(SLub DIAG i UWAR_19.12_2008_do uchwa³y_ujednolic)

Transkrypt

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO GMINY STARY LUBOTYŃ
DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
Warszawa, 2008r.
„PRZESTRZEŃ” PRACOWNIA PROJEKTOWA s.c.
pl. Wilsona 4/18, 01-627 Warszawa, e-mail: [email protected]
ZESPÓŁ AUTORSKI:
mgr inż. arch. Zbigniew Sokołowski - członek nr WA-292 Okręgowej Izby Urbanistów
z siedzibą w Warszawie
mgr inż. arch. kraj. Małgorzata Hoser
mgr inż. Beata Andrzejewska
Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stary Lubotyń
Spis treści:
WPROWADZENIE........................................................................................................................................ 1
1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ........................................................................................ 3
2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ....................................................................................................... 4
2.1. Położenie geograficzne i rzeźba terenu............................................................................................ 4
2.2. Budowa geologiczna i surowce naturalne, w tym udokumentowane złoża kopalin i tereny
górnicze........................................................................................................................................................ 4
2.3. Zasoby wód podziemnych................................................................................................................. 5
2.4. Wody powierzchniowe ...................................................................................................................... 6
2.5. Gleby ..................................................................................................................................................... 6
2.6. Klimat.................................................................................................................................................... 6
2.7. Szata roślinna, w tym stan leśnej przestrzeni produkcyjnej ......................................................... 7
2.8. Obiekty i obszary ochrony przyrody ............................................................................................... 8
2.9. Fizjonomia krajobrazu i stan ładu przestrzennego ........................................................................ 9
2.10. Stan środowiska w gminie ............................................................................................................... 9
3. ZAGOSPODAROWANIE ..................................................................................................................... 10
3.1. Osadnictwo - ocena stanu zainwestowania terenu ...................................................................... 10
3.1.1. Geneza historyczna osadnictwa .............................................................................................. 10
3.1.2. Zmiany podziałów administracyjnych ................................................................................... 10
3.1.3. Układy przestrzenne jednostek osadniczych......................................................................... 12
3.1.4. Charakterystyka funkcjonalno - przestrzenna jednostek osadniczych.............................. 13
3.2. Wartości kulturowe........................................................................................................................... 17
3.2.1. Rozwój osadnictwa na terenie gminie Stary Lubotyń .......................................................... 17
3.2.2. Obiekty zabytkowe na terenie gminy Stary Lubotyń........................................................... 18
3.2.3. Budynki mieszkalne .................................................................................................................. 27
3.2.4. Kapliczki , figury i krzyże przydrożne ................................................................................... 27
3.3. Mieszkalnictwo.................................................................................................................................. 28
3.4. Usługi .................................................................................................................................................. 28
3.4.1. Oświata........................................................................................................................................ 28
3.4.2. Zdrowie ....................................................................................................................................... 29
3.5. System komunikacji .......................................................................................................................... 30
3.5.1. Sieć drogowa .............................................................................................................................. 30
3.5.2. Komunikacja zbiorowa ............................................................................................................. 35
3.5.3. Stacje paliw ................................................................................................................................. 35
3.5.4. Parkingi ....................................................................................................................................... 35
3.5.5. Zaplecze komunikacyjne .......................................................................................................... 35
3.6 Infrastruktura techniczna.................................................................................................................. 35
3.6.1. System wodociągowy................................................................................................................ 35
3.6.2. System kanalizacyjny ................................................................................................................ 37
Mabrys – Zakład Projektowania; PRZESTRZEŃ Pracowania Projektowa s.c.
marzec 2008
3.6.3. Usuwanie odpadów stałych ..................................................................................................... 38
3.6.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny i ciepło........................................................................................ 39
3.6.5. System elektroenergetyczny..................................................................................................... 39
3.6.6. System telekomunikacyjny....................................................................................................... 40
4. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA ................................................................................... 40
4.1. Infrastruktura społeczna .................................................................................................................. 40
4.1.1. Demografia ................................................................................................................................. 41
4.1.2. Zatrudnienie i bezrobocie ......................................................................................................... 46
4.2. Gospodarka ........................................................................................................................................ 48
4.2.1. Podmioty gospodarcze.............................................................................................................. 49
4.2.2. Pomoc społeczna........................................................................................................................ 51
4.3. Rolnictwo............................................................................................................................................ 52
4.3.1. Charakterystyka warunków glebowych w gminie Stary Lubotyń..................................... 57
4.3.2. Stosunki wodne.......................................................................................................................... 58
4.3.3. Warunki klimatyczne ................................................................................................................ 59
5. CELE ROZWOJU GMINY STARY LUBOTYŃ ................................................................................. 59
5.1. Ukierunkowanie prac nad studium................................................................................................ 59
5.1.1. Diagnoza zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji gminy .......................................................... 60
5.1.2. Ukierunkowanie analiz dot. uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy
Stary Lubotyń ............................................................................................................................ 61
5.1 3. Waloryzacja obszaru gminy Stary Lubotyń........................................................................... 63
5.1.4. Określenie kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego i priorytetów
polityki przestrzennej gminy .................................................................................................. 63
5.2. Główne cele strategiczne rozwoju gminy...................................................................................... 64
1. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ..................................................................................................... 65
1.1. Uwarunkowania zewnętrzne...................................................................................................... 65
1.2. Uwarunkowania wewnętrzne..................................................................................................... 65
1.2.1. Uwarunkowania wynikające z istnienia lokalnych wartości środowiska przyrodniczego
..................................................................................................................................................... 65
1.2.2. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego....................................................................... 69
1.2.3. Konflikty środowiska przyrodniczego ................................................................................... 69
1.2.3. Obiekty i tereny ochrony środowiska na podstawie ustaw szczególnych........................ 70
1.3. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia, w tym występowanie naturalnych
zagrożeń geologicznych ...................................................................................................................... 71
1.4. Analiza słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń rozwoju gminy w zakresie
przyrodniczych i krajobrazowych ......................................................................................................... 72
2. ZAGOSPODAROWANIE ..................................................................................................................... 73
2.1. Osadnictwo na terenie gminy Stary Lubotyń ............................................................................... 73
2.1.1. Geneza osadnictwa .................................................................................................................... 73
marzec 2008
2.1.2. Ocena struktury przestrzennej osadnictwa i stanu zagospodarowania i ładu
przestrzennego .......................................................................................................................... 73
2.2. Środowisko kulturowe – wartości i zasady ochrony ...................................................................... 74
2.3. Mieszkalnictwo.................................................................................................................................. 76
2.4. Usługi .................................................................................................................................................. 77
2.5. System komunikacji .......................................................................................................................... 77
2.5.1. Układ komunikacyjny i warunki jego usprawnienia ........................................................... 77
2.5.2. Mocne i słabe strony układu komunikacyjnego.................................................................... 80
2.5.3. Cele i polityka rozwoju komunikacji w gminie Stary Lubotyń .......................................... 80
2.5.4. Zasady kształtowania sieci drogowej ..................................................................................... 81
2.5.5. Zasady polityki parkingowej ................................................................................................... 82
2.5.6. Zasady ograniczania przed hałasem i skażeniami drogowymi.......................................... 82
2.6. Infrastruktura techniczna................................................................................................................. 83
2.6.1. Uwarunkowania rozwoju gminy wynikające z funkcjonowania systemów
infrastruktury technicznej........................................................................................................ 83
2.6.2. Mocne i słabe strony zaopatrzenia gminy Stary Lubotyń w urządzenia infrastruktury
technicznej.................................................................................................................................. 87
3. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA ................................................................................... 87
3.1. Infrastruktura społeczna .................................................................................................................. 87
3.1.1. Założenia demograficzne.......................................................................................................... 87
3.1.2. Jakość życia mieszkańców ........................................................................................................ 88
3.1.3. Rynek pracy i bezrobocie.......................................................................................................... 89
3.2. Rolnicza przestrzeń produkcyjna ................................................................................................... 91
3.3. Struktura władania gruntami .......................................................................................................... 93
4. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Podsumowanie............................................................................................................................................. 94
4.1. Synteza uwarunkowań..................................................................................................................... 94
4.2. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych ................................................. 97
WYKAZ MATERIAŁÓW WEJŚCIOWYCH ........................................................................................... 98
marzec 2008
WPROWADZENIE
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, składające się z
trzech części pt.: Diagnoza, Uwarunkowania i Kierunki zostało opracowane w Zakładzie
Projektowania „Mabrys” – Pracowni Autorskiej Zbigniewa Sokołowskiego w Pułtusku przez
Zespół pod kierunkiem mgr inż. arch. Zbigniewa Sokołowskiego nr upr. 516/88 (obecnie wpisany do
Okręgowej Izby Urbanistów Nr Wa-292).
Podstawę formalną opracowania stanowiła umowa z dnia 6 marca 2002r, zawarta pomiędzy
Zarządem Gminy w Starym Lubotyniu i Zakładem Projektowania „Mabrys” w Pułtusku.
Zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Stary Lubotyń
została wykonana na podstawie uchwały Rady Gminy Stary Lubotyń Nr X/54/07 z dnia 27.09.2007r. w
sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Gminy Stary Lubotyń. Dokument został opracowany w formie graficznej oraz
prezentowanego poniżej tekstu, zgodnie z przepisami Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie
zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Zmiany w tekście
Studium oznaczono czcionką kursywą.
Zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stary Lubotyń
została opracowana w Pracowni Projektowej – „PRZESTRZEŃ” przez zespół projektowy:
mgr inż. arch. Zbigniew Sokołowski (członek nr WA-292 Okręgowej Izby Urbanistów z siedzibą w
Warszawie);
mgr inż. arch. kraj. Małgorzata Hoser;
mgr inż. Beata Walczewska.
Podstawę formalną opracowania stanowi umowa z dnia 27 listopada 2007r. zawarta pomiędzy Wójtem
Gminy Stary Lubotyń i firmą Przestrzeń Pracowania Projektowa s.c. Beata Walczewska, Małgorzata Hoser.
W wyniku realizacji zamówienia zmianie uległo Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gm. Stary Lubotyń przyjęte uchwałą nr 18/IV/2002 Rady Gminy Stary Lubotyń z dn.
30 grudnia 2002r.
Głównym celem zmiany Studium jest dokonanie zmian w ustalonych kierunkach zagospodarowania
przestrzennego gminy, jako odpowiedź na zmiany zapotrzebowania mieszkańców gminy. Zapisy Studium
dostosowano do wymogów obecnie obowiązujących przepisów prawnych, ustawy z dnia 7 lipca 1994r. o
zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999r. Nr 15, poz. 139) oraz do nowych potrzeb kształtowania
polityki przestrzennej gminy, powstałych w czasie, jaki upłynął od zatwierdzenia obecnego Studium.
Przystąpienie do sporządzenie zmiany Studium jest odpowiedzią na składane wnioski właścicieli gruntów o
zmianę przeznaczenia działek gruntu.
Zmiana Studium składa się z dwóch części:
- uwarunkowań, w tym z części pt. DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO oraz UWARUNKOWANIA,
których zawartość merytoryczna została dostosowana do art. 10.1. ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym. Treść obu opracowań stanowi całość uwarunkowań zagospodarowania
przestrzennego gminy;
- kierunków określanych zgodnie z art. 10.2. ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
przedstawionych w formie tekstowej oraz na rysunku Studium.
Tekst części kierunków wymagał istotnych zmian struktury dokumentu, z tego względu oprócz zmian
tekstu, część rozdziałów została dodana natomiast część rozdziałów została usunięta.
1
marzec 2008
Omawiane STUDIUM nie będąc według aktualnie obowiązującego prawa przepisem gminnym,
nie może stanowić podstawy do wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu. Stanowić będzie natomiast:
•
niezbędny dla Rady i Wójta Gminy instrument do sterowania polityką przestrzenną w gminie
przekładający na przestrzeń zasady strategii rozwoju obszaru,
•
zbiór wytycznych do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla
terenów położonych w granicach gminy, które to plany (jako przepis gminny) będą stanowić
podstawę dla działalności decyzyjnej Urzędu.
Wyjściową sprawą jest więc zarysowanie zasad STRATEGII ROZWOJU GMINY oraz przełożenie
jej na przestrzeń w STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO Gminy.
Opracowanie niniejsze zawiera materiały o charakterze analitycznym i studialnym przygotowane
w I etapie prac nad Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Stary Lubotyń – faza diagnozy zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji gminy.
Treścią niniejszego opracowania są więc informacje dotyczące zagospodarowania przestrzennego
gminy, sytuacji społeczno-gospodarczej, stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego i
kulturowego pozwalające na scharakteryzowanie istniejącej sytuacji gminy i w konsekwencji na
określenie w kolejnych etapach prac uwarunkowań oraz kierunków rozwoju zagospodarowania i
polityki przestrzennej gminy Stary Lubotyń. Opracowywana diagnoza uwzględnia główne cele
rozwoju gminy, zaś w kolejnym etapie prac – przeprowadzona zostanie z punktu widzenia tych
celów analiza uwarunkowań dalszego rozwoju gminy. Integralną częścią niniejszego opracowania
jest zbiór map tematycznych zawartych w tekście.
Przedmiotem uchwały Rady Gminy będzie przyjęcie dokumentu określającego kierunki rozwoju
przestrzennego gminy oraz zasady polityki przestrzennej złożonego z TEKSTU oraz RYSUNKU
STUDIUM. Uchwalany tekst studium będzie ograniczony do zwięźle sformułowanych
postanowień, z pominięciem treści analitycznych oraz uzasadniających przyjęte rozwiązania
i postanowienia. W sensie merytorycznym tekst ten będzie się ściśle wiązał
z treścią poprzedzających części opracowania STUDIUM, w tym z diagnozą sytuacji gminy,
określonymi celami jej rozwoju, zidentyfikowanymi problemami rozwoju, uwarunkowaniami i
przyjętymi kierunkami zagospodarowania przestrzennego.
RYSUNEK studium obejmie obszar gminy Stary Lubotyń w aktualnych granicach
administracyjnych i będzie nim plansza w skali 1:10 000 sporządzona na kopii mapy topograficznej
pochodzącej z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego zawierająca problematykę
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
2
marzec 2008
1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
Gmina Stary Lubotyń położona jest w północno-zachodniej części województwa mazowieckiego i
graniczy z gminami: Ostrów Mazowiecka i Czerwin w woj. mazowieckim oraz Śniadowo
i Szumowo w woj. podlaskim.
Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka nr 677 Ostrów Mazowiecka – Łomża. Odległość
Starego Lubotynia od Ostrowi Maz. wynosi ok.18 km., od Ostrołęki ok. 33 km i od Łomży ok. 32
km. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Ostrowi Mazowieckiej, druga linia kolejowa
przebiega na północ od gminy, zaś najbliżej usytuowana stacja znajduje się w miejscowości
Śniadowo.
Powierzchnia obszaru gminy Stary Lubotyń wynosi ponad 10 916 ha, w tym użytki rolne zajmują
powierzchnię około 8 557 ha (78% ogólnej powierzchni gminy), zaś lasy i zadrzewienia około
1674,33ha (15,34% ogólnej powierzchni gminy).
Ludność gminy liczy 3 9811 mieszkańców (55% ogólnej liczby ludności to ludność w wieku
produkcyjnym), w okresie 2001-2007 spadła o ponad 4%. Średnia gęstość zaludnienia gminy
wynosi 36,6 osoby na 1 km2, największa jest w miejscowościach Stary Lubotyń i Świerże.
Zagospodarowanie osadnicze gminy składa się z 25 miejscowości stanowiących sołectwa, w tym z
27 wsi o maksymalnej liczbie mieszkańców do 400 osób.
Przeważają wsie o luźnych układach liniowych zlokalizowanych wzdłuż dróg i cieków wodnych.
Wśród zabudowy mieszkaniowej często występuje typ budynku drewnianego o konstrukcji
zrębowej z ozdobnymi szczytami.
Do obiektów o wysokich wartościach kulturowych należy Zespół Sakralny neogotyckiego kościoła
parafialnego i drewnianej plebanii zlokalizowany w miejscowości Stary Lubotyń.
Na terenie gminy znajduje się wiele stanowisk archeologicznych, w tym niezwykle cenny
wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Chmielewie – Świerżach, zabytki architektury
i budownictwa, zwłaszcza drewnianego, zabytki techniki, budowle militarne, cmentarz, miejsce
pamięci narodowej oraz liczne kapliczki, figury i krzyże przydrożne.
Pod względem przyrodniczym cały teren gminy znajduje się w obszarze funkcjonalnym „Zielone
Płuca Polski”. Obszar znajduje się głównie w dorzeczu rzeki Orz i jej dopływów oraz w dorzeczu
rzeki Ruż. W części południowo – wschodniej do gminy przylegają lasy Puszczy Białej. Południowa
część gminy została objęta ochroną w postaci Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 – Puszcza
Biała PLB 140007. Obszar Natury 2000 zajmuje powierzchnię 472,6 ha.
Obecnie Stary Lubotyń jest gminą typowo rolniczą, znaną z hodowli bydła mlecznego, trzody
chlewnej i uprawy zbóż, kukurydzy oraz roślin okopowych. Częste zmiany przynależności
administracyjnej ujemnie wpłynęły na rozwój gospodarczy i społeczny gminy. Szlak łączący
Warszawę poprzez Ostrów Mazowiecką z Łomżą i Pojezierzem Mazurskim stwarza szanse na jej
lepsze wykorzystanie turystyczne.
1
według stanu na 31.12.2007r.
3
marzec 2008
2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
2.1. Położenie geograficzne i rzeźba terenu
Gmina Stary Lubotyń położona jest w północno-wschodniej części Polski w pasie Nizin
Środkowopolskich, według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego znajduje się
w makroregionie: Nizina Mazowiecko-Podlaska (318.6), mezoregionie: Międzyrzecze Łomżyńskie
(318.67). Międzyrzecze Łomżyńskie położone jest między rzekami Narwią i Bugiem.
Ukształtowanie rzeźby terenu Starego Lubotynia jest konsekwencją budowy najmłodszych
utworów zlodowacenia środkowopolskiego, stanowiących powierzchniowe partie gleby oraz
działalności erozyjnej cieków. Bezjezierne równiny zostały silnie przekształcone peryglacjalnie.
Międzyrzecze Łomżyńskie leży na wysoczyźnie moreny dennej. Wschodnią granicę tej jednostki,
jak również gminy, stanowi wał kemowo-morenowy Boru Czerwonego. Podnóże tego wału
odgranicza podprowincję Niziny Środkowopolskiej od Wysoczyzny Podlasko-Białoruskiej. Na
terenie równiny denud acyjnej dawne zagłębienia wytopiskowe uległy zapłynięciu lub zatorfieniu,
natomiast wypukłe formy terenu tj. ozy, kemy, pagórki morenowe zachowały się w szczątkowej
wersji. W części wschodniej i południowo-wschodniej pojawiają się niewielkie wzniesienia ostańce.
Średnia wysokość gminy n.p.m. wynosi 110-120 m. Najwyższy punkt znajduje się u podnóża
Czerwonego Boru na granicy wschodniej (w pobliżu wsi Rząśnik) na wysokości 161,4 m n.p.m.
Najniżej położony punkt terenu zlokalizowany jest przy zachodniej granicy gminy przy rzece Orz
na wysokości 107 m n.p.m.
Zróżnicowanie wysokości terenu w obrębie gminy wynosi 54,4 m. Teren wznosi się łagodnie
z zachodu w kierunku wschodnim. Obserwuje się niewielkie spadki na obszarze gminy
dochodzące do 5% rzadziej do 10%. Znajdują się one wzdłuż doliny Orzu w części zachodniej
gminy w pasmach wzgórz moreny czołowej w północno-zachodniej i wschodniej części gminy
oraz wałach kemowych w południowo-zachodniej i południowo-wschodniej części gminy.
Wzdłuż cieków wodnych: Rużu, Orzu oraz ich dopływów wykształciły się płaskie, podmokłe
doliny. Są to formy erozji i akumulacji rzecznej. Zdominowały one krajobraz północno-zachodniej
i środkowej części gminy.
2.2. Budowa geologiczna i surowce naturalne, w tym udokumentowane złoża kopalin i tereny
górnicze
Teren gminy znajduje się na Platformie Wschodnioeuropejskiej, na obszarze jednostki tektonicznej
– Obniżenie Podlaskie. Na jej obszarze na skałach krystalicznych prekambru zalegają osadowe
skały paleozoiczne: twarde kambru; piaskowce, kwarcyty, wapienie ordowiku; osady syluru i
permu. Na ich powierzchni leżą morskie osady mezozoiku.
Piaski, muły i iły miocenu oraz iły pliocenu (utwory trzeciorzędowe) stanowią podłoże utworów
czwartorzędowych. Miąższość utworów czwartorzędowych jest różna. W tej części Obniżenia
Podlaskiego waha się od 100 do 50 m. Najstarszymi osadami czwartorzędu są piaski i mułki
rzeczne peryglacjału. Na nich leżą kilkunastometrowej wysokości osady zlodowacenia
śródkowopolskiego. Pokrycie terenu gliną zwałową po przejściu lodowca spowodowało
wyrównanie zupełne wcześniejszej deniwelety. W wielu profilach glina została zanieczyszczona
przez działalność wód fluwoglacjalnych, które osadziły wyżej leżące piaski i żwiry.
Utwory lodowcowe i wodno-lodowcowe występują na całym obszarze gminy poza terenami dolin
rzecznych, są wykształcone głównie jako piaski i żwiry. W części północnej wokół wsi Koskowo i
w pobliżu wsi Rząśnik oraz w części południowej w rejonie „Dużej Góry” wykształcone są w
4
marzec 2008
postaci piasków, żwirów, glin i mułków, natomiast w części północnej przeważają utwory
lodowcowe w postaci glin i piasków.
Utwory rzeczne i bagienne występujące w dolinie rzeki Orz i jej dopływów oraz
w dolinie rzeki Ruż są reprezentowane są przez torfy, mułki i piaski.
Na terenie gminy znajduje się udokumentowane złoże kruszywa naturalnego „Sulęcin” – piasku oraz piasku
ze żwirem położone w miejscowości Sulęcin Włościański (dz. ew. 265/1) o powierzchni około 2 ha. Zgodnie z
decyzją Starosty Powiatowego w Ostrowi MazowieckiejRLO.751 – 2/2000 z dnia 2.02.2001r. na udzieleni
koncesji na wydobycie kruszywa w obrębie zbilansowanych zasobów geologicznych wyznaczono teren i
obszar górniczy (powierzchnia obszaru górniczego wynosi 16041m2, a terenu górniczego 20000m2). Prawa i
obowiązki określone w powyższej decyzji zostały decyzją Starosty Powiatowego nr. RLO.751 – 5/06 z dnia
26.04.2006r. przeniesiona na innego właściciela.
Ponadto na terenie gminy znajduje się wiele drobnych, nielegalnych wyrobisk piasku i żwiru min. na
Dużej Górze oraz w m. Lubotyń Włóki.
2.3. Zasoby wód podziemnych
Obszar gminy jest średnio zasobny w czwartorzędowe wody gruntowe. Są to wody porowe.
W południowej części gminy występują w utworach piaszczystych, ich zwierciadło ma charakter
w większości swobodny. Natomiast w północnym fragmencie gminy, na skutek istnienia
w podłożu gruntów trudno przepuszczalnych, zwierciadło wody wykazuje pewne napięcie.
W znacznej części gminy (w dolinie Orzu i Rużu) pierwszy poziom zwierciadła wody gruntowej
kształtuje się na wysokości od 0 do 4 m. Wahania roczne, w zależności od pory roku, mogą
wynosić od 0,5 do 1,5 m, dlatego w wielu dolinnych częściach gminy obserwuje się wiosenne (luty
– kwiecień) podtopienia łąk, związane z podniesieniem się poziomu wód.
Niższy poziom wód występuje na niewielkich płatach terenu, głównie w części południowowschodniej, południowo-zachodniej oraz północno-wschodniej i centralnej. Poziom wodonośny
kształtuje się tu na wysokości od 4 do 6 m, a wahania roczne wynoszą od 0,2 do 2 m.
Mimo, iż pierwszy poziom wodonośny charakteryzuje się obecnością zanieczyszczeń (jest to
spowodowane brakiem warstwy izolującej) w wielu gospodarstwach nadal się z niego korzysta.
Zanieczyszczenie jest spowodowane istnieniem wielu okien hydrologicznych, gdzie następuje
bezpośredni spływ zanieczyszczeń z pól w głąb profili.
Drugi poziom wodonośny w utworach czwartorzędowych, który może być wykorzystywany na
potrzeby zaopatrzenia w wodę ludności, położony jest na głębokości 26-45 m p.p.t.. Potencjalna
wydajność typowego otworu studziennego wynosi 18-47 m3/h. Trzeci poziom wodonośny
znajduje się na głębokości 54-106 m p.p.t., a wydajność ujęć z tego poziomu kształtuje się
w granicach 20-64 m3/h. W rozdziele 3.6.1. zostały wymienione ucięcia wód podziemnych posiadające
dokumentację hydrogeologiczną.
Gmina Stary Lubotyń jest położona na obszarze występowania wód wgłębnych – artezyjskich
w utworach trzeciorzędowych (miocenu i oligocenu przykrytych przez półprzepuszczalne osady
pliocenu i skomplikowane strukturalnie osady czwartorzędowe). Na obszarze gminy został
wyznaczony Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) „Subniecka Warszawska - Niecka
Mazowiecka” nr 215. Zbiornik ten obejmuje cały obszar gminy, jednak tylko część centralna tego
zbiornika (215A), nie znajdująca się na obszarze gminy, jest dostatecznie rozpoznana do
planowania zagospodarowania zasobów i racjonalnej ochrony. Położony w granicach gminy
zbiornik wykazuje bardzo skomplikowany system krążenia wód. Jest to zbiornik o średniej
zasobności wód dyspozycyjnych, rzędu 250 000 m3/d. Moduł zasobowy jest niewielki (0,055
1/skm2). Wody tego zbiornika zostały zakwalifikowane do najlepszych klas czystości Ic, a także Ia,
Ib.
5
marzec 2008
W pobliżu gminy Stary Lubotyń, na terenie gminy Czerwin i Ostrów Maz., jest zlokalizowany
zbiornik wód czwartorzędowych nr 221 „Zbiornik Doliny Kopalnej Wyszków”. Granice tego
zbiornika wyznaczają Obszar Wysokiej Ochrony (OWO) zaproponowany przez
A. Kleczkowskiego. Woda do tego zbiornika spływa również z terenu Gminy Stary Lubotyń.
2.4. Wody powierzchniowe
Obszar gminy położony jest głównie w dorzeczu rzeki Orz i jej dopływów. Orz jest lewostronnym
dopływem Narwi, do której uchodzi w miejscowości Cmocha. Jest to dopływ III rzędu. Orz
wypływa u podnóża wału kemowo-morenowego „Boru Czerwonego” poza granicami gminy
(Gmina Szumowo), na wysokości 127 m n.p.m. W środkowym biegu, na terenie gminy, dolina
Orzu położona jest już na wysokości 107 m n.p.m.
Orz i jego dopływy odwadniają wschodnią, centralną, zachodnią oraz południową część gminy.
Północną część gminy odwadnia Ruż. Podobnie jak Orz jest lewostronnym dopływem rzeki Narwi
(dopływ III rzędu).
Sieć wodna jest na obszarze gminy silnie rozwinięta, charakterystycznie dla obszaru Nizin
Środkowopolskich.
Na terenie gminy Stary Lubotyń występują nielicznie zbiorniki wody stałej. Niewielkie stawy
i oczka wodne znajdują się w pobliżu miejscowości: Lubotyń-Morgi, Turobin-Brzozowa, Stary
Lubotyń. Są to zbiorniki bardzo małe występujące na terenach podmokłych i w dolinkach cieków.
Rzeka Orz w dużej część została uregulowana i ma postać kanału, również większość jego
dopływów została uregulowana i ma aktualnie formę rowów melioracyjnych.
Najbliższym punktem badawczym rzeki Orz jest Czerwin (położony ok. 8 km biegu rzeki od
granic gminy Stary Lubotyń). W tym punkcie stan czystości cieku odpowiada III klasie czystości.
Można przypuszczać, że we wschodniej części gminy (w górnym biegu Orzu) stan czystości jest
nieco lepszy. Głównym źródłem zanieczyszczeń cieku są spływające i infiltrujące z pól uprawnych
i łąk zanieczyszczone wody oraz zrzuty ścieków bytowych.
2.5. Gleby
Na całym obszarze gminy dominują gleby brunatne wyługowane i kwaśne. Niewielki udział mają
czarne ziemie zdegradowane i gleby szare, a jeszcze mniejszy gleby bielicowe. Gleby brunatne
wyługowane i kwaśne powstały na piaskach gliniastych lekkich i mocnych, rzadziej na piaskach
słabo gliniastych i luźnych.
Wzdłuż cieków występują gleby o pochodzeniu organicznym – gleby torfowe, torfowo-murszowe,
murszowe i murszowate. Obszary dolinne zajęte są głównie przez użytki zielone średnie (2z),
rzadziej słabe (3z) zaliczane do IV-VI klasy bonitacyjnej.
Teren gminy można podzielić na dwie części pod względem przydatności gleb mineralnych dla
rolnictwa. Część północną gminy zajmują gleby o większej przydatności dla rolnictwa niż część
południową. Są to gleby kompleksu pszennego dobrego, żytniego bardzo dobrego i żytniego
dobrego zakwalifikowane do II - IV klasy bonitacyjnej; rzadziej występują gleby z kompleksu
żytniego słabego i żytniego najsłabszego. Natomiast w części południowej dominują kompleksy
żytni słaby i żytni najsłabszy, kwalifikujące się do klasy bonitacyjnej V-VI.
2.6. Klimat
Według klasyfikacji R. Gumińskiego rejon gminy Stary Lubotyń znajduje się
w „dzielnicy wschodniej” (podlaskiej). Według autora obserwuje się tu chłodniejszy klimat niż w
„dzielnicy środkowej”:
6
marzec 2008
-
liczba dni mroźnych w ciągu roku – 50-60;
-
liczba dni z przymrozkami w ciągu roku - 110-130;
-
czas zalegania pokrywy śnieżnej w ciągu roku – 80-87 dni;
-
opady średnio roczne – 550 mm (większa część gminy)-600 mm (południowy fragment gminy);
-
częstość występowania silnych wiatrów jest mała;
-
okres wegetacyjny – 200-210 dni.
