźlak, nr rej.: 326/A z 18.11.1980 (nie istnieje)
198
Stanowiska archeologiczne
Tabela nr 21 Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Żerków.
Miejscowość
Numer
stanowiska
Rodzaj stanowiska
Nr rej. zabytków
Stan
zachowania
Lubinia Mała
Stan nr 1
Grodzisko
378/Ka
6
Lubinia Mała
Stan nr 2
Grodzisko
377/Ka
4
Prusinów
Stan nr 3
Osada OWR
485/Ka
5
Raszewy
Stan nr 1
Grodzisko
375/Ka
4
Śmiełów
Stan nr 1
Osada WŚ
380/Ka
4
Śmiełów
Stan nr 3
Osada OWR
381/Ka
4
Żółków
Stan nr 5
383/Ka
5
Żerków
Stan nr 1
Grodzisko
Układ urbanistyczny - nawarstwienie
kulturowe
664/A
1
Gmina Blizanów
Zabytki nieruchome
Blizanów
kościół par. p.w. Narodzenia NMP, drewn., 1532, 1760, nr rej.: kl.IV-73/75/54 z 3.06.1954
dzwonnica, XVIII, drewn., nr rej.: 451/A z 1.02.1969
Brudzew
zespół kościoła parafialnego, 1901-09, nr rej.: 808/Wlkp/A z 14.12.2011:
- kościół p.w. św. Stanisława Kostki
- dzwonnica
- kostnica
- cmentarz kościelny
- ogrodzenie z bramą i furtami, mur.,
-plebania, 1860, 1937
zespół dworski:
- dwór, 1 ćw. XIX, nr rej.: kl-IV-73/74/54 z 3.06.1954
- park, 1860, nr rej.: 71/Wlkp/A z 23.11.2001
szkoła, nr rej.: 454/A z 1.02.1969 oraz 723/A z 11.09.1969
Jarantów
dwór, 1 ćw. XIX, 1 ćw. XX, nr rej.: 460/A z 1.02.1969
Jastrzębniki
zespół dworski, 1 poł. XIX:
- dwór, nr rej.: kl.IV-73/43/54 z 7.06.1954
- park, nr rej.: 735 z 20.12.1996
Lipe
kościół p.w. św. Stanisława, drewn., 1753, 1897, nr rej.: kl.IV-73/94/54 z 12.06.1954
Łaszków
dwór, nr rej.: kl.IV-73/93/54 z 12.06.1954
Pamięcin
kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, drewn., 1727, nr rej.: kl.-IV-73/92/54 z 12.06.1954
Pawłówek
dwór, nr rej.: kl.IV-73/91/54 z 12.06.1954
Piotrów
dwór, 1895, nr rej.: 754/A z 7.12.1998
199
Rychnów
kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, drewn., 1782, nr rej.: kl.IV-73/89/54 z 12.06.1954 (brak decyzji
w NID)
dzwonnica, drewn., XVIII, nr rej.: 477/A z 3.02.1969
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Blizanów został rozpoznany archeologicznie. Na jej terenie znajdują się zewidencjonowane
stanowiska archeologiczne.
Gmina Grodziec
Zabytki nieruchome
Biskupice
zespół dworski, poł. XIX, nr rej.: 328/70 z 21.05.1984:
- dwór
- park
- oficyna, nr rej.: 329/71 z 21.05.1984
- gorzelnia, nr rej.: j.w.
Grodziec
kościół par. p.w. św. Wojciecha, k. XIX, nr rej.: 311/53 z 14.05.1984
plebania, nr rej.: j.w.
zespół pałacowy:
- pałac, XVIII, nr rej.: 23/336 z 22.01.1949
- dwór, 1830, nr rej.: 732 z 12.09.1969
- park, XIX, nr rej.: 16/36 z 16.12.1948
Królików
kościół par. p.w. św. Michała, 1763-1804, 1863, nr rej.: 57 z 5.02.1965
mur cmentarny, nr rej.: j.w.
Stara Huta
- chałupa olenderska, nr 6, drewn., k. XVIII, nr rej.: 371/113 z 10.12.1984
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Grodziec został rozpoznany archeologicznie. Na jej terenie znajdują się zewidencjonowane
stanowiska archeologiczne. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki kamienia – z mezolitu i neolitu,
rozwój następuje w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, w czasach kultury przeworskiej i kultury łużyckiej.
Intensywne osadnictwo ma miejsce też we wczesnym średniowieczu. Stanowiska archeologiczne grupują się
w kilku partiach omawianego obszaru - okolice Janowa, Łagiewnik, Grodźca i pomiędzy Junnem a Borowcem
Starym. Znaczące skupiska stanowisk archeologicznych występują wzdłuż Czarnej Strugi - okolice miejscowości
Biskupice, Biała, Królików, Lądek oraz Wiatraki. Na uwagę zasługuje także skupisko nowożytnych hut szkła
w pobliżu Huty Starej.
Na terenie gminy znajdują się dwa cenne grodziska średniowieczne -wpisane do rejestru zabytków pod nr Aa3/92 Biskupice z dnia 6.07.1962 r. oraz Królików wpisany w 1988 r. Oba podlegają ścisłej ochronie
konserwatorskiej. Zasięg stanowisk archeologicznych wyznaczony w części graficznej studium, na podstawie
badań powierzchniowych nie musi odpowiadać dokładnie zasięgowi występowania pozostałości osadnictwa
pradziejowego pod ziemią. Dlatego należy traktować go zawsze orientacyjnie, może bowiem okazać się, że
obiekty archeologiczne zalegają także w sąsiedztwie wyznaczonego na podstawie obserwacji powierzchniowej,
zasięgu stanowiska.
200
Gmina Rzgów
Zabytki nieruchome
Grabienice
kościół par. p.w. św. Katarzyny, 1597, 1793, 1858, nr rej.: 164/1031 z 12.03.1970
Rzgów
kościół par. p.w. św. Jakuba, drewn., XVI, 1600, 1760, 1790, 1867, nr rej.: 58 z 5.02.1965
Sławsk
kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, 1614, 1864-9, 1765, nr rej.: 1033 z 12.03.1970
cmentarz rzym.-kat., poł. XIX, nr rej.: 480/221 z 20.07.1992
zespół dworski, nr rej.: A-529/270 z 28.03.1997:
- dwór, 2 poł. XIX, pocz. XX
- park, 2 poł. XIX
chata nr 57, drewn., ok. 1870, nr rej.: 392/134 z 18.11.1986
Świątniki
chata nr 78a, drewn., k. XVIII, nr rej.: 390/132 z 18.11.1986
Stanowiska archeologiczne
Na terenie miasta i gminy Rzgów zlokalizowane są stanowiska archeologiczne, posiadające istotne znaczenie dla
rekonstrukcji procesów kulturowych.
Tabela nr 22 Wykaz udokumentowanych stanowisk archeologicznych w gminie Rzgów.
Miejscowość
Bronisin
Dworski
Stara
Gadka
Kalino
Huta
Wiskicka
Gospodarz
Nr Stanowisk m Nr Stanowiska na
miejscowości
Obszarze
1
1
2
2
1
3
2
1
3
2
4
3
5
29
6
30
7
8
9
31
32
59
10
105
11
106
12
107
13
108
14
109
15
110
16
1
1
2
3
4
2
111
10
22
23
24
25
119
Funkcja
Osada
Slad osadn.
Slad osadn.
Nieokreślona Osada
Ślad osadn. Osada
Osada
Osada Punkt osadn.
Punkt osadn. Osada
Osada /?/
Slad osadn. Punkt
osdn.
Slad osadn. Osada
Slad osadn.
?
Slad osadn. Punkt
osdn.
Slad osadn. Punkt
osdn.
Punkt osdn. Punkt
osdn.
Slad osadn. Punkt
osdn.
Punkt osdn. Slad
osadn.
Punkt osdn. Punkt
osdn.
Punkt osdn.
Osada
Osada ślad osadn.
Osada
Osada
Osada
Punkt osdn.
201
Chronologia
Nieokreślona
Średniowiecze
Nieokreślona
Nieokreślona III okres wczesnośred- noiwieczny
Nieokreślona wczesny okres rzymski XV-XVIII w.
Wczesne Średnoiwiecze (?) Xiv-xvw. Xvi-xviiiw.
Nieokreślona
Wczesny okres Rzymski Xvi-xviiw.
Wczesny okres Rzymski Xiv-xviiiw.
XVI-xviiiw.
Neolit
XIV-xvw. XVI-xviiiw.
Pradzieje Xvi-xviiiw.
Halsztat Xvi-xviiiw.
Pradzieje Xvi-xviiw.
Halsztat Xv-xviw.
Xviw. Xviiiw.
XV-xviiiw.
WczesneŚredniowiecze
Nieokreślona Mezolit
Nieokreślona
Nieokreślona
Nieokreślona
XVI-xviiiw.
Nr Stanowisk m Nr Stanowiska na
miejscowości
Obszarze
Miejscowość
Funkcja
1
2
1
2
3
3
1
2
3
5
15
16
52
17
6
18
7
19
Punkt osdn. Punkt
osdn.
Slad osadn. Slad
osadn.
Slad osadn. Slad
osadn
Osada Osada
Osada
Ślad osadn. Osada
Osada
Osada
Osada
Osada
Osada
Ślad osadn. Ślad
osadn.
Osada
Rzgów
1
1
Osada ślad osadn.
Kalinko
Romanów
2
1
1
2
2a
3
3a
4
4a
5
6
7
1
2
3
4
1
1
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
6
7
8
9
Osada
Ślad osadn.
Ślad osadn.
Osada
Ślad osadn.
Osada
Osada
Osada
Osada
Osada
Osada
Osada
Ślad osadn.
Osada
Osada
Ślad osadn.
Gospodarz
Czyżeminek
Prawda
Rzgów
Grodzisko
3
120
4
121
1
Chronologia
Pradzieje Xviw.
Halsztat Xiv-xvw.
Okres rzymski ep. Brązu (?) Halsztacki (?)
Ep.brązu (?) Halsztat (?) Wcz. Laten okr. Rzymski
Ep. Brązu halsztat
Epoka kamienia okres rzymski (?) Halsztat (?)
Halsztat
Poźne Średniowiecze
Poźne Średniowiecze Nowożytność
Poźne Średniowiecze
Epoka kamienia rzymski lub wczesne
średniowiecze
Późne Średniowiecze
Poźne Średniowiecze okres nowożytny neolit (?)
Wcz. Brąz.
Brąz (?) Neolit
Ii okres epoki brązu
Iii okres wczesnego średniowiecza (?)
Późne Średniowiecze i okres nowożytny
Nieokreślona
Późne Średniowiecze i okres nowożytny
Średniowiecze
Nieokreślona
Późne Średniowiecze i okres nowożytny
Rzymski Późne Średniowiecze i okres nowożytny
Epoka brązu (?) Halsztacki (?) Wcz. Laten (?)
Rzymski (?)
Neolit/wczesna epoka brązu
Wczesne Średniowiecze
Nowożytna
Wczesne Średniowiecze
Gmina Lądek
Zabytki nieruchome
Ciążeń
zespół kościoła par., nr rej.: 102 z 31.05.1968:
- kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, 1535, 1622, 1760
- dzwonnica, poł. XIX
- plebania, 2 poł. XVIII
zespół pałacowy:
- pałac, pocz. XVIII, nr rej.: 22/335 z 17.01.1949
- pawilon z galerą, 1760-68, nr rej.: 99 z 28.05.1968
- park, XVIII-XIX, nr rej.: j.w.
Kowalewo Opactwo
kościół par. p.w. śś Piotra i Pawła, drewn., 1784-1862, nr rej.: 105 z 31.05.1968
Ląd
zespół klasztorny cystersów, ob. salezjanów, nr rej.: 540/Wlkp/A z 27.05.1968 i z 30.11.2007:
- kościół p.w. NMP i św. Mikołaja, XII/XIII, 1651-89, 1728-35
- klasztor, poł. XIV, XVII/XVIII, XX
- ogród klasztorny z podwórzem gosp., XIX-XX
202
Lądek
- cmentarz zakonny, ob. park, 2 poł. XIX
- ogrodzenie ogrodu i cmentarza , mur z bramą 2 poł. XIX
zespół dworski, poł. XIX, nr rej.: 410/152 z 27.09.1988:
- dwór
- park
kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1760-77, 1791-1809,1900-3, nr rej.: 104 z 31.05.1968
cmentarz rzym.-kat., pocz. XIX, nr rej.: 478/219 z 20.07.1992
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Lądek został rozpoznany archeologicznie. Na jej terenie znajdują się zewidencjonowane
stanowiska archeologiczne. Najdawniejsze ślady osadnictwa z epoki kamienia zachowały się w Ciążeniu, Lądzie
i Lądku. W okresie wpływów rzymskich na tym terenie rozwinięta już była sieć osad, o czym świadczą znaleziska
z Lądu, Ciążenia, Dolan, Lądku i Ratynia. Osadnictwo rozwijało się dalej w okresie średniowiecza. Z tamtego
okresu pochodzą liczne cmentarzyska i skarby. W Lądzie zachowały się ślady grodziska
wczesnośredniowiecznego tzw. „Rydlowa Góra”, które miało rangę kasztelanii, co dowodzi, że był on stolicą
obszaru plemiennego. Na terenie gminy rozpoznanych jest około 228 stanowisk archeologicznych. Grupują się
one w miejscowościach: Ląd, Ląd-Kolonia, Ciążeńskie Holendry, Ciążeń, Dziedzice, Jaroszyn-Kolonia,
i Samarzewo.
Tabela nr 23 Dziedzictwo archeologiczne gminy Lądek z podziałem na fakty osadnicze.
Grodziska
Osady
Cmentarzyska
Skarby
Ogółem
1
221
6
2
230
Gmina Słupca
Zabytki nieruchome
Cienin Kościelny
kościół par. p.w. św. Bartłomieja, drewn., 1720, 1946, nr rej.: 802/Wlkp/A z 22.06.2010
Koszuty
kościół par. p.w. św. Mikołaja, 2 poł. XIX, nr rej.: 339/81 z 21.05.1984
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
Młodojewo
kościół par. p.w. św. Mikołaja, drewn., 1780, 1875, nr rej.: 766 z 13.11.1969
Nowa Wieś
zespół dworski, nr rej.: 399/141 z 2.12.1987:
- dwór, po 1890
- park, k. XIX
- budynki gospodarcze, 1855-90
Słupca
założenie urbanistyczne, nr rej.: 55/544 z 23.02.1956
kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, poł. XV, 1949-58, nr rej.: 59/623 z 25.04.1958
kościół fil. p.w. św. Leonarda i Wniebowzięcia NMP, drewn., XVI, 1730, nr rej.: 60/624 z 25.04.1958
park miejski, ul. Parkowa, 1867, nr rej.: 729/Wlkp/A z 29.12.2008
dom, ul. Kościuszki 4, 1 poł. XIX, nr rej.: 405/147 z 7.04.1988
Stanowiska archeologiczne
Obszar gm. Słupca został rozpoznany archeologicznie. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki kamienia –
z mezolitu i neolitu, rozwój następuje w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, w czasach kultury przeworskiej
i kultury łużyckiej. Intensywne osadnictwo ma miejsce też we wczesnym średniowieczu i w okresie
203
nowożytnym. Na terenie gminy znajduj się zewidencjonowane stanowiska archeologiczne, które grupuj się
w kilku partiach omawianego obszaru – w dolinie rzeki Struga oraz w dolinie Meszny (na zachód od drogi 263,
aż do okolic Józefowa), w południowo – wschodnich partiach gminy: między Kluczewnicą (na wschodzie),
a Wolą Koszuck (na zachodzie), w okolicach Kowalewa Opactwa oraz między Cieninem Kościelnym a Wilczną.
Poza tym w Koszutach Małych znajduje się osada kultury łużyckiej, wpisana do rejestru zabytków. Zasięg
stanowisk archeologicznych został wyznaczony na mapach na podstawie bada powierzchniowych. Jednak nie
może on odpowiadać dokładnie zasięgowi występowania pozostałości osadnictwa pradziejowego pod ziemi.
Dlatego należy traktować go zawsze orientacyjnie, może bowiem okazać się, że obiekty archeologiczne zalegaj
także w sąsiedztwie wyznaczonego na podstawie obserwacji powierzchniowej, zasięgu stanowiska.
Gmina Strzałkowo
Zabytki nieruchome
Babin
park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 424/166 z 4.09.1989
Brudzewo
kościół par. p.w. św. Marii Magdaleny, drewn., 1826, nr rej.: 763 z 13.11.1969
dzwonnica, drewn., nr rej.: j.w.
ogrodzenie, nr rej.: j.w.
Chwalibogowo
park dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 426/168 z 4.09.1989
Chwałkowice
zespół dworski, nr rej.: 428/170 z 4.09.1989:
- dwór, 1 ćw. XIX, pocz. XX
- park z aleją dojazdową, XIX
budynki folwarczne, 2 poł. XIX, XX, nr rej.: 528/269 z 30.12.1996:
- obora
- spichrz
Graboszewo
zespół kościoła parafialnego, nr rej.: 711/Wlkp/A z 14.03.1933, z 8.11.1994 i z 29.09.2008
- kościół p.w. św. Małgorzaty , drewn., k. XVI, 1649
- cmentarz przy kościele, XVI/XVII
- mauzoleum rodziny Hulewiczów, 1892
park dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 429/171 z 4.09.1989
Kościanki
park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 427/169 z 4.09.1989
Łężec
cmentarz jeniecki, nr rej.: A-511/252 z 8.11.1994
Młodziejowice
zespół dworski, 1870-80, nr rej.: 421/163 z 4.09.1989:
- dwór
- park
Ostrowo Kościelne
kościół par. p.w. Nawiedzenia NMP, drewn., XVIII, nr rej.: AK-I-11a/269 z 14.03.1933
Paruszewo
zespół pałacowy, nr rej.: 1392 z 24.02.1973:
- pałac, 1910
- park, XIX
Radłowo
zespół dworski, nr rej.: 398/140 z 2.12.1987:
204
- dwór, 1906
- oficyna, 1907
- stajnia, 1907
- park, 2 poł. XIX
Skarboszewo
kościół par. p.w. Świętej Trójcy, 1904-06, nr rej.: 94/Wlkp/A z 11.07.2002
- cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
- plebania, 2 poł. XIX, nr rej.: 95/Wlkp/A z 11.07.2002
Skąpe
zespół dworski, nr rej.: 425/167 z 4.09.1989:
- dwór, 1910
- park, XIX/XX
Słomczyce
zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 422/164 z 4.09.1989:
- dwór
- park
Staw
kościół par. p.w. św. Jadwigi, XVIII, nr rej.: AK-I-11a/267 z 14.03.1933
park dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 423/165 z 4.09.1989
Strzałkowo
park dworski, poł. XIX, nr rej.: 430/172 z 4.09.1989
Szemborowo
kościół par. p.w. św. Urszuli, 1905-07, nr rej.: 723/Wlkp/A z 8.11.1994 i z 2.12.2008
cmentarz przykościelny, pocz. XIX, , nr rej.: j.w.
Unia
zespół pałacowy:
- pałac, 1914, nr rej.: 1526 z 1.06.1974
- park, XIX, nr rej.: 1707 z 9.04.1975
Wólka
zespół pałacowy, XIX, nr rej.: 1708 z 9.04.1975:
- pałac
- park
- zespół folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 400/142 z 2.12.1987:
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Strzałkowo został rozpoznany archeologicznie. Na jej terenie znajdują się zewidencjonowane
stanowiska archeologiczne. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki kamienia – z mezolitu i neolitu,
rozwój następuje w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, w czasach kultury przeworskiej i kultury łużyckiej.
Intensywne osadnictwo ma miejsce też we wczesnym średniowieczu. Stanowiska archeologiczne grupują się
przede wszystkim w wzdłuż doliny Strugi po obu jej brzegach tj. na północ od Graboszewa (droga Graboszewo –
Uścięcin), między Unią i Krępkowem, na południe od Stawu, między Chwałkowicami – Huby a Stawem, oraz na
zachód od Wólki. Ponadto strefy występowania stanowisk archeologicznych znajdują się na północ od
Szemborowa, po północnej stronie drogi Rudy – Janowo, na zachód od Chwalibogowa i przy południowozachodniej granicy gminy (okolice Młodziejewic). Wśród zabytków archeologicznych objętych strefą „W”
ochrony reliktów archeologicznych zaliczono grodzisko średniowieczne w Graboszewie. Z innych cennych
obiektów archeologicznych objętych strefą „OW” obserwacji archeologicznej należy wymienić:
Chwalibogowo – zespół 3 osad kultury łużyckiej i przeworskiej,
Młodziejewice – osada neolityczna oraz cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej,
Staw – osada od mezolitu poprzez kulturę łużycką i przeworską do wczesnego średniowiecza,
205
Unia – kompleks osad pradziejowych (kultura łużycka, kultura przeworska, wczesne średniowiecze oraz 2
cmentarzyska ciałopalne kultury łużyckiej i przeworskiej),
Wolka – zespół osad od mezolitu poprzez kulturę łużycką i przeworską do wczesnego średniowiecza.
Na szczególną uwagę zasługują dwa cenne stanowiska archeologiczne – grodziska pierścieniowate datowane na
wczesne średniowiecze, położone: jedno na zachód od Krępkowa, a drugie na prawym brzegu Strugi. Oba
podlegają ochronie konserwatorskiej, i są w trakcie kompletowania dokumentacji do wpisu do rejestru
zabytków. W związku z powyższym wprowadza się zakaz prowadzenia wszelkich robot budowlanych czy
przemysłowych na terenie w/w grodzisk.
Gmina Zagórów
Zabytki nieruchome
Kopojno
zespół pałacowy, 1 poł. XIX, nr rej.: 1378 z 23.02.1973:
- pałac
- oficyna
- spichlerz
Łukom
park dworski, nr rej.: ks.2-I-2a/35/48 z 20.07.1949
Trąbczyn
kościół par. p.w. św. Stanisława, 1908, nr rej.: 384/126 z 2.09.1985
plebania, k. XIX, 1910, nr rej.: j.w.
Zagórów
układ urbanistyczny, 1407-XX, nr rej.: 465/206 z 31.12.1991
kościół par. p.w. śś. Piotra i Pawła, ul. Kościelna, XV, 1740-60, 1851, nr rej.: 767 z 13.11.1969
plebania z otoczeniem, 1808, 1910, nr rej.: A/494/235 z 30.12.1993
zespół kościoła ewangelickiego, ul. Konińska 4-6, nr rej.: 451/192 z 17.10.1990:
- kościół, 1884
- pastorówka, 1938
- kantorówka, 1913
- cmentarz rzym.-kat., ul. Berdychów, 1 poł. XIX, nr rej.: 791/Wlkp/A z 19.04.2010
- dom, Mały Rynek 4/5, 1 poł. XIX, nr rej.: 768 z 13.11.1969
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Zagórów został rozpoznany archeologicznie. Na jej terenie znajdują się zewidencjonowane
stanowiska archeologiczne. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki kamienia - z mezolitu i neolitu,
rozwój następuje w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, w czasach kultury przeworskiej i kultury łużyckiej.
Intensywne osadnictwo ma miejsce też we wczesnym średniowieczu. Stanowiska archeologiczne grupują się
w kilku partiach omawianego obszaru - przede wszystkim wzdłuż doliny Czarnej Strugi po obu jej brzegach,
tj. w okolicach Olchowa, Małego Lasu i Skokumia, na północny wschód od Kopojna, aż do granicy gminy, na
wschód od Trąbczyna i w okolicach Stanisławowa i Szetlewka. Ponadto strefy występowania stanowisk
archeologicznych znajdują się na zachód i południe od Zagórowa, przy zachodniej granicy gminy (pomiędzy
Adamierzem, a Myszakówkiem), na północ od Koszelewskiej Łąki, w pobliżu Huty Łukomskiej i Łoniowa oraz na
zachód od Grabiny.
