PĄCZKOWO

PĄCZKOWO
W średniowieczu istniała nazwa osobowa „Pączek” i właśnie od niej pochodzi nazwa
tej miejscowości1.
Pączkowo powstało w XV wieku. Pochodził stąd ród szlachecki Paczkowskich.
Pierwsze pisane zapiski pośrednio świadczące i istnieniu miejscowości pochodzą z 1441 roku,
wtedy to Mikołaj Paczkowski otrzymał od księcia wieś Dzbądz w powiecie różańskim.
Dziedziczyli tu paczkowscy herbu Bolesta, którzy karczowali pobliskie lasy i zakładali
folwarki. Zarówno wsie jak i folwarki płaciły dziesięcinę, czyli specjalny podatek dla
kościoła. Ważny był czas powstania takich osad, ponieważ wraz z powstaniem podlegały one
podatkom kościelnym. Ówczesny Kościół bardzo dbał o swoje dochody. Częste były spory na
tym tle. Z folwarków w Pączkowie dziesięcinę pobierał pleban szreński, zaś z ról kmiecych
biskup płocki2.
W 1502 roku przed sądem biskupim stanął jako świadek Jan z Pączkowa herbu
Bolesta. Był to świadek w sprawie ustalenia czasu powstania folwarków w tej wsi, w więc i
podatków. Świadek zeznał, iż dwaj bracia Wielebor i Wojciech posiadali folwarki w
Pączkowie jeszcze przed wojną pruską (1454-1466), prócz tego były tu również role kmiece.
Świadek, nie umiał on dokładnie określić czasu powstania folwarków oraz osadzenia kmieci.
Wiedział tylko, że jego dziadek uprawiał już ziemie w folwarku oraz miał też 2 i pół włóki
ziemi, na której mieszkali kmiecie. Drudi świadek, Wojciech z Pączkowa (de Panczkowo)
potwierdził zeznania Jana3.
Miejscowy ród szlachecki Paczkowscy herbu Bolesta była bardzo mało znanym
rodem. Herbarze go nie wymieniają, w XIX wieku podczas legitymowania szlachty nikt nie
przyznał się do tego nazwiska i herbu. Paczkowscy z Pączkowa wymarli.
Wieś przejęli inni rycerze. Do najbogatszych w okolicy należeli Mostowscy herbu
Dołęga i to właśnie oni przejęli Pączków. Dziedziczyli tu Mostowscy z ubożej, szlacheckiej
linii rodu, potomkowie Piotra, syna Adriana Mostowskiego. Piotr Mostowski miał syna
Stanisława (według herbarzy) zwanego też Józefem (źródła kościelne), był on dziedzicem
Pączkowa. Był również sędzią ziemskim zawkrzeńskim od 1724 roku. W 1738 roku zapisał
kościołowi w Szreńsku sumę 600 tynfów na dobrach dziedzicznych Pączkowo4.
W opisie parafii Szreńsk z 1775 roku znajdują się też opisy pól należących do plebana
ze Szreńska. Niektóre pola leżały na gruntach Pączkowa. Ze szczegółowego opisu tych
gruntów wynika, że wśród ówczesnych gospodarzy w Pączkowie można wymienić:
Kazimierza Gabryjelskiego, Adama Michalskiego, Kazimierza Docekalika, Tomasza
Budzyńskiego, Jakuba Kruszyńskiego i Sylwestra Zduna5.
Mostowscy z tej gałęzi rodu byli skoligaceni z Kamińskimi herbu Rawicz i to właśnie
poprzez te związki, Pączkowo przeszło na własność Kamińskich. Ród ten pochodził z ziemi
nurskiej i należał do średniozamożnej szlachty. Spis ziemian z 1783 roku informuje, iż
dziedzicem wsi był Józef Kamiński stolnik nurski6.
Wieś Pączkowo w 1827 roku liczyła 13 domów i 121 mieszkańców 7. W czasie
uwłaszczenia w Pączkowie powstało 25 gospodarstw rolnych na 44 morgach ziemi8. W 1886
roku w tej wsi było 14 domów i 184 mieszkańców9.
1
Zierhoffer K. Nazwy miejscowe północnego Mazowsza, Wrocława 1957, s.292
Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu, zeszyt 3, warszawa 1998, s. 226
3
Tamże
4
Materiały do dziejów…, s.309
5
Materiały do dziejów…,s. 283-284
6
Regester Diecezjów…, s. 630
7
Tabella Miast i Wsi…, tom II, s.75
8
Słownik Geograficzny…,tom VII, s.928
9
Tamaże
2
Na początku XX wieku właścicielem folwarku Pączkowo był marian Rajchel. W
okresie międzywojennym właścicielem majątku Pączkowo była już Jadwiga Przybojewska,
folwark liczył 339ha10.
W 1921 roku w Pączkowie było 16 domów i 106 mieszkańców. W folwarku naliczono
3 domy i 58 mieszkańców. Obie miejscowości należały do gminy Stawiszyn w powiecie
sierpeckim11.
10
Księga Adresowa Polski…,s. 2043
11
Skorowidz miejscowości….,s.172