Natomiast wg klasyfikacji A. Wosia gmina znajduje się w regionie klimatycznym XI –
Środkowomazurskim. Według autora, na tle innych regionów, obszar ten cechuje się niewielką
wyrazistością. Ma niewielką ilość dni z pogodą umiarkowanie chłodną i umiarkowania ciepłą,
mało jest też dni ciepłych z opadami atmosferycznymi. Natomiast notuje się tu więcej w stosunku
do innych regionów dni z pogodą mroźną z opadem, jak i bez opadu.
Średnia wysokość temperatury w miesiącach letnich wynosi +17,2 oC, w miesiącach zimowych
3,2oC, temperatura maksymalna to +32,2oC, a minimalna –22,2oC.
Mezoklimat gminy charakteryzuje się średnimi warunkami klimatycznymi. Na korzystne
przewietrzanie wpływa niewielki stopień pokrycia lasami, nie ma też znacznych zagłębień
terenowych gdzie mogło by stagnować zimne powietrze. Dominują wiatry południowo-zachodnie
(15,3 %), południowo-wschodnie (12,6 %) oraz zachodnie (11,9 %).
Kierunek wiatrów zmienia się w zależności od pory roku: latem i jesienią dominuję wiatry
zachodnie, zimą południowo-wschodnie, natomiast wiosną jest znaczny udział wiatrów północnowschodnich i północnych. Zwiększenie prędkości wiatrów jest spowodowane dużymi otwartymi
przestrzeniami
i dodatkowo potęgowane przez niewielkie monokulturowe laski o niedużym zagęszczeniu,
znajdujące się wśród pól.
Mało korzystny mezoklimat jest na obszarach występowania płytkich wód gruntowych. Na tych
terenach jest zwiększona wilgotność, mogą powstawać poranne mgły, które jednak dzięki
dobremu przewietrzaniu powinny ustępować w ciągu dnia.
2.7. Szata roślinna, w tym stan leśnej przestrzeni produkcyjnej
W krajobrazie gminy Stary Lubotyń dominują rozległe pola uprawne, łąki
i pastwiska. Zajmują one 78,7% całej gminy. Łąki i pastwiska występują na obszarze doliny Orzu i
Rużu i pokrywają 24,1% gminy, mają one charakter łąk świeżych, rzadziej wilgotnych.
W pozostałej części gminy występują pola uprawne, które zajmują aż 54,6% powierzchni
omawianego terenu.
Po dawnej Puszczy Kurpiowskiej porastającej te tereny pozostały, na obszarze gminy, luźne
zadrzewienia. Na wschodzie w obręb gminy wchodzą lasy Boru Czerwonego. Bór ten graniczy
z gminą od południowego-wschodu, wschodu i północnego-wschodu.
W części południowo-wschodniej do gminy przylegają lasy Puszczy Białej.
Niewielkie kępy lasów występują w centralnej, południowo-wschodniej, południowej
i południowo-zachodniej części gminy. Obecność w tym rejonie lasów jest związana z bardzo
niską jakością gleb i nieopłacalnością upraw. Lasy pokrywają 15,34% powierzchni gminy, w tym
aż 98,5 % są to lasy prywatne, podlegają one nadleśnictwu Ostrów Mazowiecka.
Lasy wykazują niewielki stopień naturalności. Według mapy potencjalnej roślinności naturalnej na
obszarze gminy powinien dominować bór mieszany. Niewielki płat lasu sosnowego suchego
powinien porastać teren wschodni gminy (pomiędzy wsiami: Podbliełko, Podbile i Żochowo).
W części północnej występuje siedlisko grądowe lipowo-dębowo-grabowe. Aktualnie na terenach
o niskim poziomie wody gruntowej przeważają monokultury sosny. Są to drzewostany młode do
40 lat, rosnące w dużym zagęszczeniu. Na terenach podmokłych w dolinach cieków wykształciły
7
marzec 2008
się lasy o charakterze boru bagiennego i olsu, mają one charakter zbliżony do naturalnego, jednak
zajmują bardzo niewielkie i rozdrobnione płaty.
Istniejące zbiorowiska leśne nawiązują do roślinności potencjalnej. Stan zdrowotny lasów jest zadawalający,
jednak duża część młodych lasów wymaga wykonania zabiegów pielęgnacyjnych. Na terenie gminy można
wyróżnić następujące fizjocenozy leśne:
−
bór świeży – jest to zbiorowisko najczęściej spotykane na terenie gminy. Występuje w różnych fazach
rozwoju. W kompleksach zwartych jest lepiej wykształcony niż w młodych zadrzewieniach. Niewielkie
zadrzewienia porolne tworzą bardzo ubogie fitocenozy. Bór świeży porastają gleby ubogie o niskim
poziomie wody gruntowej, bielicowe i pseudobielicowe. Są to lasy gospodarcze, w jednakowym wieku,
średnio 40-letnie. W drzewostanie dominuje sosna, w drzewostanach starszych pojawia się również
brzoza. Warstwa krzewów jest słabo rozwinięta, bujnie natomiast rozwinięta jest warstwa krzewinek i
mchów.
Przydatność dla gospodarki leśnej tego zespołu jest średnia w przypadku drzewostanów młodych i duża
w drzewostanach starszych.
−
łęgi olszowe – niewielkie płaty występują wzdłuż cieków wodnych. Są na różnych poziomach rozwoju,
w niektórych miejscach ich obecność ogranicza się do rzędu olsz wzdłuż strumieni i rowów, w niektórych
są bardziej rozbudowane. Gatunkiem dominującym w drzewostanie jest olsza czarna z niewielkim
udziałem jesionu wyniosłego (w młodych zbiorowiskach brak jest jesionu). Warstwa krzewów jest
wykształcona w różnym stopniu, tworzą ją: kalina koralowa, kruszyna pospolita, trzmielina europejska.
Runo w zależności od zwarcia wyższych warstw jest mniej lub bardziej rozwinięte.
Przydatność tego zbiorowiska w gospodarce leśnej jest średnia ze względu na dużą wilgotność. Łęgi
olszowe spełniają bardzo ważna rolę w filtracji zanieczyszczeń przedostających się do wód
powierzchniowych oraz regulują poziom wody.
Wyjątkowo cenny pod względem różnorodności gatunkowej jest obszar torfowiska przy granicy
południowej gminy w pobliżu wsi Rębedy za wałem kemowym. Wyróżnia się on małym stopniem
przekształceń siedliska, dużym stopniem naturalności zbiorowiska roślinnego i zgodnością z
siedliskiem. Zbiorowisko to ma charakter dobrze wykształconego olsu i otoczone jest
charakterystycznym pasem wierzby szarej. Teren olsu znajduje się w otoczeniu rozległej wilgotnej
łąki
o dużych wartościach wizualnych.
Na terenie gminy bardzo licznie występują zadrzewienia śródpolne w postaci rzędów
ogławianych wierzb w różnym wieku oraz na obszarach, gdzie poziom wody gruntowej jest
niższy, zaś pojedyncze lub w grupach znacznych rozmiarów jałowce występują na terenie pól
uprawnych.
2.8. Obiekty i obszary ochrony przyrody
Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dn.
21 lipca 2004r. (Dz. U. Nr 229, poz. 2313, z późn. zm.) południowa części gminy Stary Lubotyń została
włączona do Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Puszcza Biała (kod obszaru PLB 140007). Zgodnie z
obowiązującym rozporządzeniem w obrębie gminy Stary Lubotyń ochroną objęte jest 472,6 ha, co stanowi
około 4,3% powierzchni terenu Gminy. Ochroną został objęty fragment lasu, porastającego siedliska boru
świeżego wraz z przyległymi polami rolniczymi oraz odłogowanymi polami, lokalnie zarastającymi
podrostem sosny w południowo-wschodniej części gminy oraz tereny zagłębienia bezodpływowego w
południowo-zachodniej części gminy w pobliżu Dużej Góry.
Wg Ustawy o ochronie przyrody w obszarach Natury 2000 zabrania się podejmowania działań mogących w
znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć
negatywnie na gatunki, dla których ochrony został dany obszar wyznaczony.
8
marzec 2008
Cały teren gminy znajduje się w obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski” (ZPP). Region ten
nie został uwzględniony w „Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”. Polska
2000 Plus, natomiast ustalenia zwarte w „Koncepcji ...” odnoszą się do terenu północnowschodniej Polski. W 1988 roku zostało podpisane porozumienie pięciu byłych województw:
olsztyńskiego, białostockiego, suwalskiego, ostrołęckiego i łomżyńskiego w sprawie powołania
ZPP. W latach 1992-95 do porozumienia dołączyli również: dawne województwo ciechanowskie,
częściowo elbląskie, siedleckie i toruńskie oraz Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów
Leśnych i Rolnictwa, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju
Miast i inne.
Obszar ZPP został wyodrębniony ze względu na bardzo wysokie walory przyrodnicze
i krajobrazowe, w celu aktywnego wprowadzania zasad ekorozwoju zapisanych w Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej. Gminę Stary Lubotyń zaliczono do ZPP ze względu na niski stopień
degradacji środowiska przyrodniczego oraz brak uciążliwego przemysłu. Mozaika krajobrazowa –
lasów, pól uprawnych i podmokłości stwarza możliwość występowania wielu gatunków roślin i
zwierząt. Teren gminy tworzy strefę buforową i korytarzową dla obszarów o wyższych walorach
przyrodniczych.
2.9. Fizjonomia krajobrazu i stan ładu przestrzennego
Obszar gminy Stary Lubotyń jest stosunkowo zróżnicowany pod względem krajobrazowym.
Elementem kształtującym obraz gminy jest dolina Orzu i jest dopływy. Jest to rozległe obniżenie,
w wielu miejscach podmokłe z kilkoma rozlewiskami. Ciekowi towarzyszą malownicze
zadrzewienia olsz oraz łąki wilgotne i świeże. Łąki te pod względem fizjonomicznym są
zbiorowiskami o wyraźnym fenologicznym aspekcie letnim. Bardzo ciekawe zbiorowiska olsów
wykształciły się na terenie torfów w południowym fragmencie gminy.
Duży wpływ na urozmaicenie terenu mają występujące tu licznie pagórki moreny czołowej, ozów
i kemów.
W części północnej obszar jest w niewielkim stopniu zalesiony, dzięki czemu można tu oglądać
piękne i dalekie widoki.
Obiektami charakterystycznymi dla tego regionu są występujące licznie liniowe zadrzewienia
ogławianej wierzby. Zadrzewienia te budują charakter tej gminy. Dodatkowo ciekawym
elementem na rozległych polach i łąkach są pojedyncze osobniki jałowca.
Na terenie gminy znajduje się również bardzo wiele drewnianych zabudowań pochodzących
z końca XIX i początku XX wieku. Wyjątkowo cenne zabudowania znajdują się we wsi Kosewo –
jest to m.in. budynek mieszkalny ustawiony szczytem do drogi z pięknymi ościerzami, drzwiami
frontowymi i orłem na szczycie budynku. We wsi Sulęcin Włościański zachował się budynek
gospodarczy z charakterystycznym dla tych rejonów pazdurem (śparogiem) na dachu.
W gminie brak jest znaczących dominant negatywnych. Istnieją natomiast lokalnie obiekty
dysharmonijne, takie jak wysypiska śmieci, wyrobiska, droga wojewódzka oraz zabudowa nie
komponująca się z istniejącymi elementami środowiska naturalnego i kulturowego: jaskrawe elewacje
budynków. Pojawił się tu również negatywny zwyczaj grodzenia prywatnych działek ogrodzeniem z
prefabrykatów betonowych, które nie wpisuje się w krajobraz, wprowadza do seminaturalnego krajobrazu pól
i łąk zdecydowany element antropogeniczny.
Walory krajobrazu kulturowego oraz stanu ładu przestrzennego na terenach osadniczych przedstawiam
rozdziała 3.2.
2.10. Stan środowiska w gminie
Na stan środowiska w gminie ma wpływ presja antropogeniczna.
9
marzec 2008
Rzeźba terenu jest w niewielkim stopniu przekształcona, wyjątki stanowią wyrobiska piasku
i żwiru występujące na całym obszarze gminy oraz niewielki wał, na którym w części północnej
przebiega droga wojewódzka.
Jakość wód powierzchniowych została sklasyfikowana jedynie poza granicami gminy, ale można
przypuszczać, że waha się od II do III klasy czystości. Głównym źródłem zanieczyszczenia wód
powierzchniowych są wody wypłukujące z terenów pól uprawnych, łąk i pastwisk środki ochrony
roślin, nawozy oraz odchody zwierzęce. W wielu miejscach cieki znajdują się bezpośrednio w
otoczeniu pól i nie chroni je opaska roślinności naturalnej. Dodatkowo na zwiększenie drożności
przepływu zanieczyszczeń wpływa uregulowanie koryt cieków. Porastająca jednak nad brzegami
cieków w niektórych miejscach roślinność wilgociolubna i lasy zmniejszają częściowo przepływ
zanieczyszczeń.
Zanieczyszczenie wód podziemnych oraz powierzchniowych może wynikać również
z dysproporcji istniejącej sieci wodociągowej do kanalizacyjnej. Odprowadzane do nieszczelnych
szamb ścieki bytowe dostają się bezpośrednio do gruntu.
Wspominana wyżej regulacja koryta powoduje zmniejszenie retencjonowania wód. Dodatkowo
mała lesistość gminy (16,1 % do średniej lesistości kraju 28%) zwiększa spływ powierzchniowy i
podziemny oraz wpływa na obniżenie poziomu wody gruntowej. Powoduje to duże zagrożenie
całego obszaru gminy deficytem wód powierzchniowych.
Dużym problemem jest zaśmiecanie gminy, mimo iż w m. Lubotyń Włóki istnieje gminne
składowisko odpadów, niewielkie laski, rowy i zagłębienia są zarzucane przez śmieci bytowe.
Dzikie składowiska odpadów wpływają nie tylko na zubożenie wizualne krajobrazu, ale mają
również wpływ na pogorszenie jakości wód gruntowych. Pomiędzy odpadkami a glebą nie ma
żadnej warstwy izolacyjnej i wypłukiwane resztki dostają się wprost do wód podziemnych.
Źródłem promieniowania niejonizującego w gminie jest obecnie linia elektroenergetyczna 110kV. Według
danych z powiatowego programu ochrony środowiska (2004r.) badania prowadzone wzdłuż linii
elektroenergetycznych 110kV wykazały, że natężenia pól elektromagnetycznych były poniżej normy
dopuszczalnej oraz nie przekraczały granic własności terenu zarządcy sieci.
Głównym źródłem zanieczyszczenia atmosferycznego regionu jest Zespół Elektrociepłowni
„Ostrołęka”. Dodatkowymi emitorami są lokalne kotłownie obiektów usługowych
i administracyjnych, paleniska domowe oraz wzmożony ruch pojazdów na drodze wojewódzkiej
677 oraz drodze krajowej nr 8, znajdującej się poza granicami gminy po południowo-wschodniej
stronie.
3. ZAGOSPODAROWANIE
3.1. Osadnictwo - ocena stanu zainwestowania terenu
3.1.1. Geneza historyczna osadnictwa
Teren wschodniego Mazowsza należy do słabiej rozpoznanych archeologicznie terenów. Według
aktualnego stanu wiedzy na tym terenie w okresie neolitu i epoki brązu osadnictwo
koncentrowało się głównie nad Bugiem, o czym świadczą zarówno ślady osad i cmentarzysk, jak
też znaleziska luźne.
Początki osadnictwa na terenie gminy Stary Lubotyń sięgają czasów bardzo odległych. Zarys
rozwoju wczesnego osadnictwa począwszy od epoki kamienia przedstawiono w rozdziale
dotyczącym wartości kultury.
3.1.2. Zmiany podziałów administracyjnych
Układ osadniczy gminy Stary Lubotyń, tworzy 27 wsi, których powstanie i rozwój historyczny,
charakterystyczny dla osadnictwa położonego na rubieżach Mazowsza, związany był głównie
z rozwojem rolnictwa . Pograniczne położenie natomiast było w ciągu wieków powodem wielu
10
marzec 2008
wewnętrznych podziałów wynikających z przynależności do różnych struktur administracyjnych,
czego skutki można zaobserwować w strukturze przestrzennej współczesnej gminy.
Tereny należące do gminy Stary Lubotyń od dawien dawna położone były na północnym
pograniczu powiatu ostrowskiego, który funkcjonował co najmniej już w 1439 roku. Zapisy na ten
temat zachowały się do II wojny światowej (spalone w 1944 r.). W XV wieku teren ten należał do
jednego z trzech powiatów Ziemi Nurskiej utworzonej w drugiej połowie XIV w., która w 1520 r,
weszła w skład starostwa warszawskiego.
W skład pow. ostrowskiego w tym czasie wchodziły miejscowości należące do 7 parafii, jedną
z nich tworzył Lubotyń. Parafia ta obejmowała 7 miejscowości: Gumowo, Kosewo (d. Kossewo),
Klimonty (d. Podbiele Klimunty), Podbielko (d. Podbiele Małe), Podbiele (d. Podbiele Wielkie),
Świerże (d. Swierze), Żyłowo.
Natomiast wieś Sulęcin (d. Sulęcino) należała do parafii w Jelonkach, a wieś Żochowo do parafii w
Ostrowi Maz. (dawna nazwa Ostrowia).
W wyniku III rozbioru Polski, w 1795 r., zniesiona została Ziemia Nurska, zaś tereny
dotychczasowego powiatu ostrowskiego, z zachowaniem dotychczasowego podziału na parafie,
weszły w skład powiatu ostrołęckiego w departamencie płockim, który włączono do prowincji
Prusy Nowowschodnie (Neu Ost-Preussen).
Na mocy układu tylżyckiego z 1807 r. tereny b. powiatu ostrowskiego jako część powiatu
ostrołęckiego włączono wraz z całym Mazowszem do Księstwa Warszawskiego, a po upadku
księstwa warszawskiego, w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 r. - do Królestwa
Polskiego jako część obwodu ostrołęckiego w województwie płockim. W 1837 roku województwa
przemianowano na gubernie. W 1842 roku obwody przemianowano na powiaty, a powiaty na
okręgi nie zmieniając ich zasięgów.
Od 1867 roku wprowadzono nowy podział Królestwa Polskiego. W jego wyniku powstała
gubernia łomżyńska, w granicach której znalazł się reaktywowany powiat ostrowski. Wśród
utworzonych na jego terenie 10 gmin wiejskich brak jest Lubotynia. Prawdopodobnie obecny
obszar tej gminy znalazł się w granicach gminy Komorowo z siedzibą władz gminnych
w Wąsewie.
W czasie trwania I wojny światowej teren powiatu ostrowskiego włączono do generał
gubernatorstwa warszawskiego z siedzibą w Warszawie.
Po odzyskaniu niepodległości, w 1919 roku powiaty: ostrowski ostrołęcki i łomżyński weszły
w skład nowopowstałego województwa białostockiego. Teren obecnej gminy Stary Lubotyń
podzielony był między dwa powiaty, większość terenu gminy (część północna środkowa
i wschodnia) należała do powiatu łomżyńskiego, zaś część południowo-wschodnia (rejon wsi
Sulęcin) znalazła się w gminie Wąsewo powiatu ostrowskiego.
W okresie II wojny światowej, po 17 września 1939 r., granica między Generalną Gubernią
w ramach III Rzeszy i ZSRR przebiegała w rejonie południowo-zachodnich granic obecnej gminy
Stary Lubotyń, zaś cały obszar gminy włączono w obręb Zachodniej Białorusi w ramach Związku
Radzieckiego. Pozostałością z tego okresu jest pas dawnych fortyfikacji ciągnący się wzdłuż
południowej granicy gminy od Prosienicy przez Żochowo, Kolonię Podbiele po Rabędy i Żyłowo.
Po zakończeniu II wojny światowej podział terenu obecnej gminy Stary Lubotyń między dwa
powiaty: łomżyński i ostrowski trwał do 1954 roku.
Reforma podziału administracyjnego przeprowadzona w 1954 roku spowodowała zniesienie gmin
i wprowadzenie podziału na gromady. Na terenie powiatu ostrowskiego w dotychczasowych
granicach utworzono gromadę Sulęcin Szlachecki o pow. 24,27 km2 z 7 wsiami (Grądziki, Sulęcin
Szlachecki, Sulęcin Włościański, Pałapus Szlachecki, Pałapus Włościański, Sulęcin Kolonia
i Zakrzewek) obejmującą część terenu południowo-zachodniej części obecnej gminy. W części
11
marzec 2008
„łomżyńskiej” obecnej gminy Stary Lubotyń utworzono gromady z siedzibami w Gniazdowie,
Podbielu, Starym Lubotyniu i Turobinie Starym.
W 1957 roku dokonano korekty granicy między województwem białostockim
i warszawskim polegającej na wymianie terenów pomiędzy powiatem ostrowskim
i powstałym w międzyczasie powiatem zambrowskim. Do powiatu ostrowskiego włączono m.in. 3
gromady stanowiące zasadniczą część obecnej gminy Stary Lubotyń:
•
Gniazdowo o pow. 24,28 km2 z 5 miejscowościami: Gniazdowo, Kosewo, Rogowo, Rogówek,
Budziszki;
•
Lubotyń Stary o pow. 20,01 km2 z 8 miejscowościami: Lubotyń Kolonia, Lubotyń Morgi,
Lubotyń Stary, Lubotyń Włóki, Chmielewo, Klimonty, Świerże, Turobin Brzozowa;
•
Podbiele o pow. 35,89 km2 z 7 miejscowościami: Gawki, Gumowo, Podbiele, Podbielko,
Rabędy, Stryjki Zaręby, Żochowo, Żyłowo.
W 1958 roku do powiatu ostrowskiego z zambrowskiego przeniesiono gromadę Turobin Stary
o pow. 16,32 km2 z 5 miejscowościami: Kaczynek, Klonowo, Koskowo, Rząśnik, Turobin Stary
włączając ją do gromady Lubotyń Stary, którego powierzchnia wzrosła do 36,32 km2.
W 1959 roku z gromady Podbiele wyłączono wieś Stryjki Zaręby przenosząc ją do gromady
Szumowo w powiecie zambrowskim.
W końcu 1961 roku zniesiono gromadę Sulęcin Szlachecki. Wsie: Grądziki, Sulęcin Szlachecki i
Sulęcin Włościański włączono do gromady Jelonki, zaś Pałapus Szlachecki, Pałapus Włościański,
Sulęcin Kolonia i Zakrzewek włączono do gromady Komorowo.
W 1972 roku jako podstawową jednostkę podziału terenowej organizacji administracji państwowej
w miejsce gromady wprowadzono dużą gminę i po raz pierwszy w historii Lubotyń Stary stał się
siedzibą władz gminy, jednej z 9 w powiecie ostrowskim, uzyskując zmienioną nazwę Stary
Lubotyń.
W skład gminy Stary Lubotyń wg stanu na dzień 1.01.1973r. weszły 24 sołectwa. Podstawę
(20 sołectw) stanowiła dawna gromada macierzysta. Były to: Budziszki, Chmielewo-Świerże,
Gniazdowo, Gumowo, Kosewo, Koskowo, Klimonty, Lubotyń–Kolonia, Lubotyń–Włoki, Podbiele,
Podbielko, Rabędy, Rogowo-Folwark, Rogówek, Rząśnik, Stary Lubotyń, Stary Turobin, TurobinBrzozowa, Żochowo, Żyłowo.
Z gromady Jelonki weszły do gminy Stary Lubotyń 3 sołectwa: Grądziki, Sulęcin Szlachecki
i Sulęcin Włościański, a z gromady Komorowo sołectwo Pałapus, który wyłączono ponownie
w latach 90-tych ubiegłego stulecia.
3.1.3. Układy przestrzenne jednostek osadniczych
Jednostki osadnicze na terenie gminy Stary Lubotyń z reguły cechuje koncentracja zabudowy.
W części północnej są to na ogół rozległe układy pasmowe w formie nieraz bardzo długich
ulicówek o charakterze zwartym (Koskowo, Turobin Stary, Rząśnik, Włóki, Gniazdowo),
w mniejszym stopniu o charakterze rozluźnionym (Lubotyń Morgi, Lubotyń Kolonia, Turobin
Brzozowa). Uzupełniają je niewielkie koncentracje zabudowy o układzie gniazdowym (Rogowo
Stare, Rogowo Folwark, Rogówek i Budziszki) w północno-zachodniej części gminy.
Położone w centrum gminy: ośrodek gminny Stary Lubotyń i Koskowo oraz w części południowozachodniej: Sulęcin (Włościański i Szlachecki) należą do największych jednostek osadniczych w
gminie. Ich zwarte układy cechuje wielodrożność.
Osadnictwo w południowo-wschodniej części gminy tworzą niewielkie jednostki
o zwartym, gniazdowym układzie przestrzennym prostym (Gawki, Grądziki, Klimonty,
Podbiełko, Rabędy, Żochowo, Żyłowo) oraz złożonym, reprezentowanym przez trzy wsie
12
marzec 2008
tworzące pasmo osadnicze w centralnej części gminy (Świerże – Chmielewo – Gumowo) i
największą w tej części gminy wieś Podbiele.
Znaczną część zabudowy mieszkaniowej w gminie stanowią budynki w dobrym stanie
technicznym powstałe w ostatnim trzydziestoleciu. Charakteryzujące się schludnym wyglądem,
wykończeniem elewacji, estetycznymi ogrodzeniami działek oraz dbałością o ład w ich
zagospodarowaniu.
Największy chaos przestrzenny panuje w południowo-wschodniej części gminy, gdzie też
występują największe braki w dostępności komunikacyjnej terenu.
Wśród zabudowy mieszkaniowej gminy często występuje typ budynku drewnianego o konstrukcji
zrębowej z ozdobnymi szczytami przysłoniętymi wysuniętą jętką spiętą ze szczytem sterczyną.
Ten charakterystyczny dla gminy typ zabudowy można zauważyć również wśród zabudowy
stosunkowo nowej.
Wiodąca w gminie funkcja produkcyjna związana z gospodarką mleczno-hodowlaną (odbiorca
mleka: Zakład Mleczarski „Ostrovia” w Ostrowi Mazowieckiej) wywołała nową na tym terenie
formę przestrzenną obszernej zagrody z mocno rozbudowaną częścią gospodarczą (obory
i pomocnicze budynki gospodarcze o znacznych gabarytach) oraz wyraźnie wydzielonym
obszernym i schludnie wykończonym murowanym budynkiem mieszkalnym. Wśród tych zagród
wyodrębniają się dwa typy gospodarstw: związane z hodowlą oraz ze schładzaniem mleka.
W niektórych wsiach gminy pojawiły się „zagrody turystyczne”, w których wznoszone są
zabudowania formą i materiałem nawiązujące do tradycji (drewno, strzecha).
Większość wsi w gminie Stary Lubotyń nie wykształciło wyraźnych ośrodków koncentrujących
podstawowe usługi. Pewne cechy krystalizacji takich centrów można zauważyć we wsi gminnej,
w pozostałych występuje znaczne rozproszenie usług.
3.1.4. Charakterystyka funkcjonalno - przestrzenna jednostek osadniczych
Budziszki – niewielka wieś sołecka o skupionej zabudowie bez wykształconego centrum
usługowego, położona w północno-zachodniej części gminy, przy granicy z gminą Czerwin
pow. Ostrołęckiego. Liczy około 135 mieszk./24 bud. mieszk. Występuje tutaj zabudowa zwarta,
jednostronna po północno-zachodniej stronie drogi. Zagrody oddzielone są od drogi pasem
przedogrodów i sadów. Droga oddziela zabudowę od doliny bezimiennej strugi będącej prawym
dopływem
rz. Orz. Brak jest powiązania autobusowego z ośrodkiem gminnym.
Chmielewo (Chmielowo) – niewielka wieś (sołecka) skupiona położona w centralnej części gminy,
licząca około 90 mieszk./21 bud. mieszk. Charakteryzuje się zabudową luźną usytuowaną przy
drodze gminnej prowadzącej do pobliskiej wsi Świerże, z którą niegdyś Chmielewo stanowiło
wspólną jednostkę osadniczą w strukturze gminy. Kręta droga powiatowa omija większość
zabudowań wsi tworząc jednak w północnej części wsi niebezpieczne, ciasne zakręty pod ostrym
kątem. Z Chmielewa istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym.
Gawki – mała wieś tworząca sołectwo wspólnie z Podbiełkiem, położona przy wschodniej granicy
gminy z gminą Szumowo w pow. zambrowskim woj. podlaskiego na zachodnim skraju dużego
kompleksu leśnego Czerwonego Boru, licząca około 50 mieszk./9 bud. mieszk. Występuje tutaj
dwustronnie obudowana ulicówka. Wieś jest trudnodostępna pod względem komunikacji,
atrakcyjna
z punktu widzenia rekreacyjnego. Brak jest powiązania autobusowego z ośrodkiem gminnym.
Gniazdowo – d. wieś gromadzka tworząca obecnie sołectwo wspólnie ze wsią Rogowo Stare. Ten
zespół osadniczy przedzielony wyraźną w krajobrazie doliną rzeki Orz łącznie zamieszkuje około
300 osób/67 bud. mieszk., z czego na Rogowo Stare przypada tylko 12 budynków. Gniazdowo
13
marzec 2008
położone jest na północ od rzeki, stanowi dużą wieś na północno-zachodnim krańcu gminy, przy
granicy z gminą Czerwin pow. ostrołęckiego. Występuje tutaj długa (około 1,2 km) ulicówka
o dwustronnej zwartej zabudowie z podmokłą przerwą w środku wsi i otwarciem na dolinę rzeki.
We wsi znajduje się młyn elektryczny uznany za obiekt zabytkowy.
Wschodnią część wsi, prostopadle do drogi wiejskiej przecina międzyregionalna wojewódzka
droga relacji Ostrów Maz. – Łomża stanowiąca tradycyjny skrót tranzytowy z kierunku Warszawy
na Pojezierze Suwalsko-Augustowskie, droga ta prowadzi również ciężki ruch tranzytowy w
kierunku Litwy. We wschodniej części wsi w rejonie skrzyżowania z drogą wojewódzką
wykształca się centrum usługowe. Trudność w pokonywaniu drogi wojewódzkiej sugeruje
potrzebę stworzenia obejścia części wschodniej wsi w ciągu tej drogi. Wieś atrakcyjna jest m.in.
jako punkt odpoczynku na trasie tranzytowej. Istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem
gminnym.