Na terenie gminy znajduje się jedno stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków, jest nim
grodzisko pierścieniowate XI-XII w. (ob. AZP 57-37, st 1/1, nr rej. 755/A z dn. 06.11.1969 r.) położone na
prawym brzegu rzeki Warty stanowiące jednocześnie obiekt o własnej formie krajobrazowej. Z pozostałych
(171 osad i 3 cmentarzyska) odkrytych i przebadanych stanowisk trzy mogą w przyszłości zostać wpisane do
rejestru zabytków, po wykonaniu niezbędnych badań weryfikacyjnych, są to:
osada mezolityczna KPL, KL w miejscowości Tarszewo
206
osada KP w Szetlewku
cmentarzysko KP i osada WS w Kopojnie
Gmina Kołaczkowo
Zabytki nieruchome
Bieganowo
kościół par. p.w. Świętego Krzyża, drewn.-mur., 1729, 1800, nr rej.: 951/A z 4.03.1970
zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 1444/A z 12.04.1973:
- pałac, 1910
- park, XIX-XX
Borkowo
zespół dworski, po 1920, nr rej.: 2649/A z 15.07.1998:
- dwór
- park
Gorazdowo
zespół dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 962/A z 5.03.1970:
- dwór
- 2 oficyny
- park
Grabowo Królewskie
zespół kościoła par., 1925-27, nr rej.: 2644/A z 14.04.1998:
- kościół p.w. św. Jadwigi
- dzwonnica
- kaplica
- cmentarz przykościelny
- ogrodzenie z bramą
zespół dworski:
- dwór, 1928, nr rej.: 2645/A z 27.04.1998
- ogrodzenie z bramkami, 1928, nr rej.: j.w.
- park, poł. XIX – XX, nr rej.: 1977/A z 11.12.1984
Kołaczkowo
kościół par. p.w. śś. Ap. Szymona i Judy, 1830-36, nr rej.: 424/A z 28.11.1968
zespół pałacowy, 1 poł. XIX:
- pałac, nr rej.: 2521/A z 7.10.1955
- park z aleją dojazdową, nr rej.: 1992/A z 1.02.1985
- budynek gospodarczy, nr rej.: 2520/A z 7.10.1955
- stajnia, nr rej.: j.w.
Sokolniki
kościół par. p.w. św. Jakuba Większego, 1930-32,nr rej.: 38/Wlkp/A z 25.09.2000
cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w.
park, XIX/XX, nr rej.: 1985/A z 19.12.1984
Zieliniec
kościół p.w. św. Michała, drewn., XVIII, nr rej.: 2500/A z 30.10.1953
dzwonnica, drewn., XVII, nr rej.: 958/A z 5.03.1970
park dworski, XIX, nr rej.: 1797/A z 27.06.1980
207
Stanowiska archeologiczne
Do zabytków objętych ochroną archeologiczną zalicza się najstarsze ślady osadnictwa. Łącznie na terenie gminy
Kołaczkowo znajdują się 374 stanowiska archeologiczne o różnej wartości poznawczej, pochodzące z bliżej
nieokreślonych okresów historycznych.
Gmina Miłosław
Zabytki nieruchome
Biechowo
zespół klasztorny filipinów:
- kościół, ob. par. p.w. Narodzenia NMP, 1734-50, nr rej.: 2463/A z 14.03.1933
- klasztor, ob. plebania, 1725-65, nr rej.: 416/A z 28.11.1968
- ogród klasztorny, XVIII, nr rej.: 1982/A z 17.12.1984
Bugaj
zameczek myśliwski „Bażantarnia”, poł. XIX, nr rej.: 253/A z 17.09.1968
folwark „Na Bugaju”, 1 poł. XIX, nr rej.: 963/A z 5.03.1970
kuźnia, 1 poł. XIX, nr rej.: 1922/A z 29.12.1983
Bugaj - Bagatelka
budynek d. nadleśnictwa, 1849, nr rej.: 1916/A z 1.12.1983
Czeszewo
kościół p.w. św. Mikołaja, drewn., 1792, nr rej.: 2464 z 14.03.1933
d. karczma, XVIII, nr rej.: 959/A z 5.03.1970
leśniczówka, k. XIX, nr rej.: 2206/A z 15.05.1991
Mikuszewo
zespół pałacowy, k. XIX:
- pałac, nr rej.: 2208/A z 24.06.1991
- park, nr rej.: 1979/A z 14.12.1984
Miłosław
założenie urbanistyczne, XIV-XIX, nr rej.: 2278/A z 30.09.1993
kościół par. p.w. św. Jakuba, ul. Kościelna, 1620, 1845, nr rej.: 954/A z 5.03.1970
kościół ewangelicki, ob. ośrodek kultury, ul. Kościelna, 1874-1875, nr rej.: 1923/A z 29.12.1983
zespół pałacowy, pocz. XIX, po 1945:
- pałac, nr rej.: 2304 z 17.06.1994
- park, nr rej.: 2304 z 17.06.1994
- oficyna, nr rej.: 1738/A z 22.12.1975
szkoła, poł. XIX, nr rej.: 1105/A z 6.05.1970
dom, ul. Zamkowa 20, 1868, nr rej.: 1915/A z 1.12.1983
dom, pl. Wiosny Ludów 14, 1851, nr rej.: 1914/A z 1.12.1983
dom „Bazar”, pl. Wiosny Ludów 24, pocz. XX, nr rej.: 1924/A z 29.12.1983
dom, ul. Wrzesińska 24, ok. 1887, nr rej.: 2222/A z 22.01.1992
Nowa Wieś Podgórna
dwór myśliwski, pocz. XIX, nr rej.: 955/A z 5.03.1970
Stanowiska archeologiczne
Zgodnie z Raportem o stanie zabytków w gminie Miłosław, w granicach gminy znajdują się 494 stanowiska
archeologiczne, z czego:
6 grodzisk;
431 osad;
48 cmentarzysk;
9 innych.
208
Zinwentaryzowane, w trakcie badań powierzchniowych, stanowiska archeologiczne występują głównie
w obrębie terasy nadzalewowej rzeki Warty, na wzniesieniach wału terenowego oraz krawędziach i stokach
terasy, niekiedy na cyplach. Stanowiska usytuowane są przede wszystkim wzdłuż dolin rzecznych, zajmując
miejsca eksponowane w obrębie niewielkich cypli, jak wzdłuż doliny rzeki Miłosławki. Skupiska stanowisk
znajdują się po obu stronach doliny miedzy Chlebowem a Borzykowem. Pozostałości po dawnym osadnictwie
odnotowuje się w rejonie miasta Miłosław, miejscowości Bugaj oraz Mikuszewo, wokół rozciągających się tam
stawów rybnych i podmokłych łąk oraz wokół miejscowości Gorzyce i Biechowo.
Gmina Pyzdry
Zabytki nieruchome
Pyzdry
historyczny układ urbanistyczny, XIII - XIX, nr rej.: 795/Wlkp/A z 28.05.2010
kościół par. p.w. Narodzenia NMP, ul. Farna, poł. XIV, XV, 1865-70, nr rej.: kl.IV-73/34/58 z 3.10.1958
zespół klasztorny franciszkanów, ul. Kaliska, poŁ. XIV-XVIII, nr rej.: kl.IV-73/35/58 z 3.10.1958:
- kościół p.w. Ścięcia Głowy św. Jana
- klasztor
pozostałości zamku i muru miejskiego, 1 poł. XIV, nr rej.: 120 z 1.06.1968
pozostałości murów miejskich, w domu ul. Kaliska 36, 1339, nr rej.: 1595 z 10.09.1974
dom, ul. Kaliska 29, 1 poł. XIX, nr rej.: 412/154 z 9.01.1989
dom, ul. Kaliska 37, 1 poł. XIX, nr rej.: 504/245 z 4.05.1994
dom, Rynek (pl. Wolności) 17, drewn., 1768, nr rej.: kl.IV-73/89/56 z 30.07.1956
dom, Rynek 19, szach., pocz. XIX, nr rej.: 960/A z 5.03.1970
dom, ul. Zwierzyniec 6, 1 poł. XIX, nr rej.: 449/190 z 19.09.1990
wiatrak holender, 1903, nr rej.: 450 z 1.02.1969
Rataje
zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 387/129 z 2.09.1985:
- dwór
- park
Stanowiska archeologiczne
W obrębie historycznego układu urbanistycznego Pyzdr zostały udokumentowane stanowiska archeologiczne,
rozpoznane w trakcie różnych badań terenowych, zarówno powierzchniowych, jak i wykopaliskowych, a także
nadzorów i interwencji. Świadczą one bogatej historii zasiedlenia tego terenu. Potwierdzają to stanowiska
neolityczne, wczesno brązowe i średniowieczne. Zinwentaryzowane stanowiska archeologiczne występują
głównie w obrębie terasy nadzalewowej Warty oraz na jej krawędziach i stokach.
Gmina Września
Zabytki nieruchome
Bardo
kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1783, nr rej.: 950/A z 4.03.1970
zespół dworski i folwarczny, pocz. XIX:
- dwór, nr rej.: 961/A z 5.03.1970
- park, nr rej.: 2159/A z 26.06.1989 i z 28.03.1997
- folwark, nr rej.: 2618/A z 28.03.1997:
- wozownia
- magazyn zbożowy
- magazyn
Białężyce
zespół dworski, 1908, nr rej.: 1730/A z 29.04.1975:
209
- dwór
- park
Chocicza Mała
park, k. XIX, nr rej.: 2061/A z 1.1986
Chocicza Wielka
park, XIX/XX, nr rej.: 2060/A z 1.1986
Chwalibogowo
zespół pałacowy, XIX, nr rej.: 1452/A z 8.06.1973:
- pałac
- park
Gozdowo
kościół par. p.w. śś. Filipa i Jakuba, 1881-83, nr rej.: 343/Wlkp/A z 12.06.2006
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
ogrodzenie z bramkami, 4 ćw. XIX, nr rej.: j.w.
organistówka, 1909, nr rej.: j.w.
Grzybowo
kościół par. p.w. św. Michała, drewn., 1757, nr rej.: 2465/A z 14.03.1933
kaplica cmentarna, 1930, nr rej.: 1731/A z 30.04.1975
- zespół dworski, 1 poł. XIX, XIX/XX, nr rej.: 2200/A z 28.09.1990:
- dwór
- park
Grzymisławice
park, k. XIX, nr rej.: 2104/A z 28.11.1986
Gulczewo
zespół pałacowy, k. XIX, nr rej.: 1732/A z 30.04.1975:
- pałac
- park
Gutowo
zespół dworski, nr rej.: 1733/A z 30.04.1975:
- dwór, 1895
- park, XIX
Kaczanowo
kościół par. p.w. św. Marcina, drewn., 1763-65, nr rej.: 952/A z 5.03.1970
Kawęczyn
park dworski, XIX , nr rej.: 2082/A z 28.04.1986
Marzenin
kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1846-48, nr rej.: A-30/Wlkp z 31.05.2000
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
park, k. XIX, nr rej.: 2079/A z 28.03.1986
Nowa Wieś Królewska
kościół par. p.w. św. Andrzeja, drewn., 2 poł. XVI, nr rej.: 2534/A z 1.08.1956
Ostrowo Szlacheckie
zespół pałacowy:
- pałac, 1910, nr rej.: 1773/A z 15.12.1977
- park, XIX/XX, nr rej.: j.w.
- kurnik, 1916, nr rej.: 2637/A z 2.04.1998
Radomice
zespół dworski, nr rej.: 2643/A z 19.05.1998:
- dwór, 2 poł. XIX, 1900
210
- park, 2 poł. XIX
Sędziwojewo
wiatrak koźlak, 1822, nr rej.: 1752/A z 13.09.1976 (przeniesiony skansen w Dziekanowicach)
Sołeczno
park pałacowy, XIX, nr rej.: 1525/A z 1.06.1974
wiatrak koźlak, k. XIX, nr rej.: 1771/A z 12.07.1977 (przeniesiony skansen w Dziekanowicach)
Węgierki
zespół d. kościoła ewangelickiego, 1907-11, nr rej.: 2096/A z 12.08.1986:
- kościół, ob. rzym.-kat.par. p.w. Serca Pana Jezusa
- cmentarz
- pastorówka, ob. plebania
- ogród
zespół pałacowy:
- pałac, 3 ćw. XIX, nr rej.: 1527/A z 1.06.1974
- park ze stawem, poł. XIX, nr rej.: 2096/A z 12.08.1986 (dec. zespół kościoła ewang.)
Wódki
zespół dworski, nr rej.: 2196/A z 11.06.1990:
- dwór, poł. XIX, 1920
- park, XIX – XX
- kaplica grobowa rodziny Cegielskich, 1936
Września
historyczny układ urbanistyczny, XIV - XIX, nr rej.: 295/Wlkp/A z 19.04.2006
kościół par. p.w. św. Stanisława Biskupa, ul. Kościelna 7, poł. XV, 1792, 1881-87, nr rej.: 2466/A z
14.03.1933
kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. Świętego Ducha, ul. Kościuszki 27, 1894, nr rej.: 2293/A z
8.12.1993
kaplica, ob. kościół par. p.w. Świętego Krzyża, ul. Świętokrzyska 18, drewn., 1664, nr rej.: 721/Wlkp/A
z 6.05.1970 i z 2.12.2008
cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
zespół pałacowy, ul. Opieszyn :
- pałac, 1870, nr rej.: 966/A z 5.03.1970
- park, ob. miejski, XVIII-XIX, nr rej.: 2118/A z 10.04.1987
ratusz, ob. UMiG, ul. Ratuszowa 1, 1909-10, nr rej.: 191/Wlkp/A z 28.06.2004
willa starosty, ul.Chopina 9, 1913-15, nr rej.: 385/Wlkp/A z 25.07.2006
szkoła, ul. Dzieci Wrzesińskich 2, poł. XIX, nr rej.: 1596/A z 10.09.1974
wozownia, w zespole koszar, ul. Kościuszki, 1910, nr rej.: 2586/A z 26.03.1996
kamienica z oficynami, ul. Warszawska 5, 1905, nr rej.: 2569/A z 28.12.1995
dom, ul. Warszawska 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 967/A z 5.03.1970
dom, ul. Warszawska 15, XIX, nr rej.: 2173/A z 20.02.1989
Wyższa Szkoła Miejska, ob. LO, ul. Witkowska 1, 1911, nr rej.: 798/Wlkp/A z 25.05.2010
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Września został rozpoznany archeologicznie. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki
kamienia - z mezolitu i neolitu, rozwój następuje w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, w czasach kultury
przeworskiej i kultury łużyckiej. Intensywne osadnictwo ma miejsce też we wczesnym średniowieczu. Na
terenie gminy znajdują się zewidencjonowane stanowiska archeologiczne, które grupują się w kilku partiach
omawianego obszaru.
Na terenie gminy znajduje się stanowisko archeologiczne – grodzisko wczesnośredniowieczne w Grzybowie,
wpisane do rejestru zabytków pod nr 17467/A decyzją z dnia 05. 03.1976 r. Objęte ono jest ścisłą ochronią
211
konserwatorską. Dla jego ochrony istnieje konieczność zakazu prowadzenia wszelkich robót budowlanych oraz
przemysłowych na terenie w/w stanowiska, a prace porządkowe prowadzone w jego obrębie wymagają
uzgodnienia z WWKZ.
Gmina Chocz
Zabytki nieruchome
Chocz
układ urbanistyczny oraz archeologiczne warstwy kulturowe, XV, nr rej.: 669/A z 15.04.1993
kościół par. p.w. NMP, 1629-34, 1790-1793, nr rej.: kl.IV-73/73/54 z 3.06.1954
pałac infułatów, ob. plebania, 1790, nr rej.: kl.IV-73/72/54 z 3.06.1954
zespół klasztorny reformatów, 1773:
- kościół p.w. św. Michała, nr rej.: kl.IV-73/71/54 z 2.06.1954
- klasztor, nr rej.: kl.IV-73/70/54 z 2.06.1954
Nowa Kaźmierka
dom nr 29, drewn., 1727, nr rej.: 483/A z 4.08.1986
Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy Chocz znajduje się 1 stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków –
cmentarzysko kultury przeworskiej w Starej Kaźmierce. Jest to stanowisko archeologiczne, na terenie, którego
odkryty został cenny materiał zabytkowy w postaci ceramiki naczyniowej i przedmiotów metalowych. Obiekt
posiada dużą wartość naukową.
Na terenie gminy zarejestrowano kilka skupisk stanowisk archeologicznych. Stanowiska pradziejowe położone
są głównie przy krawędzi doliny rzeki Prosny, przeważnie na terasie zalewowej Prosny oraz na krawędziach
małych dolin rzecznych rozcinających poziome terasy. Na wysoczyznach występuje mniej pradziejowych
stanowisk archeologicznych, przy czym zawsze występują one w bliskim sąsiedztwie cieków lub ich dolin.
Najstarsze ślady osadnictwa związane są z epoką kamienia – neolitem. Osadnictwo ludzkie w pradziejach
koncentrowało się między innymi w rejonie miejscowości Nowolipsk, Olesiec, Chocz, Kuźnia i Piła.
Zarejestrowano tu ślady osadnictwa z okresu neolitu, osady kultury łużyckiej z epoki brązu i kultury
przeworskiej z okresu wpływów rzymskich a także z okresu wczesnego średniowiecza. Na uwagę zasługuje
cmentarzysko w Starej Kaźmierce datowane na przełom neolitu i wczesnej epoki brązu. Pozostałości po
osadnictwie kultury łużyckiej i kultury przeworskiej zarejestrowano również w okolicach Nowej Kaźmierki,
Kwilenia oraz Niniewa. Osadnictwo kultury łużyckiej występujące w połączeniu z materiałami rzymskimi
i wczesnośredniowiecznymi, koncentruje się głównie na piaszczystych wydmach lub stokach dolin. W okresie
wczesnego średniowiecza zajmowane są nie tylko rejony dolin rzecznych, ale i tereny wysoczyzny. W tym czasie
kształtuje się obecny układ miejscowości takich jak: Chocz, Olesiec, Kuźnia i Niniew. Stanowiska średniowieczne
i nowożytne występujące w pobliżu obecnych miejscowości wyznaczają ich najstarszą metrykę.
Gmina Czermin
Zabytki nieruchome
Broniszewice
zespół pałacowy, nr rej.: 269/Wlkp/A z 22.12.1992 i z 11.01.2006:
- pałac, 1892
- park, 2 poł. XIX
Czermin
kościół par. św. Jakuba, drewn., 1 poł. XVIII, nr rej.: Kl.IV-73/66/54 z 19.V.1954
22.01.1991
plebania, 1 poł. XIX, nr rej.: 1606/A z 16.09.1974
zespół dworski, nr rej.: 311/Wlkp/A z 28.04.2006:
- dwór, pocz. XX
212
oraz 580/A z
- park, 2 poł. XIX
Grab
zespół pałacowy, nr rej.: 310/Wlkp/A z 21.10.1968 i z 28.04.2006:
- pałac, 1850
- oficyna, 1810-20
- park, 1 ćw. XIX, 1935
Pieruchy
zespół dworski, ok. 1850, nr rej.: 516/A z 25.04.1989:
- dwór
- pozostałości parku
Psienie-Ostrów
dwór, 1890, nr rej.: 755/A z 10.12.1998
Skrzypnia
dwór, 2 poł. XIX, nr rej.: 504 z 8.08.1988
Wieczyn
zespół kościoła parafialnego, na terenie parku dworskiego, nr rej.: 793/Wlkp/A z 13.05.2010 :
- kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, 1919-11
- plebania, 1910-11
- park i ogród plebański, 2 poł. XIX
Żegocin
kościół par. p.w. NMP Wniebowziętej, drewn., XVIII, nr rej.: AK.I.11a/211 z 31.03.1933 oraz 550/A z
31.12.1991
zespół pałacowy:
- pałac, XVIII, 1840, nr rej.: 1608/A z 16.09.1974
- park, XVIII/XIX, nr rej.: 633/A z 13.12.1991
Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy znajduje się 220 stanowisk archeologicznych rozmieszczonych w jej różnych częściach.
Gmina Gizałki
Zabytki nieruchome
Szymanowice
kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, 1881-82, nr rej.: 851/Wlkp/A z 28.11.2011
cmentarz kościelny, j.w.
Stanowiska archeologiczne
Obszar gminy Gizałki został rozpoznany archeologicznie. Na jej terenie znajdują się zewidencjonowane
stanowiska archeologiczne.
Gmina Nowe Miasto nad Wartą
Zabytki nieruchome
Boguszyn
zespół dworski:
- dwór, k.XIX, nr rej.: 2077/A z 18.02.1986
- park, 1 poł. XIX, nr rej.: 1999/A z 7.06.1985
- brama wjazdowa, 1905, nr rej.: 2086/A z 11.04.1986
Chocicza
zespół pałacowy:
- pałac, 1920, nr rej.: 2070/A z 20.02.1986
213
- park, XIX-XX, nr rej.: 1998/A z 7.06.1985
Dębno
kościół par. p.w. NMP Wniebowziętej, 1447, nr rej.: 2483/A z 11.03.1931
dzwonnica, 1829, nr rej.: 231/A z 9.09.1968
zespół pałacowy:
- pałac, ob. ruina, 1877, 1902, nr rej.: 2178/A z 4.09.1989
- mauzoleum rodziny Cohnów, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w.
- park, 2 poł. XIX, nr rej.: 2062/A z 25.02.1986
Klęka
zespół pałacowy:
- pałac, 1870, pocz. XX, nr rej.: 1393/A z 24.02.1973
- park, 2 poł. XIX – XX, nr rej.: 2034/A z 4.11.1985
- aleja brzozowa, nr rej. 2093 z 23.05.1986
Kruczyn
dwór, pocz. XX, nr rej.: 2074/A z 20.02.1986
Nowe Miasto nad Wartą
kościół par. p.w. Świętej Trójcy, 2 poł. XIV, XVI, XVII, nr rej.: 2484/A z 14.02.1950
d. plebania, szach., 1 poł. XIX, nr rej.: 983/A z 6.03.1970
dom, ul. Poznańska 7, k. XIX, nr rej.: 2076/A z 24.02.1986
dom, Rynek 1, szach., 1 poł. XIX, nr rej.: 984/A z 6.03.1970
dom, Rynek 14, szach., 1 poł. XIX, nr rej.: 985/A z 6.03.1970
dom, Rynek 21, 1 poł. XIX, nr rej.: 986/A z 6.03.1970
spichrz, w d. porcie rzecznym, mur.-szach., 1 poł. XIX, nr rej.: 1906/A z 12.04.1983
most, przez zalew Warty, 1909, nr rej.: 1903/A z 14.01.1983
Skoraczew
zespół dworski:
- dwór, pocz. XIX, 1029, nr rej.: 119/Wlkp/A z 20.02.2003
- folwark (układ przestrzenny), XIX, nr rej.: j.w.
- park, XIX, nr rej.: 1984/A z 18.12.1984 i z 14.01.2003
Szypłów
zespół pałacowy, XVIII-XIX, nr rej.: 1523/A z 1.06.1974:
- pałac
- park
Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy znajduje się 20 stanowisk archeologicznych, ponadto zarejestrowano na podstawie badań
powierzchniowych w ramach akcji Archeologiczne zdjęcie Polski kolejne 155 stanowisk.
11.7 Stan środowiska w poszczególnych gminach znajdujących się w obszarze koncesji Pyzdry
gmina Jarocin
Jakość wód powierzchniowych
Stan czystości wód powierzchniowych badany był w punktach pomiarowo-kontrolnych sieci regionalnej: na
Lubieszcze w Golinie i Brzoskowie, na Lutyni w Bachorzewie, Parzewni oraz Wyszkach i Wilczy w gm. Kotlin.
