przez sztuk

DZIELIMY SI¢ DOÂWIADCZENIAMI
Terapia
przez sztuk´
Zanim dziecko zacznie komunikowaç si´ ze Êwiatem
zewn´trznym w p∏ynnym, ojczystym j´zyku, w bardzo
prosty sposób wyra˝a swoje emocje, doznania czy
prze˝ycia poprzez sztuk´.
Bo˝ena Kuras
O
sobowoÊç ka˝dego ma∏ego dziecka
kszta∏tuje si´ w zetkni´ciu z otaczajàcym je Êwiatem. Zatem sztuka mo˝e w ∏atwy
sposób pomóc mu w rozumieniu rzeczywistoÊci. Rozwój artystyczny dziecka za∏amuje si´
oko∏o jedenastego roku ˝ycia, dlatego ˝e w tym
okresie sztuka jest nara˝ona na ataki ze wszystkich stron: wypierajà jà przede wszystkim logiczne przedmioty nauczania: arytmetyka i geometria, fizyka i chemia, historia i geografia,
a nawet literatura, taka, jakiej naucza si´
w szkole. Wypiera si´ sztuk´ nie tylko z programów nauczania, lecz tak˝e z psychiki dziecka.
RoÊnie cena, którà p∏acimy za to wypaczenie
psychiki dzieci i m∏odzie˝y: cywilizacja brzydkich przedmiotów i nieszcz´Êliwych istot ludzkich, chorób umys∏owych i konfliktów rodzinnych. Dzia∏alnoÊç twórczà odczuwamy jako
zaj´cie b∏ahe, niewa˝ne i pró˝ne; t´ dzia∏alnoÊç,
która mog∏aby uzdrowiç psychik´, uczyniç pi´kniejszym nasz Êwiat, która mog∏aby pojednaç
cz∏owieka z naturà i naród z narodem1.
Nauczyciele, szczególnie klas ni˝szych, powinni pami´taç o tym, ˝e brak sztuki bàdê niewielka jej iloÊç w tygodniowym wymiarze za-
26
[604]
j´ç mo˝e mieç negatywny wp∏yw na zachowanie ucznia, na jego myÊlenie i emocje, postaw´ twórczà czy prawid∏owe kontakty z ludêmi.
AktywnoÊç artystyczna kszta∏tuje pami´ç
dzieci (motorycznà, wzrokowà i s∏uchowà),
wzbogaca s∏ownictwo, u∏atwia komunikacj´,
doskonali zdolnoÊç analizy i syntezy. Mno˝y
doÊwiadczenia i prze˝ycia, odblokowuje zahamowania i roz∏adowuje napi´cia. Daje poczucie pewnoÊci siebie, wysokiej samooceny,
prze∏amuje bariery w kontaktach z innymi
dzieçmi. W konsekwencji prowadzi do zmiany
niepo˝àdanych zachowaƒ, na które coraz cz´Êciej skar˝à si´ wychowawcy.
Potrzeba stosowania aktywnoÊci artystycznej idzie w parze z koniecznoÊcià stosowania
elementów pracy terapeutycznej:
w zaburzeniach koordynacji – stosowanie
taƒca, rytmiki, gimnastyki,
w zaburzeniach rozwoju psychomotorycznego – lepienie, rzeêbienie, modelowanie,
1 H. Read, Wychowanie przez sztuk´, Wroc∏aw
1976, Ossolineum, s. 188.
˚ycie Szko∏y
w postawach l´kowych zalecane sà gry ruchowe, zaj´cia sportowe czy wycieczki,
przy zaburzeniach aspo∏ecznych – praca fizyczna, spo∏ecznie u˝yteczna,
przy nadpobudliwoÊci psychoruchowej – zaj´cia r´czne, muzyka relaksacyjna, rytmika,
przy stanach napi´ç i przygn´bienia – gry
i zabawy prowokujàce Êmiech.
Umiej´tnoÊci podstawowe
OsobowoÊç dziecka ukryta jest w jego pracach. Na podstawie analizy wytworów plastycznych mo˝na zatem dokonaç oceny rozwoju
emocjonalnego, spo∏ecznego czy poznawczego.
Stosujàc metod´ projekcyjnà, mo˝emy
doÊç dok∏adnie poznaç sytuacj´ rodzinnà
dziecka i ewentualnie zastosowaç odpowiednià terapi´.
Do podstawowych standardów edukacyjnych (osiàgni´ç) nale˝à:
– umiej´tnoÊç dostrzegania wartoÊci wizualnych tkwiàcych w otoczeniu (wartoÊci wizualne, zrozumienie spostrzeganych
obiektów i sytuacji);
– rozumienie spostrzeganych sytuacji (wartoÊci semantyczne);
– percepcja wartoÊci artystycznych (wartoÊci
artystyczne – kompozycja spostrzeganej
ca∏oÊci);
– percepcja wartoÊci estetycznych (poddawanie si´ nastrojowi w kontekÊcie spostrzeganej rzeczywistoÊci oraz percepcja
dzie∏ sztuki);
Na podstawie analizy wytworów
plastycznych mo˝na dokonaç oceny
rozwoju emocjonalnego, spo∏ecznego
czy poznawczego dziecka.