Grądziki (Grundziki ?) – niewielka wieś sołecka o skupionej formie przestrzennej, położona przy
południowej granicy gminy z gminą Ostrów Maz., łącznie z oddalonymi koloniami: Pod
Sulęcinem i Pod Pałapusem zamieszkuje ją około 80 mieszk./21 bud. mieszk. wieś jest
trudnodostępna pod względem komunikacyjnym (drogi gruntowe). Przez południową część
sołectwa (przez kolonie) przebiega droga powiatowa o nawierzchni bitumicznej. Istnieje
powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym.
Gumowo – wieś sołecka znana z przekazów z XVI w. o wyraźnych dwóch członach
przestrzennych, przedzielonych ciekiem wodnym, o układzie dwustronnie obudowanej ulicówki.
Zamieszkuje tutaj około 150 mieszk./30 bud. mieszk. Przez człon południowy przebiega droga
powiatowa o nawierzchni bitumicznej z niebezpiecznym zakrętem w sąsiedztwie krystalizującego
się centrum usługowego wsi. Istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym.
Klimonty (d. Podbiele Klimunty) – obecnie wieś sołecka znana z przekazów z XVI w. o wyraźnych
dwóch członach przestrzennych przedzielonych ciekiem wodnym o układzie dwustronnie
obudowanej ulicówki, liczy około 65 mieszk./16 bud. mieszk. wieś dostępna jest drogami
o nawierzchni żwirowej. Brak powiązania autobusowego z ośrodkiem gminnym.
Kosewo (d. Kossowo) – wieś sołecka, znana z przekazów z XVI w., o zwartym układzie
rozgałęzionej, dwustronnie obudowanej ulicówki. Położona jest w środkowej części gminy nad rz.
Orz przy granicy z gminą Czerwin pow. ostrołęckiego oraz gminą Ostrów Maz., liczy około 260
mieszk./66 bud. mieszk. Przez wieś przebiega droga powiatowa o nawierzchni bitumicznej
z niebezpiecznymi zakrętami w centrum wsi, istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem
gminnym. Występują tutaj liczne usługi w układzie rozproszonym.
Koskowo – duża wieś sołecka położona na północno-wschodnim krańcu gminy, przy granicy
województwa podlaskiego, liczy około 270 mieszk./61 bud. mieszk. Występuje tutaj długa (około
3,0 km) ulicówka o układzie równoleżnikowym, o zabudowie wzdłuż południowej strony drogi w
części zachodniej (rozluźnionej) i w części środkowej (skupionej). W części wschodniej wsi
występuje zabudowa jednostronna po północnej stronie żwirowej drogi prowadzącej przez wieś.
Z Koskowa istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym. Usługi zlokalizowane są w
układzie rozproszonym.
Lubotyń Kolonia – niewielka wieś sołecka o rozproszonym układzie przestrzennym, położona jest
w centralnej części gminy w bezpośrednim sąsiedztwie (od strony wschodniej) ośrodka gminnego.
Liczy około 160 mieszk./30 bud. mieszk. Zabudowa części zachodniej jest zintegrowana
przestrzennie z zabudową wsi gminnej, pozostała zabudowa zlokalizowana jest w znacznym
oddaleniu od drogi powiatowej o nawierzchni bitumicznej. Istnieje powiązanie autobusowe z
ośrodkiem gminnym, brak jest ośrodka usługowego.
14
marzec 2008
Lubotyń Morgi – wieś sołecka o charakterze rozproszonym, położona w północnej części gminy
przy granicy z gminą Czerwin pow. ostrołęckiego w bliskim sąsiedztwie ośrodka gminnego.
Zamieszkuje ją około 110 mieszk./22 bud. mieszk. Gros zabudowy usytuowana jest w formie
ulicówki o luźnej zabudowie wzdłuż drogi o nawierzchni żwirowej. Brak jest usług i powiązania
autobusowego.
Lubotyń Włóki – duża wieś sołecka położona w centralnej części gminy w bezpośrednim
sąsiedztwie ośrodka gminnego, liczy około 170 mieszk./37 bud. mieszk. Występuje tutaj ulicówka
o jednostronnej zabudowie zwartej usytuowanej wzdłuż prowadzącej z południowego zachodu na
północny wschód drogi o nawierzchni żwirowej. W części zachodniej, poza drogą powiatową o
nawierzchni bitumicznej łączącą Gniazdowo z ośrodkiem gminnym, występuje zabudowa
rozproszona. Istnieje powiązanie autobusowe ze Starym Lubotyniem. Na terenie sołectwa
zlokalizowane jest gminne wysypisko śmieci oraz oczyszczalnia ścieków.
Podbiele (d. Podbiele Wielkie) – duża terytorialnie wieś sołecka znana z przekazów z XVI w.,
położona w południowo-wschodniej części gminy, od południa graniczy z gminą Ostrów Maz.
Jest to dawna wieś gromadzka o wyraźnych dwóch członach przestrzennych przedzielonych
zadrzewioną doliną z ciekiem wodnym będącym lewym dopływem rz. Orz. Zamieszkuje ją około
150 mieszk./47 bud. mieszk. Wieś, w części północnej, charakteryzuje się układem rozwidlonym
dwustronnie obudowanej ulicówki, w części środkowej, na znacznej długości, jest zabudowana
jednostronnie (od północy) z otwarciem na dolinę cieku, część południowa posiada układ
wielodrożnicowy. Drogi dojazdowe usytuowane są prostopadłe do przebiegającej przez wieś
drogi powiatowej o nawierzchni bitumicznej, w części północnej istnieje niebezpieczny ostry
zakręt. Wieś posiada powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym. Występują tutaj liczne
usługi (szkoła podstawowa, sklepy, remiza, d. baza techniczna obsługi rolnictwa z dystrybutorami
paliw płynnych), ale brak jest wykrystalizowanego centrum usługowego. We wsi zlokalizowane
są zabytkowe charakterystyczne drewniane domy mieszkalne z bali, o konstrukcji wieńcowej,
pochodzące z końca XIX w., znajdują się one w rejestrze zabytków.
Podbielko (d. Podbiele Małe) – niewielka wieś sołecka znana z przekazów z XVI w., położona jest
nad spiętrzoną sztucznie rz. Orz we wschodniej części gminy przy granicy z gminą Szumowo
pow. zambrowskiego województwa podlaskiego. Liczy około 60 mieszk./18 bud. mieszk. Tworzy
wspólne sołectwo z Gawkami. Na rzeką zlokalizowany jest drewniany młyn wodny. We wsi
zlokalizowany jest przystanek autobusowy. Podbiełko i Gawki charakteryzują się wyraźnym
zróżnicowaniem pionowym, w znacznej części są zalesione, powiązane z kompleksem lasów
Czerwonego Boru, są atrakcyjne dla funkcji rekreacyjnej (agroturystyka). Przez wieś przebiega
droga gminna o nawierzchni bitumicznej.
Rabędy – niewielka sołecka wieś położona w południowej części gminy, o zwartej dwustronnej
zabudowie, od południa graniczy z gminą Ostrów Maz., liczy około 85 mieszk./29 bud. mieszk.
Na terenie sołectwa występują torfowiska (częściowo eksploatowane). Nad podmokłą doliną
istnieją liczne umocnienia pochodzące z okresu II wojny światowej będące w ewidencji służby
konserwatorskiej. Tereny są atrakcyjne krajobrazowo. We wsi zlokalizowana jest droga
o nawierzchni żwirowej, w pobliżu wsi przebiega droga gminna o nawierzchni bitumicznej.
Istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym.
Rogowo Folwark – niewielka wieś sołecka położona w północno-zachodniej części gminy,
o rozproszonej zabudowie, od południowego zachodu graniczy z gminą Czerwin w pow.
Ostrołęckim. Liczy około 100 mieszk./22 bud. mieszk. Zlokalizowana jest w sąsiedztwie drogi
wojewódzkiej Ostrów Maz. – Łomża., którą istnieje pośrednie powiązanie autobusowe z
ośrodkiem gminnym.
Rogówek – mała wieś sołecka o luźnej zabudowie położona na północno-zachodnim skraju
gminy, graniczy z terenem gminy Czerwin w pow. Ostrołęckim. Liczy około 45 mieszk./13 bud.
15
marzec 2008
mieszk., wyróżnia ją trudna dostępność drogami o nawierzchni gruntowej. Brak jest powiązania
autobusowego z ośrodkiem gminnym.
Rząśnik (Rząśnik Lubotyński) – duża wieś sołecka położona w północno-wschodniej części gminy
przy granicy z gminą Szumowo w pow. zambrowskim województwa podlaskiego. Zamieszkuje ją
około 255 mieszk./61 bud. mieszk. Występuje tutaj długa ulicówka o kierunku wschód-zachód,
która zabudowana jest głównie jednostronnie (po stronie północnej). Wschodni skraj wsi graniczy
bezpośrednio z kompleksem leśnym Czerwonego Boru. Wieś atrakcyjna jest z punktu widzenia
rekreacyjnego (agroturystyka). Do wsi prowadzi droga powiatowa o nawierzchni bitumicznej,
istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym. We wsi brak jest wykrystalizowanego
centrum usługowego, liczne są usługi rozproszone (m.in. budynek szkolny, sklepy, remiza OSP).
Stary Lubotyń (d. Lubotyń Stary) – duża wieś sołecka znana z przekazów z XVI w. (siedziba parafii
z kościołem erygowanym w 1497 r. przez kanoników regularnych z Czerwińska) położona jest
w środkowo-północnej części gminy, stanowi siedzibę władz gminy. Zamieszkuje ją około 410
mieszk./87 bud. mieszk. Wieś jest o układzie ulicowym z wielodrożnym zamknięciem od strony
pd.-zachodniej i rozwidleniem w części północno-wschodniej. W centrum wyraźnie zarysowuje się
ośrodek usługowy z siedzibą Urzędu Gminy, pocztą, z wyraźnie dominującą masywną bryłą
zabytkowego kościoła z końca XIX w. otoczoną starodrzewiem, z plebanią i cmentarzem
usytuowanymi osiowo, prostopadle do głównej drogi, z obiektami handlowymi i obiektem
gastronomicznym. We wschodniej części wsi istnieje duży obiekt szkolny mieszczący szkołę
podstawową i gimnazjum. Na zachodnim skraju wsi częściowo wykorzystywana jest dawna baza
obsługi rolnictwa z ogólnodostępnymi dystrybutorami paliw płynnych w ograniczonym
asortymencie. We wsi zbiegają się promieniście drogi powiatowe wiążące ośrodek gminny z
większością miejscowości w gminie oraz poprzez drogę wojewódzką z siedzibą powiatu i
sąsiednimi gminami. Wieś wyposażona jest w wodociąg oraz kanalizację.
Sulęcin Szlachecki (d. wraz z Sulęcinem Włościańskim zwany Sulęcino) - duża wieś sołecka
znana z przekazów z XVI w., położona w południowo-zachodniej części gminy, graniczy z gminą
Ostrów Maz. Zabudowa wsi znajduje się w bezpośredniej bliskości drogi wojewódzkiej Ostrów
Maz. – Łomża , liczy około 280 mieszk./66 bud. mieszk. Wieś o układzie ulicówki zabudowana jest
dwustronnie wzdłuż drogi powiatowej o nowej nawierzchni bitumicznej. Istnieje powiązanie
autobusowe z ośrodkiem gminnym poprzez drogę wojewódzką i powiatową. Brak jest
wykształconego ośrodka usługowego, liczne są usługi rozproszone. W sąsiedztwie wsi, przy
drodze wojewódzkiej, znajduje się niewykorzystywana stacja redukcyjno-pomiarowa gazu.
Sulęcin Włościański (d. wraz z Sulęcinem Szlacheckim zwany Sulęcino) - duża wieś sołecka
znana z przekazów z XVI w., położona na południowo-zachodnim skraju gminy, graniczy z gminą
Ostrów Maz., liczy około 290 mieszk./77 bud. mieszk. Zabudowa wsi o charakterze rozluźnionym
usytuowana jest po północnej stronie prowadzącej przez wieś drogi o układzie równoleżnikowym.
Przebiegająca przez teren sołectwa droga wojewódzka Ostrów Maz. – Łomża przecina
zabudowany obszar wsi w połowie, powodując kolizję ruchu wewnętrznego z ruchem
tranzytowym. Brak jest wykształconego ośrodka usługowego. Przy drodze wojewódzkiej
zlokalizowany jest bar przydrożny z niewielkim parkingiem. Istnieje powiązanie autobusowe z
ośrodkiem gminnym poprzez drogę wojewódzką i powiatową.
Świerże (d. Świerze) - wieś sołecka znana z przekazów z XVI w., położona nad rz. Orz w centrum
gminy, liczy około 60 mieszk./13 bud. mieszk. Na północ od wsi, na prawym brzegu rz. Orz
widoczne są fragmenty wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego złożonego z dobrze
zachowanych szczątków grodziska oraz śladów trzech osad grodowych. Wieś o układzie zwartym
rozbudowana jest na skrzyżowaniu trzech dróg. Przebiega tędy droga gminna o nawierzchni
bitumicznej prowadząca komunikację autobusową łączącą wieś z ośrodkiem gminnym.
16
marzec 2008
Turobin Brzozowa – wieś sołecka położona w północno-wschodniej części gminy
o rozproszonym układzie zabudowy (w niewielkiej części -zwartym). Zamieszkuje ją około 125
mieszk./23 bud. mieszk. Zabudowa usytuowana jest wzdłuż drogi powiatowej o nawierzchni
bitumicznej prowadzącej do Rząśnika. Brak jest usług. Istnieje powiązanie autobusowe z
ośrodkiem gminnym.
Turobin Stary (Stary Turobin) – wieś sołecka licząca około 150 mieszk./34 bud. mieszk. Położona
jest we wschodniej części gminy. Charakteryzuje się gniazdowym układem zabudowy
usytuowanej wzdłuż prowadzącej przez wieś drogi o nawierzchni żwirowej. W części zachodniej
prostopadle przecina ją droga powiatowa o nawierzchni bitumicznej prowadząca komunikację
autobusową łączącą z ośrodkiem gminnym. We wsi brak ośrodka usługowego.
Żochowo – wieś sołecka znana z przekazów z XVI w., położona w sąsiedztwie kompleksu leśnego
na południowo-wschodnim skraju gminy, graniczy z gminą Szumowo w pow. zambrowskim
województwa podlaskiego oraz z gminą Ostrów Mazowiecka. Żochowo zamieszkuje około 80
mieszk./23 bud. mieszk. Wieś posiada charakter ulicówki o zwartej zabudowie usytuowanej
wzdłuż drogi powiatowej o nawierzchni bitumicznej prowadzącej w kierunku drogi krajowej nr 8.
We wsi znajdują się sklepy i remiza OSP. Istnieje powiązanie autobusowe z ośrodkiem gminnym.
Żyłowo – wieś sołecka znana z przekazów z XVI w., położona jest na południowej-części gminy,
liczy około 90 mieszk./24 bud. mieszk. Jest to krótka, zabudowana dwustronnie ulicówka
o zabudowie zwartej usytuowanej wzdłuż drogi o nawierzchni żwirowej, prostopadłej do drogi
gminnej łączącej Stary Lubotyń z Rabędami. Wieś posiada powiązanie autobusowe z ośrodkiem
gminnym.
3.2. Wartości kulturowe
Na terenie gminy Stary Lubotyń znajduje się wiele stanowisk archeologicznych,
w tym niezwykle cenny wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Chmielewie – Świerżach,
zabytki architektury i budownictwa, zwłaszcza drewnianego, zabytki techniki, budowle militarne,
cmentarz, miejsce pamięci oraz liczne kapliczki, figury i krzyże przydrożne, w tym także misyjne,
należące do grupy szeroko rozumianych wartości krajobrazu kulturowego.
3.2.1. Rozwój osadnictwa na terenie gminie Stary Lubotyń
Początki osadnictwa na terenie gminy Stary Lubotyń, sięgają epoki kamienia i jak wskazują
znaleziska pochodzące niemal ze wszystkich kolejnych okresów, trwało ono nieprzerwanie, choć
w różnym niewątpliwie natężeniu i w różnych rejonach gminy. W okresie neolitu i epoki brązu
osadnictwo związane było z ciekami rzecznymi, a zatem koncentrowało się głównie nad Bugiem i
Orzem, o czym świadczą zarówno ślady osad i cmentarzysk, jak też znaleziska luźne.
Charakterystyczną cechą tego terenu było lokalizowanie w strefie osadniczej rzeki Orz siedzib nie
w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, a raczej wykorzystując dolne biegi jej dopływów, co mogło
wiązać się z zapewnieniem bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zwłaszcza zważywszy na
szeroką podmokłą dolinę tej rzeki.
Początki osadnictwa na terenie gminy Stary Lubotyń sięgają czasów bardzo odległych. Ślady
osadnictwa z epoki kamienia znaleziono podczas badań archeologicznych m. in.: w Świerżach,
Gumowie, Kosewie, Turobinie Starym, Sulęcinie Włościańskim, Grądzikach, Podbielu, Żochowie,
Żyłowie; z epoki brązu m.in.: w Gumowie, Świerżach, Kosewie, Piaskach oraz we wsiach
południowo-wschodniej części gminy. Ciągłość osadnictwa na tym terenie przewija się poprzez
epokę żelaza, okres wpływów rzymskich, całe średniowiecze aż po okres nowożytny. Świadczy o
tym materiał ceramiczny pochodzący z osadnictwa z okresu rzymskiego między I w. p.n.e. i II – III
w. n.e. (fragmenty naczyń – kultura przeworska) znaleziony w trakcie badań powierzchniowych
na terenie tarasu nadzalewowego rzeki Orz na stanowisku 1 w Gniazdowie oraz na stanowisku 1
17
marzec 2008
w Rogowie - Folwark – materiał z III – IV w. n.e. należący do kultury wschodnio-mazowieckopomorskiej.
Ślady osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego (XII w.) stwierdzono na stanowisku 2
w Gniazdowie oraz na krawędzi tarasu nadzalewowego we wsi Lubotyń – Włóki, gdzie
znaleziono fragmenty naczyń wczesnośredniowiecznych oraz intensywne ślady produkcji
hutniczej w postaci żużla.
W widłach rzeki Orz i jej bezimiennego dopływu na terenie wsi Świerże - Chmielewo odnaleziono
zespół osadniczy XI/XII wieku złożony ze stosunkowo dobrze zachowanego grodziska i trzech
osad przygrodowych, grodzisko to usytuowane jest na zachód od drogi Chmielewo – Stary
Lubotyń.
W okresie wczesnośredniowiecznym coraz intensywniej zasiedlane są tereny oddalone od Bugu,
czego przykładem jest wspomniany zespół osadniczy nad Orzem. Najliczniej odkrytymi
stanowiskami są osady związane prawdopodobnie z gospodarką leśną (Gniazdowo), rzemiosłem
garncarskim i produkcją hutniczą (Lubotyń – Włóki).
Od skupiska osadniczego między Bugiem i Nurcem (rejon Nuru) zespół osadniczy nad Orzem
oddzielał lokalny wododział wzniesień Czerwonego Boru z charakterystycznym drzewostanem
występującym tu jeszcze w XVI wieku. Na tereny nad Orzem napływała prawdopodobnie ludność
z północnego zachodu (znad Narwi), nad Bug – ludność z sąsiedniego Podlasia.
Grodzisko w miejscowości Świerże – Chmielewo stanowi unikalny na tym terenie obiekt będący
miejscem obrony oraz wyrazem umiejętności budowlanych plemion słowiańskich. Odkrycie
stosunkowo dobrze zachowanego gródka i trzech osad przygrodowych stanowi odkrycie
o dużych walorach naukowych, pozwala bowiem na kompleksowe przebadanie zespołu
osadniczego, typowego dla leśnego środowiska wschodniego Mazowsza.
Kolejnym etapem kolonizacji osadniczej wschodniego Mazowsza był okres schyłku średniowiecza
i wynikało to ze świadomej polityki książąt mazowieckich. Do czasu zawarcia unii polskolitewskiej rozwój osadnictwa na terenie wschodniego Mazowsza narażonego na ekspansję
wojowniczych zagonów jaćwieskich, ruskich i litewskich został praktycznie zahamowany a
dotychczasowe osady pokryła puszcza. Trwały pokój, obejmujący prawie trzy kolejne stulecia (do
połowy XVII w.), spowodował ponowny rozwój osadnictwa związanego ze szlakami
handlowymi, które na tym terenie przebiegały wzdłuż Bugu (Brok, Ostrów, Nur).
Tereny puszczańskie stosunkowo długo broniły się przed ponowną ekspansją osadnictwa tworząc
pustkę osadniczą między Narwią i Bugiem. Uległy ostatecznie wytrzebieniu w miarę ekspansji
rolnictwa, którego intensywniejszy rozwój nastąpił od XVII wieku. Niemniej już w XVI wieku
osadnictwo na śródpuszczańskich polanach musiało się rozwijać w sposób znaczący, bowiem
w 1497 r. Kanonicy regularni z Czerwińska erygowali w Starym Lubotyniu parafię i wzniesiono
drewniany kościół p.w. Nawiedzenia NMP. Tezę tę potwierdzają również znaleziska
archeologiczne świadczące o osadnictwie w Turobinie Starym, Lubotyniu Morgach, Świerżach
oraz całym paśmie osadniczym w południowej części gminy (liczne znaleziska w Grądzikach,
Podbielach, Rabędach, Żochowie, Żyłowie).
3.2.2. Obiekty zabytkowe na terenie gminy Stary Lubotyń
W gminie Stary Lubotyń występują następujące kategorie zabytków:
•
obiekty archeologiczne i architektoniczne wpisane do rejestru zabytków,
•
zewidencjonowane obiekty archeologiczne i architektoniczne nie wpisane do rejestru
zabytków,
•
obiekty o wartościach historycznych i pamiątkowych nie objęte ewidencją.
18
marzec 2008
Zgodnie z obowiązującymi przepisami (Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 6 marca 1928 roku,
Ustawa o ochronie dóbr kultury i muzeach z dnia 15-02-1962r. Dz. U. Nr 10, poz. 48, art. 13 § 1)
zabytków nie wolno burzyć, rozkopywać, niszczyć, przerabiać, odnawiać, rekonstruować,
zabudowywać, zdobić, uzupełniać ani przewozić bez uprzedniego zezwolenia władzy
konserwatorskiej, którą sprawuje Państwowa Służba Ochrony Zabytków.
Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie gminy Stary Lubotyń według specyfikacji
kulturowo-chronologicznej:
Obszar AZP 41-74
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
Nr stan.
na obszarze
1
4
5
6
7
8
35
Nr stan. w
miejscowości
Miejscowość
Kultura
Chronologia
Gniazdowo
Gniazdowo
Gniazdowo
Rogówek
Rogówek
Rogówek
Koskowo
Obszar AZP 41-75
L.p.
1
2
3
4
5
6
Nr stan.
na
obszarze
6
10
11
12
13
19
Nr stan. w
miejscoKultura
wości
1
późne średniow.
1
okres nowożytny
2
3
4
1
Miejscowość
Koskowo
Turobin Stary
Turobin Stary
Turobin Stary
Turobin Stary
Lubotyń Morgi
Chronologia
XIV- XVI w.
XVI- XVIII w.
nieokreślone
XIX w.
epoka kamienia
XVIII- XIX w.
Obszar AZP 42-74
L.p.
Nr stan.
na obszarze
Miejscowość
Nr stan. w
miejscowości
1
1
Gniazdowo
1
2
3
2
3
Rogowo Folwark
Rogowo Folwark
1
2
4
4
Kosewo
9
5
5
Kosewo
10
6
7
8
9
10
6
7
8
9
13
Kosewo
Rogowo Folwark
Rogowo Folwark
Rogowo Folwark
Rogowo Folwark
11
3
4
5
6
11
14
Kosewo
12
12
13
15
16
Kosewo
Kosewo
13
14
14
17
Kosewo
15
15
16
18
19
Kosewo
Rogowo Folwark
16
7
Funkcja
ślad osadnictwa
osada
osada
osada
cmentarzysko
osada
osada
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
osada
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
Chronologia
neolit - epoka brązu
epoka brązu
okres wpł. rzymskich
wczesna epoka żelaza
okres nowożytny
okres nowożytny
starożytność
okres nowożytny
okres nowożytny
okres nowożytny
okres nowożytny
starożytność
mezozolit
19
marzec 2008
17
20
Rogowo Folwark
8
18
21
Rogowo Folwark
9
19
22
Rogowo Folwark
10
20
23
Rogowo Folwark
11
21
22
34
25
Gniazdowo
Gniazdowo
2
3
23
26
Gniazdowo
4
24
27
Budziszki
1
25
28
Gniazdowo
5
26
29
Gniazdowo
6
27
30
Rogowo Folwark
12
28
31
Rogowo Folwark
13
29
32
Rogowo Folwark
14
30
31
32
33
34
35
33
34
35
36
43
44
Rogowo Stare
Rogowo Folwark
Rogowo Folwark
Rogowo Folwark
Rogówek
Rogówek
1
15
16
17
1
2
36
45
Rogówek
3
37
64
Kosewo
17
osada
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
osada
ślad osadnictwa
osada
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
osada
osada
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
ślad osadnictwa
osada
okres nowożytny
mezozolit
okres nowożytny
średniowiecze
okres nowożytny
epoka brązu
okres nowożytny
starożytność
nieokreślona
epoka brązu
epoka brązu
wczesne średniowiecze
mezozolit
starożytność
epoka brązu
Obszar AZP 42-75
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Nr stan.
na obszarze
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
13
Gumowo
1
14
14
Świerże
3
15
15
Świerże
4
16
16
Świerże
5
L.p.
Miejscowość
Chmielewo
Chmielewo
Chmielewo
Świerże
Świerże
Lubotyń Włóki
Lubotyń Włóki
Lubotyń Włóki
Lubotyń Włóki
Stary Lubotyń
Stary Lubotyń
Chmielewo
Nr stan. w
miejscowości
1
2
3
1
2
1
2
3
4
1
2
4
Kultura
Chronologia
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. późnośr.
okr. wczesnośred.
okr. wczesnośred.
okr. późnośred.
okr. wczesnośred.
epoka kamienia/ wcz. epoka brązu
epoka brązu/ epoka żelaza
okr. wczesnośred.
okres nowożytny
epoka brązu/epoka żelaza
nieokreślone
20
marzec 2008
17
17
Świerże
6
18
18
Świerże
7
19
19
Gumowo
2
20
20
Gumowo
3
21
21
Podbiele
1
22
22
Podbiele
2
23
23
Kosewo
1
24
25
26
27
28
24
25
26
27
28
Kosewo
Kosewo
Kosewo
Kosewo
Kosewo
2
3
4
5
6
29
29
Kosewo
7
30
30
Kosewo
8
kult. łużycka
epoka kamienia/wcz. epoka brązu
nieokreślone
epoka brązu
epoka brązu
nieokreślone
okr. wczesnośr./okr. późnośr.
nieokreślone
koniec okr. chalszt.pocz. okr.lateńsk.
okr. wczesnośr.
nieokreślone
okres wpł. rzymsk.
okr. wczesnośred.
nieokreślone
okr. wczesnośr.
nieokreślone
okr. wczesnośr./okr. późnośred
Obszar AZP 43-74
L.p.
1
1
2
3
4
5
6
7
Nr stan.
na ob.szarze
12
13
15
16
17
18
19
23
Miejscowość
Sulęcin Włośc.
Sulęcin Włośc.
Sulęcin Szlach.
Piaski
Sulęcin Szlach.
Sulęcin Włośc.
Kosewo
Piaski
Nr stan. w
miejscowości
1
2
1
1
2
3
1
2
Kultura
Chronologia
starożytne
epoka kamienia
okr. późnośred. okr. nowożytny
starożytne
starożytne
epoka kamienia
epoka brązu
epoka brązu
Obszar AZP 43-75
L.p.
Nr stan.
na ob.szarze
Miejscowość
Nr stan. w
miejscowości
1
12
Grądziki
1
2
13
Grądziki
2
3
14
Grądziki
3
4
15
Grądziki
4
5
16
Grądziki
5
Kultura
nieokreślona
okr. wczesnośr.
okr. późnośredn. - okr.
nowożytny
nieokreślona
Chronologia
epoka kamienia-- epoka żelaza
starożytność
IX – X w.
2 poł. XV w –
1 poł. XVI w.
starożytność
epoka brązu - epoka żelaza
X – XII w.
okr. wczesnośr.
XV – XVI w.
nowożytny
przeworska ?
MOPR-OR ?
okr. wczesnośr.
X – XIII w.
XIV – XVI w.
nowożytny
epoka brązu -.epoka żelaza
łużycka
– wczesna EŻ
okr. wczesnośr.
– XIII w.
okr. nowożytny
XVI – XVII w.
21
marzec 2008
6
17
Grądziki
6
7
18
Grądziki
7
8
19
Grądziki
8
9
20
Grądziki
9
10
21
Grądziki
10
11
22
Grądziki
11
12
23
Grądziki
12
13
24
Grądziki
13
14
25
Grądziki
14
15
26
Grądziki
15
16
27
Grądziki
16
17
28
Grądziki
17
18
29
Grądziki
18
19
30
Grądziki
19
20
21
22
31
32
33
Grądziki
Grądziki
Grądziki
20
21
22
23
34
Grądziki
23
24
35
Grądziki
24
25
36
Grądziki
25
26
37
Żochowo
1
27
38
Żochowo
2
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
nieokreślona
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
nieokreślona
nieokreślona
okr. wczesnośr.
okr. wczesnośr.
nieokreślona
X – XI w.
XVI – XVII w.
starożytność
X – XII w.
XVI – XVII w.
epoka kamienia
neolit
X – XII w.
IX – X w.
neolit -- epoka brązu
epoka żelaza
neolit
starożytność
nieokreślona
XIII w. ?
XVII – XVIII w.
XIII w.
XVI – XVII w.
XI – XIII w. ?