Charakter zanieczyszczeń wskazuje, że ich źródłem mogą być niekontrolowane zrzuty ścieków bytowogospodarczych, niedostatecznie oczyszczone wody pościekowe i zanieczyszczony związkami biogennymi spływ
powierzchniowy z pól uprawnych. Stan ten jest wynikiem kierowania do rzek zbyt dużych ładunków
zanieczyszczeń, przekraczających zdolność ich samooczyszczania.
214
Miejscowości omawianego obszaru zostały w większości zwodociągowane. Budowie sieci wodociągowej nie
towarzyszyły jednak rozwiązania zapewniające ochronę wód (sieć kanalizacyjna, oczyszczalnia ścieków) Część
miejscowości posiada jedynie kanalizację deszczową (bez osadników), z której zrzuty przyjmują płynące
w pobliżu małe cieki. Na terenach nieskanalizowanych ścieki gromadzone są w szambach, skąd wozami
asenizacyjnymi dowożone są do oczyszczalni (Cielcza, Witaszyce). Ścieki oczyszczone z oczyszczalni w Cielczy
w ilości 12.500 m3/d zrzucane są rowem do rzeki Lipinki W okresie przepływów niskich, ilość kierowanych do
Lipinki podczyszczonych ścieków jest niekiedy wyższa od ilości płynącej w niej wody. Skutkiem tego jest
katastrofalny stan czystości wód rzeki (ścieki 0,10 m3/s).
Jakość wód powierzchniowych silnie obniżają niekontrolowane zrzuty ścieków bytowo gospodarczych
z terenów wiejskich. Świadczą o tym wyniki badań wód Lubieszki w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Golinie.
Zrzuty wód pościelowych i ścieków są bardzo uciążliwe dla stanu sanitarnego omawianego obszaru jak:
Lubieszki, Lipinki, Kanału Obry. Małe przepływy cieków, nie gwarantują korzystnego stopnia rozcieńczenia
zanieczyszczeń umożliwiającego samooczyszczanie ich wód. Okresowo jakość wody obniżają zanieczyszczone
odcieki drenarskie oraz wody spływu powierzchniowego z pól uprawnych, zawierające związki biogenne.
Jakość wód podziemnych
Na terenie gminy nie ma punktów zakwalifikowanych do krajowej sieci monitoringu wód podziemnych.
W ramach badań w sieci regionalnej w roku 1997 na zlecenie byłego Urzędu Wojewódzkiego w Kaliszu
prowadzono analizy wód z następujących ujęć:
czwartorzędowych: Cielcza (głęb. 19,0 m), Wilkowyja (głęb. 23,0 m),
trzeciorzędowych: Jarocin-JFM (głęb. 175,0 m), Jarocin-Szpital (głęb. 170,0 m), Witaszyce-Lenwit (głęb.
160,0 m)
W latach 1995-96 do monitoringu włączono punkty poboru wody z wodociągów w miejscowościach:
Wilkowyja, Zakrzew, Roszkow, Kąty, Jarocin, Dąbrowa i Potarzyca, Bielejewo. Jakość badanych wód przedstawia
się następująco:
wody z utworów czwartorzędowych w międzyrzeczu Warta – Prosna – Lutynia i ciągu dolin kopalnych
w rejonie Góry i Goliny oznaczały się w większości II klasą czystości. Do klasy III kwalifikowały się wody z ujęć
w Wilkowyi i Gąsiorowie; a poza klasami cechowały się wody z ujęć w Komorznu (Cd, mętność), Cielcza
(NH4, fosforany, Cd, siarczki, Fe, Mn, sucha pozostałość), Jaraczewo i Potarzyca (Fe, Mn, Cd);
wody z utworów trzeciorzędowych oznaczały się klasą Ib w rejonie na zachód od Jarocina, II klasą w rejonie
Jaraczewo – Jarocin – Witaszyce – Kotlin, a klasą III (Fe, NH4, mętność, utlenialność) w ujęciach Witaszyce
i Stęgosz;
wody z utworów jurajskich oznaczały się Ib i II klasą czystości.
Natomiast obecnie do sieci regionalnej należą punkty przedstawione w raporcie za 2001 rok:
Jarocin (94) – II klasa (wody średniej jakości)
Kotlin (95) – II klasa (wody średniej jakości)
Wilkowyja (93) – III klasa (wody niskiej jakości)
Stęgosz (73) – III klasa (wody niskiej jakości)
Śmiełów (74) – III klasa (wody niskiej jakości)
Gąsiorów (75) – III klasa (wody niskiej jakości)
Jakość powietrza
Główne źródła emisji substancji do powietrza stanowią zakłady produkcyjne, kotłownie oraz ruch
komunikacyjny, a więc sektor przemysłowy, komunalny i transportowy. Wśród substancji emitowanych przez
zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie Jarocina przeważają zanieczyszczenia charakterystyczne dla
procesów spalania paliw do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu,
tlenek węgla i pyły.
Wielkość emisji zależy od ilości i jakości używanego paliwa, wyposażenia w urządzenia oczyszczające gazy
odlotowe oraz skuteczność działania tych urządzeń. Większość zakładów na terenie miasta i gminy ma
215
uregulowaną stronę formalno-prawną w zakresie odprowadzania substancji do powietrza, tj. posiada ważne
pozwolenie na emisję. Nie wszystkie natomiast dysponują urządzeniami służącymi ograniczeniu emitowanych
substancji. Niektóre jednak zakłady pozostające w ewidencji WIOŚ przekraczają warunki określone
w pozwoleniu na emisję gazów lub pyłów do powietrza.
Duży wpływ na stan czystości powietrza ma także emisja niska, która pochodzi z lokalnych kotłowni, palenisk
indywidualnych oraz Śródków transportu. Lokalne systemy grzewcze i piece domowe praktycznie nie posiadają
jakichkolwiek urządzeń ochrony powietrza. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje
zmienność sezonową (związaną z okresem grzewczym). Obowiązek uzyskania pozwoleń emisyjnych nie dotyczy
również zarządców dróg, mimo, że emisja substancji generowana przez ruch transportowy ma istotny udział
w wielkości globalnej emisji. Brak obwodnic w miejscowościach ewidentnie wiąże się z kumulowaniem się
substancji emitowanych przez środki lokomocji z emisją z sektora przemysłowego i komunalnego.
Emisja komunikacyjna stwarza zagrożenie w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu kołowego, oddziaływująca
niekorzystnie na uprawy polowe. Zanieczyszczenia komunikacyjne (tlenek i dwutlenek węgla, tlenki azotu,
węglowodory, pyły z metalami ciężkimi) pogarszają też jakość powietrza atmosferycznego oraz wpływają na
wzrost stężenia ozonu w troposferze. Istotne znaczenie ma również zapylenie powstające na skutek ścierania
się opon i nawierzchni dróg.
Badania wieloletnie WIOŚ wykazują systematyczny spadek wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych
w obrębie powiatu jarocińskiego, a tym samym w mieście i gminie Jarocin. Wielkość imisji substancji
w powietrzu określa jego jakość. Jest ona oceniana w oparciu o badania monitoringowe prowadzone w sieci
krajowej, regionalnej i lokalnej. Monitoring jakości powietrza atmosferycznego w powiecie prowadzony jest
przez m.in. stacje pomiarową w Jarocinie. Stężenia substancji oznaczane są metodami manualnymi na
podstawie pomiarów automatycznych, w zakresie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego;
wykorzystywana jest również metoda pasywna. Wyniki badań monitoringowych odzwierciedlające stan jakości
powietrza w roku 2002 prezentuje tabela poniżej.
Tabela nr 24 Stan jakości powietrza w roku 2002 w gm. Jarocin.
Stężenie średnioroczne substancji w powietrzu
(imisja) [mg/m3]
SO2
NO2
pył PM 10
Lokalizacja stacji pomiarowej
Jarocin
(pomiar pyłu zawieszonego metodą wagową, WSSE)
9,3
32,2
37,0
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdza się, że wartości odniesienia dla stężeń mierzonych substancji
nie są przekraczane, przy czym najbardziej znacząca jest emisja dwutlenku azotu i pyłu. Analiza poziomu stężeń
obserwowanych na stacji w latach 1999-2002 wykazuje systematyczny spadek poziomu emisji.
Jakość gleb
Według raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska i Stacji Chemiczno - Rolniczej Oddział
w Poznaniu nt. Zasobność I zanieczyszczenie gleb Wielkopolski stan na rok 2000” odczyn gleb terenów rolnych
powiatu na tle gleb województwa przedstawia się jak niżej (udział w % poszczególnych typów gleb w ogólnej
powierzchni użytków rolnych):
Tabela nr 25 Odczyn gleb terenów rolnych powiatu jarocińskiego.
Wyszczególnienie
Województwo
Powiat
Jarocin
b. kwaśne
16
7
11
kwaśne
30
26
25
l. kwaśne
30
43
38
obojętne
18
18
17
Zasadowe
6
6
9
Tabela nr 26 Średnia zawartość metali ciężkich w glebach gminy Jarocin.
Wyszczególnienie
Jarocin
Średnia zawartość całkowita w mg/kg
Pb
Zn
Cu
Ni
Cd
S-SO4
12,5
27,0
6,9
3,3
0,16
2,45
216
Tabela nr 27 Zasobność gleb w poszczególne przyswajalne składniki pokarmowe (% udziału poszczególnych
typów gleb w ogólnej powierzchni użytków rolnych)
Wyszczególnienie
Jarocin
Powiat
Województwo
Składnik
Zawartość
b. niska
niska
średnia
wysoka
b. wysoka
P2 O5
0
4
16
24
56
K2 O
2
17
39
19
23
Mg O
16
42
32
7
3
P2 O5
1
10
23
23
43
K2 O
11
31
35
13
10
Mg O
15
35
34
10
6
P2 O5
4
24
29
19
24
K2 O
22
35
24
10
9
Mg O
22
28
30
12
8
Hałas
Pomiary poziomów hałasu wykonane na terenie powiatu jarocińskiego w 2002 roku wykazały, że emisja hałasu
pochodząca od opomiarowanych dróg powiatowych była wysoka i osiągnęła poziom ponadnormatywny tj.
powyżej 60 dB. Zebrane wyniki charakteryzują sytuację panującą w porze dziennej. Wysoka emisja hałasu
wystąpiła na terenie miasta Jarocina przy ulicy Moniuszki, na której odnotowano natężenie hałasu 70,1 dB.
W tym przypadku drogą przejeżdżało średnio blisko 500 pojazdów w ciągu godziny, z czego około 15 % to
pojazdy ciężkie. W pobliżu ulicy Moniuszki znajduje się dworzec PKS, dlatego też na wysoki poziom hałasu
wpływ mają szczególnie autobusy, które stanowiły ponad połowę ogólnej liczby pojazdów ciężkich.
W drugim opomiarowanym punkcie na terenie miasta Jarocina przy ulicy Kościuszki odnotowano poziom hałasu
- 64,9 dB. Natężenie ruchu było tu zdecydowanie mniejsze i wynosiło około 260 pojazdów w ciągu godziny, a
udział transportu ciężkiego to około 8 % ogólnej liczby pojazdów. Charakter zabudowy, odległość między
obiektem podlegającym ochronie akustycznej a jezdnią oraz udział pojazdów ciężkich w potoku
przejeżdżających pojazdów mają decydujący wpływ na wartości poziomów dźwięku.
W większości opomiarowanych punktów występuje zabudowa luźna, wielorodzinna, jednostronna.
W otoczeniu dróg przebadanych akustycznie odległość pierwszej linii zabudowy od skraju jezdni jest bardzo
mała, nie przekracza 5m (za wyjątkiem punktów w miejscowościach Witaszyce oraz w Jarocinie przy ulicy
Kościuszki).
System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głownie z tytułu transportu
drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich. W Jarocinie największe
potencjalne zagrożenie hałasem występuje, zatem wzdłuż dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11,
oraz dróg wojewódzkich, obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny. Znaczna część tych dróg przebiega
przez tereny zabudowane, z których większość, to tereny o funkcji mieszkaniowej, wymagającej zapewnienia
komfortu akustycznego. Sąsiedztwo wymienionych arterii komunikacji drogowej z obszarami wymagającymi
zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska powoduje, że obszary te należy
sklasyfikować, jako miejsca potencjalnego zagrożenia hałasem komunikacyjnym drogowym. Najpoważniejszy
problem stanowi przebiegająca przez centrum Jarocina i dzieląca miasto na dwie części, droga krajowa nr 11,
przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta przebiega także przez tereny zwartej zabudowy leżących
w pobliżu Jarocina miejscowości: Mieszków, Cielcza, i Witaszyce. Natężenie ruchu na tej drodze obserwowane
w centrum Jarocina wynosi ok. 20000 pojazdów/dobę, z udziałem ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70 %.
Droga ta krzyżuje się w centrum miasta z drogą krajową nr 12 i drogą wojewódzką nr 443.
W okresie od maja do października 1993 r. wojewódzki inspektorat ochrony środowiska przeprowadził badania
wpływu hałasu drogowego i kolejowego na klimat akustyczny Jarocina. Pomiary przeprowadzono w porze
dziennej, w 50 punktach miasta zlokalizowanych wzdłuż głównych tras komunikacyjnych i w 30 punktach na
wysokości linii zabudowy mieszkaniowej oraz w 8 punktach przy liniach kolejowych. Badania te wykazały, że na
całym badanym terenie występują przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku.
217
W oparciu o wyniki badań sporządzono mapę akustyczną Jarocina. Najwyższe poziomy hałasu drogowego,
przewyższające 75 dB zmierzono na całej długości ul. Poznańskiej oraz przy ul. Wojska Polskiego, na odcinku
wylotowym w stronę Kalisza – obie ulice stanowią fragment drogi krajowej nr 11. Badania wykazały, że
głównym źródłem uciążliwości akustycznej są samochody ciężarowe, głownie tzw. "TIR-y", zwykle jadące
w kolumnach. Udział pojazdów ciężkich w ruchu wynosił średnio 23 %. Pomiary hałasu kolejowego wykazały, że
poziom dźwięku na terenach położonych wzdłuż wszystkich objętych badaniami linii wynosił od
68,5 dB do 79,5 dB. W roku 2000 wojewódzki inspektorat ochrony środowiska przeprowadził badania
poziomów hałasu wzdłuż drogi krajowej nr 12 m.in. w miejscowości Witaszyce. W miejscowości wybrano po
dwa przekroje pomiarowe i we wszystkich z nich zarejestrowano poziomy równoważne dźwięku dla pory
dziennej w granicach 73 – 75 dB.
Pola elektromagnetyczne
Na terenie gminy Jarocin nie ma obiektów nadawczych radiowo-telewizyjnych. W ostatnich latach nastąpił
rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii komórkowej. Elementem tej sieci są stacje
bazowe telefonii komórkowej należące do Polskiej Telefonii Cyfrowej sp. z o.o., POLKOMTEL. S.A. i Polskiej
Telefonii Komórkowej „CENTERTEL” Sp. z o.o. Według dostępnych danych szacuje się, że na terenie gminy
znajdują się następujące stacje bazowe telefonii komórkowej:
Stacja bazowa telefonii komórkowej na kominie PEC położonym w Jarocinie przy ul. Węglowej,
Stacja bazowa telefonii komórkowej na działce nr 17 położonej w Tarcach,
Stacja bazowa telefonii komórkowej na działce nr 495/2 położonej w Jarocinie przy ul. Sportowej,
Stacja bazowa telefonii komórkowej na istniejącym budynku mieszkalnym w Jarocinie przy ul. Kasztanowej,
Stacja bazowa telefonii komórkowej na terenie Przedsiębiorstwa Robot Drogowych w Jarocinie przy ul.
Poznańskiej 71a;
Przez obszar gminy przebiegają linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV relacji: Konin – Jarocin,
Pleszew – Jarocin, Jarocin – Koźmin. Na terenie miasta znajdują się dwie stacje energetyczne rozdzielcze 110/15
kV – GPZ Jarocin Wschód, w Jarocinie ul. Batorego, GPZ Jarocin Południe w Jarocinie, ul Notecka, GPZ, do
których prąd jest doprowadzany powyższymi liniami wysokiego napięcia. Ze stacji rozdzielczych doprowadzane
są linie średniego napięcia 15 kV, które doprowadzają prąd do stacji transformatorowych 15/0,4 kV
znajdujących się w poszczególnych miejscowościach. Przy pomocy tych stacji napięcie 15 kV transformowane
jest na niskie napięcie 380 V i 230 V, a więc takie, na jakim pracują urządzenia odbiorcze większości
konsumentów energii elektrycznej. Wszystkie jednostki osadnicze wyposażone są w energię elektryczną.
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna nie prowadziła pomiarów pól elektromagnetycznych wokół linii
elektroenergetycznych. Natomiast według danych literaturowych pomiary pól elektromagnetycznych wskazują
na to, że pod liniami 110 kV i 230 kV mogą być przekroczone dopuszczalne poziomy pol elektromagnetycznych
określone dla terenów zabudowy mieszkaniowej. W związku z tym pod liniami 110 kV i 220 kV
i w bezpośrednim ich sąsiedztwie należy unikać lokalizacji takiej zabudowy, lub jej planowaną lokalizację
poprzedzić pomiarami pól elektromagnetycznych w środowisku. W ramach rozwoju sieci przesyłowej realizuje
się wzmocnienie krajowego systemu elektroenergetycznego poprzez budowę nowej dwutorowej linii
elektroenergetycznej o napięciu 400 kV. Fragment linii 400 kV przebiega przez południowo-zachodnią część
gminy Jarocin. Z prowadzonych obliczeń wynika, że realizacja inwestycji wymaga zachowania w jej sąsiedztwie
terenu wolnego od zabudowy mieszkaniowej o szerokości do 56 m (po 28 m od osi linii). Dokładna szerokość tej
strefy powinna zostać wyznaczona po opracowaniu projektów budowlanych linii 400 kV.
gmina Żerków
Jakość wód powierzchniowych
Rzeka Prosna będąca największym lewobrzeżnym dopływem środkowej Warty, leży we wschodniej części
gminy i w przeważającej części wyznacza granicę administracyjną omawianego terenu. W 2005 roku jakość wód
Prosny badana była w 9 punktach. W gminie Zerków znajduje się jeden punkt pomiarowy – Ruda Komorska
ujście do Warty.
218
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących
w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia
dla klasy II. Klasa elementów biologicznych – III. Wynik klasyfikacji potencjału ekologicznego w punkcie
pomiarowo – kontrolnym: potencjał ekologicznie umiarkowany.
Wynik klasyfikacji stanu chemicznego w punkcie pomiarowo – kontrolnym: stan chemiczny nieosiągający
dobrego. Wynik klasyfikacji potencjału ekologicznego w jednolitej części wód: potencjał ekologiczny
umiarkowany. Wynik klasyfikacji stanu chemicznego w jednolitej części wód: stan chemiczny nieosiągający
dobrego. Wynik oceny stanu wód w jednolitej części wód: stan zły.
Przez środkowo-wschodnią część gminy przepływa rzeka Lutynia, która podobnie jak Prosna jest dopływem
Warty. Lutynia jest badana w czterech punktach pomiarowych, z których jeden znajduje się na trenie gminy
Zerków – Śmiełów, ujście do Warty. Klasa elementów fizyczno-chemicznych: jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone
w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II. Klasa elementów biologicznych – II. Wynik klasyfikacji
stanu ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: stan ekologiczny umiarkowany. Wynik klasyfikacji
stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: stan chemiczny nieosiągający dobrego. Wynik
klasyfikacji stanu ekologicznego w jednolitej części wód: stan ekologiczny umiarkowany. Wynik klasyfikacji
stanu chemicznego w jednolitej części wód: stan chemiczny nieosiągający dobrego. Wynik oceny stanu wód
w jednolitej części wód: stan zły.
Jakość wód podziemnych
Tabela nr 28 Wyniki monitoring wód podziemnych na terenie gminy Żerków.
Nr punktu w
sieci
regionalnej
Numer
JCWPd
Lokalizacja
Stratygrafia
Głębokość
otworu
Miąższość
izolacji
73
73
Stęgosz
Tr
120,0
81,0
ZW
IV
IV
III
74
73
Śmiełów
Q
144,0
64,0
ZW
IV
IV
-
75
73
Gąsiorów
J
21,0
0,0
BZ
IV
IV
-
Klasa wód
Zagospoda
rowanie 2004 2005 2006
Jakość powietrza
Na terenie gminy prowadzone są przez Delegatur w Kaliszu WIOŚ w Poznaniu, badania imisji dwutlenku siarki
i azotu na terenach pozamiejskich z zastosowaniem systemu PASS, tj. pasywnego systemu pobierania
powietrza. Celem określenia jakości powietrza w pobliżu dużego skupiska leśnego (Żerkowsko- Cieszewski Park
Krajobrazowy), stanowisko pomiarowe zostało zlokalizowane na terenie Przepompowni II w Żerkowie.
Stężenie zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym na obszarze Gminy jest związane ze stopniem
koncentracji źródeł emisji zanieczyszczeń i wielkością emisji, warunkami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń
oraz wpływem zanieczyszczeń pochodzących spoza gminy. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza
wykonywana jest w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych w punktach pomiaru
zanieczyszczeń powietrza oraz poprzez wykorzystanie wyników badań z innych stref. Jakość powietrza na
obszarze strefy kalisko - jarocińska jest stabilna i nie ulegała większym zmianom w okresie 2004–2009. Przy
wyraźnej, systematycznej redukcji emisji przemysłowej coraz większego znaczenia nabiera emisja z sektora
komunalnego - lokalnych kotłowni, indywidualnych gospodarstw i zakładów usługowych oraz środków
transportu.
Strefa kalisko - jarocińska, na obszarze, której leży Gmina Żerków, w ocenie za rok 2008, została zaliczona do
klasy A wg kryteriów dla ochrony zdrowia ze względu na wszystkie zanieczyszczenia, a C według kryteriów
ochrony roślin ze względu na ozon (strefa dla tego kryterium obejmuje całe województwo).
Jakość gleb
Jednym z podstawowych wskaźników oceny przydatności gleb rolnych jest odczyn gleb. Zależy on od rodzaju
skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów
219
agrotechnicznych. Na terenie gminy występuje ok. 30 % gleb kwaśnych i 51,7 % lekko kwaśnych. Odczyn
środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów i fauny glebowej.
Decyduje tym samym o aktywności biologicznej gleby. Kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania
roślin jak również ułatwiają przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Z odczynem gleb ściśle związana jest
potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawiające właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb jest
zabiegiem agrotechnicznym, który powinien być stosowany na terenie gminy w dużym stopniu, gdyż jest ona
w grupie gmin, w których gleby wymagające wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym osiągnęły
około 61% udziału gleb. W glebach na terenie gminy, stopień zanieczyszczenia kadmem, niklem, cynkiem
i ołowiem, kształtuje się na poziomie zawartości naturalnej tych pierwiastków w glebie. Miedź natomiast
występuje w I stopniu zawartości w glebie i wskazuje na podwyższoną wartość.
Tabela nr 29 Odczyn gleb na terenie gminy Żerków, wg. badań przeprowadzonych przez WIOŚ.
Liczba
prób
1689
bardzo
kwaśne
10,4
Odczyn gleb
lekko
kwaśne
obojętne
kwaśne
30,5
51,7
6,6
zasadowe
0,0
Hałas
Podstawowymi źródłami emisji hałasu w Gminie są:
transport drogowy oraz kolejowy (hałas komunikacyjny),
obiekty prowadzące działalność gospodarczą (hałas przemysłowy).
W gminie Żerków nie zostały wyznaczone punkty monitoringu hałasu komunikacyjnego. Dla dróg wojewódzkich
Zarząd Dróg Wojewódzkich w 2005 r. przeprowadził badania przepustowości, uzyskując następujące wyniki
pomiaru średniego dobowego ruchu w punktach pomiarowych na terenie Miasta i Gminy Żerków dla drogi nr
443:
Jarocin - Grab – pikietaż 0 km – 16,8 km: 2034 pojazdów samochodowych.