– zdolnoÊç do percepcji zró˝nicowanych wartoÊci tkwiàcych w postrzeganiu otoczenia;
– zdolnoÊç odzwierciedlania spostrzeganych
przy wykorzystaniu tradycyjnych technik
konwencjonalnych i niekonwencjonalnych;
– uwzgl´dnienie w dzia∏alnoÊci rysunkowej
schematu wzbogaconego (wyra˝anie w∏a10/2005
Teatr to dobra forma aktywnoÊci artystycznej...
Fot. El˝bieta Marek
snego stosunku emocjonalnego wobec rzeczywistoÊci za pomocà akcydensów, kolorystyki, kompozycji, wyboru adekwatnych
Êrodków wyrazu;
– umiej´tnoÊç odzwierciedlenia w wypowiedzi plastycznej s∏uchanego tekstu literackiego;
– spontaniczna aktywnoÊç.
Technika, muzyka, teatr
Poza edukacjà plastycznà w szkole dziecko ma
do czynienia z kszta∏ceniem technicznym. Ta
forma pracy pozwala na rozwini´cie umiej´tnoÊci planowania, bezpiecznego pos∏ugiwania
si´ narz´dziami, a tak˝e na wspó∏dzia∏anie
w zespole.
Edukacja muzyczna odgrywa w nauczaniu
poczàtkowym ogromnà rol´. Naturalna potrzeba Êpiewu wyzwala w uczniach energi´,
która rozwija percepcj´ s∏uchowà, wra˝liwoÊç
estetycznà czy aktywnoÊç twórczà. Ruch do
muzyki (stosowanie pokazywania treÊci piosenek, rytmika) kszta∏tuje koordynacj´ ruchowà
czy po prostu jest jednà z form zaspokajania
potrzeby ciàg∏ego ruchu ma∏ego dziecka.
[605] 27
swobodne inscenizacje na wybrany temat;
gry i zabawy dramowe, dajàce dzieciom
mo˝liwoÊç wyra˝ania swoich uczuç i prze˝yç
za pomocà Êrodków ruchowych, mimicznych czy s∏ownych;
inscenizacje prezentowane rodzicom i kolegom z innych klas.
Zaj´cia te dajà mo˝liwoÊç zrealizowania
wielu bardzo wa˝nych celów dydaktycznych
i wychowawczych.
Nie mo˝na bagatelizowaç
Na podstawie rysunków mo˝na dokonaç oceny rozwoju
emocjonalnego...
Stosowanie ruchowych gier i zabaw przy muzyce wyrabia tzw. elokwencj´ cia∏a, tzn. umiej´tnoÊç naÊladownictwa; kszta∏tuje koncentracj´ uwagi, dziecko uczy si´ dostosowaç ruchy
do dêwi´ku itp.
W konsekwencji taka forma aktywnoÊci
sprawiç mo˝e, i˝ uczeƒ b´dzie osiàga∏ coraz
lepsze wyniki w nauce, a to z kolei doda mu
wiary w siebie, w swoje mo˝liwoÊci, wp∏ynie
na pozytywnà ocen´ samego siebie i innych.
Teatr oraz drama sà bardzo dobrà formà
aktywnoÊci artystycznej uczniów klas ni˝szych.
Pozwalajà nie tylko na udoskonalenie umiej´tnoÊci zapami´tywania, ale te˝ zmuszajà do
wykorzystania ró˝nego rodzaju gestów, niekontrolowanych czy kontrolowanych ruchów.
Prowokujà do prze∏amywania strachu, l´ku
czy do osiàgania sukcesu. Rozwijajà wyobraêni´, rozbudzajà emocje, ch´ç do podejmowania nowych wyzwaƒ. Przedstawienia teatralne
to dla ma∏ego widza êród∏o ró˝norodnych doznaƒ i prze˝yç, w którym mo˝na identyfikowaç si´ z bohaterem sztuki, wczuç si´ w jego
sytuacj´ i prze˝yç jego przygod´ jako swojà.
W codziennej pracy z uczniami stosuje si´:
nauk´ ró˝nych tekstów literackich;
28
[606]
Drama jest metodà wyzwalajàcà aktywnoÊç
dziecka, wzbogaca kontakt ze Êwiatem za pomocà wszystkich zmys∏ów, kszta∏tuje zainteresowanie dzieci i w istotny sposób motywuje
ucznia do nauki – nast´puje rozwój uczuç
wy˝szych i wzrost ÊwiadomoÊci emocjonalnej,
a w konsekwencji pomaga stawaç si´ odpowiedzialnym za swoje zachowanie i decyzj´.
Nie mo˝na zapomnieç te˝ o tym, ˝e sztuka
to wspania∏y relaks.
Wszystkie te argumenty przemawiajà niezbicie za koniecznoÊcià prowadzenia systema-
Naturalna potrzeba Êpiewu wyzwala
w uczniach energi´, która rozwija
percepcj´ s∏uchowà, wra˝liwoÊç
estetycznà czy aktywnoÊç twórczà.
tycznej pracy artystycznej z uczniami klas ni˝szych. Nauczyciele nie majà prawa zas∏aniaç
si´ tzw. prze∏adowaniem programu treÊciami
zwiàzanymi z umiej´tnoÊcià czytania czy liczenia, a tym samym brakiem czasu na zaj´cia artystyczne. Wychowawca winien byç przewodnikiem dziecka w drodze do jego pe∏nego
rozwoju, osobà, która Êwiadomie wprowadzi
je w Êwiat sztuki. BO˚ENA KURAS
˚ycie Szko∏y