XVI – XVII w.
starożytność
XI – XIII w.
nieokreślona
nieokreślona
nieokreślona
okr. wczesnośr.?
okr. nowożytny
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
okr. wczesnośr.?
okr. nowożytny
nieokreślona
okr. wczesnośr.?
XV – XVII w.
nowożytny
nieokreślona
epoka brązu ?
XV – 1 poł. XVI w.
nowożytny
trzciniecka ?
wczesna epoka brązu ?
nieokreślona
starożytność
okr. wczesnośr.
XII – XIII w.
okr. nowożytny
XVI w.
przeworska ?
MOPR-OR ?
okr. wczesnośr.
XI – XIII w.
XV – XVI w.
nowożytny
nieokreślona
mezolit
okr. wczesnośr.
XI – XIII w.
okr. nowożytny
nieokreślona
epoka brązu ?
nieokreślona
neolit ?
łużycka
epoka brązu
epoka kamienia- epoka żelaza
łużycka
epoka brązu
okr. wczesnośr.
XI – XIII w.
nieokreślona
epoka brązu
łużycka
epoka brązu
okr. wczesnośr.
VIII – IX w.
nieokreślona
okr. wczesnośr.
IX – X w.
nieokreślona
epoka kamienia-- epoka brązu
22
marzec 2008
28
39
Żochowo
3
29
40
Żochowo
4
30
41
Żochowo
5
31
42
Żochowo
6
32
43
Żochowo
7
33
44
Żochowo
8
34
35
45
46
Żochowo
Żochowo
9
10
36
47
Podbiele
3
37
48
Podbiele
4
38
49
Podbiele
5
39
50
Podbiele
6
40
51
Żochowo
11
41
52
Żochowo
12
42
53
Podbiele
7
43
54
Podbiele
8
44
55
Podbiele
9
45
56
Podbiele
10
46
57
Podbiele
11
47
58
Żyłowo
1
48
59
Żyłowo
2
49
60
Żyłowo
3
50
61
Rabędy
1
51
52
62
63
Rabędy
Rabędy
2
3
nieokreślona
okr. wczesnośr.?
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
nieokreślona
okr. nowożytny
nieokreślona
okr. wczesnośr.
okr. późnośred.okr. nowożytny
okr. późnośred.?
okr. nowożytny
łużycka ?
przeworska
okr. późnośredn.- okr.
nowożytny
nieokreślona
przeworska ?
okr. nowożytny
nieokreślona
nieokreślona
nieokreślona
nieokreślona
nieokreślona
łużycka
nieokreślona
okr. nowożytny
nieokreślona
nowożytny
nieokreślona
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
grobów kloszowych
łużycka ?
przeworska ?
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
nieokreślona
przeworska ?
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
okr. nowożytny
nieokreślona
nowożytny
nieokreślona
okr. nowożytny
nieokreślona
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
okr. wczesnośr.
okr. nowożytny
okr. nowożytny
łużycka ?
starożytność –wczes. średniow.
XII – XIII w.
koniec XV– XVI w.
epoka brązu
koniec XV– XVI w.
X – XI w.
koniec XV– XVI w.
XIII – XIV w.
koniec XV– XVI w.
? epoka brązu -wcz. epoka żelaza
okres rzymski
XV – XVII w.
starszy okres rzymski ?
XVI– XVII w.
epoka żelaza
neolit ?
starożytność
okres rzymski lub okr. nowożytny
epoka brązu
koniec XV ?– 1 poł. XVI w.
starożytność
XV – XVI w.
neolit ?
XII – XIII w.
XVI– XVIII w.
epoka brązu -wcz. epoka żelaza
MOPR-OR ?
X – XII w.
XVI– XVII w.
starożytność
MOPR-OR ?
XII – XIII w.
XVI– XVII w.
XIX– XX w.
neolit ?
XIV – XVI w.
starożytność
XVI w.
neolit ?
XII – XIII w.
XVI– XVII w.
XII – XIII w.
kon. XV – XVI w.
XVI w.
? epoka brązu -wcz. epoka żelaza
23
marzec 2008
53
64
Rabędy
4
54
65
Rabędy
5
55
66
Rabędy
6
okr. wczesnośr.
nowożytny
okr. wczesnośr.?
X – XIII w.
2 połowa XV – XVI w.
XII – XIII w.
XII – XIII w. ?
XVI w.
XII – XIII w.
okr. wczesnośr.?
okr. nowożytny
okr. wczesnośr.?
koniec XV– XVI w.
nowożytny
Obiekty o wysokich wartościach historycznych i kulturowych
Według informacji Służby Ochrony Zabytków w Ostrołęce na terenie gminy Stary Lubotyń istnieje
18 obiektów o wysokich wartościach historycznych i kulturowych ujętych w ewidencji WKZ.
L.p. Obiekt
1
młyn elektryczny
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
dom
szkoła
dom
dom
dom
dom
dom
dom
dom
dom
12
dom
13
zespół kościelny
14
15
kaplica cment.
dom
16
dom
17
dom
18
zespół fortyfikacji
Charakterystyka obiektu
budynek murowano-drewniany
wł. Z. Markowski
budynek drewniany wł. W. Wybraniak
budynek drewniany
budynek drewniany wł. Stefan Świątkowski
budynek drewniany wł. Helena Gutowska
budynek drewniany wł. Wacław Gutowski
budynek drewniany wł. Jan Jastrzębski
budynek drewniany wł. Paweł Przychodzeń
budynek drewniany wł. Z. Gniazdowski
budynek drewniany wł. K. Gawkowski
budynek drewniany wł. W. Podbielski
budynek drewniany
wł. C, Jaworowski
a) kościół murowany p.w. Nawiedzenia NMP
b) plebania drewniana
drewniana kaplica cmentarna p.w św. Rocha
budynek drewniany wł. M. Litwa
budynek drewniany
wł. T. Nagórka
budynek drewniany
wł. T. Żyłowski
żelbetowe bunkry radzieckie z czasów II wojny
światowej
Adres
Chronologia
Gniazdowo
lata 20 XX w.
Koskowo nr 61
Podbiele nr 7
Podbiele nr 21
Podbiele nr 27
Podbiele nr 32
Podbiele nr 46
Podbiele nr 50
Rabędy nr 5
Rabędy nr 6
Rabędy nr 7
4 ćw. XIX w.
1931
1853
kon.-XIX w.
kon.-XIX w.
1944
kon.-XIX w.
3 ćw. XIX w.
lata 30 XX w.
lata 30 XX w.
Rabędy nr 20
lata 30 XX w.
Stary Lubotyń
Stary Lubotyń nr 55
1887
1898-99
1 poł. XIX w.
4 ćw. XIX w.
Żochowo
ok. 1925
Żyłowo
ok. 1939
Rabędy - Żochowo
1940 - 1941
Stary Lubotyń
Obiekty zabytkowe objęte rejestrem zabytków
Obiekty zabytkowe na terenie gminy Stary Lubotyń wpisane do rejestru zabytków według
informacji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce z maja 2002r.:
Nr rej.
Typ obiektu
Nazwa obiektu
Miejscowość
Chronologia
957/76
archeolog.
Ślady osady z okresu późnolateńskiego
i wczesnorzymskiego
Gniazdowo
I-XIX
959/76
archeolog.
Ślady osady z późnego okresu rzymskiego
Rogowo Folwark
960/78
archeolog.
Ślady cmentarzyska z konstrukcjami kamiennymi
z okresu wczenorzymskiego
Rogowo Folwark
i Kosewo
958/86
archeolog.
Ślady osady wczesno-średniowiecznej
Gniazdowo
968/87
archeolog.
Chmielewo
970/88
archeolog.
Chmielewo
24
marzec 2008
971/89
archeolog.
Lubotyń Włóki
299
archeolog.
Osada wczesno-średniowieczna
Świerże
342*)
architekton.
Murowany kościół paraf. pw. Nawiedzenia NMP
Stary Lubotyń
1887 – 1948
350**)
architekton.
Drewniana kaplica cmentarna p.w. św. Rocha
Stary Lubotyń
1 poł. XIX w. –1914
*) - według danych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (www.kobidz.pl), stan na 31.12.2007r. - wpis
do rejestru zabytków dn. 17.11.1997r. Nr A-620
**) - według danych KOBiDZ - wpis do rejestru zabytków dn. 18.12.1998r. Nr A-627
Ogółem na terenie gminy zarejestrowanych jest 10 obiektów zabytkowych.
Obiekty architektoniczne postulowane do objęcia ochroną konserwatorską:
Młyn wodny w Podbielku, trzykondygnacyjny, drewniany kryty dachem dwuspadowym
z parterową dobudówką drewniana przykrytą dachem pulpitowym od strony południowej.
Elewacje oszalowane deskami w układzie pionowym. Otwory okienne prostokątne o drobnym
podziale,
Zespół żelbetowo-ziemnych fortyfikacji z okresu II wojny światowej (umocnienia radzieckie z
lat 1939-1941 na granicy między tzw. Generalną Gubernią i wschodnią częścią Polski
okupowaną przez ZSRR).
Obiekty architektoniczne o wysokich wartościach kulturowych
Wśród zabytków architektury w gminie Stary Lubotyń wysokimi walorami odznacza się kościół
parafialny w Starym Lybotyniu, będący jednocześnie zdecydowaną dominantą architektoniczną w
tej miejscowości oraz okolicy.
Zespół Sakralny kościoła parafialnego
Wizytówką historyczną Starego Lubotynia jest Zespół Sakralny murowanego kościoła
parafialnego pod wezwaniem Nawiedzenia NMP wpisany do rejestru zabytków pod numerem
342 i drewnianej plebanii, niewidoczny (osłonięty zagajnikiem) przy bezpośrednim wjeździe do
wsi od strony Kosewa. Kościół neogotycki, orientowany, otoczony ażurowym ogrodzeniem
z monumentalną, trójarkadową bramą zwieńczoną sterczynami, został wzniesiony w latach 18871895 w północno-wschodniej części wsi, w odległości około 60 m na południe od drogi ze Starego
Lubotynia do Turobina. Przed kościołem znajduje się obszerny plac. W czasie II wojny światowej
(1944 r.) kościół uległ częściowemu zniszczeniu (wieża). W 1948 roku odbudowana została
zniszczona wieża, obniżono ją jednak o jedną kondygnację. W 1986 r. dokonano remontu więźby
dachowej a wszystkie dachy pokryto blachą miedzianą.
Kościół otaczają wiekowe klony i lipy. Przy ogrodzeniu od strony południowej usytuowana jest
drewniana kaplica, zaś na zachód od kościoła znajduje się drewniana plebania z lat 1898 – 1899.
Kościół trójnawowy o halowym układzie przestrzennym zbudowany jest na planie prostokąta
o wymiarach 34,20 x 20,0 m zakończonego od strony wschodniej 6-cio metrowym, trójbocznym
prezbiterium o szerokości nawy głównej, do którego od południa przylega klatka schodowa na
emporę oraz zakrystia zamykające nawę boczną. Nawę główną poprzedza od zachodu kruchta na
rzucie prostokąta o wymiarach 6,40 x 6,60 m. z wejściem głównym, nad którą wznosi się
dwukondygnacyjna wieża z wyższą kondygnacją na rzucie ośmioboku przekrytą
ośmiopołaciowym hełmem. Nawę boczną północną zamyka od wschodu kaplica. Półszczyt
korpusu nawowego wieńczy czworoboczna sygnaturka z ostrołukową arkadką, przekryta
daszkiem czterospadowym.
Świątynia zbudowana jest na cokole z ciosów granitu, z cegły spoinowanej. Ściany boczne
podpierają dwuskokowe skarpy. Nawy przekryte są sklepieniami. W nawie głównej i
25
marzec 2008
prezbiterium występują sklepienia gwiaździste, w nawach bocznych żaglowe z gwiaździstym
rysunkiem żeber; w kruchcie sklepienie lunetowe, w zakrystii zaś żaglowe. Nad korpusem
nawowym występuje wspólny dach dwuspadowy, zaś nad prezbiterium jest niższy,
pięciopołaciowy. Więźba dachowa jest drewniana krokwiowa, wzmocniona ramą ze stolcami.
Posadzka w nawach i kruchcie wykonana jest z czarno-białych płytek kamiennych, w
prezbiterium z płytek ceramicznych.
Drzwi kruchty i otwory okienne maja zwieńczenie ostrołukowe z listwą nad łukami, okna
wypełniają geometryczne witraże.
Elewację wejściową zdobi ostrołukowy portal z gzymsem łamanym. Powyżej umieszczone jest
okno z okulusem opasanym profilowaną listwą. Półszczyty zdobi fryz arkadkowy. Elewacje
boczne - pięcioprzęsłowe podzielone są skarpami. Prezbiterium otacza gzyms z fryzem
arkadkowym.
Przęsła naw oddzielają arkady wsparte na filarach wiązkowych z lizenami
o złoconych głowicach z dekoracją roślinną. Chór w nawie głównej wsparty jest na dwóch
kolumnach dźwigających trzy arkady. Chór otwarty do nawy i empora do prezbiterium
przekrywają ostrołukowe arkady.
Cenne wyposażenie wnętrza kościoła obejmuje neogotyckie ołtarze końca XIX wieku: główny
i boczny oraz ambonę, a także drugi ołtarz boczny barokowy z ok. 1700 r.. Barokowa nastawa
szafy zakrystyjnej pochodzi z 1 poł. XVII w., a krucyfiks charakterystyczny jest dla późnego
gotyku z XVI w.
Na wyposażeniu świątyni znajduje się niezwykle cenna późnorenesansowa monstrancja
wieżycowa, o tradycyjnej gotyckiej strukturze wypełnionej bliską renesansowi dekoracją,
utworzoną przez rysunek wolutowo zwiniętych wici roślinnych i ornamentu kandelabrowego,
pochodząca z 1638 r. Ponadto w kościele znajduje się jeszcze 10 lichtarzy mosiężnych z 1 poł. XIX
w. Równie cenny jest ornat uszyty z wielkowzorzystego adamaszku włoskiego w kolorze
ciemnozielonym wyrabianego w Wenecji i Florencji w XV – XVI w. oraz ornaty z XVIII i 1 poł. XIX w.,
kancjonał b-pa Jana Wężyka (XVII w.), świeczniki neogotyckie z końca XIX w. oraz charakteryzujący
się prymitywizmem krucyfiks wykazujący cechy gotyckie.
Kaplica cmentarna p.w. św. Rocha
Cennym obiektem zabytkowym budownictwa drewnianego w Starym Lubotyniu jest pochodząca
z 2 ćw. XIX wieku i restaurowana w 1914 roku kaplica cmentarna p.w. św. Rocha, położona
w centrum cmentarza parafialnego. Usytuowana na osi alei i bramy głównej osią zwrócona jest
w kierunku północnym.
Jest to obiekt trójnawowy, zbudowany na rzucie prostokąta z wydzielonym prostokątnym
prezbiterium, usytuowanymi po bokach prostokątną zakrystią i skarbczykiem oraz wydzieloną
prostokątną kruchtą od północy.
Budynek jest jednokondygnacyjny o konstrukcji zrębowej na niskiej podmurówce z cegły na
zaprawie wapiennej i dębowej podwalinie, połączonej na nakładkę z zamkiem. Ściany wykonane
są z bali sosnowych łączonych na jaskółczy ogon bez ostatków z zewnątrz, oszalowane deskami
pionowo na nakładkę. Dach jest dwuspadowy z czworoboczną sygnaturką z hełmem
obeliskowym na kalenicy, o więźbie drewnianej, krokwiowej z podwójnym stolcem pionowym
i jętką, kryty blachą ocynkowaną. Budynek posiada strop płaski, wykonany z desek, zakrzywiony
po bokach, podłoga jest z desek na legarach. Wejście do kaplicy zamykają drzwi dwuskrzydłowe,
szalowane „w romby”, ćwiekowane.
Elewacja południowa, jednoczęściowa, zwieńczona jest trójkątnym frontonem, otwór drzwiowy
zaś wieńczy trójkątny szczyt z krzyżem. Elewacje boczne są czteroosiowe z prostokątnymi
otworami okiennymi.
26
marzec 2008
Nawy boczne z obniżonym stropem oddzielone są od nawy głównej parami słupów. Nad kruchtą
znajduje się balkon chóru muzycznego. Kruchta otwarta jest do nawy głównej prostokątnym
przeźroczem zamkniętym łukiem koszowym.
Wyposażenie wnętrza kaplicy - barokowe. Ołtarz główny jest późnobarokowy (rokoko) z 2 ćw.
XVIII w., z barokowym obrazem na desce przedstawiającym św. Rocha z XVII w. Ołtarze boczne –
barokowe pochodzą z XVII/XVIII wieku. Ambona barokowa powstała w 1 poł. XVIII w., zaś jej
zaplecek stanowią dwa renesansowe uszaki z 1 ćw. XVII w. Barokowe konfesjonały pochodzą z
XVIII w.
3.2.3. Budynki mieszkalne
W historycznej zabudowie ludowej na terenie gminy Stary Lubotyń zdecydowanie przeważały
obiekty drewniane. Ze względu na małą trwałość materiału z jakiego były wzniesione, z okresów
wcześniejszych zachowało się ich stosunkowo niewiele. Najstarszym jest niewątpliwie dom nr 21
we wsi Podbiele, pochodzący z 1853 r. Do tych najstarszych, pochodzących z 2 poł. XIX w. należą
np. dom nr 5 w Rabędach (3 ćw. wieku) oraz domy we wsi Podbiele o numerach: 27, 32 i 50 oraz
dom nr 61 w Koskowie pochodzące z końca XIX w.
W zabudowie zagród wiejskich typowe rozwiązanie dla terenu gminy Stary Lubotyń sprowadza
się do trzech podstawowych obiektów: domu mieszkalnego, budynku inwentarskiego i stodoły.
Tradycja tego układu widoczna jest również w licznie występującej nowej zabudowie siedliska,
zwłaszcza związanego z mleczno-hodowlanym typem produkcji rolniczej, szeroko
rozpowszechnionym na terenie gminy.
W starszych obiektach drewnianych występuje głównie konstrukcja zrębowa lub stosowana
w okresie późniejszym - sumikowo-łątkowa. Składa się na nią podwalina posadowiona na głazach
narzutowych lub ceglanej podmurówce. Od góry konstrukcję ściany spinają oczepy oraz związane
z nimi belki stropowe ułożone w poprzek budynku. Przekrycie stanowi dach dwuspadowy
z więźbą krokwiowo-jętkową. W większości budynków występuje zewnętrzny szalunek, często o
ozdobnym rysunku układu desek, stosowany zwłaszcza na szczytach, które dodatkowo zdobi
wysunięta przed ścianę jętka związana z kalenicą słupem – sterczyną. Otwory okienne często
otaczają zdobione opaski.
3.2.4. Kapliczki , figury i krzyże przydrożne
Wznoszenie kapliczek, figur i krzyży przy drogach lub w przydomowych ogródkach jest
zwyczajem bardzo starym i szeroko praktykowanym na Mazowszu.
Na terenie gminy Stary Lubotyń spotykamy różnorodne obiekty w tej grupie zabytków. Licznie
występują skromniejsze w swym wystroju kapliczki w postaci słupów bądź filarów z małymi
wnękami, w których umieszczane są rzeźby lub obrazy przedstawiające postaci boskie lub
świętych. Obiekty te często są zdobione szczycikami, gzymsami, niszami, daszkami lub są tylko
wieńczone metalową lub drewnianą formą krzyża.
Kapliczki, figury i krzyże przydrożne z zasady ogradzane są dekoracyjnymi płotkami oraz
obsadzane grupami niskiej i wysokiej zieleni. Drobne obiekty sakralne nie tylko identyfikują
mieszkańców gminy pod względem wyznaniowym, ale również stanowią atrakcyjny element
akcentujący przestrzeń w lokalnym krajobrazie.
Utrzymywanie wartości historycznych, odpowiednie ich wyeksponowanie i podporządkowanie
im koncepcji rozwoju przestrzennego oraz charakteru architektonicznego, podniesie rangę
i znaczenie Starego Lubotynia w regionie, a również przyczyni się do rozwoju aktywności
społecznej oraz utrzymania ładu przestrzennego.
27
marzec 2008
Istotną sprawą jest należyte wyeksponowanie występujących tu wartościowych obiektów
tworzących krajobraz kulturowy.
Z wielu odległych miejsc rozciągają się interesujące widoki na atrakcyjne krajobrazowo tereny
gminy. Do nich należą tereny w północnej części gminy oraz, trudno dziś dostępne z uwagi na zły
stan dróg, tereny położone na południowym wschodzie i południu gminy.
W celu wyeksponowania dominant przestrzennych w krajobrazie gminy Stary Lubotyń
należałoby zachować następujące otwarcia widokowe:
•
w Kosewie - z mostku nad rz. Orz na drodze Kosewo – Stary Lubotyń w kierunku na
zabytkowy kościół w Starym Lubotyniu,
3.3. Mieszkalnictwo
Zasoby mieszkaniowe gminy Stary Lubotyń w 2006 roku to: 996 mieszkań, 4259 izb o ogólnej
powierzchni użytkowej mieszkań – 95463 m2.
Przeciętna liczba osób przypadająca na 1 mieszkanie w gminie wynosi 3,98, natomiast przeciętna
liczba osób przypadająca na jedną izbę 1,08.
Dla porównania wielkości te wynoszą:
dla powiatu ostrowskiego:
-
3,26 osoby na jedno mieszkanie,
-
1,21 osoby na jedną izbę,
dla województwa mazowieckiego:
-
2,72 osoby na jedno mieszkanie,
-
1,29 osoby na jedną izbę.
O rozwoju gospodarczym gminy jak i samych jej mieszkańców świadczą wydawane przez gminę
decyzje o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Od 2002r. do 2006r. gmina
wydała 57 takich decyzji, które w większości dotyczyły budowy budynków inwentarskich,
natomiast w zdecydowanie mniejszym stopniu (po ok. 12% ogółu wydanych decyzji) budowy domów
mieszkalnych i lokalizacji inwestycji celu publicznego.. Świadczy to o zainteresowaniu mieszkańców
sprawami inwestycji na nowych terenach, bądź o rozbudowie czy modernizacji istniejących
obiektów.
3.4. Usługi
3.4.1. Oświata
Według danych z 2007r. na terenie Gminy Stary Lubotyń funkcjonują:
1) 4 szkoły podstawowe, które łącznie zatrudniają 32 nauczycieli i obsługują 316 uczniów:
a) Szkoła Podstawowa w Starym Lubotyniu – zatrudnia 19 nauczycieli i obsługuje 214 dzieci z
następujących sołectw:
-
Brzozowa – 13
Budziszki – 5
Chmielewo – 5
Gawki – 1
Gniazdowo – 6
Gumowo – 1
Klimonty – 5
Kosewo – 23
-
Koskowo – 15
Lubotyń Kolonia – 21
Lubotyń Morgi – 13
Lubotyń Włóki – 16
Podbiele – 7
Podbielko – 3
Rogowo Folwark – 4
Rogowo Stare – 3
-
Rząśnik - 14
Stary Lubotyń – 4
Świerże – 4
Turobin – 14
Żochowo – 3
Żyłowo –1
28
marzec 2008
b) Szkoła Podstawowa w Gniazdowie – zatrudnia 3 nauczycieli, uczęszcza do niej 36 dzieci
z sołectw:
Budziszki – 16 dzieci; Rogowo Folwark – 4; Rogowo Stare – 1; Gniazdowo – 14; Rogówek - 1
c) Szkoła Podstawowa w Podbielu – zatrudnia 3 nauczycieli i obsługuje 16 uczniów z sołectw:
Gumowo – 6 dzieci; Podbielko – 1; Żyłowo – 2; Podbiele – 6; Żochowo – 1
d) Szkoła Podstawowa w Sulęcinie – zatrudnia 7 nauczycieli i obsługuje 50 uczniów z sołectw:
Grądziki – 5 dzieci; Sulęcin Szlachecki – 27; Sulecin Włościański – 18
2) 4 oddziały przedszkolne, zatrudniające 4 nauczycieli i obsługujące 47 dzieci:
a) Oddział Przedszkolny w Lubotyniu – zatrudnia 1 nauczyciela na 20 dzieci z sołectw:
Koskowo – 2 dzieci; Rząśnik – 1; Chmielewo – 4; Lubotyń Kolonie – 1; Świerże – 0; Klimonty –
1; Kosewo – 4; Lubotyń Włóki – 2; Stary Lubotyń – 5;
b) Oddział Przedszkolny w Gniazdowie – zatrudnia 1 nauczyciela na 14 dzieci z sołectw:
Budziszki – 6 dzieci; Rogowo Folwark – 1; Gniazdowo – 6; Rogowo Stare – 1
c) Oddział Przedszkolny w Podbielu – zatrudnia 1 nauczyciela na 5 dzieci z sołectw:
Podbiele – 1 dzieci; Żochowo – 1; Gumowo - 3
d) Oddział Przedszkolny w Sulęcinie – zatrudnia 1 nauczyciela na 6 dzieci z sołectw:
Grądziki – 1 dzieci; Sulęcin Szlachecki – 5
3) 1 gimnazjum z 14 nauczycielami przypadającymi na 172 uczniów:
Turobin-Brzozowa – 5; Lubotyń Kolonia – 4; Stary Turobin – 5; Budziszki –8; Lubotyń Morgi –
8; Sulęcin Kolonia z obrębu Ostrów Maz. – 1; Chmielewo –3; Lubotyń Włóki – 11; Sulęcin
Szlachecki –10; Gawki – 3; Podbiele –5; Sulęcin Włościański – 8; Gniazdowo- 14; Stare Rogowo
– 1; Rabędy – 3; Świerże – 1; Grądziki –2; Rogowo Folwark – 2; Gumowo – 3; Klimonty – 4;
Rogówek – 2; Żochowo – 4; Kosewo – 11; Rząśnik – 11; Żyłowo - 3
Na terenie gminy nie ma szkół średnich w związku z tym młodzież uczęszcza do szkół średnich
znajdujących się na terenie powiatu:
-
Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Lubiejewie;
-
Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Ostrowi Mazowieckiej w roku szkolnym
2000/2001 szkoła zatrudniała 36 nauczycieli na 910 uczniów;
-
Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 w Ostrowi Mazowieckiej, który obejmuje swą nazwą: Liceum
Ogólnokształcące, Technikum Mechaniczne Samochodowe, Technikum Elektryczne,
Technikum Budowlane, Technika (Elektryczne i Mechaniczne) oraz Zasadniczą Szkołę
Zawodową z nauką zawodów: ślusarz, elektryk, mechanik pojazdów samochodowych;
-
Zespół Szkół Zawodowych Nr 2 w Ostrowi Mazowieckiej, obejmuje Liceum Ekonomiczne,
Technikum Ekonomiczne, Liceum Techniczne, Szkołę Handlową;
-
Zespół Szkół Zawodowych w Małkini;
-
Zespół Szkół Specjalnych w Ostrowi Mazowieckiej;
-
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Nurze.
3.4.2. Zdrowie
W rejon działania Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej wchodzi
podstawowa opieka zdrowotna w gminach:
-
Małkinia Górna,
-
Stary Lubotyń,
29
marzec 2008
-
Wąsewo
oraz w:
-
Mieście i Gminie Brok,
-
Mieście i Gminie Ostrów Mazowiecka.
Na podstawie umowy zawartej w 1998 roku z Mazowiecką Regionalną Kasą Chorych Oddział
w Ostrołęce, SPZZOZ udziela świadczeń zdrowotnych w mieście w Przychodni Rejonowej, gdzie
funkcjonują następujące poradnie i gabinety:
-
ogólna,
-
dla dzieci zdrowych,
-
dla dzieci chorych,
-
Wojewódzka Poradnia Kardiologiczna dla Dzieci,
-
zabiegowy dla dorosłych,
-
zabiegowy dla dzieci,
-
punkt szczepień,
-
gabinet EKG,
-
punkt pomiaru ciśnienia tętniczego,
-
punkt pobrań materiałów do badań analitycznych.
W Poradni Ogólnej zatrudnionych jest 4 lekarzy na pełnym etacie i jeden na połowie etatu w tym:
-
2 lekarzy specjalistów w zakresie medycyny rodzinnej,
-
2 lekarzy drugiego stopnia specjalizacji w zakresie chorób wewnętrznych.
W Poradni Dziecięcej zatrudnionych jest 4 lekarzy specjalistów w zakresie pediatrii i 1 dodatkowo
w zakresie kardiologii.
Na terenie gminy Stary Lubotyń funkcjonuje 1 apteka oraz 1 ośrodek zdrowia.
Według danych z 2006r. specjalizacja przychodni to: medycyna ogólna / rodzinna (medycyna ogólna,
rodzinna, szkolna, pielęgniarstwo środowiskowe i rodzinne, położnictwo środowiskowe i rodzinne) oraz
pediatria. W przychodni funkcjonują gabinety: medycyny szkolnej, pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej,
położnej środowiskowo-rodzinnej, Poradnia lekarza POZ oraz Poradnia pediatryczna. Według informacji
zawartych w „Strategii rozwoju gminy Stary Lubotyń na lata 2004-2015” w perspektywie realizacji
„Strategii...” mają zostać podjęte działania w celu dalszego rozszerzenia działalności Zakładu Opieki
Zdrowotnej w Starym Lubotyniu poprzez rozbudowę zakresu usług medycznych m.in. o ginekologię i
okulistykę.
3.5. System komunikacji
3.5.1. Sieć drogowa
Przez teren gminy Stary Lubotyń nie przebiegają drogi krajowe.
Układ podstawowy sieci komunikacyjnej stanowi droga wojewódzka przecinająca gminę
z południa na północ.
Do najważniejszych ciągów komunikacyjnych należą:
-
droga wojewódzka międzyregionalna nr 677 relacji Ostrów Mazowiecka – Łomża w ciągu
łączącym Warszawę z Pojezierzem Suwalsko-Augustowskim,
w systemie transportowym lokalnym - drogi powiatowe V klasy technicznej na kierunkach:
-
Stary Lubotyń - Koskowo - nr 2630w,
30
marzec 2008
-
gr. gminy (droga wojewódzka nr 677) – Kosewo – Stary Lubotyń – Rząśnik – gr. gminy
(Głębocz Wielki) - nr 2631w,
-
Gniazdowo (droga wojewódzka nr 677) – Stary Lubotyń – Chmielewo – Gumowo – Podbiele Żochowo – gr. gminy (Prosienica -droga krajowa nr 8) - nr 2632w,
-
gr. gminy (Jelonki) - droga wojewódzka nr 677 – Sulęcin – Grądziki – gr. gminy (Pałapus
Szlachecki) - nr 2633w.