Klimat akustyczny dla wybranych odcinków dróg określono za pomocą programu SON2. Obliczenia hałasu
dokonano na wybranych odcinkach dróg wojewódzkich nr 188 oraz 190. Obliczenia dotyczyły pory dziennej
rozumianej, jako przedział czasowy od godziny 6:00 do 22:00 oraz pory nocnej – od godziny 22:00 do 600.
Na podstawie wyników stwierdzono, że występują przekroczenia hałasu na drogach wojewódzkich, związane
jest to z dużym natężeniem ruchu. Ze względu na infrastrukturę miejską następuje chwilowy wzrost natężenia
hałasu. Dużo większy ruch rejestruje się na trasie Żerków - Jarocin, który jest dość ważnym szlakiem
komunikacyjnym prowadzącym do dużego ośrodka miejskiego, lecz brak jest pomiarów na tej drodze.
Pola elektromagnetyczne
Anteny emitujące pola elektromagnetyczne zainstalowane są w mieście Żerków na istniejącej wieży, której
właścicielem jest TP EmiTel Sp. z o.o. Wieża usytuowana jest na wzniesieniu, różnica poziomów między
posadowieniem wieży, a najbliższymi zabudowaniami wynosi około 17 m. W zasięgu oddziaływania stacji
nadawczych znajdujących się na wieży nie ma zabudowy mieszkaniowej.
Orange - GSM1800 / Polska, Żerkow, Dz. Nr 403 BTS ID: 1282,
Plus - UMTS / Polska, Żerkow, wieża TP są, BTS ID: 33768,
Plus - GSM900 / Polska, Lubinia Mała, Dz. Nr 519/12, BTS ID: 32674,
Plus - GSM900 / Polska, Żerkow, wieża TP S.A., BTS ID: 33768,
Era - GSM900 / Polska, Żerkow, Dz. Nr 403, BTS ID: 47128,
Era - GSM1800 / Polska, Żerkow, Dz. Nr 403, BTS ID: 47128,
Orange - GSM900 / Polska, Żerkow, działka nr 403, BTS ID: 1282.
Na terenie gminy znajduje się linia elektroenergetyczna o napięciu 110 kv. Brak badań poziomu pól
elektromagnetycznych na terenie gminy.
220
gmina Blizanów
Jakość wód powierzchniowych
Jakość wód Prosny monitorowana jest corocznie w 9 stałych punktach pomiarowo-kontrolnych, najbliżej
w stosunku do gminy Blizanów punkt pomiarowy zlokalizowany jest w miejscowości Bogusław (gm. Gołuchów),
tuż przy zachodniej granicy gminy. Stan wód rzeki Prosny w 2001 r. nie spełniał żądań żadnej z klas czystości,
decyduje o tym jej zły stan sanitarny oraz przekroczenie norm dla biogenów (azot azotynowy). Po oddaniu
w 2001r. grupowej oczyszczalni ścieków w Kucharach (gmina Gołuchów, powiat Pleszew) dla m. Kalisza
i Nowych Skalmierzyc oraz oczyszczalni dla Ostrowa Wielkopolskiego, należy się spodziewać stopniowej
poprawy czystości wód Prosny. Również stan czystości wód Czarnej Strugi (Bawół), drugiej co do długości rzeki
przepływającej przez teren gminy Blizanów, klasyfikowany jest, jako nieodpowiadający normom.
Na terenie gminy Blizanów nie ma jezior.
Zasoby wód powierzchniowych gminy są niskie, dlatego w celu poprawy bilansu hydrologicznego,
w ramach „małej retencji”, Urząd Gminy proponuje realizację zbiorników retencyjnych na rzece Czarna Struga
(Bawół) we wsiach Jarantów Kolonia i Piskory. Zbiornik ten pełniłby również funkcję rekreacyjną i z dużym
kompleksem leśnym, urozmaicona rzeźba terenu (wydmy), generowałyby rozwój strefy wypoczynkowej,
wyznaczonej w „Stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”. Warunkiem
rozwoju tej funkcji w gminie jest doprowadzenie czystości wód Czarnej Strugi do II klasy czystości.
Jakość wód podziemnych
Najbliżej położonym punktem krajowego monitoringu wód podziemnych jest punkt w Tursku – Bogusławiu na
terenie gminy Gołuchów, 2 km na zachód od granicy gminy Blizanów. W otworze tym ocena jakości wody
w latach 2000 – 2001 pozwala zakwalifikować je do klasy Ib. Punkty regionalnego monitoringu zlokalizowane są
w Gołuchowie i w Jankowie (gm. Blizanów) a pomiary jakości wód dokonane w latach 2000 – 2001 pozwalały
zaliczyć wody podziemne do II klasy. Charakterystyka jakości wód podziemnych na obszarze gminy przedstawia
się następująco:
Wody czwartorzędowe posiadają zróżnicowaną jakość. Wody II klasy czystości spotykamy w południowozachodniej i środkowej części gminy. Są to wody średniej jakości, zmienione antropogenicznie, zanieczyszczone,
wymagające uzdatnienia (nadmiar żelaza, manganu, twardości i siarczanów). W północnej części gminy
występują wody klasy I b, czyli wody wysokiej jakości, nieznacznie zanieczyszczone, odpowiadające wodom do
celów pitnych i gospodarczych, możliwe jest ich okresowe uzdatnianie.
Wody trzeciorzędowe zaliczane są w większości do wód wysokiej jakości klasy I b, występują one w zachodniej
i północnej części gminy. We wschodniej części gminy wody mają średnią jakość, są słabo zanieczyszczone
i nadają się do picia po uzdatnieniu.
Wody kredowe i jurajskie występują w okolicach Blizanowa i Jastrzębnik. Wody tego poziomu możemy zaliczyć
do wód wysokiej jakości klasy I b. Na wschód od tych miejscowości wody mają II klasę jakości, są
zanieczyszczone i wymagają uzdatnienia.
Jakość powietrza
Wg monitoringu prowadzonego przez WIOŚ w okresie X.2000r. - IX.2001r. stężenie średnioroczne
podstawowych zanieczyszczeń powietrza (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył zawieszony) w gminie
Blizanów nie przekraczała wartości dopuszczalnej. Imisja dwutlenku siarki wahała się w południowej części
gminy (sąsiedztwo Kalisza)w przedziale 8 – 10 g/m3 , w północnej 6 – 8 g/m3 ( dopuszczalna wartość wg
rozporządzenia MOŚZNiL z dnia 28 kwietnia 1998r. – 40 g/m3).
Natomiast imisja dwutlenku azotu w części południowej gminy wynosiła 12,5 – 15,0 g/m3 a północnej 10,0 –
12,5 g/m3 (dopuszczalna wartość – 40 g/m3). Zastosowanie w dużych zakładach przemysłowych urządzeń do
redukowania zanieczyszczeń, nowe technologie i zmiana nośnika energii powoduje redukcje emisji
zanieczyszczeń. Większego znaczenia dla jakości powietrza nabiera w tej sytuacji emisja sektora komunalnego –
lokalnych kotłowni, indywidualnych gospodarstw i zakładów usługowych oraz źródeł mobilnych.
221
Jakość gleb
Z analizy map prawdopodobnego rozkładu zanieczyszczeń deponowanych przez opady atmosferyczne
w okresie od X.2000 – IX.2001r. (wg IMGW – Poznań) wynika, że odczyn pH w opadach na terenie gminy
wynosił od 5,75 do 6,00 (w woj. wielkopolskim opady roczne najbardziej zakwaszone , o odczynie pH około 5,1,
wystąpiły w tym okresie w rejonie Poznania).
W gminie Blizanów 15 % użytków rolnych stanowią gleby bardzo kwaśne (pH do 4,5), 39 % kwaśne (pH 4,6 do
5,5), 39 % lekko kwaśne (pH 5,6 do 6,8), 7% obojętne (pH 6,8 do 7,8). Brak gleb o odczynie zasadowym. Wg
Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, w okresie od X.2000 do IX.2001r, depozycja
siarczanów z opadem całorocznym na terenie gminy kształtowała się w przedziale 1750 – 2000 mg/m2, ołowiu
2,00 – 2,50 mg/m2 a azotanów 500 – 750 mg/m2..
Opad w/w związków na terenie gminy nie przekroczył dopuszczalnych wartości.
Produkcja zdrowej żywności bezpiecznej dla człowieka wymaga rozpoznania stanu gleb użytkowanych rolniczo
pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Badania wykonane na terenie gminy wykazały, że zawartość
metali ciężkich (kadm, ołów, nikiel, mangan, chrom, arsen, siarka) w glebach kształtuje się na poziomie
zawartości naturalnej. Zasobność gleb, mierzona zawartością przyswajalnych form magnezu, fosforu, potasu,
przedstawia się w gminie następująco:
gleby ze średnią zawartością magnezu-33% UR
gleby ze średnią zawartością fosforu-30% UR
gleby z niską zawartością potasu-36% UR
Gleby pozostałych grup zasobności (bardzo wysoka, wysoka, niska, bardzo niska zawartość w/w
makroelementów) stanowią mniejszy niż przedstawiony wyżej procent użytków rolnych.
Hałas
Klimat akustyczny środowiska kształtują następujące podstawowe typy źródeł hałasu: komunikacyjne
(drogowe, kolejowe, lotnicze), przemysłowe i komunalne. Najtrudniejszy problem, ze względu na obszar i liczbę
osób objętych oddziaływaniem oraz praktyczne możliwości ograniczania, stanowią hałasy komunikacyjne,
w szczególności drogowe.
Drogą mogącą najbardziej wpływać na kształtowanie klimatu akustycznego gminy jest droga wojewódzka
nr 442 relacji Kalisz – Września. Nie przeprowadza się badań wielkości hałasu na tej drodze, znane jest
natomiast natężenie ruchu wynoszące średnio 3300 poj. rz./dobę (2000r.).
Na terenie gminy nie prowadzono badań pomiaru hałasu przemysłowego, dlatego nie można określić jego
wpływu na klimat akustyczny środowiska gminy. Występują wprawdzie zakłady, które mogą być źródłem
hałasu, jak np. DREWPAL, identyfikacja tych źródeł wymagałaby jednak pełniej znajomości każdego podmiotu
korzystającego ze środowiska, co przekracza zakres niniejszego opracowania. Tylko systematyczne kontrole,
wynikające z kompetencji WIOŚ lub na skutek zgłoszonych interwencji, mogą wykluczyć działalność zakładów
powodujących pogorszenie stanu środowiska lub zagrażającym zdrowiu czy życiu. Konflikty dotyczące hałasów
mają zwykle charakter lokalny, a obowiązujące regulacje prawne oraz dostępne technologie i metody
zmniejszania hałasu, umożliwiają skuteczną eliminację istniejących zagrożeń.
Pola elektromagnetyczne
Na środowisko naturalne gminy negatywnie oddziaływać może promieniowanie związane z przebiegiem przez
teren gminy następujących urządzeń liniowych:
Linii elektroenergetycznej 110 kV Konin – Kalisz. Największe natężenie pola elektrycznego występuje
w miejscu gdzie zwis linii jest największy, najczęściej w środku przęsła, czyli w połowie odległości pomiędzy
sąsiednimi słupami o równej wysokości. Pole to szybko maleje przy oddalaniu się od osi linii. Oddziaływanie
napowietrznych linii energetycznych na ludzi związane jest z ewentualnym czasowym przebywaniem ludzi
w polu elektromagnetyczny. Dlatego też na trasie przebiegu korytarza linii ani w bezpośrednim sąsiedztwie
nie powinny być lokalizowane obiekty przeznaczone do stałego przebywania ludzi. W związku
222
z niemożnością dotrzymania standardów środowiska linia elektroenergetyczna 110 kV wymaga utworzenia
obszaru ograniczonego użytkowania
Pasa ochronnego szerokości 500 m linii łączności teleradiowej relacji Poznań – Żerków – Kalisz – Łódź,
przebiegającej w południowej części gminy, wzdłuż granicy z gminą Gołuchów. W pasie tym przesyłane są
programy radiofoniczne, telewizyjne i telefonii wielokrotnej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym
Lokalnej linii radiowej Lipe – Korzeniew. Łączność radiową z nową centralą cyfrową zainstalowaną
w miejscowości Lipe, zapewnia antena kierunkowa o wysokości 7 m, pracująca z mocą promieniowania
1 Wata. Wyznaczono pas ochronny dla tej linii o kącie środkowym wynoszącym 30 º i szerokości pasa
max 1 km.
Na terenie gminy nie są prowadzone żadne badania dotyczące oddziaływania promieniowania na zdrowie ludzi
i na inne komponenty środowiska naturalnego.
gmina Grodziec
Jakość wód powierzchniowych
Ocena jakości wód w województwie wielkopolskim została wykonana przez WIOŚ w oparciu o Rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części
powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008) określając dla poszczególnych punktów pomiarowych oraz JCW,
na podstawie wskaźników biologicznych i wspierających je wskaźników fizykochemicznych stan ekologiczny,
a w przypadku wód wyznaczonych jako silnie zmienione lub sztuczne − potencjał ekologiczny. Badania
realizowane w sieci diagnostycznej określiły również stan chemiczny wód. Wg danych WIOŚ Poznań od 2006r.
nie prowadzono monitoringu wód na terenie gminy Grodziec. Wcześniejsze badania monitoringowe wykazały,
że stan czystości wód powierzchniowych nie jest zadawalający. Na całej długości Czarnej Strugi utrzymywały się
ponadnormatywne stężenia substancji biogennych (azotyny i fosforany), substancji łatwo rozkładalnych oraz
miano Coli. Stan sanitarny rzeki nie wykazuje poprawy na przestrzeni ostatnich lat – tezę tę potwierdzają wyniki
badań z 1998, 1990, 2000 oraz 2001 roku. Natomiast wartości substancji biogennych uległy pogorszeniu z II i III
klasy czystości do wartości ponadnormatywnych w stosunku do roku 1998. Ze względu na typowo rolniczy
charakter zlewni dużym źródłem zanieczyszczenia wód są spływy z pól oraz zanieczyszczenia pochodzenia
rolniczego.
Jakość wód podziemnych
Zanieczyszczenie wód podziemnych w największym stopniu zależy od głębokości zalegania oraz izolacji poziomu
wodonośnego od powierzchni terenu oraz od lokalizacji potencjalnych źródeł zanieczyszczeń. Najbardziej
zagrożone w gminie Grodziec, podobnie jak w całym kraju, są wody gruntowe w obrębie czwartorzędowego
poziomu wodonośnego. Dobre właściwości filtracyjne skał słabo izolujących poziom wodonośny stwarzają
warunki do migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Wody wgłębne, lepiej izolowane od powierzchni,
charakteryzują się dobrą jakością. Zanieczyszczenie wód podziemnych może mieć charakter nieodwracalny,
dlatego też ich ochrona ma znaczenie priorytetowe.
Głównymi zagrożeniami dla jakości wód podziemnych w gminie są:
zanieczyszczenia obszarowe, których głównym źródłem jest rolnictwo (niewłaściwe stosowanie gnojowicy,
nawozów sztucznych, środków ochrony roślin),
nieprawidłowe metody pozbywania się ścieków (rozsączkowanie nie oczyszczonych ścieków w gruncie lub
świadome zakładanie nieszczelnych szamb),
nielegalne składowiska odpadów,
działalność gospodarcza.
Jakość powietrza
W związku z tym, że na terenie gminy Grodziec nie ma uciążliwych zakładów przemysłowych emisja
zanieczyszczeń do atmosfery nie stanowi dużego zagrożenia dla środowiska. Emitowane zanieczyszczenia
pochodzą głównie z lokalnych kotłowni oraz ogrzewania mieszkań. Większość domów ogrzewana jest węglem
223
i właśnie tzw. „niska emisja” wpływa na stan powietrza atmosferycznego w gminie. Porównując stan powietrza
na terenie omawianej gminy w stosunku do pozostałych na terenie powiatu konińskiego parametry w gminie
Grodziec kształtują się bardzo korzystnie. Niemniej ze względu na walory krajobrazowe, planowany rozwój
agroturystyki należałoby dążyć do stopniowego eliminowania węgla na korzyść paliw ciekłych (oleju
opałowego) oraz gazu.
Jakość gleb
Warunki glebowe na terenie gminy są niezbyt korzystne. Gleby gruntów ornych to przede wszystkim piaski
całkowite, piaski naglinowe i gliny. Gleby wytworzone z piasków położone na wyniesieniach terenowych są to
bardzo ubogie. Gleby wytworzone z pisków naglinowych i glin są to gleby o dużej przydatności rolniczej. Gleby
murszowo-torfowe to przede wszystkim użytki zielone. Jak już wspomniano powyżej największy udział mają
bardzo ubogie gleby żytniołubinowe kompleksów 6 i 7 klasy VI i VIz (3.960 ha). Są to gleby wytworzone
z piasków położone na wyniesieniach terenowych – duży ich udział występuje w południowej części gminy.
Gleby wyższej jakości występują w dolinie Czarnej Strugi. Są to gliny i piaski naglinowe bardzo dobrych
kompleksów III i IV. Gleby te występują w okolicach między Grodźcem a Janowem od wsi Mokre do Królikowa,
w rejonie Łagiewnik, Wielołęki i Białej. Są to tereny położone w centralnej i północnej części gminy. Gleby
gliniaste usytuowane są w okolicach Królikowa i Białej. W bezpośredniej dolinie Czarne Strugi oraz na
południowy – wschód od Grodźca występują gleby murszowo-torfowe – są to użytki zielone. Niewielki obszar
gleb torfowych położony jest również we wsi Nowa Ciświca.
Hałas
Na terenie gminy nie ma ważnych szlaków komunikacyjnych. Do najważniejszych należy jedynie droga
wojewódzka Jarocin-Rychwał-Tuliszków. Pozostałe są to drogi gminne. W gminie Grodziec największe
potencjalne zagrożenie hałasem występuje, zatem wzdłuż drogi wojewódzkiej zwłaszcza w obszarze
zabudowanym. Znaczna część przebiega przez tereny zabudowane, z których większość, to tereny o funkcji
mieszkaniowej, wymagającej zapewnienia komfortu akustycznego. Drogi na terenie gminy Grodziec nie były
w ostatnich latach objęte monitoringiem hałasu komunikacyjnego prowadzonym przez Inspekcję Ochrony
Środowiska.
Można uznać, że hałas przemysłowy nie stanowi w tej chwili zagrożenia dla mieszkańców gminy. Wynika to
przede wszystkich z faktu, iż:
na terenie gminy nie istnieją duże zakłady przemysłowe;
zabudowa mieszkalna jest rozproszona i znajduje się w oddaleniu od głównych zakładów na terenie gminy.
Podobnie jak w latach poprzednich WIOŚ w Poznaniu nie stwierdził przekroczeń dopuszczalnego poziomu
hałasu, skarg z strony mieszkańców nie zgłasza także Urząd Gminy.
Pola elektromagnetyczne
Ze względu na infrastrukturę sieci przesyłowej elektroenergetycznej na terenie gminy Grodziec brak jest
potencjalnych emitorów pól elektromagnetycznych.
gmina Rzgów
Jakość wód powierzchniowych
Sieć rzeczna na terenie Gminy to głównie rz. Ner wraz z dopływami (zlewnia rz. Warty) oraz rz. Dobrzynka
z kilkoma równoległymi ciekami łączącymi się z Dobrzynką poza granicą Gminy. Dla rzeki Ner przewidywana
była II klasa jakości wód powierzchniowych. Skład jakościowy wód rzeki Ner na terenie Gminy jest trudny do
ustalenia, gdyż w na tym odcinku WIOŚ w Łodzi nie ma ustalonych punktów monitorujących jakość wód. Bada
takich nie prowadzi również obsługa oczyszczalni ścieków. Pierwszy punkt kontrolny na Nerze usytuowany jest
w Łodzi, przy ul. Zastawnej (na granicy Łodzi i Gadki Starej) a wyniki prowadzonych bada publikowane są
corocznie w Raporcie o stanie środowiska w województwie łódzkim. Na podstawie danych z raportów określić
można w przybliżeniu stan jakości wód rzeki Ner w Gminie Rzgów jako odpowiadający średnio dawnej II klasie
224
czystości oraz pozaklasowy (non) w odniesieniu do substancji biogennych (azotyny, fosfor ogólny). Podobnie
zaklasyfikować można rzek Dobrzynek, przy czym o jej poza klasowości decydował jeden wskaźnik – fosfor
ogólny.
Jakość wód podziemnych
Podstawowymi poziomami wodonośnymi, pokrywającymi zapotrzebowanie gminy w wodę są: czwartorzęd,
kreda górna. Korzystna budowa geologiczna i przemienność niezaburzonych warstw przepuszczalnych
i nieprzepuszczalnych, stwarza dogodne warunki do gromadzenia się wody i dość dużej zasobności zbiorników.
Poziomów wód czwartorzędowych jest kilka, te głębsze, na kilkudziesięciu metrach są poziomami śródglinnymi
i są pod naporem, wydostając się na powierzchnię. Wody ujmowane z utworów czwartorzędowych są dobrej
jakości (szczególnie te z głębszych poziomów) i wykazują duże podobieństwo do wód kredowych. Wody,
zarówno czwartorzędowe jak i górno kredowe występujące na tym obszarze cechują się podwyższoną
zawartością żelaza i manganu.
Jakość powietrza
Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Gminie Rzgów jest tzw. niska emisja będąca bezpośrednim
skutkiem stosowania w gospodarstwach domowych systemów grzewczych opartych o piece opalane węglem.
Dotyczy to zwłaszcza większych miejscowości o zwartej zabudowie, która uniemożliwia właściwe
przewietrzanie terenów narajonych na emisję i sprzyja osiadaniu zanieczyszczeń na obszarach zamieszkanych
oraz miasta Rzgowa. Niska emisja na terenach wiejskich stanowi mniejsze zagrożenie gdyż zabudowa nie jest
tam tak zwarta jak w miastach, przez co istnieją lepsze warunki przewietrzania a co za tym idzie relatywnie
niższe stężenia emitowanych zanieczyszczeń pyłowych i gazowych.
Drugim źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza są zanieczyszczenia komunikacyjne obejmujące
takie substancje jak: tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i alifatyczne, pyły, tlenek węgla, dwutlenek siarki,
aldehydy. Emisja ta wraz z postępującym zwiększaniem się ilości pojazdów na szlakach komunikacyjnych,
wykazuje tendencją wzrostów. Szczególnie wysokie zanieczyszczenie powietrza substancjami pochodzącymi ze
spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na skrzyżowaniach głównych ulic miast, przy trasach
komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie lub przy
usytuowaniu ruchliwej drogi na terenie o niekorzystnej lokalizacji. Okresowe zwiększenie wartości emisji
występuje także przy wielu stosunkowo wąskich trasach wylotowych z miast.
Jakość gleb
W Gminie Rzgów na podłożu gliniasto-piaszczystym wytworzyły się główne gleby: bielicowe i pseudobielicowe
oraz gleby brunatne. Przeważają tu gleby o odczynie kwaśnym (pH 4,6 - 5,5 ) - 41 % i lekko kwaśnym (pH 5,6 6,5) - 28 %. Zakwaszenie gleb i ich zubożenie w składniki pokarmowe roślin jest jednym z ważniejszych
czynników powodujących degradację gleb. Procesy zakwaszania gleb postępują ciągle. S_ one spowodowane
(obok naturalnych) głównie przez przemysł i motoryzację, które emitują do atmosfery dwutlenek siarki i tlenki
azotu. Przez obszar gminy przebiega gęsta sieć drogowa, o dużym natężeniu ruchu. Powoduje to narażenie
gruntów rolnych, sąsiadujących z drogami, na zanieczyszczenia pochodzące ze spalania paliw w silnikach
pojazdów (ołów, dwutlenek siarki, tlenki azotu, węglowodory, tlenek węgla). Źródłem zanieczyszczeń są
również emisje zanieczyszczeń lotnych i pyłowych powstające podczas spalania paliw w gospodarstwach
indywidualnych oraz obiektach szklarniowych (głownie na węgiel kamienny).
