Raport PARP: Biznes chce chronić środowisko Polscy

Raport PARP: Biznes chce chronić środowisko
Polscy przedsiębiorcy z sektora małych i średnich przedsiębiorstw w większości
uważają, że ich działalność nie ma wpływu na środowisko naturalne. Jednak aż trzy
czwarte z nich zamierza podjąć działania prośrodowiskowe w perspektywie najbliższych
dwóch lat licząc na ograniczenie własnych kosztów, a także ze względu na wymogi
rynku, wymagania prawne i oczekiwania społeczne.
Stosowanie praktyk biznesowych zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju przyczynia
się do wzrostu atrakcyjności i wiarygodności przedsiębiorstw, wzmacnia także ich pozycję
konkurencyjną. Realizacji tych zasad sprzyja wytwarzanie towarów i usług w sposób
wykorzystujący procesy i systemy ograniczające presję na środowisko poprzez oszczędzanie
energii i surowców. To również taki sposób prowadzenia działalności gospodarczej, który jest
realistyczny ekonomicznie, bezpieczny i nie zagraża zdrowiu obecnych i przyszłych pokoleń.
Przedsiębiorcy stają przed koniecznością zmiany dotychczasowego sposobu prowadzenia
działania, tak aby spełniać wymogi określone prawem, a także oczekiwania kontrahentów i
konsumentów w zakresie minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko. Z jednej
strony konieczne reformy traktowane są przez przedsiębiorców jako dodatkowe obciążenie, z
drugiej – ich efektem jest często wzrost atrakcyjności i wiarogodności przedsiębiorstw i
poprawa pozycji konkurencyjnej na rynku.
Przeprowadzone w 2011 roku przez PARP badanie „Wzorce zrównoważonej produkcji
(WZP) w działalności przedsiębiorstw – propozycja rozwiązań systemowych wspierających
wdrażanie WZP w MŚP” jest pierwszym na taką skalę projektem badawczym w Polsce
poświęconym tej tematyce. Jego celem była identyfikacja i ocena obecnie stosowanych przez
MŚP wzorców zrównoważonej produkcji, identyfikacja barier w ich wdrażaniu oraz
czynników motywujących do wprowadzania takich rozwiązań. Badanie miało także na celu
poznanie stanu świadomości oraz luk kompetencyjnych przedsiębiorców i osób zatrudnionych
w tym sektorze.
Wyniki badania wskazały na niską świadomość przedsiębiorców z sektora MŚP dotyczącą
skutków prowadzenia działalności gospodarczej na środowisko naturalne. Większość
(81,7%) z nich ocenia swój wpływ na środowisko jako „mały” lub „bardzo mały”, zaś tylko
3,8% uznaje, że jest on „duży” lub „bardzo duży”. O niskiej świadomości przedsiębiorców
świadczy też to, że nie dostrzegają oni konieczności zmiany dotychczasowego sposobu
działania, rzadko przeprowadzana jest diagnoza wpływu firmy na środowisko naturalne, nie
jest im także znane pojęcie społecznej odpowiedzialności biznesu. Wszystko to zapewne
wpływa także na brak powszechnego podejmowania działań prośrodowiskowych. Aż 42,3%
przedsiębiorców nie podjęło takich działań w ciągu ostatnich 5 lat. Pozostałe firmy na ogół
ograniczają się do działań podstawowych, mniej kosztochłonnych, w części wymuszanych
przez przepisy (stosowanie energooszczędnych źródeł energii, czy prośrodowiskowa
gospodarka odpadami).
Większość MŚP, które dotychczas nie wdrażały WZP (72,1%) mogłoby dokonać zmian
prośrodowiskowych, gdyby zniesione zostały różnego typu bariery. Najważniejsze z nich
to brak funduszy na tego typu rozwiązania (65% wskazań), częste zmiany w przepisach
(62%) i niejasności przepisów dotyczących ochrony środowiska (52%), brak wsparcia ze
strony instytucji publicznych (55%), brak partnerów zainteresowanych współpracą przy
wdrażaniu rozwiązań proekologicznych (49%), brak wiedzy na temat rozwiązań
proekologicznych możliwych do zastosowania w firmie (49%), brak przekonania
pracowników o konieczności wprowadzania rozwiązań proekologicznych (49%).
Wyniki badania wskazują jednak, że stopień wdrożenia WZP w najbliższym czasie może
wzrosnąć. 75,4% firm zamierza podjąć działania prośrodowiskowe w perspektywie
najbliższych dwóch lat. Potwierdzają to też eksperci (przedstawiciele instytucji publicznych,
środowiska naukowego i organizacji pozarządowych), którzy uznali, że w najbliższej
przyszłości nastąpi wzrost odsetka firm z sektora MŚP wdrażających rozwiązania
prośrodowiskowe. Według nich nastąpi on raczej w perspektywie pięciu lat niż najbliższego
roku, a jego skala będzie niższa niż w pozostałych krajach Unii Europejskiej.
Badanie pokazało, że wdrażanie WZP może wynikać z motywów ekonomicznych
(traktowane są jako instrument uzyskania przewagi rynkowej czy ograniczenia kosztów),
etycznych (uznawane są za słuszne i dobre w kategoriach etycznych) lub prawnych (są
skutkiem nacisku ze strony ustawodawcy). Najczęściej wymieniane powody podjęcia decyzji
o wdrażaniu działań prośrodowiskowych to: poszukiwanie oszczędności związanych z
ograniczeniem zużycia surowców i energii (40,9%), troska o stan środowiska naturalnego
(34,2%), dostosowanie się do wymogów prawnych (31%), poprawa wizerunku firmy
(30,3%).
Oceniono także wspieranie wdrażania wzorców zrównoważonej produkcji. Wiedza na temat
dotychczasowych możliwości wsparcia jest bardzo mała. Przyczynia się to do niskiego ich
wykorzystania. Tylko 4% badanych MSP otrzymało jakąkolwiek pomoc ze strony
państwa przy wdrażaniu rozwiązań proekologicznych. Miała ona zazwyczaj charakter
wsparcia finansowego, a więc przede wszystkim ulgi podatkowej, rzadziej wymieniane były
bezpośrednich dotacje, czy preferencyjne kredyty.
Badanie pokazało, że największą zachętę we wdrażaniu WZP stanowiłyby ulgi podatkowe.
Przedstawiciele branży usługowej częściej od innych firm wymieniali wprowadzenie dopłat
do produktów prośrodowiskowych oraz wprowadzenie preferencyjnych kredytów, które
pozwoliłyby na finansowanie rozwiązań prośrodowiskowych w przedsiębiorstwie. Firmy z
branży finansowej wskazywały na znaczenie otrzymania wiedzy na temat działań
zmniejszających wpływ na środowisko naturalne (np. darmowe szkolenia pracowników lub
współpraca z przedsiębiorstwami, które wprowadziły już tego typu rozwiązania). Za
stosunkowo najmniej skuteczne stymulatory przedsiębiorcy uznali częstsze użycie kryteriów
środowiskowych w przetargach publicznych oraz wprowadzenie dalszych regulacji prawnych
i podwyższanie opłat środowiskowych.
Badanie zostało zrealizowane na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości przez
SMG/KRC Media Poland (badania jakościowe, analiza danych ilościowych i przygotowanie
raportu końcowego) oraz Centrum Badań Marketingowych INDICATOR (badania ilościowe
na reprezentatywnej próbie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, N=1003) od
września 2010 do października 2011. Badanie zostało współfinansowane ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.