Na terenie gminy Stary Lubotyń łączna długość dróg wynosi:
-
wojewódzkich - 9,4 km,
-
powiatowych - 41,519 km,
-
gminnych – 89,0 km.
Stan drogi wojewódzkiej jest zadawalający, wskazana byłaby poprawa nawierzchni oraz
przebudowa poboczy.
Drogi powiatowe w zdecydowanej większości mają nawierzchnię bitumiczną (40,639 km, co stanowi
prawie 98% łącznej długości) i wykazują dobrą wartość techniczną i eksploatacyjną. Na długości
zaledwie 0,880 km (około 2% łącznej długości) mają nawierzchnię żwirową.
Tabela nr 1
Wykaz dróg wojewódzkich i powiatowych na terenie gminy Stary Lubotyń wg stanu na 31.12.2007 r.
Lp.
Nr
drogi
Relacja
klasa
Drogi wojewódzkie
1.
677
2.
klasa techniczna IV
granica województwa - Ostrów Mazowiecka (Łomża –
9,400
Ostrów Maz. IV)
9,400
-
Razem: 9,400
9,400
-
Drogi powiatowe
Lp.
Rodzaj nawierzchni
Ulepsz.
Nie ulep.
(twarde)
Długość drogi
w km
Nr
drogi
klasa techniczna V
Długość
drogi
w km
Relacja
Rodzaj nawierzchni
GruntoBitumicz-na Żwirowa
wa
2630w
Stary Lubotyń - Koskowo
7,068
7,068
-
-
2631w
(od drogi wojewódzkiej nr 677) – granica gminy
– Kosewo – Stary Lubotyń – Rząśnik – granica
gminy – (Głębocz Wielki)
11,010
10,130
0,880
-
4.
2632w
Gniazdowo (droga wojewódzka nr 677) – Stary
Lubotyń – Chmielewo – Gumowo – Podbiele –
Żochowo – granica gminy – Prosienica (droga
krajowa nr 8)
13,910
13,910
-
-
5.
2633w
(Jelonki) – granica gminy – droga woje-wódzka
nr 677 – Sulęcin – Grądziki – granica gminy –
(Pałapus Szlachecki)
9,531
9,531
-
-
Razem:
41,519
40,639
0,880
-
3.
Drogi gminne
W kompetencji Samorządu Gminy Stary Lubotyń znajdują się 32 drogi gminne o łącznej długości
89 km; w tym: 20,9 km dróg o nawierzchni bitumicznej, 38,10 km dróg o nawierzchni żwirowej i
30 km dróg o nawierzchni gruntowej.
Wykaz dróg gminnych wg ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego:
31
marzec 2008
1.
nr 260801W – od dr. powiatowej 2633w Sulęcin Szlachecki – Jelonki – gr. gminy,
2.
nr 260802W – od dr. gm. 260808W (Klimonty) – Sulęcin Szlachecki – gr. gminy,
3.
nr 260803W– od dr. woj. nr 677 – Rogowo – gr. gminy,
4.
nr 260804W – od dr. woj. nr 677 – Gniazdowo – gr. gminy,
5.
nr 260805W – Stary Lubotyń – Budziszki – gr. gminy,
6.
nr 260806W – Budziszki – Stary Lubotyń,
7.
nr 260807W – Świerże – Rabędy – gr. gminy,
8.
nr 260808W – Kosewo – Klimonty – dr. gm. Świerże – Rabędy,
9.
nr 260809W – od dr. gm. 260808W (Klimonty) – Grądziki – do dr. pow. nr 2633w,
10.
nr 260810W – od dr. powiat. nr 2631w Stary Lubotyń – Rząśnik – Parcele – Podbielko,
11.
nr 260811W – Chmielewo – Gawki – Rząśnik,
12.
nr 260812W – Gumowo – Zaręby,
13.
nr 260813W – Podbiele – Podbielko,
14.
nr 260814W – Podbiele – gr. gminy,
15.
nr 260815W – od dr. gm. (Podbiele – Podbielko) – Radwany Zaorze,
16.
nr 260816W – Żyłowo – do dr. pow. (Chmielewo – Żochowo),
17.
nr 260817W – Stary Lubotyń – Lubotyń Morgi – do dr. pow. nr 2630w,
18.
19.
nr 260818W – Chmielewo – Świerże,
nr 260819W – Świerże – Klimonty,
20.
nr 260820W – dr. przez wieś Sulęcin Włościański – do dr. gm. nr 260802W,
21.
nr 260821W – Rogowo Stare – Rogowo Folwark,
22.
nr 260822W - od dr. gm. 2833003 – Rogówek,
23.
nr 260823W – Gniazdowo – Rogowo Stare,
24.
nr 260824W - od dr. woj. nr 677 – Rogowo-Folwark – do dr. pow. nr. 2631w,
25.
nr 260825W – droga przez wieś Lubotyń Włóki,
26.
nr 260826W – droga przez wieś Lubotyń Morgi,
27.
nr 260827W – droga przez wieś Koskowo,
28.
nr 260828W – Koskowo – Rząśnik,
29.
nr 260829W – droga przez wieś Turobin Stary,
30.
nr 260830W – droga przez wieś Podbielko,
31.
nr 260831W – droga przez wieś Żyłowo,
32.
nr 260832W – droga przez wieś Rabędy - do dr. gm. nr 260807W.
Sytuacja w zakresie stanu dróg gminnych jest znacznie mniej korzystna, niż
w zakresie dróg powiatowych. Udział dróg o nawierzchni twardej wynosi tu niecałe 23,5% ogółu
dróg gminnych. Drogi o nawierzchni żwirowej stanowią 42,8%, zaś 1/3 ogółu dróg gminnych
stanowią drogi gruntowe (33,7%). Występują one zwłaszcza w południowej i wschodniej części
gminy.
Konieczność poprawy stanu dróg jest jednym z istotniejszych problemów wymagających
rozwiązania, który jest postrzegany przez lokalne społeczeństwo jako bardzo ważny czynnik
określający standard życia.
Gmina nie dysponuje odpowiednimi funduszami na szybką poprawę stanu dróg gminnych oraz
nie posiada sprzętu niezbędnego do prowadzenia robót drogowych. Dlatego środki na ten cel
należy wydawać racjonalnie w oparciu strategiczny program poprawy komunikacji w gminie,
32
marzec 2008
uwzględniający selekcję istniejących dróg pod kątem stworzenia racjonalnego systemu dróg
gminnych zapewniającego niezbędne powiązania przy ograniczonej ilości dróg, w stosunku do
których podejmowane byłyby działania modernizacyjne.
Należy unikać rozpraszania zabudowy, co powoduje wydłużanie się dróg koniecznych dla obsługi
zabudowy. Dalszy rozwój sieci dróg gminnych powinien iść w kierunku selekcji dotychczasowego
stanu pod kątem wyboru dróg zapewniających optymalne powiązania komunikacyjne wewnątrz
gminy i z obszarami sąsiednimi. Utrzymywanie wszystkich istniejących dróg w aktualnej sieci
transportowej gminy rozproszy dostępne ograniczone środki finansowe przeznaczane na ten cel.
Dążenia Samorządu winny zmierzać w kierunku utworzenia systemu powiązań wewnętrznych
w gminie oraz utworzenia jednostki administracyjnej i wykonawczej (lub administracyjnowykonawczej) zdolnej do wykonywania prac modernizacyjnych i drobnych zabiegów
konserwacyjnych dróg. Pozwoliłoby to na lepsze wykorzystanie środków finansowych
przeznaczonych na utrzymanie dróg gminnych.
Zgodnie z uchwałą Rady Gminy w Starym Lubotyniu Nr XIII/72/07 z dn. 28.12.2007r. w sprawie przyjęcia
„Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy Stary Lubotyń na lata 2008-2013” oszacowano na w/w lata
nakłady inwestycyjne (planowane do pokrycie przez środki unijne w ok. 50%) potrzebne na przebudowę i
modernizację następujących dróg gminnych: nr 260803W Stare Rogowo, droga w Starym Lubotyniu, w
Lubotyniu-Włókach, w Podbielu, w Starym Turobinie, w Gumowie, nr 260818W w Chmielewie, nr
260819W Świerże – Klimonty, nr 260806W Stary Lubotyń – Budziszki, w Kosewie, w Sulęcinie (Piaski), w
Grądzikach, w Koskowie, nr 260803W w Rogówku (I etap), w Rogowie (Podlas), nr 260817W w LubotyniuMorgach, w Podbielku, w Rabędach, w Żyłowie, nr 260803W w Rogówku (II etap), w Sulęcinie (Kolonia I),
w Sulęcinie (Kolonia II), nr 260802W Kosewo – Sulęcin (I etap), nr 260810W, 260811W Stary Lubotyń –
Gawki (I etap), Stary Turobin – Turobin-Brzozowa (I etap) oraz nr 260802W Kosewo – Sulęcin (II etap).
Reasumując istotnymi problemami w zakresie drogownictwa w gminie są:
-
znaczny udział dróg o nawierzchni nie ulepszonej (zwłaszcza gminnych),
-
ograniczenia środków finansowych niezbędnych do realizacji inwestycji komunikacyjnych,
-
potrzeba rozwinięcia infrastruktury komunikacyjnej,
-
utrzymanie znacznej długości dróg gminnych i dróg nie zaliczonych do żadnej kategorii.
Średnio dobowy ruch drogowy na drodze wojewódzkiej
Główną trasą komunikacyjną przechodzącą przez gminę Stary Lubotyń jest droga wojewódzka nr
677 (dawna krajowa międzyregionalna nr 63) relacji: Łomża – Ostrów Maz. Wyniki pomiarów
ruchu na tej drodze w roku 1990 przedstawia tabela nr 2 oraz załączone mapki.
Prognozowany średni dobowy ruch (pojazdy/dobę) na drodze wojewódzkiej na odcinku
przebiegającym przez teren gminy Stary Lubotyń według danych zawartych w „Prognozie ruchu na
zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2015” w odniesieniu do rzeczywistego ruchu w latach 1990 i
1995 wynosi:
33
marzec 2008
Tabela nr 2
Średni dobowy ruch pojazdów samochodowych na drodze nr 677 wg kategorii pojazdów.
Lata
Stan
Kategorie pojazdów
Ogółem poj.
w tym:
Prognoza
1990
1995
2005
2010
2015
Śdr4
%
Śdr
Śdr
%
Śdr
%
Śdr
%
2 500
100,0
3 886
6 615
100,0
7 988
100,0
9 364
100,0
motocykle
x
x
21
0,3
21
0,3
21
0,2
osobowe
1 375
55,0
4 935
74,5
6 088
76,2
7 220
77,1
dostawcze
x
x
672
10,2
768
9,6
864
9,2
ciężarowe
625
25,0
817
12,4
946
11,8
1 098
11,7
autobusy
100
4,0
156
2,4
156
2,0
156
1,4
ciągniki
x
x
14
0,2
9
0,1
5
0,1
w/g pomiarów
•
rok 1990 – 2 500 pojazdów rzecz./dobę
•
rok 1995 – 3 886 pojazdów rzecz./dobę
•
rok 2000 – droga wojewódzka
w/g prognozy
• rok 2000 – 5 242 pojazdy rzecz./dobę
• rok 2015 – 9 364pojazdy rzecz./dobę
Analiza przedstawionych danych dotyczących średnio dobowego ruchu na drodze wojewódzkiej
nr 677 (dawna droga krajowa nr 63) wskazuje, że dynamika wzrostu ruchu na tej drodze jest
stosunkowo niewielka. Wskaźnik wzrostu ruchu na tej drodze w latach 1985 – 1990 znajduje się w
przedziale 1,0 – 1,5. W związku z przekwalifikowaniem drogi krajowej na wojewódzką badania i
prognozy dot. tylko dróg krajowych aktualnie tej drogi nie obejmują. Wykonana w latach
90-tych ubiegłego stulecia prognoza na cztery kolejne pięciolecia przewiduje dynamikę malejącą:
-
2000 do 1995 – 1,35,
-
2005 do 2000 – 1,26,
-
2010 do 2005 – 1,21,
-
2015 do 2010 – 1,17.
Praktycznie może ona być jeszcze mniejsza, co wiąże się to między innymi ze wspomnianym
wyżej faktem przekwalifikowania tej drogi w 2000 roku. Ruch na tej drodze jest uciążliwy jedynie
dla powiązań lokalnych wsi Gniazdowo. Rozdziela ją bowiem na część wschodnią i zachodnią
tworząc określoną barierę coraz trudniejszą do przekraczania przez ruch lokalny. Mimo
niewielkiej prognozowanej dynamiki ruchu na tej drodze, zważywszy na fakt, jak wskazują
badania, dominacji na niej ruchu ciężkiego – słuszne jest rezerwowanie pasa pod obejście wsi
Gniazdowo od strony wschodniej. Potrzebę taką sygnalizuje zresztą Mazowiecki Zarząd Dróg
Wojewódzkich.
Droga ta winna być modernizowana, zwłaszcza w zakresie poprawy stanu poboczy i skrzyżowań
(pasy wyłączeń dla pojazdów skręcających).
34
marzec 2008
3.5.2. Komunikacja zbiorowa
Autobusowa komunikacja pasażerska prowadzona jest przez PKS i obsługuje ważniejsze ciągi
drogowe w gminie. Przystanki autobusowe (ich lokalizację pokazano na załączonej mapce)
w części wyposażone są w wiaty.
W Starym Lubotyniu główny przystanek PKS usytuowany jest na placu przed kościołem
i wyposażony w pawilon.
3.5.3. Stacje paliw
Na terenie gminy Stary Lubotyń brak jest profesjonalnych stacji paliw. Dystrybutory znajdują się
na terenie d. bazy SKR-u w Starym Lubotyniu (ograniczony asortyment paliw) a także w
Gniazdowie (tylko ON).
3.5.4. Parkingi
W obecnej chwili na terenie gminy jest niewiele miejsc parkingowych. Występują one głównie w
Starym Lubotyniu. Parking wielostanowiskowy zlokalizowany jest w sąsiedztwie kościoła, zaś
kilkostanowiskowy znajduje się przy Urzędzie Gminy i przed cmentarzem. Nieurządzone
parkingi znajdują się przy usługach przydrożnych przy drodze 677 w Sulęcinie i Gniazdowie.
Parkowanie odbywa się z reguły wzdłuż ulic ograniczając przepustowość i warunki
bezpieczeństwa ruchu drogowego.
3.5.5. Zaplecze komunikacyjne
Na terenie gminy Stary Lubotyń brak jest bazy robót drogowych. W Starym Lubotyniu znajduje
się zakład blacharsko-lakierniczy i mechaniki pojazdowej, zaś w Koskowie prowadzony jest
handel samochodami osobowymi. Na terenie gminy zarejestrowanych jest też kilka firm
zajmujących się usługami transportowymi, m.in.: w Rząśniku, Sulęcinie Szlacheckim, Sulęcinie
Włościańskim i w Lubotyniu Włókach.
3.6 Infrastruktura techniczna
3.6.1. System wodociągowy
Na terenie gminy Stary Lubotyń funkcjonuje sieć wodociągowa obejmująca swym zasięgiem
27 miejscowości: Budziszki, Gniazdowo, Kosewo, Lubotyń Włóki, Rogowo Folwark, Rogowo
Stare, Stary Lubotyń, Sulęcin Szlachecki, Sulęcin Włościański, Chmielewo, Gawki, Grądziki, Gumowo,
Lubotyń Kolonia, Lubotyń Morgi, Klimonty, Koskowo, Podbiele, Podbielko, Rabędy, Rogówek, Rząśnik,
Stary Turobin, Świerże, Turobin Brzozowa, Żochowo, Żyłowo.
Wodociąg zasilany jest z ujęcia wód podziemnych w Gniazdowie o zatwierdzonych zasobach w
wysokości 67,0 m3/h oraz z ujęcia wód podziemnych w Starym Lubotyniu o zatwierdzonych
zasobach w wysokości 24,0 m3/h, a także ze studni głębinowej w Podbielku o zatwierdzonych
zasobach w kategorii „B” i wysokości 18,0 m3/h.
Pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych i eksploatację ujęć określają wielkości
poboru na:
Qh
[m3/h]
Gniazdowo
Podbielko
Stary Lubotyń
62,0
13,0
24,0
Wokół ujęć wód podziemnych brak jest wyznaczonych stref ochrony pośredniej.
35
marzec 2008
W Gniazdowie woda pobierana jest z dwóch studni i uzdatniana na stacji uzdatniania wody,
zgodnie z warunkami zawartymi w pozwoleniu nr: OS.VIII.6210-5/97, ważnym od 1997.01.21 do
2011.XII.31. W 2007r. pobrano z tego ujęcia 198 723 m3 wody.
Ujęcie w Starym Lubotyniu zaopatruje wodociąg wiejski na warunkach określonych
w pozwoleniu nr: OS.VIII.6210-56/97, ważnym od 1997.12.31 do 2012.XII.31. W 2007r. stacja
uzdatniania wody tego ujęcia była nieczynna, nie pobierano wówczas wody. W 2008r. planowana jest
przebudowa SUW w Starym Lubotyniu.
W Podbielku studnia głębinowa funkcjonuje od 1988r., zgodnie z pozwoleniem nr:
II.8530/39/87/88. W 2007r. studnia była nieczynna.
Łącznie dla gminy Stary Lubotyń w 2007r. ilość wody zakupionej wyniosła 0,0 m3, natomiast ilość
wody sprzedanej z ogólnego poboru – 127 125 m3.
Długość sieci wodociągowej rozdzielczej ogółem (bez przyłączy) w gminie Stary Lubotyń wynosi
84,84 km. Do sieci zbiorowego zaopatrzenia w wodę podłączonych jest ogółem 835 budynków
mieszkalnych i 848 mieszkań w tych budynkach, co stanowi około 88,7% ogółu budynków w
gminie. Wskaźnik zwodociągowania (szt./100 mieszkańców) – 21,3.
Dane dotyczące sieci wodociągowej w poszczególnych miejscowościach gminy prezentuje
poniższa tabela.
Tabela nr 3 Dane o wodociągach według miejscowości (stan na 31 grudnia 2007r.):
Wodociągi
Lp.
Nazwa
miejscowości
dł. czynnej
sieci
rozdzielczej (bez
przył.)
w km
bud. mieszk. i zbior.
zamieszk. przyłączone
do sieci wodociągowej
budynki
mieszk.
w tych
budynkach
woda
czynne
zdroje
uliczne
pobrana z ujęć
razem
w sztukach
w tym
z ujęć
powierz.
dostarcz. gosp.
dom., gosp.
zbiorowym i ind.
gosp. rolnym
w dam3
w dam3
1.
Stary Lubotyń
4,7
114
126
-
-
8,4
2.
Gniazdowo
3,3
63
63
67,3
-
6,7
3.
Rogowo Folwark
3,6
20
20
-
-
3,1
4.
Rogowo Stare
2,0
7
7
-
-
0,4
5.
Budziszki
3,0
26
26
-
-
2,7
6.
Kosewo
4,9
51
51
-
-
5,2
7.
Sulęcin Włośc.
2,5
31
31
-
-
1,3
8.
Sulęcin Szl.
6,0
43
43
-
-
2,4
9.
Lubotyń Włóki
3,8
31
31
-
-
2,6
10.
Chmielewo
1,3
20
20
0,9
11.
Gawki
1,5
6
6
0,6
12.
Grądziki
3,1
20
20
0,7
13.
Gumowo
1,6
31
31
2,0
14.
Lubotyń Kolonia
3,6
24
24
2,6
15.
Lubotyń Morgi
3,3
19
19
1,6
16.
Klimonty
2,8
14
14
1,0
17.
Koskowo
5,7
59
60
3,9
18.
Podbiele
3,2
45
45
2,9
19.
Podbielko
2,6
14
14
1,8
1
36
marzec 2008
20.
Rabędy
1,5
21
21
2,3
21.
Rogówek
2,7
8
8
0,4
22.
Rząśnik
2,7
60
60
3,8
23.
Stary Turobin
5,6
26
26
2,8
24.
Świerże
2,7
14
14
0,6
25.
Turobin Brzozowa
1,7
25
25
2,9
26.
Żochowo
2,8
23
23
1,6
27.
Żyłowo
2,6
20
835
(30,3 km)
20
1,2
Razem:
84,8
338
1
67,3
-
66,4
Zgodnie z istniejącą Koncepcją zaopatrzenia w wodę gminy Stary Lubotyń podłączenia do sieci
wodociągowej docelowo będą posiadały wszystkie budynki mieszkalne z terenu gminy.
W „Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Stary Lubotyń na lata 2008-2013” założono na 2008r.
budowę sieci wodociągowej w miejscowości Sulęcin Włościański, natomiast na lata 2008-2010 modernizacje
Stacji Uzdatniania wody w Starym Lubotyniu.
3.6.2. System kanalizacyjny
Sieciowy system odprowadzania ścieków istnieje w miejscowości Stary Lubotyń. Z dniem
01.01.2008r. odprowadzane są ścieki również z miejscowości Lubotyń Włóki. Odprowadzanie ścieków
odbywa się poprzez system kanalizacji sanitarnej do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni,
zlokalizowanej w Lubotyniu Włókach, której głównym odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest
rzeka Orz.
Przepustowość oczyszczalni wynosi Q=150 m3/dobę (wg projektu liczba równoważnych
mieszkańców (LRM) – 858, strefa ochrony sanitarnej 300m).
Oczyszczalnia ścieków funkcjonuje od 2001., zgodnie z warunkami zawartymi w pozwoleniu
nr: RLO.6223-1-20/05, wydanym w dniu 30.12.2005r., ważnym od 01.01.2006r. do 31.12.2015r.
W 2007r. oczyszczonych zostało 12 400 m3 ścieków.
Oczyszczalnia posiada punkt zlewny o pojemności około 40 m3.
Na podstawie informacji uzyskanych z Urzędu Gminy Stary Lubotyń dane dotyczące oczyszczalni
na 31 grudnia 2007r. przedstawiały się następująco:
-
ścieki dopływające do oczyszczalni – 11,2 tys. m3/rok,
-
ścieki oczyszczane ogółem – 12,4 tys. m3/rok,
-
ścieki bez ścieków opadowych i dowożonych oraz bez wód infiltracyjnych – 11,2 tys. m3/rok,
-
ścieki dowożone do oczyszczalni – 1,2 tys. m3/rok,
-
osady z oczyszczalni ścieków wytworzone w ciągu roku – 4,45 ton suchej masy, w tym
składowane – 4,45 ton suchej masy.
Wskaźniki:
-
BZT5 –8 mg/dm3,
-
ChZT – 51,2 mg/dm3 ,
-
Zawiesina ogólna – 7 mg/dm3,
-
siarczany, chlorki, fenole lotne, metale ciężkie – brak.
Ogółem długość sieci kanalizacji sanitarnej wynosi ponad 6,6 km (sieć oddana do użytku w 2001r.
i 2007r.). Do sieci podłączonych jest 85 budynków mieszkalnych, co stanowi prawie 98% ogółu
37
marzec 2008
budynków w Starym Lubotyniu i zaledwie 9% ogółu budynków mieszkalnych w gminie.
Wskaźnik skanalizowania (szt./100 mieszkańców) – 2,89. W gminie ponad 502 gospodarstw
posiada zbiorniki na nieczystości płynne.
Szczegółowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej prezentuje poniższa tabela.
Tabela nr 4
Dane o kanalizacji według miejscowości (stan na 31 grudnia 2007r.):
Kanalizacja
Lp.
Nazwa
miejscowości
dł. czynnej sieci
sanitarnej (bez
przykanalików)
w km
bud. mieszk. i zbior. zamieszk.
przyłączone do sieci kanalizacyjnej
budynki
ścieki odprowadzone
w dam3
mieszk. w tych
budynkach
w sztukach
1.
Stary Lubotyń
4,1
85
96
11,2
2.
Lubotyń Włóki
2,5
30
115
(2,8 km)
30
-
126
11,2
Razem:
6,6
Gmina Stary Lubotyń posiada opracowaną Koncepcję rozbudowy kanalizacji, której założenia będą
sukcesywnie realizowane.
W 2008 planowane jest budowa sieci kanalizacyjnej w Kosewie, w roku 2009 w Gniazdowie, natomiast w
2010 roku w Budziszkach.
W „Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Stary Lubotyń na lata 2008-2013” założono również budowę
przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowościach: Chmielewo, Grądziki, Gawki, Gumowo, Lubotyń
Kolonia, Lubotyń Morgi, Klimonty, Koskowo, Podbiele, Podbielko, Rabędy, Rząśnik, Rogowo Folwark,
Rogówek, Stary Turobin, Sulęcin Szlachecki, Sulęcin Włościański, Świerże, Turobin Brzozowa, Żochowo,
Żyłowo.
3.6.3. Usuwanie odpadów stałych
Na terenie gminy, w miejscowości Lubotyń Włóki, zlokalizowane jest od 1992r. gminne wysypisko
odpadów stałych o powierzchni całkowitej 0,91 ha, powierzchni składowania – 0,32 ha i około
43%-owym stopniu wypełnienia składowiska.
Wysypisko to zabezpieczone jest geomembraną HD o gr. 1,0 mm, dla celów monitoringu
powstających z wysypiska odcieków założono 3 sztuki piezometrów do głębokości 3,5 m, na kierunku
odpływu wód z terenu składowiska. Wedługg danych zawartych w Programie gospodarki odpadami Gminy
Stary Lubotyń (2005r.) - wyniki badań jakości wód z piezometrów pozwoliły stwierdzić, że odcieki ze
składowiska nie stanowią zagrożenia dla jakości wód gruntowych. Nie stwierdzono również innych
znaczących oddziaływań na otoczenie. Nawet w miesiącach letnich oddziaływanie odorów było nieznaczne, a
hałas przy ograniczeniu funkcjonowania składowiska do pory dziennej i znacznej odległości od zabudowy
mieszkalnej jest w zasadzie niezauważalny.
Brak jest na wysypisku instalacji odgazowania.
Przewidywanym terminem zakończenia jego eksploatacji jest 31 grudnia 2012r. (Decyzja Starosty
Powiatowego w Ostrowi Mazowieckiej RLO.7621-5/07 z dn. 20.11.2007r.). Na wysypisku są gromadzone
następujące odpady: niesegregowane odpady komunalne, odpady z targowisk, odpady z czyszczenia ulic i
placów, szlamy ze zbiorników bezodpływowych służących do gromadzenia nieczystości, odpady ze
studzienek kanalizacyjnych, odpady wielkogabarytowe, odpady komunalne nie wymienione w innych
podgrupach.
38
marzec 2008
Nagromadzenie odpadów do końca roku 2005 wniosło 5 328 m3 odpadów co stanowi ok. 55,5%
zakładanej pojemności.
Na terenie gminy wprowadzany jest system selektywnej zbiórki odpadów.
Cmentarze
Na terenie gminy istnieje jeden cmentarz, zlokalizowany jest on w miejscowości Stary Lubotyń
Wielkość strefy sanitarnej wokół cmentarza wynosi 50 m.
3.6.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny i ciepło
Przez obszar gminy przebiega czynny gazociąg tranzytowy DN 1400 relacji Jamał – Europa Zachodnia o
średnim ciśnieniu roboczym 8,4 MPa wraz z kablem światłowodowym oraz gazociąg wysokiego
ciśnienia DN 200 mm PN 6,3 MPa. W 1994r. wybudowano stację redukcyjno – pomiarową I st.
„Sulęcin”o przepustowości 3 200 m3/h z przeznaczeniem podania gazu na teren całej gminy Stary
Lubotyń. Stację tę zasila gazociąg DN 100 mm o długości 165 m. Lokalizacja obiektów budowlanych
względem gazociągów i stacji gazowej, wymienionych wyżej, powinna być zgodna z przepisami
rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać sieci
gazowe (Dz.U. z 1995r. Nr 139, poz. 686), ponieważ pozwolenia na budowę tych urządzeń zostało wydane
przed wejściem w życie obecnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 30.07.2001r. w
sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (dz.U. z 2001r. Nr 97, poz.
1055).
Obecnie na terenie gminy Stary Lubotyń brak jest sieci gazowej rozdzielczej, nie mniej jednak
istnieją urządzenia, z których możliwe byłoby zaopatrzenie mieszkańców poszczególnych sołectw
w gaz ziemny.
Na terenie gminy Stary Lubotyń zaopatrzenie w ciepło odbywa się z indywidualnych kotłowni,
brak jest centralnego systemu grzewczego obsługującego poszczególne miejscowości. Domy
mieszkalne posiadają kotłownie indywidualne, w większości opalane są węglem i drewnem.
W gminie rozpoczęto proces termomodernizacji części budynków publicznych. Ocieplono i wymieniono
stolarkę okienną m.in. w budynkach szkoły w Starym Lubotyniu, Sulęcinie i Podbielu oraz budynku Urzędu
Gminy. Przyczyni się to do zmniejszenia strat ciepła, a więc i zapotrzebowania na energię. Planuje się
również wymianę w części budynków źródeł ciepła z węglowych na „ekologiczne”.
3.6.5. System elektroenergetyczny
Zasilanie gminy Stary Lubotyń w energię elektryczną odbywa się z Głównych Punktów
Zasilających (GPZ), zlokalizowanych na terenie miasta Ostrów Maz., za pomocą sieci
elektroenergetycznych średniego (SN 15 kV) i niskiego napięcia (nn).
Przez południowo-zachodnią części gminy przebiega linia elektroenergetyczna 110kV.