Hałas
Na terenie gminy Rzgów brak jest generalnie źródeł hałasu o charakterze przemysłowym. Występuje tu prawie
wyłącznie hałas komunikacyjny powodowany rosnącą ilością samochodów osobowych i przejazdów
towarowych.
225
Pola elektromagnetyczne
Ze względu na infrastrukturę sieci przesyłowej elektroenergetycznej na terenie gminy Rzgów brak jest
potencjalnych emitorów pól elektromagnetycznych.
gmina Lądek
Jakość wód powierzchniowych
Stan czystości rzek występujących na terenie Gminy Lądek kontroluje Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Poznaniu. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Warta wraz z dopływami. Według założeń,
jakość wód Warty na terenie Gminy Lądek powinna spełniać kryteria II klasy czystości. Na Warcie w 1999, 2000,
2001 i 2002 roku zlokalizowane było 13 punktów pomiarowych, w tym 11 w monitoringu krajowym, a pozostałe
w 2 w monitoringu regionalnym. Na jej dopływach znajdowało się kolejne 5 punktów pomiarowych. W roku
2002 na terenie gminy Lądek zlokalizowane były następujące punkty pomiarowe: - 370,8 km biegu rzeki Warty
– powyżej ujścia Meszny (wodowskaz Ląd).
W ocenie stanu czystości rzeki na terenie gminy uwzględnione zostały badania jakości wód, prowadzone
w punktach pomiarowo - kontrolnych zlokalizowanych tylko na terenie gminy. Należy jednak nadmienić, że na
stan czystości rzeki Warty przepływającej przez teren gminy Lądek nie bez znaczenia są zanieczyszczenia
wprowadzane przez przepływającą przez teren gminy Zagórów Czarną Strugę – lewobrzeżny dopływ rzeki
Warty wpływający do niej w km 373,7.
W latach 1999, 2000 2001 i 2002 jakość wód Warty przepływającej przez Gminę Lądek, określono, jako
nieodpowiadający normom. Miały na to wpływ przede wszystkim zanieczyszczenia fizyko - chemiczne (głownie
związki azotu i fosforu), których podwyższone wartości stężeń w badanych punktach związane są między innymi
z rolniczym charakterem zlewni rzeki Warty oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne (miano Coli).
Ponadnormatywne wartości tego wskaźnika decydujące o złym stanie czystości wód Warty w jej środkowym
biegu (między innymi Gmina Lądek), są wynikiem zrzutów surowych czy niedostatecznie oczyszczonych ścieków
bytowych. Trafiają one do Warty w dużej mierze za pośrednictwem jej dopływów.
Spośród dopływów Warty przepływających przez gminę Lądek, w latach 1999 do 2002 monitoringiem WIOŚ
objęte była rzeka Meszna. Zanieczyszczenie materią organiczną wód tej rzeki utrzymywało się na poziomie
granicznej wartości klas II i III. Zawartość substancji biogennych nie mieściła się w wartościach dopuszczalnych
dla żadnej z klas czystości. Znaczne było zanieczyszczenie wód materią nieorganiczną, zasolenie i zawiesina
wahały się w zakresie od klasy I przez II, do III w miejscowości Koszuty. Stan sanitarny rzeki utrzymywał się
w wartościach pozaklasowych, jedynie na odcinku źródłowym zakwalifikowany został do klasy III. Utrzymujący
się od 1991 roku pozaklasowy charakter wód Meszny wynika przede wszystkim z nadmiernego stężenia
związków biogennych oraz stanu sanitarnego. Zaobserwowano jednak poprawę w grupie wskaźników
organicznych.
Pozostałe występujące na terenie gminy cieki nie są objęte badaniami jakości wód. Biorąc jednak pod uwagę
niewielką ilość istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej oraz stan czystości monitorowanych cieków wodnych
(Warty i jej dopływów), można przypuszczać, że pozostałe istniejące na terenie gminy cieki, a przede wszystkim
te przepływające przez nieskanalizowane miejscowości, również prowadzą wody w znacznym stopniu
obciążone zanieczyszczeniami bakteriologicznymi. Większość cieków na terenie gminy ma również małe
przepływy oraz z uwagi na prawie równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego może
w nich powstawać duża koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych zrzutach. Kolejnym
poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest uprawa roli i hodowla zwierząt. Stosowane w rolnictwie nawozy
sztuczne i pestycydy w znacznej części spłukiwane są z wodami opadowymi do cieków wodnych, powodując ich
zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierząt – gnojowica, trafiająca na pola bez żadnego przetworzenia,
również przyczynia się to do znacznego skażenie wód oraz gleb.
Jakość wód podziemnych
Na jakość wód podziemnych na analizowanym terenie wpływ mają istniejące tu warunki hydrogeologiczne oraz
formy prowadzonej działalności. Badania jakości wód podziemnych prowadzone są:
226
w sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny,
w sieci regionalnej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Wojewódzki Inspektorat
Sanitarny w Poznaniu.
Badania wód podziemnych, prowadzone są przez WIOŚ Poznań w ramach określania jakości wód podziemnych
w punktach badawczych sieci krajowej oraz w sieci regionalnej na terenie województwa wielkopolskiego, na
podstawie oceny zakresu rozszerzonego. W latach 2001- 2002 kontrolowano, jakość wód w 1 punkcie
badawczym sieci krajowej – obszar GZWP 144 oraz 2 punktach pomiarowych sieci regionalnej.
W ramach monitoringu krajowego stan czystości wód podziemnych na terenie Gminy Lądek nie jest
prowadzony. Najbliższy punkt pomiarowo-kontrolny, jakości wód podziemnych zlokalizowany jest w m.
Piotrowice w gminie Słupca w pow. słupeckim Należy założyć, że jakość badanych wód podziemnych będzie
zbliżona na terenie Gminy Lądek.Otwór pomiarowy został zlokalizowany w GZWP nr 144, w obszarze
zabudowanym, na głębokości ok. 48,0 m. Obejmuje wody gruntowe piętra trzeciorzędowego.
Wody podziemne w tym punkcie zaliczone zostały do wód wysokiej, jakości – klasa Ib, czyli nieznacznie
zanieczyszczone, odpowiadające wodom do celów pitnych i gospodarczych, okresowo wymagające uzdatnienia.
Taka, jakość wód w w/w punkcie badawczym utrzymuje się od 1998 roku.
Na terenie Gminy Lądek w ramach monitoringu regionalnego w latach 2001 i 2002 badania nie były
przeprowadzane.
Jakość powietrza
W roku 2002 WIOŚ Poznań wykonał pierwszą roczną ocenę, jakości powietrza w strefach. Ocena ta wykonana
została w oparciu o nowe przepisy, wprowadzone w życie w 2001 r. (ustawa – Prawo ochrony środowiska)
i w 2002 r. (odpowiednie rozporządzenia Ministra Środowiska do ustawy POŚ).
Wynikiem przeprowadzonej oceny rocznej jest zaliczenie Gminy Słupca i tym samym Gminy Lądek do klasy A
dla kryterium określonego dla celu ochrona zdrowia jak i również do klasy A według kryteriów dla ochrony
roślin. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze, której poziomy stężeń substancji nie przekraczają wartości
dopuszczalnej.
Jakość gleb
Gleby na terenie Gminy Lądek są nadmiernie zakwaszone; ponad 56 % gleb gminy ma odczyn kwaśny i bardzo
kwaśny natomiast 28 % odczyn lekko kwaśny, przy czym jest to cecha związana częściowo z charakterem skał
macierzystych i przebiegiem procesu glebotwórczego. Na zakwaszenie gleb wpływ mają również związki siarki
i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy sztuczne. W związku z występującym zakwaszeniem,
gleby wymagają wapnowania.
Wszystkie gleby zawierają pewne naturalne ilości metali ciężkich. W latach 2002 - 2003 w ramach regionalnego
monitoringu, na terenie Gminy Lądek nie przeprowadzano badań zanieczyszczania gleb. W roku 2002 najbliższy
punkt pomiarowy zlokalizowany był w sąsiedniej gminie – Słupca w miejscowości Krowin, a w roku 2003
w m. Krępkowo w gminie Strzałkowo. Wobec braku punktów pomiarowych na terenie Gminy Lądek przyjęto
założenie, że wielkości zanieczyszczeń gleby w Gminie Lądek mają podobny poziom, co w gminach
bezpośrednio z nią sąsiadujących.
Zagrożeniem dla gleb jest również ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi oraz siarką. Na terenie gminy nie
zaobserwowano ponadnormatywnego stężenie tych metali w glebie. Podczas przeprowadzanych pomiarów
stwierdzono zanieczyszczenie gleb związkami siarki siarczanowej, a wyniki zaliczono do I stopnia zawartości
(stopień I określa niską zawartość S –SO4). Poziom zanieczyszczenia gleb S–SO4 informuje o pozostawaniu gleb
gminy w zasięgu oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze źródeł lokalnych bądź
z dalekiego transportu SO2 w atmosferze. Za podstawowe przyczyny degradacji chemicznej gleb na terenie
gminy należy uznać przede wszystkim zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw-osiadanie zanieczyszczeń
pyłowych i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze.
227
Hałas
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największych
szlaków drogowych autostrady A 2 oraz dróg wojewódzkich 466 i 467. Przechodzący przez Gminę Lądek
odcinek autostrady A 2 zlokalizowany jest generalnie poza obszarem zwartej zabudowy. Najbliższe obszary
zabudowy mieszkaniowej, najczęściej o charakterze rozproszonym, jak podaje Raport oddziaływania na
środowisko występują w odległości od 63 m do około 200 m po obu stronach drogi. W Raporcie tym
wyznaczone zostały strefy zasięgu oddziaływania akustycznego autostrady dla wartości dopuszczalnej poziomu
dźwięku 60 dB(A) dla 16 godzin pory dziennej i 50 dB(A) dla 8 godzin pory nocnej.
Hałas komunikacyjny występuje również w pewnym natężeniu wzdłuż dróg wojewódzkich i powiatowych.
Jednak jego nasilenie pomimo obserwowanego w ciągu ostatnich miesięcy znacznego wzrostu ruchu
samochodowego, będącego następstwem wprowadzenia opłat na odcinku autostrady A 2, ma mniejsze
oddziaływanie. Wynika to, bowiem z faktu, że przy natężeniu ruchu na poziomie od 1 000 do 5 000 pojazdów
na dobę, a taki kształtuje się (przypuszczalnie - ostatnie badania natężenia ruchu prowadzono w roku 2000)
właśnie na drogach wojewódzkich i powiatowych przechodzących przez Gminę Lądek, zasięg oddziaływania
akustycznego jest nieduży.
Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu
przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn
i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów
technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów. Do zakładów przemysłowych
będących źródłem hałasu należą przede wszystkim przedsiębiorstwa posiadające decyzje o dopuszczalnym
poziomie hałasu. Starostwo Powiatowe w Słupcy zgodnie z uzyskanymi informacjami dla podmiotów
gospodarczych działających na terenie Gminy Lądek nie wydało żadnej decyzji o dopuszczalnym poziomie
hałasu. W zakresie emisji hałasu do środowiska WIOŚ Poznań nie przeprowadził na terenie Gminy Lądek żadnej
kontroli. Ze względu na brak aktualnych badań emisji hałasu z podmiotów gospodarczych nie jest możliwa
faktyczna rzeczowa ocena środowiska akustycznego wokół nich. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego
długotrwałość występowania.
Pola elektromagnetyczne
Ze względu na infrastrukturę sieci przesyłowej elektroenergetycznej na terenie gminy Lądek brak jest
potencjalnych emitorów pól elektromagnetycznych.
gmina Słupca
Jakość wód powierzchniowych
Na całej długości rzeki Meszny i Strugi Bawół (Witkowskiej) utrzymywały się pozanormatywne stężenia w grupie
biogenów. Wśród biogenów pozanormatywne stężenie utrzymujące się na całej długości badanych rzek
występowało w związkach fosforowych, natomiast w związkach azotowych przekroczenie występowało
głównie w azocie azotynowym i ogólnym W Mesznie natlenienie wody kształtowało się na poziomie: I klasy
(w 1 i 2 punkcie), II klasy (w 3 punkcie), poza normą było w miejscowości Kąty, a na odcinku przyujściowym było
w III klasie. CHZT-Mn i CITZT-Cr było na całym odcinku w II klasie. Natomiast BZT 5, oprócz punktu
w miejscowości Wierzbno, gdzie było poza normą, osiągnęło wartość I i U klasy czystosci. Substancje organiczne
wyrażone wskaźnikami: BZT5, CHZT-Mn i CHZT-Cr w Strudze Bawół (Witkowskiej) utrzymywały się na poziomie
II klasy. Natlenienie wody natomiast z wartości pozanormatywnej w pierwszym punkcie pomiarowym,
osiągnęło wartość I klasy w dalszym biegu rzeki. Zasolenie wody w Mesznie na poziomie HI klasy wystąpiło
w miejscowości Koszuty, na pozostałych odcinkach było w II klasie. Zasolenie wody w Strudze Bawół
(Witkowskiej) utrzymywało się na poziomie ID klasy w 2 punkcie pomiarowym, w dalszym biegu rzeki nastąpiła
poprawa do II klasy czystości. Zadecydowały o tym stężenia siarczanów i substancji rozpuszczonych, stężenia
chlorków utrzymywały się na poziomie I klasy czystości. Przewodnictwo elektrolityczne właściwe w badanych
wodach osiągnęło wartość II i DI klasy. Zawiesiny ogólne utrzymywały się na poziomie I i II klasy czystości.
Wartości wskaźnika sanitarnego (miana Coli) w badanych rzekach mieściły się poza normą, oprócz odcinków
źródłowych, gdzie miano Coli było w III klasie. Saprobowość we wszystkich punkach pomiarowych na Mesznie
228
kształtowała się na poziomie III klasy, na Strudze Bawół saprobowość utrzymywała się w HI klasie w 3 przekroju,
natomiast przy ujściu do Meszny osiągnęła wartość II klasy. Substancje specyficzne (fenole, detergenty, metale
ciężkie) w tych rzekach nie przekraczały parametrów dla I i II klasy czystości Porównując wyniki badań
z poprzednimi okresami badawczymi (1991—1998) należy stwierdzić, ze stale utrzymujący się charakter wód
rzeki Meszny wynika z nadmiernego stężenia substancji biogennych (związki azotowe i fosforowe) oraz skażenia
sanitarnego. Wskaźnik sanitarny (miano Coli) w ciągu tych lat osiągał wartości ponadnormatywne wzdłuż
całego biegu rzeki, co wskazuje na rosnące zanieczyszczenie rzeki ściekami socjalno — bytowymi. Na
niezmienionym poziomie III klasy utrzymuje się saprobowość. Nastąpiła nieznaczna poprawa w grupie
wskaźników organicznych w stosunku do lat poprzednich. W górnym i dolnym biegu rzeki Meszny wskaźnik
BZT5 obniżył wartość z wartości poza normą, do klasy II. Wzrosło natlenienie wody, w górnym odcinku z klasy II
do I, w środkowym biegu rzeki w miejscowości Wierzbno z wartości poza normą do U klasy (w pozostałych
punktach pomiarowych natlenienie było bez zmian). Pozostałe wskaźniki tej grupy są na niezmienionym
poziomie. Na tym samym poziomie utrzymuje się zasolenie wody, zawiesina ogólna oraz wskaźniki specyficzne.
Rolniczy charakter zlewni i mały procent lasów w strukturze zagospodarowania zlewni wpływają niekorzystnie
na jakość wód.
Jakość wód podziemnych
Warstwa wodonośna doliny kopalnej wykazuje okresowo niewielkie zanieczyszczenie związkami żelaza
(0,57 mg/l), manganu (0,8 mg/l) oraz wykazuje podwyższoną barwę (26,0 mg/l). Natomiast wody szczelinowe
kredowe poza okresowym zanieczyszczeniem związkami żelaza należą do jakościowo najlepszych. Nie budzą też
zastrzeżeń pod względem bakteriologicznym i chemicznym. W studni nr 9 jednorazowo 07.11.95 r. wystąpiło
zanieczyszczenie w postaci podwyższonej barwy (30,0 mg/l) i mętności (9,0 mg/l) oraz żelaza (1,75 mg/l).
Podsumowując, wody podziemne w rejonie ujęcia miejskiego w Słupcy:
w ogóle nie zawierają siarczanów, cyjanków, rtęci, chromu, arsenu, fenoli i detergentów,
posiadają śladowe ilości azotanów, miedzi, cynku, ołowiu, kadmu, kobaltu i niklu, zachowały stałość składu
w zapachu, odczynie, utleniałności, twardości oraz stężeniach fluorków, chlorków i siarczanów.
Wody doliny kopalnej i szczelinowe mają podobny, naturalny typ hydrochemiczny 4 jonowy: HCCh-Ca-Na-Mg
odpowiadający wodom o wysokich walorach jakościowych.
Jakość powietrza
Źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie Słupcy są:
PPHU Konspoi – Bis
Wytwórca Konstrukcji Stalowych MOSTOSTAL
Przedsiębiorstwo Robót Drogowo – Mostowych
Spółdzielnia Inwalidów PRZYJAŹŃ
Kotłownie, głównie osiedlowe typu węglowego.
Emisja zanieczyszczeń pochodzących z linii kolejowej Poznań - Konin jest niewielka i nie przyczynia się
w znaczący sposób do pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego z powodu jej zelektryfikowania
i poruszania się wyłącznie składów elektrycznych.
W porównaniu do pozostałej części województwa obszar Słupcy w zakresie opadu pyłów ma:
przeciętne wartości odczynu kwaśnego
bardzo wysokie wartości siarczanów, azotanów, wapnia, magnezu, sodu i potasu
bardzo niskie wartości kadmu, miedzi, i ołowiu
średnie wartości fosforu i cynku.
Jakość gleb
W Słupcy obserwuje się (według raportów WIOŚ w Poznaniu):
I stopień zanieczyszczenia gleb kadmem,
O lub I stopień zanieczyszczenia metalami ciężkimi,
229
Zawartość kadmu w granicach 0,02-0,52 mg/kg przy średniej 0,12 mg/kg,
Zawartość ołowiu w granicach 5,9-27,0 mg/kg przy średniej 11,3 mg/kg,
Zawartość cynku w granicach 12,0-66,7 mg/kg przy średniej 26,4 mg/kg,
Zawartość miedzi w granicach 1,3-18,0 mg/kg przy średniej 5,7 mg/kg,
Zawartość niklu w granicach 1,8-7,5 mg/kg przy średniej 3,7 mg/kg,
Zawartość siarki w granicach 0,50-11,40 mg/kg przy średniej 2,26 mg/kg.
Na terenie miasta Słupcy obserwowane są zmiany degradacyjne gleb objawiające się m.in. zakwaszeniem.
Wpływa to na zmniejszenie ilości plonów i pogorszenie ich jakości, ponieważ kwaśny odczyn gleb wpływa na
pogorszenie przyswajalności mikroelementów (Cu, Mn, Zn, Fe). W celu zminimalizowania szkód
i przeciwdziałaniu degradacji należy prowadzić procesy wapnowania gleb, które zmieniają właściwości
fizykochemiczne i biologiczne gleb. Zagrożeniem dla gleb jest również ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi
oraz siarką siarczanową. Na terenie miasta stwierdzono zanieczyszczenie gleb związkami siarki; fakt ten
informuje o pozostawieniu gleb w zasięgu oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze
źródeł lokalnych bądź z dalekiego transportu SO2 w atmosferze. Głównym źródeł zanieczyszczenia siarką są
emisje przemysłowe oraz spalanie paliw płynnych; w glebach użytkowanych rolniczo siarkę wprowadza się
również wraz z nawozami oraz pestycydami. Przyczynami degradacji chemicznej gleb w Słupcy są przede
wszystkim zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw płynnych (osiadanie zanieczyszczeń pyłowych
i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze).
Hałas
Droga krajowa nr 92 Września - Konin przebiegająca przez Słupcę ul. Poznańską i Warszawską stanowi
alternatywę dla płatnego odcinka autostrady A2. Od momentu wprowadzenia odpłatności za autostradę na
drodze nr 92 koncentruje się znaczny ruch pojazdów włącznie z ciężarowymi (natężenie ruchu w VIIL2003
osiągnęło 10064 pojazdów na dobę, a na A2 zaledwie ok. 7900 samochodów na dobę). Hałas jest dokuczliwy
wzdłuż drogi nr 92 przebiegającej przez zwarte dzielnice mieszkaniowe, zwłaszcza przylegające do
ul. Warszawskiej i Poznańskiej.
Hałas komunikacyjny występuje również w pewnym natężeniu wzdłuż drogi dojazdowej do autostrady
A2 i jednocześnie Słupca - Pyzdry oraz wzdłuż drogi Słupca - Kleczew. Przy natężeniu ruchu rzędu 1000-3000
pojazdów na dobę zasięg oddziaływania akustycznego jest nieduży (do 20 m od pasa drogowego), a przy
natężeniu poniżej 1000 samochodów na dobę zasięg ten mieści się w granicach pasa drogowego.
Hałas magistrali kolejowej Warszawa - Berlin omijającej centrum Słupcy, dwutorowej, zelektryfikowanej
o natężeniu 15 pociągów towarowych i 68 pociągów osobowych na dobę nie stanowi poważnego zagrożenia
dla zdrowia ludzi. Linia kolejowa przebiega poza terenami zwartej zabudowy, a pojedyncze zabudowania
znajdują się w odległości powyżej 20 m od torów trakcji elektrycznej.
Hałas przemysłowy powodują procesy technologiczne następujące w większych zakładach przemysłowych.
W Słupcy nie prowadzi się pomiarów natężenia hałasu komunikacyjnego i dlatego nie sposób przytoczyć
pełnych danych dotyczących tego zagadnienia. Na podstawie badań wykonanych w miastach o zbliżonej
wielkości (metodą analogii) można przyjąć, że przy drogach w centralnej części miasta występują przekroczenia
dopuszczalnych poziomów hałasu, ponieważ wartości poziomu hałasu oscylują w granicach 60-75 dB.
Natomiast wartości natężenia poziomu dźwięku dla dróg krajowych i wojewódzkich (tzw. przelotowych) dla
Słupcy również analogicznie jak w innych miastach o zbliżonej wielkości zabudowy i liczbie ludności wahają się
od 70 do ponad 80 dB.
Pola elektromagnetyczne
Na terenie miasta Słupca znajduje się jedna stacja bazowa telefonii komórkowej - Stacja Bazowa Telefonii
Komórkowej GSM/DCS/UMTS 900 MHz nr F3-6137-PWK01 zlokalizowana na dachu szpitala przy ul. Traugutta
7B (działka nr 335/6). Uciążliwość elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii
elektromagnetycznych wraz ze stacjami nie została dokładnie zbadana. Uniemożliwia to szczegółowe określenie
zanieczyszczeń promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym na obszarze miasta Słupcy.
230
Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są
regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska,
zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi.
gmina Strzałkowo
Jakość wód powierzchniowych
Wody w zbiornikach wodnych są bardziej podatne na zanieczyszczenia głównie ze względu na położenie w
zagłębieniach terenu. Podlegają one wpływom otaczającego obszaru związanym ze spływem wód
powierzchniowym zawierających związki biogenne, a substancje zanieczyszczające mogą być trwale
kumulowane w osadach dennych jezior. Stan czystości cieków nie był badany, należy jednak uznać za
porównywalny ze stanem wód w rzece Mesznie, gdzie stan sanitarny i poziom zanieczyszczeń substancjami
biogennymi jest poza klasowy.