Lokalizacja stacji transformatorowych w poszczególnych miejscowościach przedstawia się
następująco:
-
Stary Lubotyń - 2 stacje transformatorowe po 100 kVA i 2 stacje po 63 kVA,
-
Budziszki - 1 stacja transformatorowa 100 kVA i 1 stacja 63 kVA,
-
Chmielewo – 1 stacja transformatorowa 63 kVA,
-
Gawki - 1 stacja transformatorowa 30 kVA,
-
Gniazdowo - 3 stacje transformatorowe po 63 kVA i 1 stacja 25 kVA,
-
Grądziki - 1 stacja transformatorowa 30 kVA,
-
Gumowo - 1 stacja transformatorowa 100 kVA,
-
Klimonty - 1 stacja transformatorowa 30 kVA,
39
marzec 2008
-
Kosewo - 1 stacja 100 kVA, 1 stacja 30 kVA, 2 stacje transformatorowe po 25 kVA,
-
Koskowo - 1 stacja transformatorowa 50 kVA, 1 stacja 40 kVA, 1 stacja 30 kVA,
-
Lubotyń Kolonia - 1 stacja transformatorowa 40 kVA, 1 stacja 20 kVA,
-
Lubotyń Morgi - 1 stacja transformatorowa 30 kVA,
-
Lubotyń Włóki - 1 stacja transformatorowa 100 kVA,
-
Podbiele - 1 stacja transformatorowa 100 kVA, 1 stacja 25 kVA,
-
Podbielko - 1 stacja transformatorowa 75 kVA, 1 stacja 20 kVA,
-
Rabędy - 1 stacja transformatorowa 50 kVA,
-
Rogowo Folwark - 1 stacja transformatorowa 40 kVA,
-
Rogówek - 1 stacja transformatorowa 50 kVA,
-
Rząśnik - 1 stacja transformatorowa 100 kVA, 2 stacje po 63 kVA,
-
Stary Turobin - 1 stacja transformatorowa 63 kVA, 1 stacja 30 kVA,
-
Sulęcin Włościański - 1 stacja transformatorowa 63 kVA, 2 stacje po 40 kVA, 1 stacja 20 kVA,
-
Sulęcin Szlachecki - 2 stacje transformatorowe po 63 kVA, stacja 50 kVA,
-
Świerże - 1 stacja transformatorowa 40 kVA,
-
Turobin Brzozowa - 1 stacja transformatorowa 40 kVA,
-
Żochowo - 1 stacja transformatorowa 30 kVA,
-
Żyłowo - 1 stacja transformatorowa 30 kVA.
3.6.6. System telekomunikacyjny
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w 1998 roku liczba abonentów
Telekomunikacji Polskiej S.A. w gminie Stary Lubotyń ogółem wynosiła 46, natomiast w 1999 roku
ogółem telefonicznych łącz głównych TP. S.A. było 15.
Na terenie gminy działalność telekomunikacyjną prowadzą:
-
Telekomunikacja Polska S.A.,
-
Przedsiębiorstwo Telekomunikacyjne MULTIMEDIA POLSKA.
W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój telekomunikacji, co wyraża się wskaźnikiem
gęstości telefonicznej, tj. liczbą abonentów na 100 mieszkańców. W 1989r. wynosił on 1,1,
natomiast w 1999r. kształtował się już na poziomie 35,4, chociaż i tak był to jeden z najniższych
wskaźników w powiecie ostrowskim.
Obecnie podłączenia telefonicznego nie posiadają miejscowości: Gawki, Grądziki i Podbielko
4. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA
4.1. Infrastruktura społeczna
Zgodnie z Ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym do najważniejszych zagadnień
z problematyki infrastruktury społecznej należy zaliczyć te działy, które uwzględniają jakość życia
mieszkańców gminy. W w/w ustawie pojęcie, jakości życia mieszkańców” nie jest sprecyzowane.
Można natomiast przyjąć, na podstawie tradycji nauk socjologicznych, że pojęcie to odnosi się do
sfery społecznej, kulturowej i demograficznej. Czynniki mówiące o jakości życia mieszkańców
odnoszą się więc do tworzenia mieszkańcom warunków dostępu do dóbr cywilizacyjnych jak
dobra kultury, oświaty, nauki, higieny oraz opieki zdrowotnej.
W studium zwraca się przede wszystkim uwagę na te elementy jakości życia, które mają aspekt
przestrzenny, ważny ze względu na sposób zagospodarowania przestrzennego gminy.
40
marzec 2008
4.1.1. Demografia
Ogólne dane ludnościowe gminy Stary Lubotyń na tle powiatu ostrowskiego (województwo
mazowieckie)
Gminę Stary Lubotyń zamieszkuje 3981 osób (dane wg UG 31.12.2007r.).
Zestawienie podstawowych danych demograficznych przedstawiają poniższe tabele i wykresy:
Tabela nr 5
Powierzchnia i ludność w 2006 roku
L.p.
Gmina
Liczba ludności
Powierzchnia w km2
Gęstość mieszkańców na
1 km2
1.
Andrzejewo
4670
118
39,6
2.
Boguty Pianki
3059
88
34,8
3.
Brok
2909
110
26,4
4.
Małkinia Górna
12481
134
93,1
5.
Nur
3360
103
32,6
6.
Ostrów Mazowiecka
13115
284
46,2
7.
Stary Lubotyń
3981*
109
36,6*
8.
Szulborze Wielkie
1948
47
41,4
9.
Wąsewo
4714
119
39,6
10
Zaręby Koscielne
4036
88
45,9
Źródło danych: Internet - oficjalna strona powiatu ostrowskiego - dane z końca 2006r. * dane z 31.12.2007r.
Powierzchnia i gęstość zaludnienia gmin Powiatu Ostrowskiego
Zaręby Koscielne
Wąsewo
Szulborze Wielkie
Stary Lubotyń
Ostrów Mazowiecka
Nur
Małkinia Górna
Brok
Boguty Pianki
Andrzejewo
0
50
100
150
Powierzchnia w km2
200
250
300
gęstość zaludnienia na 1 km 2
Gmina Stary Lubotyń na tle pozostałych gmin powiatu jest jedną z mniejszych gmin pod
względem liczby mieszkańców i zajmowanej powierzchni. Średnia gęstość zaludnienia gminy
wynosi 36,6 osoby na 1 km2 i jest zbliżona do średniej gęstości zaludnienia w powiecie ostrowskim.
41
marzec 2008
Demograficzne dane statystyczne dla gminy Stary Lubotyń
Uśredniony wskaźnik gęstości zaludnienia dla wszystkich sołectw gminy Stary Lubotyń kształtuje
się na poziomie 0,42 osoby na ha.
Najwyższy wskaźnik gęstości zaludnienia – powyżej 1 osoby na ha posiada tylko jedno sołectwo Stary Lubotyń. Najniższy wskaźnik - około 0,2 osoby na ha występuje w sołectwach: Rogowo
Folwark, Podbielko Gawki, Podbiele, Żochowo.
Charakterystykę gęstości zaludnienia w sołectwach gminy Stary Lubotyń przedstawia poniższa
tabela i wykres.
Tabela nr 6
L.p.
Ludność ogółem w sołectwach Gminy Stary Lubotyń wg stanu na 31.12.2007r.
Sołectwo
Liczba ludności
Powierzchnia [ha]
Gęstość zaludnienia
mieszk. na 1 ha
1
Budziszki
134
316,17
0,42
2
Chmielewo
88
367,62
0,24
3
Gniazdowo-Stare Rogowo
301
745,94
0,40
4
Grądziki
77
242,87
0,32
5
Gumowo
143
450,57
0,32
6
Klimonty
65
272,54
0,24
7
Kosewo
254
729,92
0,35
8
Koskowo
270
647,95
0,42
9
Lubotyń Kolonia
157
336,82
0,47
10 Lubotyń Morgi
112
214,19
0,52
11 Podbiele
150
723,24
0,21
12 Podbielko-Gawki
99
546,14
0,18
13 Rabędy
85
334,51
0,25
14 Rogowo Folwark
97
486,9
0,20
15 Rogówek
45
150,91
0,30
16 Rząśnik
254
589,14
0,43
17 Stary Lubotyń
408
285,45
1,43
18 Sulęcin Szlachecki
278
505,17
0,55
19 Sulęcin Włościański
291
610,61
0,48
20 Świerże
57
61,56
0,93
21 Turobin Brzozowa
125
262,54
0,48
22 Stary Turobin
149
353,13
0,42
23 Lubotyń Włóki
169
338,92
0,50
24 Żochowo
83
432,46
0,19
25 Żyłowo
90
316,68
0,28
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń – 2008r.
42
marzec 2008
Gęstość zaludnienia w sołectwach Gminy Stary Lubotyń
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
Budziszki
GniazdowoStare
Rogowo
Gumow o
Kosewo
Lubotyń
Kolonia
Podbiele
Rabędy
Rogów ek
Stary
Lubotyń
Sulęcin
Włościański
Turobin
Brzozowa
Lubotyń
Włóki
Żyłowo
Zmiany liczby ludności ogółem w poszczególnych sołectwach gminy Stary Lubotyń na przestrzeni
lat: 2003 - 2007 przedstawiają się następująco:
Tabela nr 7
Ludność w sołectwach w latach 2003- 2007
L.p. Sołectwo
2003
2004
2005
2006
2007
Zmiana liczby ludności
w stosunku do 2003r.
1
Budziszki
122
121
125
128
134
12
2
Chmielewo
105
101
97
95
88
-17
3
Gniazdowo-St. Rogowo
318
318
306
310
301
-17
4
Grądziki
85
82
77
77
77
-8
5
Gumowo
147
144
144
148
143
-4
6
Klimonty
61
59
62
64
65
4
7
Kosewo
262
263
259
257
254
-8
8
Koskowo
290
286
284
277
270
-20
9
Lubotyń Kolonia
156
164
164
164
157
1
10
Lubotyń Morgi
108
108
111
110
112
4
11
Podbiele
166
167
161
158
150
-16
12
Podbielko-Gawki
119
112
106
106
99
-20
13
Rabędy
92
92
93
87
85
-7
14
Rogowo Folwark
101
99
94
96
97
-4
15
Rogówek
50
51
51
51
45
-5
16
Rząśnik
263
257
255
262
254
-9
17
Stary Lubotyń
403
396
397
396
408
5
18
Sulęcin Szlachecki
284
284
283
280
278
-6
19
Sulęcin Włościański
307
304
295
293
291
-16
20
Świerże
61
62
60
59
57
-4
43
marzec 2008
21
Turobin Brzozowa
125
124
126
125
125
0
22
Stary Turobin
164
162
159
154
149
-15
23
Lubotyń Włóki
165
166
166
164
169
4
24
Żochowo
92
91
90
89
83
-9
25
Żyłowo
100
98
96
91
90
-10
RAZEM
4146
4110
4061
3951
3981
-165
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń – dane z 2008r.
Przyrost liczby ludności w 2007 w stosunku do 2003r.
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
Budziszki
Grądziki
Kosewo
Lubotyń
Morgi
Rabędy
Rząśnik
Sulęcin
Włościański
Stary
Turobin
Żyłowo
Z analizy danych dotyczących ewidencji ludności wynika, że w okresie ostatnich 5 latach nastąpił
spadek liczby mieszkańców gminy Stary Lubotyń o 165 osób, co daje w roku średni spadek 33 osoby.
W wartościach procentowych powyższe wyniki dają średni spadek ludności rocznie o ok. 0,6%.
Porównanie danych dla poszczególnych sołectw wskazuje, że tendencję wzrostu populacji
wykazują sołectwa: Budziszki, Stary Lubotyń, Lubotyń Włóki Klimonty, Lubotyń Morgi oraz Lubotyń
Kolonia. Największy spadek populacji wystąpił w sołectwach: Koskowo, Podbielko Gawki, Chmielewo,
Gniazdowo oraz Podbiele, Sulęcin Włościański i Stary Turobin.
Ujemny przyrost liczby ludności w gminie warunkuje ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego w
ostatnich latach. Poniżej przedstawiono dane urodzeń żywych dla każdego sołectwa gminy.
259
65,01
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń, 2008r.
1) – Urodzenia żywe w 2002-2007
2)- Liczba urodzeń żywych na 1000 mieszk.
44
marzec 2008
Razem
3
33,3
Żyłowo
2
24,1
Żochowo
12
71,0
Lubotyń Włóki
4
26,9
Stary Turobin
7
56,0
Turobin Brzozowa
2
35,1
Świerże
16 Sulęcin Włościański
55,0
Sulęcin Szlachecki
16
57,6
Stary Lubotyń
24
58,8
Rząśnik
18
70,9
Rogówek
2
44,4
Rogowo Folwark
3
30,9
Rabędy
7
82,4
Podbielko-Gawki
11
111,1
Podbiele
8
Lubotyń Morgi
53,3
13
82,8
10
19
70,4
89,3
18
70,9
Lubotyń Kolonia
5
76,9
Koskowo
15
104,9
Kosewo
4
52,0
Klimonty
15
49,8
Gumowo
6
2)
68,2
Chmielewo
Gniazdowo-Stare
Rogowo
Grądziki
19
Budziszki
1)
141,8
Sołectwo
Tabela nr 8 Urodzenia żywa w latach 2002-2007
W okresie między 2001 i 2006r. w gminie Stary Lubotyń zmarło łącznie 294 osoby, co daje średnią
zgonów 58,8 osoby rocznie i średni wskaźnik zgonu na 1000 mieszkańców – 14,81. Porównując to
ze średnim wskaźnikiem urodzeń na 1000 mieszkańców równym 13,0 zauważa się ujemny
przyrost naturalny (-1,8).
Z przeprowadzonych porównań liczby zgonów i urodzeń w ostatnich 5 latach można
wnioskować, że w gminie utrzymuje się tendencja wyższej umieralności o średnio 1,7 procent
w stosunku do urodzeń.
Na malejący przyrost naturalny ludności gminy Stary Lubotyń ma również wpływ malejąca
z roku na rok ilość zawieranych małżeństw.
Zawierane małżeństwa w latach 2002-2007
30
20
małżeństwa
10
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
W latach 2002 – 2007 zostało zawartych 129 małżeństw co daje średnią 21,5 małżeństwa rocznie:
- 2002 zawarto 22 małżeństwa,
- 2003 zawarto 13 małżeństw,
- 2006 zawarto 23 małżeństwa,
- 2007 zawarto 26 małżeństw.
Struktura wieku ludności
Struktura wieku populacji wykazuje dominację ludności w wieku produkcyjnym – 55,8% ogółu
mieszkańców w stosunku do 25,4% ludności w wieku przedprodukcyjnym i 18,8% ludności w
wieku poprodukcyjnym.
Występuje duże zróżnicowanie pomiędzy populacją kobiet i mężczyzn w wieku poprodukcyjnym,
gdzie populacja kobiet jest prawie dwukrotnie większa niż mężczyzn.
Tabela nr 9 Struktura wieku ludności w gminie Stary Lubotyń
L.p.
Miejscowość
Ludność
ogółem
%
Kobiety
KiM
0 -18
19-60
Mężczyźni
> 60
19-65
> 65
1.
Budziszki
134
3,4
58
23
10
33
10
2.
Chmielewo
88
2,2
20
24
9
32
3
3.
Gniazdowo - St. Rogowo
301
7,6
69
79
36
98
17
4.
Grądziki
77
1,9
14
16
13
27
5
5.
Gumowo
143
3,6
36
38
14
42
13
6.
Klimonty
65
1,6
23
15
7
17
3
7.
Kosewo
254
6,4
60
68
35
74
17
8.
Koskowo
270
6,8
60
68
33
86
23
45
marzec 2008
9.
Lubotyń Kolonia
157
3,9
44
41
15
48
9
10.
Lubotyń Morgi
112
2,8
37
25
12
29
9
11.
Podbiele
150
3,8
42
30
22
43
13
12.
Podbielko -Gawki
99
2,5
26
31
12
24
6
13.
Rabędy
85
2,1
27
21
10
21
6
14.
Rogowo Folwark
97
2,4
18
12
34
9
15.
Rogówek
45
1,1
8
12
5
16
4
16.
Rząśnik
254
6,4
53
66
33
74
28
17.
Stary Lubotyń
408
10,2
110
113
34
130
21
18.
Sulęcin Szlachecki
278
7,0
78
70
32
80
18
19.
291
7,3
71
68
37
98
17
20.
Świerże
57
1,4
11
13
9
20
4
21.
Turobin Brzozowa
125
3,1
29
28
15
41
12
22.
Stary Turobin
149
3,7
38
35
19
43
14
23.
Lubotyń Włóki
169
4,2
45
41
17
56
11
24.
Żochowo
83
2,1
17
21
12
29
4
25.
Żyłowo
90
2,3
15
26
11
31
7
3981
100,0
1009
996
464
1226
283
Razem gmina
24
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń 2008
Na podstawie podanych wyżej wartości można określić procentowy udział populacji kobiet
i mężczyzn w strukturze wiekowej ogółu mieszkańców.
Populację gminy Stary Lubotyń stanowi:
30,8% mężczyzn w wieku produkcyjnym, 7,1% w wieku poprodukcyjnym,
25,0% kobiet w wieku produkcyjnym, 11,7% w wieku poprodukcyjnym,
25,4% kobiet i mężczyzn w wieku przedprodukcyjnym.
4.1.2. Zatrudnienie i bezrobocie
Powiatowy Urząd Pracy w Ostrowi Mazowieckiej obsługuje 11 gmin, które zamieszkuje łącznie
ok. 80 600 osób.
Liczba osób zarejestrowanych jako bezrobotni wynosiła na dzień 30 października 2000r. 5480 osób.
Stopa bezrobocia jest wyznacznikiem stosunku liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych do
liczby osób aktywnych zawodowo. Stopa bezrobocia w powiecie wynosiła w 2002r. ok. 13,3%, co
sytuowało powiat poniżej średniej krajowej, której wartość w IV kwartale 2000 r. wynosiła 18,1%.
W 2000 r. stopa bezrobocia w gminie Stary Lubotyń wynosiła 16%, a na koniec roku 2001 już
17,4%.
Obecnie (według danych GUS dot. 2006r.) w Gminie Stary Lubotyń zarejestrowanych było 218
bezrobotnych (w tym 109 kobiet), natomiast pracujących 108 osób ogółem (w tym 88 kobiet) – co
stanowi 2,7% ogółu mieszkańców gminy.
W gminie Stary Lubotyń pracuje łącznie 1972 osób w gospodarstwach rolnych. Poniższa tabela
pokazuje zatrudnienie w gospodarstwach rolnych według sołectw.
46
marzec 2008
Tabela nr 10
Pracujący w gospodarstwach rolnych
L.p.
Sołectwo
Liczba
ludności
Liczba osób
w gosp.
domowym
Pracujący
wyłącznie głównie
% pracujących
w gosp.
rolnych
1
Budziszki
134
107
45
-
38
2
Chmielewo
88
141
74
1
69
3
Gniazdowo-St. Rogowo
301
244
149
-
47
4
Grądziki
77
69
50
-
60
5
Gumowo
143
120
78
-
50
6
Klimonty
65
71
40
-
63
7
Kosewo
254
228
143
1
54
8
Koskowo
270
289
143
2
50
9
Lubotyń Kolonia
157
129
81
-
52
10
Lubotyń Morgi
112
99
45
2
44
11
Podbiele
150
149
86
4
51
12
Podbielko-Gawki
99
120
82
1
71
13
Rabędy
85
97
50
-
49
14
Rogowo Folwark
97
99
67
-
64
15
Rogówek
45
45
29
-
58
16
Rząśnik
254
224
116
4
44
17
Stary Lubotyń
408
125
52
-
13
18
Sulęcin Szlachecki
278
219
120
1
43
19
291
285
147
1
48
20
Świerże
57
32
21
-
33
21
Turobin Brzozowa
125
112
59
-
50
22
Stary Turobin
149
155
98
-
56
23
Lubotyń Włóki
169
132
80
-
48
24
Żochowo
83
107
64
-
63
25
Żyłowo
90
105
53
-
51
RAZEM
3981
3503
1972
17
47
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń 2008
Z analizy powyższych danych wynika, że w każdym sołectwie blisko połowa osób zatrudniona jest w
gospodarstwach rolnych. Najwięcej, bo ponad 60% osób zatrudnionych w gospodarstwach
pochodzi z sołectw: Podbielko-Gawki, Klimonty, Rogowo-Folwark i Żochowo.
Powiatowy Urząd Pracy w Ostrowi Mazowieckiej przeciwdziała bezrobociu na wielu
różnorodnych płaszczyznach, między innymi poprzez:
•
aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu: prace interwencyjne, roboty publiczne,
•
udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu odpowiedniego
zatrudnienia, a pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników,
•
wydawanie biletów kredytowych (skierowanym do pracy poza miejsce zamieszkania),
•
pozyskiwanie i gospodarowanie środkami przeznaczonymi na aktywizację lokalnego rynku
pracy,
•
inicjowanie tworzenia dodatkowych miejsc pracy, udzielania pomocy bezrobotnym
w podejmowaniu działalności na własny rachunek,
47
marzec 2008
•
inicjowanie i finansowanie: prac interwencyjnych,
absolwentów, programów specjalnych, szkoleń,
•
inicjowanie i wspieranie działań klubów pracy.
robót
publicznych,
zatrudnienia
Powiatowy Urząd Pracy w Ostrowi Mazowieckiej w roku 2000 w ramach pośrednictwa pracy
dysponował 1072 ofertami pracy, z czego 322 były ofertami niesubsydiowanymi (bez wsparcia z
Funduszu Pracy). W porównaniu do roku 1999 ogólna liczba ofert zmalała o około 10% i obecnie
obserwuje się tendencję spadkową. Zaobserwowano również zgłaszanie do UP ofert pracy dla
różnego rodzaju specjalistów lub osób o rzadkich kwalifikacjach.
W zakresie poradnictwa zawodowego w roku 2000 udzielono 167 osobom porad grupowych
i indywidualnych (w tym 101 kobietom), informacji zawodowych 235 osobom (w tym 86
kobietom), w zajęciach Klubu Pracy wzięło udział 110 osób.
Prognozuje się, iż pomimo tak rozbudowanego programu pomocy, bezrobocie jest
i będzie (w najbliższych 10 –15 latach) najbardziej dotkliwym problemem społecznym powiatu i
tym samym gminy Stary Lubotyń.
4.2. Gospodarka
Gmina Stary Lubotyń jest gminą typowo rolniczą, znaną z hodowli bydła mlecznego, trzody
chlewnej oraz uprawy zbóż i roślin okopowych. Częste zmiany przynależności administracyjnej
ujemnie odbiły się na rozwoju gospodarczym i społecznym gminy.
Dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) za 2006 rok obrazują w jaki sposób w gminie
zarządza się dochodami budżetu gminy (wybrane elementy budżetu):
Dochody budżetu ogółem 8 909 311 PLN
- Dochody budżetu własne – ogółem 3 117 023:
Dochody budżetu własne - podatek rolny 140 030
Dochody budżetu własne - podatek od nieruchomości 1 666 247
Dochody budżetu własne - podatek od środków transportowych 9 895
Dochody budżetu własne - opłaty lokalne 4 514
Dochody budżetu własne – wpływy z opłaty skarbowej 24 830
Dochody budżetu własne – podatek od czynności cywilnoprawnych 21 440
Dochody budżetu własne – dochody z majątku gminy 65 380
Dochody budżetu własne – wpływy z usług 178 668
- Dochody budżetu z tytułu udziałów w podatkach - ogółem 333 521
Dochody budżetu z tytułu udziałów w podatkach - osób fizycznych 330 244
Dochody budżetu z tytułu udziałów w podatkach - osób prawnych 3 277
- Dochody budżetu - subwencje ogólne 3 599 283
Dochody budżetu - dotacje z budżetu państwa 2 179 447
- Dochody na 1 mieszkańca – ogółem 2 236
Wydatki z budżetu ogółem 8 822 101 PLN
- Wydatki - dotacje ogółem 55 000
Wydatki - świadczenia na rzecz osób fizycznych 2 200 065
Wydatki bieżące jednostek budżetowych 4 453 153
Wydatki jednostek budżetowych – wynagrodzenia 2 470 580
Wydatki jednostek budżetowych - zakup materiałów i usług 1 273 144
Wydatki majątkowe – inwestycyjne (=ogółem) 2 076 492
48
marzec 2008
Wydatki pozostałe – 37 390
Wydatki na rolnictwo i łowiectwo - ogółem 452 898
Wydatki na transport i łączność - ogółem 1 349 898
Wydatki na transport - utrzymanie dróg publicznych gminnych 866 213
Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska - ogółem 303 639
Wydatki na gospodarkę mieszkaniową ogółem - 50 242
Wydatki na oświatę i wychowanie - ogółem 2 794 079
Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego - ogółem 55 000
Wydatki na ochronę zdrowia - ogółem 33 402
Wydatki na pomoc społeczną i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej - ogółem 2 182 040
Wydatki na administrację publiczną ogółem 1 058 026
- Wydatki na 1 mieszkańca – ogółem 2 214
Z powyższego wynika, że udział inwestycji w wydatkach budżetowych wyniósł 23,5 % (dla
porównania w 1998 roku dla miasta Ostrów Mazowiecka udział ten wyniósł 37,7% co dało mieście
9 miejsce w Polsce). Dochody gminy w 2006 roku w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły
ogółem około 2 236 PLN, natomiast wydatki wyniosły około 2 214 PLN. Dochody w przeliczeniu na 1
mieszkańca wzrosły od 2002r. o około 48,5%, natomiast wydatki wzrosły o około 52,5%. W roku 2006
łączny dochód gminy kształtował się na poziomie 8 909 311PLN, natomiast wydatki z budżetu
gminy na poziomie 8 822 101PLN.
W wyniku porównania dochodów i wydatków z ostatnich kilku lat widać, iż od 2004r. dochody
gminy systematycznie wzrastają, podobnie jak wydatki .
4.2.1. Podmioty gospodarcze
W rejestrze Urzędu Gminy (wg stanu na 2007r.) znajduje się 60 podmiotów gospodarczych, co w
zestawieniu z liczbą ludności gminy (3981) daje 15 podmiotów w przeliczeniu na 1000
mieszkańców. Strukturę tych podmiotów ilustruje poniższy schemat opracowany na podstawie
danych z rejestru Urzędu Gminy:
Struktura podmiotów gospodarczych w gminie Stary Lubotyń
w 2002r.
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Pozostałe
liczba podmotów
Przetwórstwo
spożywcze
Usługi
stolarskie
Transportowe
Usługi
budowlane
Gastronomia
49
marzec 2008
Najliczniejszą grupę stanowią podmioty handlowe, do których zaliczono również podmioty
łączące działalność handlową z innymi usługami. W grupie tej znajduje się 36 tj. 30,5% ogólnej
liczby podmiotów. Kolejne pod względem liczebności wyróżnione grupy podmiotów obejmują:
-
usługi budowlane – od projektowania, poprzez wykonawstwo robót ogólnobudowlanych,
remontowych,
-
rolnicze – przechowanie płodów rolnych,
-
usługi produkcyjne i produkcyjno-usługowe,
-
usługi transportowe,
-
mechanika pojazdowa,
-
usługi ślusarskie,
- mała gastronomia,
-
usługi stolarskie,
Przedstawiona charakterystyka podmiotów prowadzących działalność na terenie gminy
wskazuje na dużą ich różnorodność, która świadczy o
zróżnicowanym popycie, możliwościach jego zaspokojenia, a także o dużej pomysłowości w
organizowaniu różnorodnej działalności przez mieszkańców gminy.
Tabela nr 11
L.p.
Powierzchnia, liczba ludności i liczba podmiotów według miejscowości
Sołectwo
Ludność w 2007 r.
Powierzchnia ha.
Liczba podmiotów 2007r.
134
316,1
-
1
Budziszki
2
Chmielewo
88
367,6
-
3
Gniazdowo - Stare Rogowo
301
745,9
3
4
Grądziki
77
242,8
-
5
Gumowo
143
450,6
-
6
Klimonty
65
272,5
2
7
Kosewo
254
729,9
3
8
Koskowo
270
647,9
3
9
Lubotyń Kolonia
157
336,8
1
10
Lubotyń Morgi
112
214,2
1
11
Podbiele
150
723,2
1
12
Podbielko-Gawki
99
546,1
1
13
Rabędy
85
334,5
1
14
Rogowo Folwark
97
486,9
2
15
Rogówek
45
150,9
-
16
Rząśnik
254
589,1
3
17
Stary Lubotyń
408
285,5
25
18
Sulęcin Szlachecki
278
505,2
3
19
291
610,6
5
20
Świerże
57
61,6
1
21
Turobin Brzozowa
125
262,5
-
22
Stary Turobin
149
353,1
1
23
Lubotyń Włóki
169
338,9
3
24
Żochowo
83
432,5
-
25
Żyłowo
90
316,7
1
50
marzec 2008
Dane Urzędu Gminy Stary Lubotyń, 2008r.
Najwięcej, 25 podmiotów (41,7% ich ogólnej ilości w gminie) znajduje się w miejscowości Stary
Lubotyń, liczącej 408 mieszkańców, następnie 5 w Sulęcinie Włościańskim, zaś po 3 w
miejscowościach: Gniazdowo, Kosewo, Koskowo, Rząśnik, Sulęcin Szlachecki i Lubotyń Włóki. W sumie w
tych kilku sołectwach koncentruje się około 56% mieszkańców gminy i 80 % podmiotów
gospodarczych.
4.2.2. Pomoc społeczna
Mieszkańcom gminy znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji materialnej udzielana jest pomoc
finansowa za pośrednictwem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (GOPS). Wielkość tej
pomocy w latach 2006 i 2007 przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela nr 12
Pomoc finansowa udzielona przez GOPS w złotych
2006
L.p. Miejscowość
Formy pomocy
na 1 mieszkańca
ilościowo
2007
Formy pomocy
ilościowo
na 1 mieszkańca
1
Budziszki
8
0,06
10
0,07
2
Chmielewo
13
0,15
12
0,14
3
Gniazdowo -
4
Stare Rogowo
5
Grądziki
9
0,12
10
0,13
6
Gumowo
13
0,09
10
0,07
7
Klimonty
2
0,03
4
0,06
8
Kosewo
25
0,10
23
0,09
9
Koskowo
23
0,09
26
0,10
10 Lubotyń Kolonia
2
0,01
3
0,02
11 Lubotyń Morgi
10
0,09
4
0,04
12 Podbiele
14
0,09
10
0,07
13 Podbielko-Gawki
6
0,06
6
0,06
14 Rabędy
3
0,04
3
0,04
15 Rogowo Folwark
6
0,06
5
0,05
16 Rogówek
3
0,07
4
0,09
17 Rząśnik
20
0,08
21
0,08
18 Stary Lubotyń
44
0,11
40
0,10
19 Sulęcin Szlach.
21
0,08
25
0,09
20 Sulęcin Włośc.
24
0,08
21
0,07
21 Świerże
8
0,14
7
0,12
22 Turobin Brzozowa
12
0,10
10
0,08
23 Stary Turobin
10
0,07
14
0,09
24 Lubotyń Włóki
7
0,04
11
0,07
25 Żochowo
4
0,05
8
0,10
26 Żyłowo
5
0,06
8
0,09
Razem
18
0,06
310
16
0,05
316
Dane z Urzędu Gminy Stary Lubotyń, 2008r.
51
marzec 2008
Z przedstawionych danych liczbowych wynika, że największą (pod względem ilościowym) pomoc
finansową świadczoną na rzecz mieszkańców gminy, w przeliczeniu na 1 mieszkańca,
otrzymywali w analizowanych latach mieszkańcy wsi: Chmielewo, Grądziki, Świerże, Stary
Lubotyń, Kosewo, Koskowo oraz Turobin Brzozowa, a najniższą mieszkańcy m. Klimonty,
Lubotyń Kolonia, Rabędy.
4.3. Rolnictwo
Naturalne zasoby środowiska przyrodniczego gminy Stary Lubotyń tworzą potencjał
produkcyjny, który jest między innymi wykorzystywany przez rolnictwo. To, w jaki sposób gmina
wykorzysta ten potencjał, zależy od intensywności gospodarowania, wyznaczonej przez warunki
ekonomiczno-organizacyjne, a zwłaszcza przez strukturę agrarną, sytuację ekonomiczną rolnictwa
i infrastrukturę gospodarstw i obszarów wiejskich.
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Stary Lubotyń jest gmina wiejską, typowo rolniczą. Wstępne rozeznanie i wizja w terenie
wykazały, że gmina jest raczej obszarem jednorodnym rolniczo z podziałem na część północną i
południową o różnej przydatności rolniczej. Do charakterystyki zróżnicowania rolnictwa w
gminie wykorzystano dane zestawione według sołectw, udostępnione przez Urząd Gminy oraz
dane opublikowane przez Urząd Statystyczny w Warszawie.
Gmina Stary Lubotyń jest położona w północno-wschodniej części województwa mazowieckiego
w pasie Nizin Środkowopolskich. Zróżnicowanie wysokości terenu w obrębie gminy wynosi
54,5m, spadki terenu wahają się w granicach 5-10%. Wzdłuż cieków wodnych: Rużu i Orzu
wykształciły się płaskie, podmokłe doliny, które zdominowały krajobraz północno-zachodniej
i środkowej części gminy. Powierzchnia gminy wynosi około 109 km2 i w jej skład wchodzi 25
sołectw. Na koniec 2007 roku terytorium Starego Lubotynia zamieszkiwało ponad 3991 osób.
Charakterystyczne cechy rolnictwa w gminie Lubotyń Stary
Z punktu widzenia struktury agrarnej i kondycji indywidualnych gospodarstw rolnych (według
dokumentu opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej „Spójna
polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich”, 1999r.) gmina Stary Lubotyń należy do
Megaregionu III. Jest to region obszarów wiejskich o dominacji średniorolnych gospodarstw
rolnych, charakteryzujących się obecnie słabym procesem przemian.
Na podstawie danych GUS 2005r. ocenia się, iż powierzchnia:
1) użytków rolnych wynosi 8 702 ha co stanowi 79 % ogólnej powierzchni gminy:
-
grunty orne – 5 715 ha, co stanowi 65,7% powierzchni użytków rolnych,
-
sady – 9 ha – 0,10% powierzchni użytków rolnych,
-
łąki 1 913 ha – 22% użytków rolnych,
-
pastwiska 1 065 ha – 12,2% użytków rolnych;
2) lasy i grunty leśne zajmują ogółem 1 767 ha – 16,1% powierzchni gminy;
3) zaś powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków wynosi 447 ha – 4,1% powierzchni gminy.
Ogólna powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwach indywidualnych w gminie wynosi 5 715
ha, a powierzchnia zasiewów 5748 ha. Średnia gospodarstwa w gminie wynosi około 7,8ha. Największy
udział gospodarstw dużych jest w sołectwach: Rogowo Folwark, Klimonty, Żyłowo i Rabędy.
Powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 mieszkańca gminy wynosi 2,0, gdzie dla Polski
wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 0,5 tj. na poziomie zbliżonym do Francji, Danii i Grecji.
Poniżej przedstawiono tabelę z informacją o własnościach gruntów.
52
marzec 2008
Tabela nr 13
Własność gruntów, stan na 31.12.2007r.
Wyszczególnienie gruntów
Pow.
ogólna
w ha
Grunty
zabudowane
i zurbanizowane Grunty
Nieupod
Zurb
woda- żytki
tereny
mi
Drogi
niezabud.
Grunty wchodzące
w skład Zasobu
Własności Rolnej
Skarbu Państwa
39
Grunty w zarządzie
Państwowego
Gospodarstwa Leśnego
(PGL)Lasy Państwowe
26
Grunty w trwałym
zarządzie państ. Jedn.
Organizacyjnych
z wyłączeniem
gruntów PGL
155
Grunty wchodzące
w skład zasobu
nieruchomości Skarbu
Państwa (SP)
14
2
RAZEM: Grunty SP
z wyłącz. gruntów
przekazanych
w użytkowanie
wieczyste
234
2
Grunty SP
w użytkowaniu
wieczystym
pozostałych osób
Grunty leśne oraz
zadrzewienia
Użytki rolne
1
Grunty
orne
Łąki
trwałe
2
36
PastwisGru-nty
Roka trwaorne
wy
łe
zabudowane
1
116
25
12
27
8
116
12
Te-reny
mieszkaniowe
Lasy
1
11
36
2
1
2
1
2
1
1
2
1
1
4
1
1
27
26
RAZEM:
Grunty SP
w użytkowaniu
wieczystym
Grunty wchodzące
w skład gminnego
zasobu nieruchomości
127
Grunty gmin
i związków międzygm.
przekaz. w trwały
zarząd gminnym jedn.
organ.
7
2–
tereny
rekr.wyp.
119
1
6
1
RAZEM:
Grunty gmin i zw.
międzygm. z wyłącz.
grunt. przekaz.
w użytkowanie
136
Grunty osób fizycznych
wchodz. w skład
10443
gospodarstw rolnych
2
125
1
31
5
6193
+ 54 1319
sady
1
987
174
1596 +
39 gr.
39
Zad-rz. i
zakrzew.
11
53
marzec 2008
Grunty osób fizycz. nie
wchodz. w skł g.r.
RAZEM:
Grunty osób fizycznych
Grunty spółdzielni
RAZEM
40
1
10483
1
23
4
4
5
31
6216
+ 54 1323
sady
991
179
33
6287 1359
993
183
1
10854
3
39
1599 +
39
11
66
1664
11
1
5
241
12
Podobnie jak w całym regionie, przeważająca część użytków rolnych znajduje się we władaniu
gospodarstw indywidualnych, natomiast przeważająca część lasów i gruntów leśnych należy do
sektora państwowego. 96,6% powierzchni ogólnej gruntów stanowią grunty osób fizycznych, 2,2%
grunty Skarbu Państwa z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste, 1,3% jest
własnością gminy i związków międzygminnych.
Struktura upraw
Gmina Stary Lubotyń charakteryzuje się zróżnicowanym udziałem powierzchni zasiewów w
gospodarstwach indywidualnych w strukturze zasiewów w porównaniu do danych
województwa.
Tabela nr 14
Powierzchnia i struktura zasiewów w gospodarstwach indywidualnych
Wyszczególnienie
Powierzchnia zasiewów ogółem :
Gmina Stary Lubotyń
Województwo Mazowieckie
ha
%
ha
%
5748
100
1560 tys.
100
w tym :
pszenica ozima
pszenica jara
żyto
jęczmień ozimy
149
2420
1,1
psz. ozim i jara
2,6
razem: 157 tys.
42,1
9
455 tys.
10,1
29,2
0,2
jęcz. ozim i jary
0,4
razem: 69 tys.
4,4
4,4
107 tys.
6,9
1,3
93 tys.
6,0
22,8
204 tys.
13,1
5,8
0,1
29,5 tys.
1,9
1239
21,6
226 tys.
14,5
- warzywa gruntowe
27
0,5
38 tys.
2,4
- truskawki
1,6
0,0
-
-
jęczmień jary
owies
pszenżyto
mieszanki zbóż
- buraki cukrowe
- ziemniaki
24
254
74
1313
Dane z Urzędu Gminy Stary Lubotyń, dane dla województwa PSR, 1996r.
Największa różnicę w strukturze zasiewów gminy i województwa występuje przy uprawie
pszenicy – struktura zasiewu w gminie jest dwukrotnie mniejsza niż w województwie, a przy
uprawie jęczmienia jest nawet siedmiokrotnie mniejsza. Natomiast przy uprawie żyta,
ziemniaków i mieszanek zbóż udział zasiewu tych płodów jest w gminie dwukrotnie większy niż
w województwie.
Największa powierzchnia zasiewów w gminie występuje w sołectwach:
-
Gniazdowo-Stare Rogowo,
-
Kosewo,
-
Podbiele,
54
marzec 2008
-
Koskowo,
-
Rząśnik,
-
Sulęcin Szlachecki.
Najmniejszą powierzchnią zasiewów charakteryzują się sołectwa:
-
Świerże,
-
Rogówek,
-
Grądziki.
Ziemniaki
Warzywa
gruntowe
Truskawki
66,5
36
1,1
0,05
211,5
0,5
2,6
121
3,2
36
43,1
1,3
0,09
Gniazdowo-Stare
Rogowo
450
11
24
123
160
81
1
Grądziki
131
1,3
67
17
34
0,9
Gumowo
243
0,5
1
123
0,5
12
52
50,5
2
Klimonty
153
1,3
2,2
74,5
0,5
2
31,7
34
0,6
Kosewo
423
0,5
7,4
195
2,9
23
6,4
74,5
102
2,7
Koskowo
358
10
8,6
151
1
13,8
1
69
85,6
3,5
0,4
Lubotyń Kolonia
196
0,7
4,6
65
0,7
2
65
43
1,4
0,3
Lubotyń Morgi
138
1
6,6
49
0,3
0,3
47,04
28
0,4
0,04
Podbiele
377
3,7
204
28,7
68,4
69,2
0,6
Podbielko-Gawki
247
3,5
2,8
91
12
59,5
64
2
Rabędy
152
1
2
81
1,5
2,4
2,9
29
25
0,94
Rogowo Folwark
250
4,2
5
69
2,5
12
8
89
44
1
Rogówek
85
0,5
3
31
2
6,5
3
22
16
0,1
Rząśnik
310
0,3
20
121
1,5
6,5
0,5
60,9
84,5
0,7
Stary Lubotyń
168
1
8
59
2,5
3
51
34
0,14
Sulęcin Szlach.
294,3
1
3,5
124
9,6
69
74
1,6
0,05
Sulęcin Włośc.
364
0,6
Świerże
40
0,1
Chmielewo
170,6
4
8
20
9,6
6,12
31,8
0,5
2
11
Buraki
cukrowe
1
Mieszanki
zbożowe
67
Pszenżyto
Żyto
12,5
Owies
Pszenica jara
10
Budziszki
Jęczmień
ozimy
Pszenica
ozima
198
Sołectwo
Zasiewy
ogółem
Jęczmień jary
Tabela nr 15 Struktura zasiewów w ha w gospodarstwach rolnych z podziałem na sołectwa
0,04
63,8
69
11
0,5
1,6
14
1
4,5
7
0,5
2,1
47
2,5
35
1,2
49
2,3
35,5
0,4
58
2,6
56
0,3
27
0,34
Turobin Brzoz.
161,6
2
5,8
62
Stary Turobin
184,8
4,6
7,7
73
9,7
Lubotyń Włóki
218
1,3
14
79
7
2
53
Żochowo
229
5
0,5
101
35,9
6
10,7
Żyłowo
165
1,5
0,5
104
11,5
6,1
12,8
Razem:
5747
62 148,9
2419
3
9,1
21,4 258,1 69,4 1310,8
1
5,8 1239,4
27,3
0,1
0,2
0,08
0,1
1,5
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń, 2001
Uprawa pszenicy wymaga dobrych gleb, dlatego też najwięcej pszenicy uprawia się w sołectwach:
Budziszki, Gniazdowo-Stare Rogowo, Kosewo, Koskowo, Lubotyń Morgi, Rząśnik (pszenica jara),
Stary Lubotyń, Stary Turobin i Lubotyń Włóki (pszenica jara).
55
marzec 2008
W przypadku wysiewu żyta dominują sołectwa: Kosewo, Podbiele, Sulęcin Włosciański,
Gniazdowo-Stare Rogowo, Gumowo, Koskowo, Chmielewo, Rząśnik i Sulęcin Szlachecki.
Uprawa jęczmienia w gminie jest znikoma, zboże to jest wysiewane w Sulęcinie Włościańskim,
Żochowie i Gniazdowie-Stare Rogowo.
Największy areał upraw owsa występuje w Sulęcinie Włościańskim, Żochowie, Podbielu,
Kosewie, Gumowie i Gawkach.
Mieszanki zbożowe są wysiewane przede wszystkim w sołectwach: Gniazdowo-Stare Rogowo,
Rogowo Folwark, Koskowo, Podbiele, Podbielko Gawki, Rząsnik, Stary Lubotyń, Sulęcin
Szlachecki i Sulęcin Włosciański.
Uprawa buraka cukrowego w gminie jest znikoma i tylko w 3 sołectwach: Turobin Brzozowa, Stary
Turobin i Żochowo jest uprawiany na niewielkich obszarach.
Po życie i mieszankach zbożowych trzecią pozycję w strukturze zasiewów zajmują ziemniaki.
Najwięcej ziemniaków uprawia się w Kosewie, Koskowie, Gniazdowie, Starym Rogowie,
Podbielu, Podbielku-Gawkach, Rząśniku i Sulęcinie Włościańskim. W uprawie warzyw pierwsze
miejsca zajmują sołectwa: Koskowo, Kosewo, Chmielewo, Lubotyń Włóki, Turobin Brzozowa.
Hodowla zwierząt i wyposażenie gospodarstw rolnych w ciągniki
Według Rocznika Statystycznego Województwa Mazowieckiego, 2001r. średnia produkcja
zwierząt w Województwie Mazowieckim w roku 1999 wynosiła 1006 tys. sztuk, a w roku 2000
zmniejszyła się do 926 tys., z czego w sektorze publicznym wynosiła odpowiednio w roku 1999 –
4,3 tys., a w sektorze prywatnym 1001 tys., natomiast w roku 2000 w sektorze prywatnym – 920
tys.; w publicznym 2,8 tys. Obserwujemy wiec powolny spadek produkcji bydła.
Podobnie sytuacja wygląda przy produkcji trzody chlewnej i owiec. W roku 2000 chów trzody
chlewnej zmalał o 7,9%; a owiec o 25,7% w stosunku do roku 1999.
Wskaźnik powierzchni użytków rolnych przypadających na 1 ciągnik w ha dla województwa
mazowieckiego wynosi 13,2 a dla gminy waha się w granicach 12,8.
Tabela nr 16
Zwierzęta gospodarskie i ciągniki w rolnictwie w poszczególnych sołectwach gminy
Bydło
Lp.
Wieś
Trzoda chlewna
ogółem
w szt.
w tym
krowy
ogółem
w szt.
w tym
lochy
Owce
Hodowla Ciągniki
ogółem ogółem
w szt.
w szt.
1
Budziszki
224
109
413
45
11
648
21
2
Chmielewo
206
111
316
25
-
522
24
3
Gniazdowo-Stare
Rogowo
477
194
1612
164
1
4
Grądziki
132
89
134
15
-
266
14
5
Gumowo
222
126
506
46
-
728
28
6
Klimonty
188
95
204
31
-
392
15
7
Kosewo
420
232
786
81
-
1206
48
8
Koskowo
411
216
811
82
5
1227
49
10
Lubotyń Kolonia
178
112
385
31
-
563
23
11
Lubotyń Morgi
133
68
312
31
-
445
15
12
Podbiele
308
147
777
79
17
34
34
13
Podbielko-Gawki
266
136
432
41
-
698
26
2090
56
56
marzec 2008
14
Rabędy
196
102
302
31
-
498
20
15
Rogowo Folwark
318
164
870
107
6
1194
33
16
Rogówek
95
49
163
13
-
258
10
17
Rząśnik
278
149
467
51
7
752
39
18
Stary Lubotyń
162
79
268
25
-
430
19
19
Sulęcin Szlachecki
246
140
788
75
-
1034
37
20
280
171
773
58
6
1059
50
21
Świerże
58
26
155
13
-
213
6
22
Turobin Brzozowa
206
115
295
26
-
501
22
23
Stary Turobin
277
133
523
62
3
803
29
24
Lubotyń Włóki
206
98
536
62
1
743
32
25
Żochowo
209
113
644
67
-
853
29
26
Żyłowo
162
102
307
36
-
469
23
Razem:
5858
3076
12779
1297
57
18694
668
Źródło danych: Urząd Gminy Stary Lubotyń, 2001
Szczegółowa analiza wielkości hodowli zwierząt w poszczególnych sołectwach gminy pozwala na
wskazanie sołectw w których hodowla jest największa: Gniazdowo-Stare Rogowo (11% całkowitej
hodowli), Koskowo (6,6%), Kosewo (6,45%), Rogowo Folwark (6,4%), Sulęcin Szlachecki (5,5%),
Sulęcin Włościński (5,7%).
4.3.1. Charakterystyka warunków glebowych w gminie Stary Lubotyń
Na całym obszarze gminy dominują gleby brunatne wyługowane i kwaśne. Niewielki udział mają
czarne ziemie zdegradowane, gleby szare i bielicowe. Wzdłuż cieków występują gleby o
pochodzeniu organicznym tj. gleby torfowe, torfowo-murszowe, murszowe i murszowate.
Obszary dolinne zajęte są głównie przez użytki zielone średnie (2z) zaliczane do klasy III i IV,
rzadziej słabe (3z) zaliczane do IV-VI klasy bonitacyjnej.
Pod względem przydatności gleb mineralnych dla rolnictwa, teren gminy można podzielić na
dwie części, gdzie w części północnej gminy znajdują się gleby o większej przydatności dla
rolnictwa niż w części południowej. W części północnej znajdują się gleby kompleksu pszennego
dobrego, żytniego bardzo dobrego i żytniego dobrego zakwalifikowane do III - IV klasy
bonitacyjnej (grunty klasy III zajmują około 5% powierzchni gminy, grunty klasy IV zajmują około 26%
pow. gminy); rzadziej występują gleby z kompleksu żytniego słabego i żytniego najsłabszego.
Natomiast w części południowej dominują kompleksy żytni słaby i żytni najsłabszy, kwalifikujące
się do klasy bonitacyjnej V-VI (zajmują 68% powierzchni gminy).
W sołectwach gminy: Koskowo, Turobin Stary, Rząśnik, Turobin – Brzozowa, Lubotyń Kolonia,
Stary Lubotyń, Lubotyń Morgi, Budziszki, Gniazdowo, Rogówek, Rogowo Folwark i w
południowej części Sulęcina Szlacheckiego (mapka „Waloryzacja gruntów rolnych”) dominują
następujące kompleksy rolniczej przydatności gleb:
-
kompleks pszenny dobry (2) – gdzie gleby wyróżniają się dużą miąższością poziomu
próchniczego, dobrymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi oraz są łatwe do uprawy.
Do kompleksu tego wchodzą gleby klas bonitacyjnych IIIa i IIIb, na glebach tych osiąga się
wysokie plony żyta, jęczmienia, owsa i ziemniaków lecz są to gleby zawodne pod uprawę
pszenicy i buraków cukrowych;
57
marzec 2008
-
kompleks żytni bardzo dobry (4) – obejmuje lżejsze gleby klasy IIIa i IIIb, na których uprawa
żyta i ziemniaków może być ekonomicznie bardziej uzasadniona niż pszenicy i roślin jej
towarzyszących w płodozmianie;
-
kompleks żytni dobry (5) – obejmuje gleby zaliczane do klasy IVa i IVb, gdzie przy dobrych
warunkach wilgotnościowych i odpowiednim nawożeniu oprócz uprawy żyta i ziemniaków
mogą udawać się również: jęczmień, owies i buraki pastewne.
Obszary pozostałych sołectw (szczególnie znajdujących się w części południowej gminy) są
zdominowane przez kompleksy gleb:
-
kompleks żytni słaby (6)– obejmuje gleby klas IVb i V, które są z natury za suche i ubogie, o
małej potencjalnej żyzności. Na glebach tych udają się żyto i ziemniaki oraz inne rośliny o
małych wymaganiach glebowych;
-
kompleks żytni najsłabszy (żytnio-łubinowy) (7) – obejmuje gleby z reguły zbyt suche i zbyt
ubogie na użytkowanie rolnicze. Gleby te mogą być użytkowane rolniczo tylko przejściowo, z
założeniem, że w przyszłości, w miarę rozwoju naszego rolnictwa, będą wyłączone z
użytkowania rolniczego i przeznaczone pod zalesienia. Kompleks ten obejmuje głównie gleby
piaskowe i żwirowe zaliczane do V i VI klasy bonitacyjnej;
-
kompleks zbożowo pastewny słaby (9)– obejmuje gleby o dużej rozpiętości możliwości
produkcyjnych następujących klas: IVa, IVb, V i VI. Zaliczanie gleb do tego kompleksu jest
uwarunkowane ich nadmiernym uwilgotnieniem. W lata suche na glebach tych mogą udawać
się żyto i ziemniaki, w lata wilgotne wskazuje się na uprawy roślin pastewnych.
4.3.2. Stosunki wodne
Na stosunki wodne gleb zasadniczy wpływ mają warunki klimatyczne, rodzaj podłoża oraz
położenie gleb w rzeźbie terenu. Większość gleb w północnej części gminy ma właściwe, dla
produkcji roślinnej, uwilgotnienie. Są to gleby zaliczane do kompleksu 2, 4 i częściowo 5. Gleby
okresowo za suche znajdują się w kompleksie 3,6 i częściowo 5. Występują również gleby stale za
suche położone na lekkich wzniesieniach terenowych. Gleby te zaliczane są do kompleksu 7.
Ponadto występują gleby o stosunkach wodnych okresowo podmokłych w kompleksie 9.
Położone są w terenach płaskich o słabym odpływie wód powierzchniowych i wymagają one
uregulowania stosunków wodnych.
Obszar gminy jest średnio zasobny w czwartorzędowe wody gruntowe. Są to wody porowe.
W południowej części gminy występują w utworach piaszczystych, ich zwierciadło ma charakter
w większości swobodny. Natomiast w północnym fragmencie gminy, na skutek istnienia
w podłożu gruntów trudno przepuszczalnych, zwierciadło wody wykazuje pewne napięcie.
W znacznej części gminy (w dolinie Orzu i Rużu) pierwszy poziom zwierciadła wody gruntowej
kształtuje się na wysokości od 0 do 4 m. Wahania roczne, w zależności od pory roku, mogą
wynosić od 0,5 do 1,5 m, dlatego w wielu dolinnych częściach gminy obserwuje się wiosenne (luty
– kwiecień) podtopienia łąk, związane z podniesieniem się poziomu wód.
Niższy poziom wód występuje na niewielkich płatach terenu, głównie w części południowowschodniej, południowo-zachodniej oraz północno-wschodniej i centralnej. Poziom wodonośny
kształtuje się tu na wysokości od 4 do 6 m, a wahania roczne wynoszą od 0,2 do 2 m.
Mimo, iż pierwszy poziom wodonośny charakteryzuje się obecnością zanieczyszczeń (jest to
spowodowane brakiem warstwy izolującej) w wielu gospodarstwach nadal się z niego korzysta.
Zanieczyszczenie jest spowodowane istnieniem wielu okien hydrologicznych, gdzie następuje
bezpośredni spływ zanieczyszczeń z pól w głąb profili.
Drugi poziom wodonośny w utworach czwartorzędowych, który może być wykorzystywany na
potrzeby zaopatrzenia w wodę ludności, położony jest na głębokości 26-45 m p.p.t.. Potencjalna
58
marzec 2008
wydajność typowego otworu studziennego wynosi 18-47 m3/h. Trzeci poziom wodonośny
znajduje się na głębokości 54-106 m p.p.t., a wydajność ujęć z tego poziomu kształtuje się
w granicach 20-64 m3/h.
Na terenie gminy Stary Lubotyń występują nielicznie zbiorniki wody stałej. Niewielkie stawy
i oczka wodne znajdują się w pobliżu miejscowości: Lubotyń Morgi, Turobin-Brzozowa, Stary
Lubotyń. Są to zbiorniki bardzo małe występujące na terenach podmokłych i w dolinkach cieków.
Rzeka Orz w dużej część została uregulowana i ma postać kanału, również większość jego
dopływów została uregulowana i ma aktualnie formę rowów melioracyjnych.
4.3.3. Warunki klimatyczne
Rejon gminy Stary Lubotyń znajduje się w „dzielnicy wschodniej” (podlaskiej) i charakteryzuje się:
-
liczba dni z przymrozkami w ciągu roku - 110-130;
-
liczba dni mroźnych w ciągu roku – 50-60;
-
czas zalegania pokrywy śnieżnej w ciągu roku – 80-87 dni;
-
opady średnio roczne – 550 mm (większa część gminy)-600 mm (południowy fragment gminy);
-
częstość występowania silnych wiatrów jest mała;
-
okres wegetacyjny – 200-210 dni.
Średnia wysokość temperatury w miesiącach letnich wynosi +17,2 oC, w miesiącach zimowych –
3,2oC, temperatura maksymalna to +32,2oC, a minimalna –22,2oC.
Mezoklimat gminy charakteryzuje się średnimi warunkami klimatycznymi. Na korzystne
przewietrzanie wpływa niewielki stopień pokrycia lasami, nie ma też znacznych zagłębień
terenowych gdzie mogło by stagnować zimne powietrze. Dominują wiatry południowo-zachodnie
(15,3 %), południowo-wschodnie (12,6 %) oraz zachodnie (11,9 %).
Kierunek wiatrów zmienia się w zależności od pory roku: latem i jesienią dominuję wiatry
zachodnie, zimą południowo-wschodnie, natomiast wiosną jest znaczny udział wiatrów północnowschodnich i północnych. Zwiększenie prędkości wiatrów jest spowodowane dużymi otwartymi
przestrzeniami i dodatkowo potęgowane przez niewielkie monokulturowe laski o niedużym
zagęszczeniu, znajdujące się wśród pól.
Mało korzystny mezoklimat jest na obszarach występowania płytkich wód gruntowych. Na tych
terenach jest zwiększona wilgotność, mogą powstawać poranne mgły, które jednak dzięki
dobremu przewietrzaniu powinny ustępować w ciągu dnia.
5. CELE ROZWOJU GMINY STARY LUBOTYŃ
5.1. Ukierunkowanie prac nad studium
Rysujące się podstawy ekonomicznego rozwoju gminy Stary Lubotyń, cele strategiczne oraz
główne sprzyjające i niesprzyjające warunki ich osiągnięcia są podstawą do określenia
uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy, przy poszanowaniu zasady
zrównoważonego rozwoju gminy, wg definicji zawartej w Prawie ochrony środowiska (Dz. U. Nr
62 poz. 627 z 2001r. z późn. zm.).
W odniesieniu do planowania przestrzennego oznacza to, wywołanie takich przekształceń
ekonomicznych, społecznych, technicznych i przestrzennych, które zmierzałyby do zapewnienia
poprawy warunków życia obecnego, jak i następnych pokoleń, poprzez:
•
zapewnienie określonej jakości środowiska,
59
marzec 2008
•
zapewnienie pożądanego stanu zdrowia społeczeństwa,
•
konserwatorską ochronę przyrody,
•
racjonalną gospodarkę zasobami,
•
podejmowanie proekologicznych kierunków rozwoju.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że zapewnienie zrównoważonego rozwoju wymaga pełnej
integracji procesów rozwoju społecznego i gospodarczego z ochroną środowiska i przyrody,
łącznego ich rozpatrywania w trakcie projektowania i realizacji przedsięwzięć z zakresu
planowania przestrzennego. Wymaga także wyważenia wzajemnych proporcji pomiędzy
rozwijanymi rodzajami działalności społecznej i gospodarczej.
Uwarunkowania przyrodnicze traktuje się więc jako jedne z podstawowych wyznaczników
możliwości i kierunków rozwoju, formułowania koncepcji przestrzennych i weryfikacji
proponowanych rozwiązań.
Biorąc powyższe pod uwagę przyjęto niżej przedstawiony układ oraz problematykę analizy
uwarunkowań rozwoju gminy Stary Lubotyń:
•
analiza uwarunkowań rozwoju gminy wynikająca z czynników zewnętrznych,
•
analiza uwarunkowań wynikających z reżimów ochrony wartości przyrodniczych,
kulturowych i krajobrazowych środowiska – traktowana jako podstawa dalszych rozważań,
•
analiza uwarunkowań rozwoju funkcji ekonomicznych gminy z uwzględnieniem
uwarunkowań przyrodniczych oraz implikacji dotychczasowego rozwoju i aktualnego
zagospodarowania gminy,
•
analiza uwarunkowań rozwoju struktury funkcjonalno-przestrzennej i funkcji towarzyszących
(osadnictwa, powiązań w zakresie komunikacji oraz komunalnej infrastruktury technicznej) z
uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych oraz implikacji dotychczasowego rozwoju
i aktualnego zagospodarowania gminy.
5.1.1. Diagnoza zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji gminy
Zgodnie z przyjętą metodyką opracowania studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy diagnoza stanu istniejącego jest pierwszym etapem
projektu, w którym przeprowadza się rozpoznanie stanu rzeczywistego funkcjonowania gminy.
Podstawą rozpoznania były dostępne informacje i dokumenty, w szczególności związane
z gospodarką przestrzenną oraz analizy zespołu specjalistów badających poszczególne dziedziny
gospodarki i działalności samorządu gminnego oraz innych podmiotów, zjawisk, czynników
i uwarunkowań mających wpływ na kształtowanie się gospodarki przestrzennej w gminie Stary
Lubotyń.