Jakość wód podziemnych
Na terenie gminy Strzałkowo występują czwartorzędowy oraz kredowy poziom wodonośny związany
z zasobami należącymi do zbiornika Wielkopolska Dolina Kopalna nr 144. W punkcie badawczym
w sieci monitoringu państwowego na obszarze GZWP 144 wody były wysokiej jakości – klasa Ib, czyli
nieznacznie zanieczyszczone, odpowiadające wodom do celów pitnych i gospodarczych, okresowo wymagające
uzdatnienia. Taka jakość utrzymuje się od 1998 roku.
Jakość powietrza
Na terenie gminy głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są zanieczyszczenia
komunikacyjne – liniowe oraz pochodzące ze źródeł niskiej emisji. Na terenie gminy nie występują większe
zakłady przemysłowe, w związku z czym brak jest przemysłowych źródeł zanieczyszczeń powietrza.
Jakość gleb
Na obszarze gminy występują gleby słabe, w dużej części zakwaszone, przy czym jest to cecha związana
częściowo z charakterem skał macierzystych. Na zakwaszenie gleb mają wpływ również związki siarki i azotu
z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy mineralne. Według danych WIOŚ Poznań:
7% - gleby bardzo kwaśne;
22% - kwaśne;
36% - lekko kwaśne;
29% - obojętne;
6% - zasadowe.
W związku z występującym zakwaszeniem, gleby wymagają wapnowania:
konieczne wapnowanie – 10%
potrzebne – 14%
wskazane – 20%
ograniczone – 19%
zbędne – 37%
Uzyskane dla gminy wyniki są znacznie korzystniejsze w stosunku do odpowiednich wyników dla Wielkopolski,
gdzie gleby bardzo kwaśne stanowią 16% a kwaśne 30%.
Hałas
Główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż autostrady A2 oraz drogi krajowej nr 92.
Najbliższe obszary zabudowy wzdłuż autostrady występują od 63 do 200 metrów. W raporcie oddziaływania na
środowisko wyznaczone zostały strefy oddziaływania akustycznego autostrady dla wartości dopuszczalnej
poziomu dźwięku – 60dB(A) dla 16 godzin pory dziennej i 50dB(A) dla 8 godzin pory nocnej. Po wprowadzeniu
231
opłat za przejazd autostradą nastąpił gwałtowny przyrost ruchu samochodów drogą alternatywną DK
92.Natężenie ruchu na drodze alternatywnej w sierpniu 2003 wyniosły 10064 pojazdy na dobę.
Przez teren gminy przebiega linia kolejowa, na której ruch pociągów wynosi 15 pociągów towarowych oraz 68
pociągów pasażerskich na dobę. Trasa przebiega głównie poza terenami zabudowy zwartej i nie stanowi na
terenie gminy poważnego zagrożenia hałasem. Na terenie gminy znajduje się również lotnisko. Emisja hałasu
związana jest głównie z operacjami lotniczymi (starty, lądowania, przeloty samolotów oraz operacje naziemne).
Oddziaływania akustyczne lotniska powinny zostać określone na podstawie precyzyjnych badań.
Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu
przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn
i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów
technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących sąsiadujących nimi terenów. Na terenie gminy
zlokalizowany jest zakład kamieniarski „Granitex”, w którym stwierdzono przekroczenie dopuszczalnego
poziomu hałasu.
Pola elektromagnetyczne
Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej,
medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, elektryczne urządzenia przemysłowe i gospodarstwa
domowego a także systemy przesyłowe energii elektrycznej (linie wysokiego, średniego i niskiego napięcia,
stacje transformatorowe).
Istotne znaczenie z punktu ochrony środowiska mają urządzenia nadawcze radiokomunikacji, stacje nadawcze
radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej oraz stacje transformatorowe i linie przesyłowe wysokiego
napięcia. Na terenie gminy Strzałkowo zlokalizowane są dwa maszty telefonii komórkowej.
gmina Kołaczkowo
Jakość wód powierzchniowych
Gminę Kołaczkowo cechuje deficyt wód powierzchniowych, co objawia się niską zdolnością retencyjną obszaru
oraz niską zasobnością obszaru zlewni. Wody powierzchniowe zajmują zaledwie 109 ha powierzchni, co
stanowi 0,9% powierzchni gminy.
W przebiegu stanów i przepływów rzek dominują stany niskie przy niedużym udziale stanów średnich
i wysokich. Niska zdolność retencyjna obszaru wynika z budowy utworów przypowierzchniowych (przewaga
glin zwałowych) oraz uwarunkowań klimatycznych, związanych z niskimi wartościami opadów oraz wysokim
parowaniem.
Bilans wodny poprawiają zbiorniki małej retencji wodnej, z których największy- „Borkowo” znajduje się na
prawym dopływie rzeki Wrześnicy – Kanale Kołaczkowskim. W zbiorniku tym o powierzchni
14, 9 ha magazynowanych jest, 240 tys. m3 wody, wykorzystywanej na potrzeby rolnictwa. Małe zbiorniki
wiejskie o przeznaczeniu przeciwpożarowym znajdują się w Kołaczkowie (2 zbiorniki o pow. 245 m 2),
Borzykowie (60 m2), Gałęzewicach (100 m2), Gorazdowie (60 m2). Ponadto na terenie Gminy znajduje się kilka
mniejszych stawów rybnych: w Bieganowie, Krzywej Górze, Grabowie Królewskim, Spławiu, Wszemborzu,
Budziłowie, Borzykowie i Sokolnikach.
Jakość wód podziemnych
Brak jest szczegółowych analiz wód podziemnych na obszarze gminy Kołaczkowo.
Jakość powietrza
Na terenie gminy Kołaczkowo brak jest znaczących źródeł zanieczyszczenia powietrza. Także brak jest punktu
pomiarowo – kontrolnego. Istotnym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy jest emisja
zanieczyszczeń z emitorów o niskiej wysokości (od kilku do kilkunastu do maksymalnie 40 m).
Z tego powodu są one szczególnie uciążliwe dla środowiska. Są to zazwyczaj lokalne kotły grzewcze oraz
paleniska domowe. Z reguły duża ilość tych emitorów i niekorzystne warunki rozprzestrzeniania na
ograniczonym terenie kształtują poziom stężeń w ich najbliższym otoczeniu. Zjawisko takie występuje na
232
terenach o zwartej zabudowie z dużą ilością indywidualnych palenisk w budynkach mieszkalnych oraz
w zakładach komunalnych.
Nieco mniejszym problemem z punktu widzenia lokalnych parametrów czystości powietrza jest niska emisja na
terenach zabudowy luźnej, gdyż istnieją lepsze warunki przewietrzania i depozycji zanieczyszczeń, a co za tym
idzie relatywnie niższe stężenia. Charakterystyczną cechą niskiej emisji jest jej sezonowa zmienność.
W okresach grzewczych notuje się wzrost emisji energetycznej w porównaniu do okresów ciepłych.
Drugim ważnym elementem niskiej emisji są zanieczyszczenia komunikacyjne, obejmujące takie substancje jak:
tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i alifatyczne, pyły, tlenek węgla, dwutlenek siarki, aldehydy. Emisja ta
wraz z postępującym zwiększaniem się ilości pojazdów na szlakach komunikacyjnych, wykazuje tendencję
wzrostową. Szczególnie duże zanieczyszczenia powietrza substancjami występuje na skrzyżowaniach głównych
ulic, przy trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie.
Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest zły stan techniczny pojazdów, zła
eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub małą przepustowością dróg.
Jakość gleb
Na terenie gminy użytki rolne zajmują 9960 ha, co stanowi ok. 86% powierzchni gminy. W analizie szczegółowej
zwraca uwagę duży udział procentowy gruntów ornych wysokiej klasy bonitacji – kl. II, III, IV. Stanowią one
68,2% ogółu gruntów ornych. Natomiast grunty orne niskich klas bonitacyjnych, które stanowią potencjalne
tereny rozwoje gminy zajmują niedużą powierzchnię – 850 ha tj. 9,2% ogółu gruntów ornych. Gmina pod
względem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej posiada dobre warunki dla produkcji rolnej. Pod względem
przydatności gleb dla prowadzenia określonych upraw polowych na gruntach ornych przeważają kompleksy:
żytni dobry – 29,6% ogólnej powierzchni gruntów ornych,
żytni bardzo dobry – 20,1% ogólnej powierzchni gruntów ornych,
pszenny dobry – 11,2% ogólnej powierzchni gruntów ornych.
Grunty użytków zielonych w większości należą do kompleksu 2z – średnie.Podsumowując, warunki glebowe
gminy Kołaczkowo dla prowadzenia gospodarki polowo – ogrodniczo – sadowniczej należy uznać za korzystne.
Ogólny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg. IUNG Puławach, uwzględniający
podstawowe czynniki środowiska przyrodniczego, takie jak: gleby, rzeźbę terenu, warunki wodne i agroklimat
wynosi dla gminy 66,3 pkt przy ogólnym wskaźniku dla byłego woj. poznańskiego 67,6 pkt.
Nasilające się stałe wpływy różnorodnych form działalności rolniczej i urbanizacyjnej przyczyniają się do
znacznych zmian w naturalnych warunkach glebowych. Zmiany te przejawiają się w postaci szeregu, form
degradacji pokrywy glebowej i prowadzą do wytworzenia gleb o zmienionym profilu i właściwościach
fizykochemicznych. Procesy degradacji gleb związane są przede wszystkim z:
rejonami intensywnej produkcji rolnej,
miejscami składowania odpadów,
rejonami budowy nowych osiedli i tras komunikacyjnych.
Przekształcenia mechaniczne gleb powodowane są przez zabudowę terenu, utwardzenie i ubicie podłoża,
zdjęcie pokrywy glebowej lub jej wymieszanie z elementami obcymi (gruzem budowlanym) oraz w wyniku
formowania wykopów, nasypów i wyrównań.
Hałas
Na terenie gminy Kołaczkowo nie były prowadzone badania natężenia hałasu. Pewną uciążliwość powodują
zakłady usługowe i rzemieślnicze zlokalizowane blisko zabudowy o charakterze mieszkalnym. Przez gminę
przebiegają dwie drogi wojewódzkie będące źródłem hałasu. Z tego względu utrzymuje się tendencja
wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem pojazdów. Szacuje się, że aż 25% mieszkańców jest narażona
na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów
i konstrukcji budowlanych.
Hałas wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci,
dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy
233
hałas spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno – kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania.
Bardzo często powodem hałasu w budynku jest umieszczenie w piwnicach lokali usługowych: pub dyskoteka.
Pola elektromagnetyczne
Najważniejszymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego są stacje bazowe telefonii komórkowej.
Instalacje te emitują niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne, generowane przez anteny stacji
w czasie jej pracy. Stacja bazowa znajduje w Sokolnikach.
gmina Miłosław
Jakość wód powierzchniowych
W gminie Miłosław nie ma zlokalizowanych punktów monitoringu diagnostycznego Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu dla rzek. W roku 2009 rzeka Warta najbliżej gminy Miłosław
została przebadana na stanowisku Nowa Wieś Podgórna, tj. w 342,5 km jej biegu (w zlewni Warty od Neru do
Kopli). Rzeka ta należy do kategorii wód naturalnych i reprezentuje typ 21 tj. wielką rzekę nizinną. Wyniki badań
stanu ekologicznego wód tej rzeki prezentują się następująco:
klasa elementów fizyczno-chemicznych: jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących
w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia
dla klasy II,
klasa elementów biologicznych – II.
W roku 2009 WIOŚ w Poznaniu dokonał również klasyfikacji stanu ekologicznego i stanu chemicznego rzek
w punktach pomiarowo - kontrolnych monitoringu operacyjnego. Rzeka Warta (na stanowisku w Nowej Wsi
Podgórnej tj. w zlewni od Neru do Kopli) reprezentowała wówczas umiarkowany stan ekologiczny oraz stan
poniżej dobrego w zakresie elementów fizykochemicznych.
Na terenie gminy Miłosław nie jest prowadzony przez WIOŚ w Poznaniu monitoring podatności jezior na
degradację oraz monitoring stanu czystości jezior.
Jakość wód podziemnych
Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono łącznie 18 JCWPd. Trzy z nich (o numerach 62, 73, i 74)
wskazano, jako położone w obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł
rolniczych, z których ograniczanie zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powinno odbywać się w pierwszej
kolejności. Gmina Miłosław w całości położona jest w jednej z tych zagrożonych części tj. w JCWPd nr 73, ale nie
jest ona bezpośrednio umiejscowiona w strefie wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych na
zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych.
Na terenie gminy nie ma punktów monitorujących stan czystości wód podziemnych, zatem określono stan wód
podziemnych w punkcie pomiarowym zlokalizowanym najbliżej gminy – zlokalizowanym w tej samej jednolitej
części wód. Jest to punkt nr 72 (miejscowość Solec, gmina Krzykosy), w którym zanotowano w latach 2004 2006 klasę IV czystości wód. W roku 2009 stan chemiczny jednolitej części wód nr 73 został oceniony jako
dobry.
Jakość powietrza
Strefa gnieźnieńsko – wrzesińska (obejmująca gminę Miłosław w powiecie wrzesińskim) z uwagi na kryteria
określone w celu ochrony zdrowia została zaszeregowana w roku 2009 w klasie „A” z uwagi na emisję takich
zanieczyszczeń jak: SO2, NO2, CO, C6H6, Pb, As, Cd, Ni (dane dla strefy gnieźnieńsko - wrzesińskiej). Z uwagi na
ozon O3 (dane dla strefy wielkopolskiej, w tym gminy Miłosław) oraz pył PM10 i BaP (dane dla strefy
gnieźnieńsko – wrzesińskiej, w tym gminy Miłosław), obszar ten został zaszeregowany do klasy „C”.
Jakość gleb
Gmina charakteryzuje się przewagą gleb kompleksu 4 - pszenno-żytniego (kl. IIIa i b), 5 - żytnio ziemniaczanego (kl. IVa), 6 – żytnio-ziemniaczanego (kl. IVb, i V) oraz z dużym udziałem kompleksu
234
2 -pszennego dobrego (kl. II, IIIa) i kompleksu 7 - żytnio-łubinowego (kl. VI). Niewielką powierzchnią zajmują
gleby kl. II - najlepsze na terenie gminy. Grunty zaliczone do kompleksów wilgotnych 8 - zbożowo-pastewnego
mocnego (kl. IIIb i IVa) oraz 9 - zbożowo-pastewnego słabego (kl. IVb, V i VI) spotyka się w obniżeniach terenu.
Na stromych zboczach gliniastych gleby zaliczono do kompleksu 3 -pszennego wadliwego (kl. IIIb i IVa).
Pod względem przydatności rolniczej gruntów gminą można podzielić na część północną o bardzo dobrych
warunkach i część południowa i środkową o warunkach średnich i słabych. Układ stosunków glebowych
w gminie jest uwarunkowany istniejącymi warunkami środowiska jak budowa geologiczna, rzeźba terenu,
warunki gruntowo – wodne.
Na wysoczyźnie, gdzie jest podłoże gliniaste przeważają gleby dobre i średnie -brunatne i czarne ziemie. Na
obszarze pradoliny i w obrębie pagórków ozowych występują gleby słabsze piaszczyste gleby brunatne kwaśne
i mady.
Hałas
Problem nadmiernego hałasu w gminie Miłosław może być związany m.in. z ruchem komunikacyjnym na
drogach nr 15 relacji Września - Miłosław, wojewódzkiej nr 441 relacji Miłosław - Borzykowo, problem ten
może dotyczyć także dróg gminnych. W celu zmniejszenia oddziaływania związanego m.in. z hałasem
i wibracjami komunikacyjnymi, planuje się budowę obwodnicy w ciągu drogi krajowej Nr 15.
Pola elektromagnetyczne
Przez gminę przebiega linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV relacji Środa-Września.
W rejonie północnej części miasta znajduje się stacja elektroenergetyczna 110/15kV :, która jest źródłem
zasilania dla linii średniego napięcia 15 kV. Sieć średniego napięcia zasila stacje transformatorowe 15/0,4 KV
rozmieszczone we wsiach i mieście Miłosławiu. Przy pomocy tych stacji napięcie 15 KV transformowane jest na
niskie napięcie 380 V i 220 V a więc takie, na jakim pracują urządzenia odbiorcze większości konsumentów
energii elektrycznej.
gmina Pyzdry
Jakość wód powierzchniowych
Zgodnie z prowadzonym monitoringiem jakość wód Warty przepływającej przez Gminę Pyzdry, określono jako
nieodpowiadający normom. Miały na to wpływ przede wszystkim zanieczyszczenia fizyko - chemiczne (głównie
związki azotu i fosforu), których podwyższone wartości stężeń w badanych punktach związane są między innymi
z rolniczym charakterem zlewni rzeki Warty oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne (miano Coli).
Ponadnormatywne wartości tego wskaźnika decydujące o złym stanie czystości wód Warty w jej środkowym
biegu (między innymi Gmina Pyzdry), są wynikiem zrzutów surowych czy niedostatecznie oczyszczonych
ścieków bytowych. Trafiają one do Warty w dużej mierze za pośrednictwem jej dopływów.
Pozostałe występujące na terenie gminy cieki nie są objęte badaniami jakości wód. Biorąc jednak pod uwagę
niewielką ilość istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej oraz stan czystości monitorowanych cieków wodnych
(Warty i jej dopływów), można przypuszczać, że pozostałe istniejące na terenie gminy cieki, a przede wszystkim
te przepływające przez nieskanalizowane miejscowości, również prowadzą wody w znacznym stopniu
obciążone zanieczyszczeniami bakteriologicznymi.
Większość cieków na terenie gminy ma również małe przepływy oraz z uwagi na prawie równinne
ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego może w nich powstawać duża koncentracja
zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych zrzutach. Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest
uprawa roli i hodowla zwierząt. Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części
spłukiwane są z wodami opadowymi do cieków wodnych, powodując ich zanieczyszczenie. Odpady płynne
z hodowli zwierząt – gnojowica, trafiająca na pola bez żadnego przetworzenia, również przyczynia się to do
znacznego skażenie wód oraz gleb. Z tego względu istniejący zły stan czystości cieków wodnych na obszarze
gminy wymaga podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki wodościekowej.
Wymaga to inwestycji przede wszystkim w rozbudowę kanalizacji sanitarnej.
235
Jakość wód podziemnych
Stan czystości wód podziemnych na terenie Gminy Pyzdry jest słabo rozpoznany. W ramach monitoringu
krajowego, nie zlokalizowano żadnego punktu pomiarowo kontrolnego jakości zwykłych wód podziemnych.
Taka ocena została wykonana w Powiecie Pleszewskim w roku 2000, 2001 i 2002. Należy zatem założyć, że
jakość badanych wód zbiornika GZWP 311 będzie podobna na terenie omawianej gminy. Otwór pomiarowy
został zlokalizowany w miejscowości Tursko-Bogusław. Obejmuje wody gruntowe piętra czwartorzędowego.
Wody podziemne w tym punkcie zaliczone zostały do wód wysokiej jakości.
Jakość powietrza
Gmina Pyzdry jest gminą o charakterze rolniczym. Na jej terenie głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza
atmosferycznego są zanieczyszczenia komunikacyjne - liniowe oraz pochodzące ze źródeł niskiej emisji,
a w mniejszym stopniu przemysłowe. Sferę przemysłową w gminie tworzą głównie małe i średnie
przedsiębiorstwa o profilu produkcyjno - usługowo - handlowym, gdzie dominują głównie zakłady branży rolnospożywczej. Funkcjonują także zakłady o charakterze usługowym w branży handlowej, transportowej,
budowlanej i mechaniki samochodowej.
Jakość gleb
Gleby na terenie gminy Pyzdry są nadmiernie zakwaszone; ponad 71 % gleb gminy ma odczyn kwaśny i bardzo
kwaśny, natomiast 23 % odczyn lekko kwaśny, przy czym jest to cecha związana częściowo z charakterem skał
macierzystych i przebiegiem procesu glebotwórczego. Na zakwaszenie gleb wpływ mają również związki siarki
i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy sztuczne.
Hałas
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największych
szlaków drogowych przebiegających przez teren gminy tj. dróg wojewódzkich 466 i 442.
Hałas komunikacyjny występuje również w pewnym natężeniu wzdłuż dróg powiatowych. Jednak jego poziom
ma mniejsze oddziaływanie. Wynika to, bowiem z faktu, że przy natężeniu ruchu na poziomie od 1 000 do 5 000
pojazdów na dobę, a taki kształtuje się (ostatnie badania natężenia ruchu prowadzono w roku 2000) właśnie na
drogach wojewódzkich i powiatowych przechodzących przez Gminę Pyzdry, zasięg oddziaływania akustycznego
jest nieduży.
Pola elektromagnetyczne
System elektroenergetyczny Gminy Pyzdry oparty jest na linii średniego napięcia o mocy 20 V, z powiązaniem
głównego punktu zasilania GZP 110 V w m. Zagórów. Obsługa użytkowników realizowana jest poprzez linie
niskiego napięcia podłączone do trafostacji słupowych i murowanych. Eksploatatorem tych linii jest Energetyka
Kaliska S.A. w Kaliszu Rejon Energetyczny Słupca. Zaopatrzenie w energię elektryczną prowadzone jest liniami
napowietrznymi średnich napięć 20 kV, wyposażonej w lokalne stacje transformatorowe 20/0,4 kV. Ze stacji
tych energia doprowadzana jest do indywidualnych odbiorców za pośrednictwem miejscowych linii niskiego
napięcia 0,4 kV napowietrznych bądź kablowych. Przez teren gminy nie przebiegają żadne linie wysokiego
napięcia 110 kV.
Wszystkie wyżej wymienione obiekty są źródłem promieniowania elektromagnetycznego, ale jego natężenie
nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Wszystkie miejscowości gminy są zelektryfikowane i posiadają
od jednej do kilku stacji transformatorowych. Obecność obszarów chronionych stwarza konieczność
doziemnego poprowadzenia systemów kablowych przy planowaniu dalszego rozwoju czy modernizacji sieci
energetycznej. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje radiowe, telewizyjne i telefonii
komórkowej, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i gospodarstwa
domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej. Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne
znaczenie mają urządzenia radiokomunikacji rozsiewczej; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii
komórkowej. Emitują one do środowiska fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości w postaci radiofal
o częstotliwości od 0,1 - 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz. Na terenie gminy znajdują się przede
236
wszystkim pojedyncze oraz liniowe źródła pól elektromagnetycznych wraz ze związanymi z nimi stacjami
elektroenergetycznymi.
gmina Września
Jakość wód powierzchniowych
Dla punktu pomiarowo – kontrolnego zlokalizowanego w na rzece Wrześnica – Cegielnia PLRW60001718389,
na 1,1 km biegu cieku wyznaczono stan ekologiczny. Badania realizowane w sieci diagnostycznej określiły
również stan chemiczny wód. Stan ekologiczny oznaczono jako umiarkowany, stan chemiczny – nieosiągający
dobrego. Natomiast stan wód w jednolitej części wód określono jako zły. Na zły stan wód miał wpływ
przekroczenia wskaźników dla azotu azotanowego, azotu Kjeldahla, azotu ogólnego, fosforu ogólnego
i substancji rozpuszczonych.
Obszar Miasta i Gminy Września położony jest na obszarze JCWP nr 73 oraz 63, należących do regionu Warty,
oceniono jako zagrożony nieosiągnięciem dobrego stanu. Ze względu na to, że położenie odpowiada
rozmieszczeniu obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.
Jakość wód podziemnych
Obszar Miasta i Gminy położony jest na Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych Nr 143. Jest to Subzbiornik
Inowrocław – Gniezno. Wiek utworów określany jest na trzeciorzęd, szacunkowe zasoby dyspozycyjne
Zbiornika wynoszą 96 tys. m3/dobę. Średnia głębokość utworu wynosi 120 m. Badania wód Zbiornika
przeprowadzone w latach 2006 i 2007 w ramach monitoringu krajowego i regionalnego na terenie gminy
wskazują na wody III i II klasy jakości.
Jakość powietrza
Strefa gnieźnieńsko – wrzesińska, do której zaliczono Miasto i Gminę Września, w ocenie za rok 2008, została
zaliczona do klasy C ze względu na przekroczenia poziomu docelowego dla pyłu PM10. Przekroczenia dla pyłu
PM10 stwierdzono na stanowisku w Gnieźnie przy ul. Jana Pawła II – dla stężeń 24 – godzinnych. W przypadku
średniego rocznego stężenia pyłu PM10 nie odnotowano przekroczeń. Dla pozostałych wskaźników dwutlenku
siarki, dwutlenku azotu, kadmu, arsenu, niklu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla nie odnotowano przekroczeń
i całej strefie przypisano klasę A.
W ocenie jakości powietrza pod względem ochrony roślin Miasto i Gminę Września zakwalifikowano do strefy
wielkopolskiej. W wyniku oceny przeprowadzonej w 2008 roku dla ozonu, strefie wielkopolskiej pod katem
ochrony roślin przypisano klasę C, co oznacza, że na tym terenie został przekroczony poziom docelowy i poziom
celu długoterminowego dla rozpatrywanej substancji. Pod kątem oceny dwutlenku siarki i tlenków azotu
z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin strefę zaliczono do klasy A.
Jakość gleb
Według badań Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Poznaniu (OSCR) w Gminie Września, wśród użytków
rolnych dominują gleby orne dobre – klasa IIIa, obejmujące 37% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Gleby te
mają już wyraźne gorsze właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej korzystnych warunkach
fizjograficznych niż gleby klasy I i II. Zalicza się do nich gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych
mocnych, różnych utworów pyłowych i glin lekkich oraz iłów pylastych, średnio dobre czarnoziemy leśnostepowe i leśno-łąkowe wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych oraz z piasków gliniastych mocnych.
21% udziału mają gleby VIa klasy, czyli gleby ciężkie, które cechuje duża żyzność potencjalna, lecz są mało
przewiewne, zimne i mało czynne biologicznie. Należą do nich gleby brunatne, płowe i bielicowe – wytworzone
z różnych piasków i żwirów gliniastych, gleby płowe, brunatne i opadowo –glejowe wytworzone z glin, iłów
i utworów pyłowych. Grunty najlepszych klas bonitacyjnych I i II występują na 4% gruntów ornych.
Hałas
Klimat akustyczny środowiska Miasta i Gminy Września w zdecydowanej większości kształtowany jest przez
hałas komunikacyjny drogowy, który ze względu na powszechność charakteryzuje się dużym zasięgiem
237
oddziaływania. Do czynników mających wpływ na poziom emisji hałasu drogowego należą: natężenie ruchu,
struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza znaczny udział transportu ciężkiego, stan techniczny pojazdów,
rodzaj i stan techniczny nawierzchni, charakter zabudowy (zagospodarowanie) terenów otaczających.
Pola elektromagnetyczne
Na terenie analizowanej gminy znajduje się 12 stacji bazowych telefonii cyfrowej, w tym 10 zlokalizowanych
jest na terenie miasta Września, pozostałe znajdują się w w miejscowościach: Chocicza Wielka, Gozdowo.
Przez teren gminy przebiegają fragmenty dwóch linii elektromagnetycznych o napięciu 220 kV, relacji wschód –
zachód, które łączą elektrownię Pątnów i Konin z Poznaniem. Linie te stanowią ważny element sieci przesyłowej
krajowego systemu elektromagnetycznego i umożliwiają wprowadzenie znacznej mocy elektrycznej
z elektrowni do stacji 220/110 kV znajdujących się na terenie miasta Poznania.
gmina Chocz
Jakość wód powierzchniowych
Na rzece Prośnie w 1999 i 2001 roku zlokalizowane było 9 punktów pomiarowych, w tym jeden w monitoringu
krajowym, a pozostałe w monitoringu regionalnym. Na jej dopływach(przyujściowe odcinki dopływów),
znajdowało się kolejne 10 punktów pomiarowych. Jeden z punktów pomiarowych Prosny są położony był na
terenie Gminy Chocz w miejscowości Kwileń - 28,6 km biegu rzeki. W roku 1999 jakość wód Prosny
przepływającej przez Gminę Chocz, określono jako nieodpowiadający normom. Miały na to wpływ przede
wszystkim zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne.
W roku 2000 Prosna na terenie gminy kontrolowana była również w Kwileniu, gdzie stan czystości przedstawiał
się następująco:
substancje biogenne – ponadnormatywne stężenie wybranych wskaźników, klasyfikowało,
wody nadal jako pozaklasowe,
substancje organiczne – wskaźniki organiczne pomimo ogólnej poprawy, nadal nie były zadawalające,
stan sanitarny – ponadnormatywne występowanie miana Coli, klasyfikowało wody jako pozaklasowe pod
względem sanitarnym.
W punkcie pomiarowym położonym na terenie Gminy Chocz - Kwileń o pozaklasowej wypadkowej klasie
czystości Prosny, decydowały przede wszystkim takie wskaźniki jak azot azotynowy i miano Coli. Na ogólnie zły
stan czystości wód Prosny w jej środkowym biegu, mają wpływ przede wszystkim zrzuty surowych czy
niedostatecznie oczyszczonych ścieków bytowych. W Kwileniu, poniżej ujścia Neru, przyjmującego
zanieczyszczenia z Pleszewa, wzrosło stężenie azotynów. Poprawie uległo natomiast natlenienie wód.
Pozostałe cieki nie są objęte badaniami jakości wód. Biorąc jednak pod uwagę niewielką ilość istniejącej sieci
kanalizacji sanitarnej oraz stan czystości rzeki, można przypuszczać, że pozostałe istniejące na terenie gminy
cieki, w znacznym stopniu są obciążone zanieczyszczeniami bakteriologicznymi. Większość cieków na terenie
gminy ma również małe przepływy oraz z uwagi na prawie równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny
odpływ, dlatego może w nich powstawać duża koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych
zrzutach. Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest uprawa roli i hodowla zwierząt. Stosowane
w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części spłukiwane są z wodami opadowymi do cieków
wodnych, powodując ich zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierząt – gnojowica, trafiająca na pola
bez żadnego przetworzenia, również przyczynia się to do znacznego skażenie wód oraz gleb. Z tego względu
istniejący zły stan czystości cieków wodnych na obszarze gminy wymaga podjęcia zdecydowanych działań
w kierunku uporządkowania gospodarki wodno–ściekowej. Wymaga to inwestycji przede wszystkim
w oczyszczalnie ścieków i rozbudowę kanalizacji sanitarnej.
Jakość wód podziemnych
Gmina Chocz charakteryzuje się niekorzystnymi warunkami wodnymi objawiającymi się deficytem wody.
Użytkowe poziomy wodonośne na terenie gminy dotyczą wód czwartorzędowych. Eksploatowane są głównie
wody podziemne z utworów czwartorzędowych w dolinie rzeki Prosny.
238
Badania wód podziemnych, na terenie powiatu prowadzone były w 2001 roku przez WIOŚ Poznań, w ramach
określania jakości wód podziemnych w punktach badawczych sieci krajowej oraz w sieci regionalnej na terenie
województwa wielkopolskiego, na podstawie oceny zakresu rozszerzonego. Kontrola nie była przeprowadzana
na terenie Gminy Chocz, najbliżej usytuowany punkt był w miejscowości Tursko – Bogusław w gminie
Gołuchów. Na podstawie wyników pochodzących z punktów badawczych monitoringu państwowego
i regionalnego, wody podziemne regionu charakteryzują się średnią i niską, jakością.
Jakość powietrza
Na terenie Gminy Chocz głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są przede wszystkim
zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz pochodzące ze źródeł niskiej emisji. Nie występują na terenie
gminy zakłady przemysłowe mające wpływ na zanieczyszczenie powietrza.
Ze względu na dużą ilość źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie
dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Według danych na terenie gminy istnieje
około 1253 gospodarstw domowych (przy założeniu średnio 4 osób w rodzinie), przy czym około 1100 stanowią
indywidualne posesje opalane węglem. Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych cieplików,
bądź za pomocą innych źródeł energii cieplnej (gazem, olejem). Trudno jest oszacować ilość zanieczyszczeń
trafiających do atmosfery ze źródeł „niskiej jakości”, przyczyną tego może być:
spalanie węgla o różnej kaloryczności,
opalanie drewnem,
spalanie w piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych).
Na terenie gminy nie były przeprowadzane badania chemizmu opadu atmosferycznego. Badania te, zostały
w 2000 i 2002 roku przeprowadzone w Czerminie. Ze względu na bliską odległość można je przypisać również
Gminie Chocz.
Obserwowane lekkie obniżenie pH opadów atmosferycznych w roku 2000, nie wskazuje na silne
zanieczyszczenie powietrza. Jednak świadczy o jego granicznych wartościach, po przekroczeniu, których może
nastąpić dalsze obniżanie się pH deszczu. Jednak w roku 2001 pH odpadów atmosferycznych wzrosło, co
wskazuje na poprawę stanu czystości powietrza. Potwierdzeniem tego faktu jest również zaobserwowana
poprawa pozostałych badanych wskaźników. Oceniając ogólny stan jakości powietrza na terenie Gminy Chocz,
można uznać go za zadawalający
Jakość gleb
Na obszarze gminy występują ogólnie słabe gleby, podatne na degradację, a z uwagi na prawie zerowe
nachylenie terenu, ich część okresowo jest również nadmiernie zawodniona. W okresie wiosennych roztopów
i jesienią, część łąk, a nawet gruntów ornych bywa podtapiana lub okresowo zalana. W warunkach
powodziowych zalewane są dna dolinne rzeki Prosny. Czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest także
intensywne użytkowanie rolnicze. Na terenie gminy w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim
użytki rolne 53,91 %. Jakość gleb jest, więc bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa,
warunkującym wysokość i jakość uzyskiwanych plonów. W celu przeciwdziałania degradacji konieczne jest
uwzględnienie stopniowej zmiany struktury użytkowania gleb. Na terenie Gminy Chocz gleby bardzo słabe,
powinny zostać zalesione. Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych a także częstotliwość orek
i innych zabiegów uprawnych. Wieloletnie rośliny zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej skutecznie
chronią glebę rośliny ozime, jeszcze mniej zboża jare. Ze względu jednak na słabo urozmaiconą wysokościowo
powierzchnię gminy występuje dla gleb nieduże zagrożenie spływami powierzchniowymi, będącymi
następstwem opadów atmosferycznych.
Hałas
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największego
szlaku drogowego – drogi wojewódzkiej nr 442. Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające
się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego
239
obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal
przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi
terenów. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy),
a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia. Na terenie Gminy Chocz nie ma zakładów stwarzających
potencjalne zagrożenie hałasem.
Pola elektromagnetyczne
Na terenie gminy prócz stacji telefonii komórkowej, zlokalizowane są następujące źródła promieniowania
elektromagnetycznego:
elektroenergetyczne linie napowietrzne NN, SN 15 kV,
stacje transformatorowe SN 15 kV,
cywilne stacje radiowe CB o mocy około 10 W,
urządzenia nadawcze, diagnostyczne i inne, będące w posiadaniu policji, ochotniczej straży pożarne.
Uciążliwość elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii elektroenergetycznych wraz ze
stacjami nie została dokładnie zbadana. Uniemożliwia to szczegółowe określenie zanieczyszczeń
promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym na obszarze gminy. Zagadnienia ochrony ludzi
i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są regulowane przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska, zagospodarowania
przestrzennego i przepisami sanitarnymi.
gmina Czermin
Jakość wód powierzchniowych
Stan czystości rzek kontroluje corocznie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura
w Kaliszu. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Prosna wraz z dopływami. Według założeń, jakość wód
Prosny na terenie Gminy Czermin powinna spełniać kryteria II klasy czystości.
Rzeka Prosna
Na rzece Prośnie w 1999 i 2001 roku zlokalizowane było 9 punktów pomiarowych, w tym jeden w monitoringu
krajowym, a pozostałe w monitoringu regionalnym. Na jej dopływach (przyujściowe odcinki dopływów),
znajdowało się kolejne 10 punktów pomiarowych. Jeden z punktów pomiarowych Prosny jest położony na
wschodniej granicy gminy, w miejscowości Kwileń - 28,6 km biegu rzeki. W roku, 2002 jakość wód Prosny
przepływającej przez Gminę Czermin określono, jako ponadnormatywnie zanieczyszczone. Miały na to wpływ
przede wszystkim zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne. W punkcie pomiarowym położonych
w bezpośrednim sąsiedztwie Gminy Czermin (Kwileń) o pozaklasowej wypadkowej klasie czystości Prosny,
decydowały przede wszystkim takie wskaźniki jak azot azotynowy i miano Coli. Na ogólnie zły stan czystości
wód Prosny w jej środkowym biegu mają wpływ przede wszystkim zrzuty surowych czy niedostatecznie
oczyszczonych ścieków bytowych.
Pozostałe występujące na terenie gminy cieki nie są objęte badaniami jakości wód. Biorąc jednak pod uwagę
brak sieci kanalizacji sanitarnej, można przypuszczać, że pozostałe istniejące na terenie gminy cieki również
prowadzą wody w znacznym stopniu obciążone zanieczyszczeniami bakteriologicznymi. Większość cieków na
terenie gminy ma również małe przepływa oraz z uwagi na prawie równinne ukształtowanie terenu bardzo
powolny odpływ, dlatego może w nich powstawać duża koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo
małych zrzutach. Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest uprawa roli i hodowla zwierząt.
Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części spłukiwane są z wodami opadowymi do
cieków wodnych, powodując ich zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierząt – gnojowica, trafiająca na
pola bez żadnego przetworzenia również przyczynia się do znacznego skażenie wód oraz gleb.
240
Jakość wód podziemnych
Gmina Czermin charakteryzuje się niekorzystnymi warunkami wodnymi objawiającymi się deficytem wody.
Użytkowe poziomy wodonośne na terenie gminy dotyczą wód czwartorzędowych, trzeciorzędowych
i jurajskich. Eksploatowane są wody podziemne z utworów czwartorzędowych. Znajdują się one w zasięgu
Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 311.
Jakość powietrza
Na terenie Gminy Czermin głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są przede wszystkim
zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz pochodzące ze źródeł niskiej emisji, a w mniejszym stopniu
przemysłowe. Na terenie gminy można zaobserwować wyraźną zmienność sezonową poziomu stężeń SO 2 i pyłu
zawieszonego. Wartości stężeń tych zanieczyszczeń wzrastają w okresie jesienno – zimowym, co świadczy
o znacznym udziale zanieczyszczeń pochodzących z palenisk domowych, będących źródłami niskiej emisji. Do
źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje opalanie
węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. Sezonowe porównanie stężeń
NO2, którego źródłami emisji są przede wszystkim pojazdy samochodowe, było zbliżone.
Oceniając ogólny stan jakości powietrza na terenie Gminy Czermin można uznać go za zadawalający.
Największa koncentracja zanieczyszczeń atmosferycznych występuje liniowo wzdłuż ciągów komunikacyjnych
o największym natężeniu ruchu (droga wojewódzka 13102). Zmniejszająca się jednak stopniowo (porównanie
roku 2000 z rokiem 2001), zawartość składników chemicznych w opadach jest konsekwencją zmniejszania się
zanieczyszczeń powietrza.
Jakość gleb
Na obszarze gminy występują ogólnie słabe gleby, podatne na degradację, a z uwagi na prawie zerowe
nachylenie terenu, ich część okresowo jest również nadmiernie zawodniona, a miejscami nawet zabagniona.
W okresie wiosennych roztopów i jesienią, część łąk, a nawet gruntów ornych bywa podtapiana lub okresowo
zalana wodami licznych rowów i rzek. W warunkach powodziowych zalewane są dna dolinne rzeki Prosny.
Gleby na terenie gminy Czermin są z reguły nadmiernie zakwaszone, przy czym jest to cecha związana
częściowo z charakterem skał macierzystych i przebiegiem procesu glebotwórczego. Na zakwaszenie gleb
wpływ mają również związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy sztuczne.
Hałas
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największych
szlaków drogowych drogi wojewódzkiej nr 445 i drogi powiatowej nr 13102. Droga powiatowa nr 13102, na
której koncentruje się znaczny ruch pojazdów przechodzi przez dzielnice mieszkaniowe. Hałas jest, więc tu
ważnym problemem. Hałas komunikacyjny występuje również wzdłuż drogi wojewódzkiej 443 (natężenie ruchu
wynosi 1995 pojazdów/dobę). Przyjmuje się, że na drogach gminnych przy natężeniu ruchu poniżej 1000
samochodów na dobę, strefa uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego.
Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu
przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn
i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów
technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów.
Pola elektromagnetyczne
Na terenie Gminy Czermin znajdują się przede wszystkim pojedyncze sztuczne oraz liniowe źródła pól
elektromagnetycznych wraz ze związanymi z nimi stacjami elektroenergetycznymi. Na terenie Gminy Czermin
zlokalizowane są następujące źródła promieniowania elektromagnetycznego:
elektroenergetyczne linie napowietrzne NN,WN 400 kV i 110 kV, SN 15 kV,
stacje transformatorowe SN 15 kV,
cywilne stacje radiowe CB o mocy około 10W
241
urządzenia nadawcze, diagnostyczne i inne, będące w posiadaniu policji, straży pożarnej, pogotowia
i zakładów przemysłowych.
Uciążliwość elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii elektroenergetycznych wraz ze
stacjami nie została dokładnie zbadana. Uniemożliwia to szczegółowe określenie zanieczyszczeń
promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym na obszarze powiatu.
gmina Gizałki
Jakość wód powierzchniowych
Na terenie gminy brak punktów pomiarowych monitoringu wód powierzchniowych.
Jakość wód podziemnych
Na terenie gminy brak punktów monitoringu wód podziemnych. Najbliższy punkt pomiarowy dla tego zbiornika
znajduje się w gminie Pleszew, pow. Pleszewski. Najnowsze badania pochodzą z 2006 r. Wody pobrane w tym
punkcie pomiarowym uzyskały V klasę czystości, co oznacza, że ich jakość jest zła.
Jakość powietrza
Na terenie gminy brak prowadzonych jest badań imisji dwutlenku siarki i azotu na terenach pozamiejskich
z zastosowaniem systemu PASS, tj. pasywnego systemu pobierania powietrza. Ze względu na ochronę roślin
określana jest norma średnioroczna dla dwutlenku siarki oraz dla tlenków azotu. Dla dwutlenku siarki wynosi
ona 20 μg/m3, natomiast dla tlenków azotu 30 μg/m3. Stężenia średnioroczne obliczane są jako średnia
arytmetyczna. Stężenie zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym na obszarze Gminy jest związane ze
stopniem koncentracji źródeł emisji zanieczyszczeń i wielkością emisji, warunkami rozprzestrzeniania się
zanieczyszczeń oraz wpływem zanieczyszczeń pochodzących spoza gminy. Ocena stanu zanieczyszczenia
powietrza wykonywana jest w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych w punktach pomiaru
zanieczyszczeń powietrza oraz poprzez wykorzystanie wyników badań z innych stref. Jakość powietrza na
obszarze strefy kalisko - jarocińskiej jest stabilna i nie ulegała większym zmianom w okresie 2004 – 2009. Przy
wyraźnej, systematycznej redukcji emisji przemysłowej coraz większego znaczenia nabiera emisja z sektora
komunalnego - lokalnych kotłowni, indywidualnych gospodarstw i zakładów usługowych oraz środków
transportu.
Wśród substancji emitowanych przez zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie gminy Gizałki przeważają
zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania paliw do celów energetycznych i technologicznych,
czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Wielkość emisji zależy od ilości i jakości używanego
paliwa, wyposażenia w urządzenia oczyszczające gazy odlotowe oraz skuteczność działania tych urządzeń.
Przedsiębiorstwa posiadające instalacje, których eksploatacja powoduje wprowadzanie gazów i pyłów do
powietrza zobowiązane są do uzyskania pozwolenia na emisję tych zanieczyszczeń lub zgłoszenia instalacji –
jeżeli uzyskanie takiej decyzji nie jest wymagane.
Potencjalnym źródłem emisji węglowodorów do atmosfery są także stacje benzynowe zlokalizowane na terenie
gminy. Zagrożenia dla środowiska przyrodniczego mogą wystąpić zarówno w trakcie eksploatacji stacji i jej
likwidacji, ale także podczas nagłych, nieprzewidzianych awarii. Również duży udział w łącznym ładunku
zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza mają źródła emitujące zanieczyszczenia w sposób
niezorganizowany, czyli nie posiadające emitorów (emisja punktowa w postaci związków amoniaku, metanu,
siarkowodoru oraz zanieczyszczeń bakteriologicznych), do których należą m. in.: składowisko odpadów, zabiegi
agrotechniczne, oczyszczalnie ścieków, fermy hodowlane, będące również źródłem zanieczyszczeń
zapachowych (odorów). Emisja punktowa powstaje także podczas awarii, pożarów, robót ziemnych. Wielkość
emisji z takich źródeł nie jest znana ze względu na brak badań prowadzonych w danym zakresie.
Jakość gleb
Na terenie gminy występuje. 48,1 % gleb kwaśnych i 23,9 % bardzo kwaśnych. Odczyn środowiska glebowego
wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym
242
o aktywności biologicznej gleby. Kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania roślin jak również
ułatwiają przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Z odczynem gleb ściśle związana jest potrzeba ich
wapnowania. Wapnowanie poprawiające właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb jest zabiegiem
agrotechnicznym, który powinien być stosowany na terenie gminy w dużym stopniu, gdyż jest ona w grupie
gmin, w których gleby wymagające wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym osiągnęły około 60%
udziału gleb.
Hałas
Klimat akustyczny środowiska Gminy Gizałki w zdecydowanej większości kształtowany jest przez hałas
komunikacyjny drogowy, który ze względu na powszechność charakteryzuje się dużym zasięgiem
oddziaływania. Do czynników mających wpływ na poziom emisji hałasu drogowego należą: natężenie ruchu,
struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza znaczny udział transportu ciężkiego, stan techniczny pojazdów,
rodzaj i stan techniczny nawierzchni, charakter zabudowy (zagospodarowanie) terenów otaczających.
Największy ruch pojazdów na obszarze Gminy Gizałki odnotowuje się w miejscowości Gizałki, gdzie krzyżują się
drogi wojewódzkie oraz koncentruje się handel i przemysł w gminie Dużym natężeniem ruchu charakteryzuje
się również droga wojewódzka Nr 443 w stronę Rychwału. Ostatnie badania natężenia ruchu pojazdów na
terenie gminy przeprowadzał Zarząd Dróg Wojewódzkich, dla dróg wojewódzkich.
Pola elektromagnetyczne
W ostatnich latach nastąpił rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii komórkowej.
Elementem tej sieci są stacje bazowe telefonii komórkowej należące do Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp z o. o.,
POLKOMTEL S.A., Polskiej Telefonii Komórkowej „CENTERTEL” Sp. z o.o. oraz P4 Sp. z o. o. Anteny nadawcze
stacji bazowych lokalizowane są najczęściej na wolnostojących wieżach antenowych lub na masztach
antenowych instalowanych na dachach budynków, a także na istniejących wieżach lub kominach.
Poza stacjami w Gizałkach i Nowej Wsi, znajdują się jeszcze 2 w Orlinie Małej i Białobłotach.
Przez gminę przebiega linia przesyłowa WN 110 kV Jarocin – Pleszew – Ostrów Wlkp. Pozostałe linie SN i NN to
głównie linie napowietrzne.
gmina Nowe Miasto nad Wartą
Jakość wód powierzchniowych
Bezpośrednio na terenie gminy Nowe Miasto n/Wartą brak jest punktów pomiarowych, ale najbliższy z nich
zlokalizowany na rzece Warcie znajduje się w Nowej Wsi Podgórnej. Prowadzone obserwacje przez WIOŚ
Poznań w latach 2000 – 2003, wykazały ponadnormatywne zanieczyszczenie wód rzeki Warty na całym
badanym odcinku, z czego największe zastrzeżenia budził stan sanitarny i poziom substancji biogennych.
Pozostałe cieki występujące na terenie gminy nie są objęte badaniami, jakości wód. Biorąc pod uwagę stan
czystości rzeki Warty, można przypuszczać, że pozostałe cieki prowadzą równie zanieczyszczone wody. Temu
zjawisku może sprzyjać brak kanalizacji we wszystkich miejscowościach gminy. Niskie przepływy cieków,
a zwłaszcza rowów melioracyjnych, do których odprowadzane są oczyszczone ścieki z oczyszczalni mogą
powodować koncentracje zanieczyszczeń nawet przy małych zrzutach.
Jakość wód podziemnych
Na terenie gminy nie ma punktów pomiarowych działających w systemie sieci krajowej czy regionalnej, ale
takie punkty znajdują się na terenie Powiatu Średzkiego. Na zasadzie podobieństwa wykształceniu utworów
wodonośnych, możemy przyjąć te punkty pomiarowe za reprezentatywne dla gminy Nowe Miasto n/Wartą. Na
terenie powiatu znajduje się jeden punkt pomiarowy, który zlokalizowany jest poza obszarem GZWP – 150.
Wody czwartorzędowe zaklasyfikowano do III klasy jakości wód, co oznacza, że są to wody o niskiej jakości.
Poniżej przedstawiono wskaźniki stężeń odpowiadających wodzie niskiej jakości ( III ) i nieklasyfikowanej
z otworu w Środzie Wlkp.
Woda surowa z trzech ujęć gminnych również odpowiada II klasie jakości wód. Charakteryzuje się podwyższoną
zawartością: Fe i Mn, żółtą barwą wody spowodowaną obecnością substancji pochodzenia humusowego. Ze
243
względu na przemiany geochemiczne w warstwie notuje się obecność azotu amonowego. Woda niekiedy
charakteryzuje się słabym zapachem siarkowodoru.
Jakość powietrza
Na terenie gminy Nowe Miasto n/Wartą do największych źródeł zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
należą zanieczyszczenia komunikacyjne oraz pochodzące ze źródeł niskiej emisji ( domy, małe przedsiębiorstwa
). Koncentracja źródeł zanieczyszczeń w Środzie Wlkp. i Jarocinie wpływają również na zanieczyszczenie
powietrza w gminie Nowe Miasto n/Wartą. Stopień zanieczyszczenia zależy w dużej mierze od kierunku i siły
wiatru. Badania w ramach regionalnego monitoringu powietrza atmosferycznego, prowadzone są na
stanowisku w Środzie Wlkp. ul. Żwirki i Wigóry 1 przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną.
Oznaczana jest zawartość dwutlenku siarki i azotu oraz stężeń pyłu zawieszonego. Możemy, zatem przyjąć, że
punkt pomiarowy ze Środy Wlkp. będzie odzwierciedlał również stan powietrza atmosferycznego w gminach
powiatu średzkiego, a więc także w gminie Nowe Miasto n/Wartą.
Na terenie gminy brak jest zakładów przemysłowych szczególnie uciążliwych dla środowiska atmosferycznego.
Niewielkie przedsiębiorstwa zajmują się przede wszystkim przetwórstwem artykułów rolnych oraz handlem
i usługami nie powodują pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenie wprowadzane przez
ten sektor są tożsame z zanieczyszczeniami spowodowanymi emisją niską.
Jakość gleb
Gmina Nowe Miasto n/Wartą należy do obszarów średnio dobrych i średnich pod względem, jakości gleb.
Przeważają gleby o średnich klasach bonitacyjnych IVa i IV b, które zajmują 52 % powierzchni gruntów ornych,
gleby klasy III zajmują 25 % powierzchni, a gleby słabe V, VI i VI RZ 23 %. Gleby najwyższych klas I i II nie
występują wcale. Ze względu na średnią jakościowo strukturę gleb, są one narażone na degradację naturalną
i antropogeniczną.
Hałas
Hałas komunikacyjny
Na terenie gminy największe zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż drogi krajowej nr 11. Jest
to trasa łącząca Wielkopolskę ze Śląskiem, na której występuje szczególne natężenie ruchu samochodów
ciężarowych. Na poziom hałasu komunikacyjnego ma wpływ natężenie ruchu, które wynosi 13 799 pojazdów na
dobę oraz udział transportu ciężkiego. Zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje również na drogach
powiatowych. Największe natężenie ruchu ma miejsce na drodze powiatowej nr 436 na odcinku Świętomierz Klęka ( 2816 pojazdów/dobę ). Na pozostałych drogach powiatowych odnotowuje się natężenie ruchu
w granicach 1700 do 100 pojazdów na dobę. Jak wynika z badań prowadzonych w bezpośrednim sąsiedztwie
tras komunikacyjnych, równoważny poziom hałasu przekracza znacznie poziom dopuszczalny.
Hałas lotniczy
Lotnisko wojskowe w Krzesinach pod Poznaniem ma wpływ na pogorszenie klimatu akustycznego Powiatu
Średzkiego. Częste loty szkoleniowe oraz manewry wojsk NATO wpływają na przekroczenie poziomu hałasu.
Obszary zagrożone hałasem lotniczym występują w regionie wschodnim powiatu. W strefie oddziaływań
hałasów lotniczych o wartości poziomu ekspozycji powyżej 83 dB znajdują się miejscowości: Januszewo,
Jarosławiec oraz Środa Wlkp. Na terenie gminy Nowe Miasto n/Wartą zagrożenia hałasem lotniczym nie
występują lub są minimalne.
Hałas przemysłowy
Ze względu na specyfikę rolniczą gminy i brak dużych obiektów przemysłowych zagrożenia hałasem
przemysłowym są nieznaczne. Poziom hałasu przemysłowego zależy od rodzaju działalności i specyfiki
procesów technologicznych zakładu. Ze względu na brak danych dotyczących emisji hałasu przez podmioty
gospodarcze nie można ocenić faktycznego stanu środowiska akustycznego gminy. Uciążliwości mogą
występować lokalnie przy dużych zakładach produkcyjnych ( ubojniach ) oraz warsztatach samochodowych
i blacharskich.
244
Pola elektromagnetyczne
Na terenie gminy zlokalizowane są dwie wieże przekaźnikowe telefonii komórkowej w Nowym Mieście
n/Wartą, Klęce i Chociczy. Stacje bazowe wymagają monitoringu kontrolnego i weryfikacji obszarów emisji
szczególnie po zmianie parametrów pracy urządzeń nadawczych.
12. Charakterystyka możliwych konfliktów społecznych związanych z realizacją projektowanego
przedsięwzięcia
Wnioskodawca i bezpośredni wykonawcy prac, najczęściej należący do Grupy Kapitałowej Spółki, z uwagi na
specyfikę wykonywanych przedsięwzięć muszą się legitymować szczególnymi uprawnieniami do podejmowania
działań opisywanych w karcie informacyjnej przedsięwzięcia. Podejmowane przedsięwzięcia w zakresie
poszukiwania i rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego muszą być realizowane zgodnie z wieloma
obowiązującymi przepisami, a w szczególności przepisami Prawa Geologicznego i Górniczego, które mają
również na uwadze relacje między wykonawcami robót geologicznych, a społecznością lokalną.
Potencjalne konflikty społeczne mogą powstać na tle następujących zagadnień:
uzyskanie prawa wejścia w teren,
wyrządzenie szkód w uprawach i infrastrukturze,
ustalenie wysokości odszkodowania,
lokalizacja prac geologicznych na terenach wrażliwych przyrodniczo.
W celu zapobiegania potencjalnym konfliktom społecznym w odniesieniu do wymienionych powyżej zagadnień
na każdym etapie planowania i realizacji prac geologicznych podejmuje się następujące działania:
1. Powszechnie stosowaną praktyką uzyskania prawa wejścia w teren jest porozumienie i zawarcie umowy
z podmiotem dysponującym tytułem prawnym do danej nieruchomości gruntowej.
2. Przed przystąpieniem do prac terenowych przeprowadzane jest szkolenie-instruktaż pracowników z zakresu
ochrony środowiska.
3. Lokalne społeczeństwo jest odpowiednio wcześnie informowane o terminie i przebiegu prac.
4. W trakcie prowadzenia prac powstałe szkody są naprawiane, a za poniesione straty jest wypłacane
uzgodnione odszkodowanie.
5. Poszukiwania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego nie stwarzają barier dla rozwoju gmin, ponieważ
w przypadku odkrycia złóż powstaną nowe miejsca pracy, a budżet gminy będzie otrzymywał wpływy z opłat
eksploatacyjnych.
6. W zależności od etapu i rodzaju prac poszukiwawczo-rozpoznawczych prace są realizowane według
następujących zasad, które mają na celu unikanie lub ograniczenie powstania konfliktów społecznych:
W zakresie prac geofizycznych:
a) dobór miejsca na lokalizację bazy sprzętowo – samochodowej będzie uwzględniał:
położenie względem zabudowy mieszkalnej i takich elementów środowiska jak: zwarte kompleksy leśne,
cieki i zbiorniki wodne,
uzbrojenie w infrastrukturę techniczną (utwardzony plac, kanalizacja deszczowa z urządzeniami
oczyszczającymi – odolejacze),
b) prace geofizyczne będą wykonywane w porze dziennej;
c) lokalizacja przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych) w odniesieniu do obszarów podlegających
ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627)
będzie przedmiotem analizy eksperta – przyrodnika;
d) linie profilowania geofizycznego będą wyznaczane w taki sposób, aby ich przebieg i przemieszczanie się
pojazdów taboru geofizycznego odbywało się po ściśle wytyczonych szlakach przy wykorzystaniu sieci
istniejących dróg lokalnych, polnych, przecinek leśnych, ppoż. Duktów
e) w stosunku do obiektów podlegających ochronie na podstawie Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. 03.162.1568 z zm.), będą stosowane strefy ochronne lub będzie wprowadzona korekta
w przebiegu linii profili geofizycznych;
245
f) aparatura pomiarowa (geofony i przewody itp.) będzie rozkładana ręcznie, co nie powinno powodować
szkód na powierzchni terenu;
g) prace w strefach ochronnych ujęć wód podziemnych będą prowadzone w ramach uzgodnień
z administratorem ujęcia wody;
h) w celu zachowania bezpieczeństwa i ochrony konstrukcji budowlanych, zabudowań, studni, i obiektów
objętych ochroną konserwatorską przed drganiami gruntu, w rejonie punktów wzbudzania sejsmicznego
będzie utrzymywana strefa ochronna, w przypadku zastosowania metody z użyciem:
materiałów wybuchowych - będą zachowane strefy ochronne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki, Pracy i polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie przechowywania i używania
środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych (Dz. U. 03.72.655) – załącznik nr 4
„Wyznaczanie stref zagrożenia wokół miejsca wykonywania robót strzałowych w odkrywkowych
zakładach górniczych, zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi oraz przy
wykonywaniu robót geologicznych.”
vibroseis - będą zachowane strefy ochronne (30 - 50 m) analogiczne, jak dla ładunku wybuchowego
nieprzekraczającego 5 kg. Jednocześnie w przypadku jakichkolwiek wątpliwości będą dokonywane na
bieżąco pomiary wielkości drgań i będzie się je utrzymywać na poziomie bezpiecznym dla wymienionych
obiektów. W razie konieczności będzie się zmniejszać poziom mocy lub ilość pracujących wibratorów.
i) wiercenie otworów dla potrzeb badań sejsmicznych i ich likwidacja będzie prowadzona zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 28.06.2002r w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. 02.109.961. z zm.) oraz zasadami wynikającymi
z wiedzy geologicznej i wiertniczej;
j) w miejscach narażonych na powstawanie osuwisk np.: skarpy drogowe, odkrywki, strome brzegi rzek lub
zbiorników wodnych, będzie stosowana metodyka prac, zgodna z techniką górniczą, jednocześnie
minimalna odległość lokalizacji punktów wzbudzania jest określona w następujący sposób:
przy zastosowaniu metody vibroseis – najczęściej wg zasady 1,5 wysokości skarpy, ale nie mniej niż
30 m,
przy zastosowaniu metody z użyciem materiałów wybuchowych - na 30 - 50 m, zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych
(Dz. U. 03.72.655) – załącznik nr 4 „Wyznaczanie stref zagrożenia wokół miejsca wykonywania robót
strzałowych w odkrywkowych zakładach górniczych, zakładach górniczych wydobywających kopaliny
otworami wiertniczymi oraz przy wykonywaniu robót geologicznych;
przy zastosowaniu air-gun znaczenie mają: rozmieszczenie działek powietrznych: podłużnie 4 m,
poprzecznie 7 m, ciśnienie powietrza: 2000 psi, głębokość zanurzenia air-gun’ów: 2 – 5 m, głębokość do
dna akwenu poniżej air-gun’ów: min. ok. 2 m.
l) przed i po zakończeniu wykonywania prac wiertniczych na potrzeby badań sejsmicznych oraz robót
strzałowych będą wykonywane pomiary zwierciadła wody w studniach gospodarczych znajdujących się
w promieniu ok. 250 m od punktów wzbudzania;
m) w sąsiedztwie jezior i rzek, odwodnień śródpolnych, śródleśnych zabagnień, torfowisk oraz zastoisk
wodnych wszelkie działania będą prowadzone w taki sposób, aby nie doprowadzić do zaburzeń stosunków
wodnych, jednocześnie prace geofizyczne w tych rejonach będą nadzorowane przez osobę sprawującą
nadzór przyrodniczy;
n) ruch taboru geofizycznego zostanie ograniczony w godzinach tzw. szczytów komunikacyjnych,
(a przede wszystkim, kiedy dzieci pokonują drogę do szkoły i ze szkoły do domu);
o) w celu zmniejszenia uciążliwości emisji zapylenia, zwłaszcza przy poruszaniu się pojazdów po drogach
gruntowych, żużlowych lub wysypanych tłuczniem ich liczba w czasie zostanie ograniczona, a pojazdy będą
poruszały się ze mniejszą prędkością;
246
p) wszelkie szkody spowodowane prowadzeniem prac geofizycznych będą naprawiane lub wypłacane będzie
odpowiednie odszkodowanie;
q) prace sejsmiczne z użyciem materiałów wybuchowych lub wykonywanie robót geologicznych na głębokości
większej niż 100 m prowadzone będzie na podstawie planów ruchu, które przed zatwierdzeniem są
opiniowane przez władze samorządowe danej gminy.
W zakresie prac wiertniczych:
a) w fazie przygotowania prac wiertniczych - na obszarach chronionych wybór szczegółowej lokalizacji obszaru
prac wiertniczych, dla otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych, zostanie
przeprowadzony pod nadzorem eksperta przyrodnika;
b) zajęcie obszaru pod inwestycję odbędzie się na podstawie umowy o udostępnieniu gruntu pod odwiert
z podmiotem dysponującym tytułem prawnym do danej nieruchomości gruntowej, a w określonych
przypadkach, także w oparciu o decyzję o wyłączeniu gruntów z produkcji rolnej lub leśnej – Ustawa
o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 03.02.1995 r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205);
c) przed rozpoczęciem i po zakończeniu prac wiertniczych, będą wykonywane badania chemiczne wód i gruntu
z terenu wiertni. Będzie to materiał porównawczy do kontroli i oceny ewentualnego zanieczyszczenia
środowiska powstałego w wyniku wiercenia otworu;
d) w celu określenia rzeczywistej emisji hałasu urządzenia wiertniczego na środowisko, zostanie
przeprowadzony pomiar emisji hałasu na granicy stref ochronnych po uruchomieniu urządzenia
wiertniczego, jeżeli wystąpią przekroczenia norm określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 112)
zostaną zastosowane takie rozwiązania techniczno - organizacyjne (w szczególności instalacja ekranów
akustycznych np. blaty dźwiękochłonne do oszalowania szybu wiertni, obwałowanie ziemne wokół wiertni),
które będą miały za zadanie ograniczenie emisji hałasu, do poziomu dopuszczalnego ww. Rozporządzeniu
Ministra Środowiska, a osiągnięcie dopuszczalnego poziomu emisji hałasu na granicach stref ochronnych
będzie potwierdzone wynikami przeprowadzonych badań;
e) przemieszczanie się ciężkiego sprzętu oraz ruch pojazdów samochodowych związanych z budową, obsługą
wiertni oraz jej późniejszą likwidacją odbywać się będzie po uzgodnionych z władzami lokalnymi;
f) wprowadzone zostanie ograniczenie ruchu w/w pojazdów w godzinach tzw. szczytów komunikacyjnych,
a przede wszystkim, kiedy dzieci pokonują drogę do szkoły i ze szkoły do domu;
g) w celu zmniejszenia uciążliwości emisji zapylenia, zwłaszcza przy poruszaniu się pojazdów po drogach
gruntowych, żużlowych lub wysypanych tłuczniem ich liczba w czasie zostanie ograniczona, a pojazdy będą
poruszały się ze mniejszą prędkością;
h) w celu ochrony środowiska gruntowo - wodnego:
maszyny i urządzenia, zbiorniki paliwowe, magazyny na materiały płuczkowe, pojemniki na materiały
niebezpieczne będą lokalizowane na placu o szczelnej i twardej konstrukcji nawierzchni bitumicznej lub
konstrukcji nawierzchni z kruszywa łamanego, płyt drogowych bądź innej uszczelnionej geomembraną.
Pod urządzeniem wiertniczym zostanie wydzielona tzw. strefa brudna, odizolowana od pozostałej części
placu systemem drenarskim, za pomocą którego woda opadowa zostanie odprowadzona do szczelnego
zbiornika ewaporacyjnego.. Zawartość zbiornika będzie sukcesywnie wykorzystywana do sporządzenia
płuczki lub przekazywana uprawnionym odbiorcom do właściwego zagospodarowania;
do sporządzania płuczek wiertniczych będzie się używać materiałów posiadających atesty, które
przewidują odpowiednie procedury postępowania z nim;
i) zabezpieczeniem przed łączeniem się poziomów wodonośnych, przewiercanych w procesie wiercenia
będzie rurowanie otworu wiertniczego kolumnami rur okładzinowych oraz cementowanie przestrzeni poza
rurowej, które jednocześnie chroni przed przenikaniem zanieczyszczeń z płuczki wiertniczej, a także
infiltracji z powierzchni terenu;
j) prace wiertnicze prowadzone są na podstawie planów ruchu, które przed zatwierdzeniem są opiniowane
przez władze samorządowe danej gminy.
247
Na podstawie przedstawionych informacji i charakterystyki projektowanego przedsięwzięcia polegającego na
poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarze koncesji PYZDRY
w przedkładanym wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, można założyć, że ze
względu na:
stosowanie nowoczesnych technologii i rozwiązań organizacyjnych,
stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń przy sporządzaniu płuczek wiertniczych oraz
przestrzeganiu zasad postępowania z nimi,
efektywne wytwarzanie i wykorzystywanie energii,
racjonalne zużycie wody, paliw oraz innych surowców i materiałów,
stosowanie technologii bezodpadowych lub powodujących ograniczenia ilości odpadów,
ograniczenie emisji do środowiska substancji i energii podczas wykonywania prac poszukiwawczo –
rozpoznawczych,
prowadzenie celowego monitoringu wybranych elementów środowiska w określonych fazach
prowadzenia prac geologicznych,
uciążliwość projektowanego przedsięwzięcia dla środowiska jest krótkotrwała i w pełni odwracalna, jego zasięg
jest miejscowy lub lokalny, a to nie powinno spowodować zachwiania bioróżnorodności obszaru i wywierać
potencjalnie znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko, a tym samym przyczyniać się do
powstawania konfliktów społecznych.
13. Literatura
Przedmiotowa Informacja została opracowana w oparciu o następujące przepisy prawa:
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2013r. poz.
1235 ze zm.),
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011r. Nr 163, poz. 981 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1232 ze zm.),
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627),
Ustawa z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102 poz. 651 z zm.),
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2003r. Nr 162
poz. 1568 z zm.),
Ustawa z dnia 03.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205),
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. 2013 r. Nr 0 poz. 21 ze zm.),
Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1136),
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 145 ze zm.),
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1409),
Ustawą z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (t.j. Dz. U. z 2011r. Nr 63,
poz. 322 ze zm.),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213 poz. 1397 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lutego 2012r. w sprawie planów ruchu zakładów
górniczych (Dz. U. z 2012 r. Nr 0 poz. 372),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. z 2002 r., Nr 109, poz. 961. z zm.),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych
(Dz. U. z 2003 r., Nr 72, poz. 655 z zm.),
248
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002r. w sprawie
zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. z 2013r. poz. 230),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2013 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji
niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym
ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2014r. poz. 1479),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 112),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2010 r. Nr 16, poz. 87),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002r. w sprawie rodzajów instalacji mogących
powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako
całości (Dz. U. z 2002r., nr 122, poz. 1055),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r., w sprawie katalogu odpadów
(Dz. U. z 2001 r. Nr 112 poz. 1206 z zm.),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 lipca 2011 r. w sprawie kryteriów zaliczania odpadów
wydobywczych do odpadów obojętnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 175, poz. 1048),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz
standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011r. w sprawie ochrony gatunkowej
zwierząt (Dz. U. z 2011 r. Nr 237 poz. 1419),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony
ptaków (Dz. U. z 2011r. Nr 25, poz. 133),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów
kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010r. Nr 77, poz. 510
ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2005 r. w sprawie substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego, których wprowadzanie w ściekach przemysłowych do urządzeń
kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (Dz. U. z 2005r. Nr 233, poz. 1988),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków
dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych
(Dz. U. z 2006r. Nr 136, poz. 964),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla
środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 137, poz. 984 z zm.),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie
substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2009r. Nr 27, poz. 169),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 257, poz. 1545),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego,
potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2011 r.
Nr 258, poz. 1549),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu o ceny stanu
wód podziemnych (Dz. U. z 2008r. Nr 143, poz. 896),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie form i sposobu prowadzenia
monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2011r. Nr 258, poz . 1550),
249
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2011r. w sprawie wykazu substancji
priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej (Dz. U. z 2011r. Nr 254, poz. 1528),
Materiały źródłowe:
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zagórów
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Blizanów
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Chocz
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Czermin
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gizałki
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Grodziec
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Jarocin
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kołaczkowo
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Lądek
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowe Miasto nad Wartą
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pyzdry
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rzgów
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Słupca
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzałkowo
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Września
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zagórów
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Żerków
Strategia Rozwoju Gminy Miłosław
Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzenengo Gminy Miłosław
Serwisy internetowe:
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska - www.gdos.gov.pl/
Państwowy Instytut Geologiczny - www.pgi.gov.pl/
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - www.imgw.pl/
Państwowa Służba Hydrogeologiczna - www.psh.gov.pl/
Statystyczne Vademecum Samorządowca 2010 - www.stat.gov.pl/
Narodowy Instytut Dziedzictwa – www.nid.pl/
Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody – www.crfop.gdos.gov.pl/
Państwowa Strona Obszarów Chronionych Natura 2000 – www.natura2000.gdos.gov.pl/
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska - www.gios.gov.pl/
strona internetowa http://www.psh.gov.pl
strona internetowa http://www.pgi.gov.pl/
250