W ramach tej fazy opracowania dokonane zostały następujące czynności zmierzające do określenia
zewnętrznych i wewnętrznych warunków w jakich aktualnie funkcjonuje gmina:
•
analiza zebranych materiałów wejściowych merytorycznych i formalno-prawnych, wniosków i
wydanych zobowiązań,
•
sporządzenie charakterystyki zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji społeczno-gospodarczej,
stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, stanu rolniczej przestrzeni
produkcyjnej oraz struktury przestrzennej funkcji i zagospodarowania gminy,
•
określenie implikacji wynikających z istniejącego
i uzbrojenia terenu oraz stanu władania gruntami,
•
określenie występowania i charakterystyki obiektów i terenów chronionych na podstawie
przepisów szczególnych,
•
dokonanie oceny stanu istniejącego pod kątem możliwości przekształceń przestrzennych.
przeznaczenia,
zagospodarowania
60
marzec 2008
5.1.2. Ukierunkowanie analiz dot. uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy Stary
Lubotyń
Podstawowym celem rozwoju wspólnoty samorządowej Starego Lubotynia jest osiągniecie
zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego zharmonizowanego ze środowiskiem
przyrodniczym.
Pierwszym krokiem do określenia możliwości realizacji tego celu w gminie Stary Lubotyń, po
zdiagnozowaniu warunków funkcjonowania gminy, będzie rozpoznanie występujących
uwarunkowań rozwoju dla podstawowych funkcji w zakresie zgodnym z art. 10 ust. 1 ustawy o
planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Następnie zostały zidentyfikowane problemy
związane z rozwojem przestrzennym gminy, aż wreszcie określone warunki i możliwości
rozwiązania zidentyfikowanych problemów.
Rozpoznanie to dokonane zostanie w kategorii uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych na
podstawie wyników diagnozy oraz przeanalizowania niżej przedstawionych problemowych grup
uwarunkowań takich jak:
uwarunkowania wynikające z położenia gminy w regionie,
uwarunkowania demograficzne i społeczne, a w tym m. in.:
•
rozmieszczenie ludności w gminie i jej mobilność,
•
struktura wieku mieszkańców,
•
sytuacja na rynku pracy,
uwarunkowania kulturowe, a w tym wynikające m.in. z:
•
występowania zasobów kulturowych i walorów krajobrazowych,
•
wymagań w zakresie ochrony zespołów i obiektów zabytkowych oraz krajobrazu,
•
przekształceń środowiska kulturowego i krajobrazu,
uwarunkowania wynikające z cech środowiska przyrodniczego, a w szczególności m.in.:
•
zakres wymaganej prawnej ochrony środowiska przyrodniczego,
•
zasoby wodne, leśne, surowców mineralnych, rolnicza przestrzeń produkcyjna, walory
rekreacyjne,
•
występujące przeobrażenia i procesy degradacji środowiska,
zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia, w tym występowanie zagrożeń geologicznych,
•
uwarunkowania wynikające z istniejącego użytkowania i zagospodarowania terenu, a w tym
wynikające z:
•
zasobów mieszkaniowych i wyposażenia w obiekty i urządzenia obsługi mieszkańców,
•
wyposażenia w infrastrukturę techniczną (zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie
i neutralizacja ścieków, gospodarka odpadami, elektroenergetyka, zaopatrzenie w gaz,
ciepłownictwo, telekomunikacja),
•
systemu komunikacji drogowej.
61
marzec 2008
WYKLUCZENIA
Zwarte kompleksy leśne o istotnym
znaczeniu dla absorbcji zanieczyszczeń
i regeneracji atmosfery.
OGRANICZENIA
Kompleksy upraw polowych klasy IV.
Kompleksy upraw polowych klasy III.
Obszary przyrodnicze prawnie
chronione.
Kompleksy specjalistycznych upraw
ogrodniczych.
Funkcjonujące ciągi przyrodnicze
o istotnym znaczeniu ekologicznym.
Kompleksy wartościowych użytków
zielonych – gleb organicznych.
Ciągi lasów i zadrzewień śródpolnych.
Wody powierzchniowe o specjalnym
reżimie ochrony.
Zgrupowania zieleni o znaczeniu
lokalnym.
Lokalne cieki wodne.
Tereny o wysokim poziomie wód
gruntowych wymagające kosztownych
hydro-technicznych zabiegów
uzdatniających.
Pozostałe tereny wód otwartych.
Źródła szkodliwych emisji.
Obszary oddziaływania emitorów
zanieczyszczeń.
Doliny rzeczne i tereny zalewowe
wymagające specjalnej ochrony z punktu
widzenia funkcjonowania ekosystemu.
Węzły ekologiczne wymagające specjalnej
ochrony z punktu widzenia
funkcjonowania ekosystemu.
Trwałe zainwestowanie związane
z funkcją produkcyjna oraz
mieszkaniowo - usługową z obiektami
w dobrym stanie technicznym.
PRZESĄDZENIA
PLANISTYCZNE I REALIZACYJNE
Ustalone prawnie ciągi komunikacyjne.
Cały obszar gminy posiada miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego.
Plany, programy, strategie na poziomie
województw, powiatu i gminy.
Tereny i obiekty prawnie chronione.
PREDYSPOZYCJE
Obszary o istotnych walorach dla funkcji rolnych o dominacji standardowych upraw polowych.
Obszary o istotnych walorach dla funkcji rolnych o dominacji specjalistycznych upraw polowych
(ogrodniczych).
Obszary o istotnych walorach dla funkcji rolnych o dominacji produkcji hodowlanej.
Obszary o bardzo małych walorach dla funkcji rolnych predysponowane do zalesienia
Obszary o istotnych walorach dla rozwoju funkcji mieszkaniowej.
Obszary o istotnych walorach dla rozwoju funkcji produkcyjnej.
Obszary o istotnych walorach dla rozwoju różnych form funkcji rekreacyjnej.
Obszary korzystne dla lokalizacji urządzeń związanych z rozwojem infrastruktury technicznej
i komunikacji.
Atrakcyjne krajobrazowo ciągi i punkty widokowe.
62
marzec 2008
5.1 3. Waloryzacja obszaru gminy Stary Lubotyń
Waloryzacja dokonana zostanie w oparciu o zbiór informacji zawartych w diagnozie istniejącego
stanu zainwestowania gminy oraz o analizę uwarunkowań rozwoju poszczególnych funkcji
Wyodrębnione w związku z tym zostaną tereny:
wymagające bezwzględnej ochrony na podstawie obowiązujących aktów prawnych, lub z
uwagi na ich niezbywalne walory,
wykluczające możliwość ich wykorzystania z punktu widzenia rozwoju danej funkcji,
dające ograniczoną możliwość ich wykorzystania dla rozwoju danej funkcji,
przesądzone planistycznie bądź realizacyjne oraz służące realizacji ponad lokalnych celów
publicznych.
W wyniku dokonanej analizy określone zostaną walory sprzyjające rozwojowi funkcji:
mieszkaniowej,
produkcyjnej, składów i magazynów
−
rolnictwa ;
leśnictwa,
gospodarki pozarolniczej;
usługowej obejmującej kompleksy obsługi:
−
publicznej,
−
transportu,
−
rolnictwa,
−
ludności;
rekreacyjnej;
5.1.4. Określenie kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego i priorytetów polityki
przestrzennej gminy
Określenie
kierunków
rozwoju
przestrzennego
gminy
zostanie
przeprowadzone
w zakresie zgodnym z problematyką określoną w art. 10 ust. 2. ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym, zostaną mianowicie określone:
Kierunki zmian w Strukturze przestrzennej gminy Stary Lubotyń oraz przeznaczeniu terenu
Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego
Obszary i zasady ochrony dziedzictwa i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej
Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, w tym wyłączone
z zabudowy
Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenu oraz obszary wymagające
przekształceń lub rehabilitacji
Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary, na których będą stosowane
indywidualne i grupowe systemy oczyszczania ścieków, a także tereny niezbędne do wytyczenia ścieżek
rowerowych
Komunikacja
Infrastruktura techniczna
Obszary, na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i
ponadlokalnym
Obszary zagrożone powodzią i osuwaniem się mas ziemnych
Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny
63
marzec 2008
Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych
Granice terenów zamkniętych i ich stref
Obszary, dla których sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest
obowiązkowe na podstawie przepisów szczególnych lub ze względu na istniejące uwarunkowania.
Określenie zasad polityki przestrzennej na obszarze gminy nastąpi przy uwzględnieniu:
priorytetów polityki przestrzennej,
głównych zagadnień wymagających rozwiązania,
dokumentów polityki przestrzennej wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych.
5.2. Główne cele strategiczne rozwoju gminy
Jako cel strategiczny rozwoju gminy Stary Lubotyń określa się „Harmonijny rozwój gospodarczospołeczny poprzez racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, potencjału ludzkiego i
korzystnych uwarunkowań towarzyszących”.
Przyjmując za trafne powyższe sformułowania ogólne, uznano za słuszne przyjęcie w Studium
jako głównego celu strategicznego rozwoju gminy Stary Lubotyń, wyrażającego jej indywidualny
charakter i określającego podstawy jej ekonomicznego rozwoju – sformułowanego następująco:
„GMINA ZAMOŻNA DZIĘKI ROZWOJOWI ROLNICTWA ORAZ PRZETWÓRSTWA JEGO
PŁODÓW, DROBNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI, A TAKŻE KORZYŚCIOM WYNIKAJĄCYM
Z WALORÓW
ŚRODOWISKA
ORAZ
POŁOŻENIA
PRZY
DRODZE
O RUCHU
TURYSTYCZNYM W KIERUNKU POJEZIERZA AUGUSTOWSKIEGO”.
Sformułowanie powyższe zaproponowano w wyniku wstępnego rozpoznania stanu
i dotychczasowego rozwoju gminy; jego słuszność zdają się potwierdzać wstępne wyniki
szczegółowych analiz prowadzonych w ramach Studium.
Rozwijając cel główny określa się wstępnie następujące cele strategiczne dla gminy Stary Lubotyń,
przy przyjęciu zasady zrównoważonego rozwoju gminy. Będą to:
1. Rozwój funkcji stwarzających podstawę ekonomicznego rozwoju gminy, w tym:
•
poprawa efektywności rolnictwa jako głównej funkcji ekonomicznej gminy,
•
rozwój drobnej przedsiębiorczości zwłaszcza pod kątem przetwórstwa produktów
miejscowego rolnictwa,
•
rozwój ponad lokalnej funkcji usługowej (obsługa transportu tranzytowego na Pojezierze)
jak również lokalnej funkcji obsługi rolnictwa i mieszkańców,
•
podniesienie atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej
dodatkowych źródeł dochodu gminy i jej mieszkańców.
gminy
w
celu
stworzenia
2. Poprawa warunków zamieszkania, obsługi i bezpieczeństwa ludności jako istotnych
czynników podniesienia poziomu jakości życia mieszkańców.
3. Ochrona wartości środowiska przyrodniczego związana z położeniem w obrębie Zielonych
Płuc Polski oraz położenie południowej części terenu gminy w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków
Natura 2000 – Puszcza Biała PLB 140007, ochrona wartości środowiska kulturowego oraz
kształtowanie ładu przestrzennego jako podstaw prawidłowego i efektywnego rozwoju
wszystkich w/w zakresów działalności.
64
marzec 2008
1. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
1.1. Uwarunkowania zewnętrzne
Gmina Stary Lubotyń położona jest w regionie o małym stopniu przekształcenia środowiska
przyrodniczego. Znajduje się w widłach dwóch dużych rzek: Narwi i Bugu oraz pomiędzy dwoma
dużymi kompleksami leśnymi Puszczą Białą i Borem Czerwonym. Takie usytuowanie
uwarunkowało:
-
włączenie gminy do obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski,
-
włączenie do systemu Natura 2000 poprzez utworzenie Obszaru Specjalnego Ochrony Ptaków –
Puszcza Biała (PLB 140007).
Wynikające z położenia gminy uwarunkowania zewnętrzne zagospodarowania przestrzennego
mają swoje dobre i złe strony:
-
warunkują konieczność zachowania prawidłowego funkcjonowania i utrzymania dobrego
stanu środowiska,
-
duże wartości środowiska przyrodniczego w regionie oraz jego dobry stan mogą być atutem
gminy w promowaniu turystyki na jej obszarze,
-
dobry stan środowiska pozytywnie wpływa na jakość życia mieszkańców gminy,
-
dobry stan środowiska sprzyja rozwojowi rolnictwa ekologicznego.
Z drugiej strony utrzymanie przyrodniczych powiązań zewnętrznych ogranicza sposób
zagospodarowania przestrzennego i stosowanie uciążliwych dla środowiska technologii.
Największym zagrożeniem zewnętrznym wpływającym na funkcjonowanie przyrodnicze jest
położenie fragmentu gminy w obszarze deficytu wody powierzchniowej. Jest to związane nie
tylko z małymi opadami atmosferycznymi w tym rejonie, ale również z działalnością człowieka –
nieprawidłowymi melioracjami, prostowaniem koryt rzecznych, małym udziałem powierzchni
leśnej.
Niewielki wpływ na zanieczyszczenie atmosferyczne gminy mają gazy i pyły napływające z
obszarów sąsiadujących. Głównym źródłem zanieczyszczeń w regionie jest Zespół
Elektrociepłownia „Ostrołęka” oraz drogi o dużym natężeniu ruchu.
1.2. Uwarunkowania wewnętrzne
1.2.1. Uwarunkowania wynikające z istnienia lokalnych wartości środowiska przyrodniczego
Uwarunkowania wynikające z rzeźby terenu
Rzeźba terenu w gminie Stary Lubotyń jest stosunkowo mało zróżnicowana, dlatego istnieje
konieczność zachowania istniejących wypukłych i wklęsłych form, które są efektem działalności
lodowca - wzgórz moreny czołowej i wału kemowego oraz działalności akumulacyjnej i erozyjnej
rzek - dolin rzecznych. Zróżnicowanie ukształtowania terenu ma duży wpływ na funkcjonowanie
środowiska i na podniesienie walorów krajobrazowych gminy. Wprowadzając nową zabudowę
i zalesiając należy prawidłowo eksponować różnice wysokości w terenie.
Rzeźba terenu w większości nie stanowi bariery fizjograficznej dla lokalizacji budownictwa i
stosowania maszyn w rolnictwie. Jedynie w niewielu miejscach, gdzie spadki przekraczają 10%,
65
marzec 2008
nie powinno się lokalizować zabudowy, a wykorzystanie dla funkcji rolniczej jest i powinno zostać
ograniczone ze względu na utrudniony dostęp maszyn rolniczych (dodatkowo grunt nie pokryty
roślinnością w okresie poza wegetacją może podlegać procesom erozji).
Uwarunkowania wynikające z budowy geologicznej oraz udokumentowanych złóż kopalin
Obszar wysoczyzny lodowcowej, na której znajduje się gmina Stary Lubotyń, zbudowany z
utworów lodowcowych i wodnolodowcowych (piasków, żwirów, dodatkowo glin i mułków), jest
korzystny dla posadowienia obiektów budowlanych. W przypadku budowy obiektów o dużych
gabarytach (większych niż budynki jednorodzinne) konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej
analizy gruntu, ze względu na dużą zmienność litologiczną obszaru wysoczyzny.
Niekorzystne warunki do posadowienia budynków znajdują się na terenie dolin rzecznych. Duża
zawartość części organicznej w glebie powoduje nierównomierne osiadanie budynków.
W gminie Stary Lubotyń występują udokumentowane złoża kruszywa naturalnego – piasku i
piasku ze żwirem - w pobliżu miejscowości Sulęcin Włościański. Zgodnie z decyzją nr. RLO.751 –
2/2000 na udzieleni koncesji na wydobycie kruszywa w obrębie zbilansowanych zasobów geologicznych
wyznaczono teren i obszar górniczy. Termin ważności koncesji upływa 31.12.2012r.
Uwarunkowania wynikające z hydrografii i hydrogeologii
Zasady ochrony i gospodarowanie wodami powierzchniowymi i podziemnymi określa Ustawa z
dn. 18.07.2001r. Prawo Wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2005r., Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.). Ochrona wód
zgodnie z powyższą Ustawą polega m.in. na: unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczenia
wód oraz zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów i poziomów
zwierciadła wody.
Jakość wód powierzchniowych na terenie gminy Stary Lubotyń nie została sklasyfikowana. Można
przypuszczać (na podstawie monitoringu wód rzeki w miejscowości Czerwin), że wody Orzu na
terenie gminy należą do II-III klasy czystości. Zgodnie z Rozporządzeniem MOŚZiL z 5.11.1991r. w
sprawie kwalifikacji wód oraz warunków jakim powinny odpowiadać ścieki odprowadzane do wód lub ziemi
wody II klasy czystości nadają się dla przemysłu niespożywczego i kąpieli, natomiast wody III
klasy czystości nadają się do nawodnień rolniczych i dla przemysłu o niskich wymaganiach
jakości wody.
Duży fragment gminy Stary Lubotyń znajduje się w obszarze źródliskowym rzeki Orz. Z tego
powodu nie należy lokalizować obiektów mogących zanieczyścić wody (tj. gospodarstw
hodowlanych, wysypisk odpadów, cmentarzy itp.) w pobliżu cieków wodnych i na terenach o
wysokim poziomie wody gruntowej.
Wysoki stan pierwszego poziomu wód podziemnych, szczególnie w okresie wiosennym, w części
dolinnej gminy ogranicza sposób użytkowania tych obszarów. Ze względu na duże wahania wód
gruntowych i możliwość wiosennych podtopień teren doliny cieków nie może być przeznaczony
do zabudowy, jak również jego wykorzystanie rolnicze jest ograniczone.
W okresie letnim poziom wody gruntowej znacznie spada i duża część gminy objęta jest deficytem
wody. Dlatego, w celu zapobiegania nadmiernego osuszania terenu, konieczne jest zachowanie
naturalnych zbiorników retencyjnych jakimi są torfowiska, podmokłe dna dolin rzecznych,
kompleksy leśne.
Pierwszy poziom wód podziemnych jest zanieczyszczony i nie nadaje się do wykorzystania dla
zaopatrzenia ludności w wodę. Pozostałe dwa poziomy wodonośne znajdujące się w utworach
66
marzec 2008
czwartorzędowych (na głębokości 26-45m p.p.t. i 54-106m p.p.t.) są w nie wielkim stopniu
zanieczyszczone. Woda z tych poziomów wymaga prostego uzdatniania i nadaje się
wykorzystania dla ludności.
System krążenia wody w Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych nr 215 Subniecka Warszawska Niecka Mazowiecka, znajdującego się w utworach trzeciorzędowych, jest skomplikowany i nie został
do tej pory dostatecznie zbadany by planować zagospodarowanie jego zasobów.
Na terenie gminy Stary Lubotyń znajdują się trzy ujęcia wód czwartorzędowych o
udokumentowanych zasobach. Wokół ujęć wód ustanowiono strefy ochrony bezpośredniej.
Uwarunkowania wynikające z jakości gleb
W Ustawie z dn. 3.02.1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004r. Dz.U. nr 121,
poz. 1266 z późn. zm.) określone są zasady ochrony gruntów rolnych. Polegają one m.in. na
ograniczeniu zagospodarowania gruntów rolnych na cele nierolnicze, zapobieganiu procesom
degradacji i dewastacji gruntów rolnych, powstających w skutek działalności rolniczej,
rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze oraz zachowaniu torfowisk i oczek
wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych.
Gleby o korzystniejszych warunkach dla rozwoju rolnictwa w gminie Stary Lubotyń znajdują się
w części północnej gminy i niektórych fragmentach dolin rzecznych. Są to grunty klas
bonitacyjnych od III do IV.
Najbardziej korzystne dla rozwoju gospodarki rolnej są grunty mineralne klasy bonitacyjnej III, na
których znajdują się kompleksy gleb ornych: pszenny dobry, kompleks pszenny wadliwy i
kompleks żytni bardzo dobry. Na glebach klasy IV uzyskuje się nieco słabsze plony, a zbiór
plonów zależny jest od uwarunkowań atmosferycznych w danym roku. Zaliczamy tu gleby
kompleksu ornego żytniego dobrego, czasem żytniego słabego.
Na południu gminy przeważają gleby o małym stopniu przydatności dla rolnictwa, należące do
klasy bonitacyjnej V i VI. Są to grunty mało żyzne i w zależności od warunków atmosferycznych
zbyt mokre lub zbyt suche. Spośród gleb mineralnych do takich można zaliczyć gleby kompleksu
gleb ornych: żytniego słabego, żytniego najsłabszego, zbożowo-pastewnego mocnego i zbożowopastewnego słabego.
Grunty tych klas o pochodzeniu mineralnym mogą być przeznaczone w zależności od potrzeb pod
zabudowę lub są preferowane do zalesień.
Spośród użytków zielonych zlokalizowanych na terenie gminy, bardziej korzystne warunki dla
rozwoju funkcji rolniczej wykazują użytki klasy III i IV, zaliczane do użytków zielonych średnich.
Wydajność łąk wynosi przeciętnie około 2,5-3,0 tony siana z 1 ha średniej jakości. Pastwiska mają
wydajność wyżywienia 2 krów przez okres 130 dni.
Użytki zielone słabe zaliczane do V i VI klasy bonitacyjnej należą do typu łąk jednokośnych, dając
plon około 1,5 tony siana słabej jakości z 1ha. Pastwiska mogą wyżywić 1 krowę w czasie 120 dni
okresu wegetacyjnego na 1 ha.
Uwarunkowania wynikające z lokalnego klimatu
Lokalny klimat ma duże znaczenie dla rozwoju rolnictwa na terenie gminy Stary Lubotyń.
Długość okresu wegetacyjnego, czyli okresu w którym średnie temperatury dobowe są wyższe od
50C, wynosi w tym rejonie 200-210 dni. Jest to czas nieco krótszy niż w środkowej części
Mazowsza, ale zdecydowanie dłuższy niż na Podlasiu.
67
marzec 2008
Najbardziej niekorzystne warunki klimatyczne dla rozwoju funkcji mieszkaniowej i rolnictwa
znajdują się na terenie dolin rzeki Orz, jej dopływów i na terenach o okresowo płytkim zaleganiu
wód gruntowych. Obszary te charakteryzują się dużymi wahaniami temperatury zarówno
dobowymi jak i rocznymi oraz dużą wilgotnością powietrza, co sprzyja pojawianiu się mgieł. Są to
warunki korzystne dla zagospodarowania pod łąki i pastwiska.
Najkorzystniejsze dla rozwoju rolnictwa są gleby o dużej pojemności cieplnej (piaski z domieszką
gliny). Na ich obszarze wahania dobowe i roczne temperatury są najmniejsze.
Korzystny wpływ na łagodzenie warunków klimatycznych mają zwarte lasy i zadrzewienia
śródpolne. Zmniejszają prędkość wiatrów, a co za tym idzie i erozję wietrzną gleb oraz obniżają
amplitudę temperatur w ich otoczeniu.
Uwarunkowania wynikające z istniejącej szaty roślinnej
W Ustawie z dn. 3.02.1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004r. Dz.U. nr 121,
poz. 1266 z późn. zm.) określone zostały zasady ochrony gruntów leśnych. Polegają one m.in. na
ograniczeniu zagospodarowania gruntów leśnych na cele nie leśne, zapobieganiu procesom
degradacji i dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom w drzewostanie i produkcji leśnej,
powstającym w skutek działalności nieleśnej, poprawieniu i zapobieganiu obniżania wartości
użytkowej gruntów leśnych.
Lasy na terenie gminy Stary Lubotyń zajmują stosunkowo mały obszar - 15% powierzchni
gruntów. Jest to o wiele niższy procent udziału niż średni w Polsce, który wynosi 28%. Dodatkowo
nie korzystnie na funkcjonowanie zbiorowisk leśnych wpływa ich bardzo duże rozdrobnienie.
Lasy spełniają wiele korzystnych funkcji, przede wszystkim dla rolnictwa, a także warunków
życia mieszkańców gminy oraz turystyki. Łagodzą klimat lokalny, wpływają na retencjonowanie
wód (zmniejszają spływ powierzchniowy i podziemny wód, przez co zapobiegają deficytowi wód,
zmniejszają możliwość występowania susz i powodzi w dolnym biegu rzeki Orz oraz Narwi) oraz
stwarzają miejsce życia wielu gatunków zwierząt (m.in. drapieżników zwalczających szkodniki
upraw).
Szczególnie korzystne dla rozwoju turystyki są lasy fragmentu Puszczy Białej i Boru Czerwonego.
Są to lasy sosnowe w wieku około 40 lat na siedlisku boru mieszanego. Wykazują dość znaczną
chłonność rekreantów, wydzielają znaczne ilości fitoncydów, a jonizacja powierza w warstwie
rekreacyjnej jest duża.
Obrzeża tego typu lasów są optymalne do lokalizacji „drugich domów” i działek rekreacyjnych.
Nieco gorsze warunki dla rozwoju funkcji rekreacyjnej mają lasy położone pomiędzy wsiami
Podbielko, Podbiele, Żochowo porastające siedlisko boru sosnowego świeżego. Siedlisko to nadaje
się do ograniczonej penetracji swobodnej, natomiast ma bardzo duże walory zdrowotne.
Olsy, łęgi olszowe i torfowiska znajdujące się w dolinach rzecznych nie nadają się do dłuższego w
nich przebywania. Są jednak bardzo atrakcyjne pod względem krajobrazowym. Poruszanie się na
ich terenie powinno odbywać się tylko na wyznaczonych drogach.
Największe wartości pod względem funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz
różnorodności gatunkowej mają torfowiska znajdujące się przy granicy południowej gminy.
Roślinność tego terenu wykazuje duży stopień zgodności zbiorowiska rzeczywistego z
potencjalnym. Ponadto istnienie tego obszaru wpływa na zachowanie równowagi wodnej w
otoczeniu i zapobiega powstawaniu deficytu wody.
68
marzec 2008
Uwarunkowania wynikające z fizjonomii krajobrazu oraz stanu i wymogów ochrony ładu
przestrzennego
Obszar gminy jest stosunkowo atrakcyjny pod względem krajobrazowym, ponadto sąsiaduje z
terenami o dużej atrakcyjności tj. Puszczą Białą od południa i Borem Czerwonym od wschodu. Z
tego względu gmina może pełnić również funkcję turystyczną.
Obszarami najbardziej atrakcyjnymi pod względem dalekich widoków jest obszar północny
gminy. Duże walory krajobrazowe ma również obszar południowo-wschodni i południowy.
Natomiast pod względem kulturowym atrakcje stanowią m.in.: kościół w Starym Lubotyniu,
drewniana zabudowa wsi, linia umocnień wojennych. Obiekty te i widoki wymagają zachowania.
W rozdziałach 2.1. i 2.2 zostały określony stan i wymogi ochrony ładu przestrzennego w zakresie krajobrazu
kulturowego.
1.2.2. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego
Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego zależy od utrzymania powiązań systemu
przyrodniczego oraz od wielkości antropopresji. Z tego względu konieczne jest zachowanie
ciągłości przestrzennej i funkcjonalnej pomiędzy poszczególnymi obiektami o wartościowych
cechach środowiska. Lokalny system ekologiczny spełnia podwójną funkcję - prawidłowe
użytkowanie systemu zapewnia swobodny przepływ materii, energii i informacji genetycznej oraz
reguluje stosunki wodne, poprzez zapobieganie powstawania deficytu wody.
Obszar gminy Stary Lubotyń powiązany jest z innymi obszarami o dużym znaczeniu dla
funkcjonowania przyrody w regionie poprzez korytarz doliny Orzu od strony zachodniej (łączący
się z doliną Narwi), dolinę Rużu od północy, Puszczę Białą od strony południowej i Bór Czerwony
od wschodu.
Główne węzły systemu o znaczeniu regionalnym w gminie tworzą lasy: Boru Czerwonego oraz
Puszczy Białej. Węzeł o znaczeniu lokalnym stanowi teren torfowiska na południu gminy. System
połączony jest korytarzami dolin rzeki Orz i jej odnóg. W części południowo-wschodniej został
wyodrębniony obszar wspomagający system, który w przyszłości może spełniać funkcję łącznika
między Puszczą Białą a Borem Czerwonym.
Na obszarach znajdujących się na terenie systemu ekologicznego w szczególny sposób powinno
się przestrzegać zasad rozwoju zrównoważonego, w którym obok zapewnienia realizacji potrzeb
społeczności lokalnej, konieczna jest ochrona zasobów przyrodniczych.
1.2.3. Konflikty środowiska przyrodniczego
Na terenie gminy nie zidentyfikowano wielu konfliktów środowiska przyrodniczego. Do
istniejących obszarów problemowych należy zaliczyć:
-
przycięcie lokalnego systemu ekologicznego z drogę wojewódzką w miejscowości Gniazdowo,
-
brak sieci kanalizacyjnej na obszarze źródliskowym rzeki Orz,
-
brak programu zalesień, który uwzględniałby powiązania przyrodnicze,
-
brak rekultywacji nieczynnych, nielegalnych wyrobisk piasku i żwiru,
-
występowanie licznych nielegalnych wysypisk śmieci,
69
marzec 2008
-
wpływ dużego ruchu samochodowego na pogorszenie warunków życia mieszkańców w
miejscowości Gniazdowo, poprzez utrudnione przekraczanie jezdni, niekorzystny klimat
akustyczny i zwiększone stężenie zanieczyszczeń.
1.2.3. Obiekty i tereny ochrony środowiska na podstawie ustaw szczególnych
Tereny objęte ochroną na mocy ustawy o ochronie przyrody
Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dn.
21 lipca 2004r. (Dz. U. Nr 229, poz. 2313, z późn. zm.) południowa części gminy Stary Lubotyń została
włączona do Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Puszcza Biała (kod obszaru PLB 140007). Wg Ustawy o
ochronie przyrody w obszarach Natury 2000 zabrania się podejmowania działań mogących w znaczący
sposób pogorszyć stan siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć negatywnie
na gatunki, dla których ochrony został dany obszar wyznaczony.
Tereny objęte ochroną na mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych
Na obszarze gminy Stary Lubotyń ograniczaniu przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne
podlegają:
− użytki rolne klasy III (pochodzenia mineralnego i organicznego), gdy zwarty obszar projektowany do
zmiany przeznaczenia wynosi ponad 0,5 ha – wymagają uzyskania zgody Ministra właściwego do spraw
rozwoju wsi,
− użytki rolne klasy IV (pochodzenia mineralnego i organicznego), gdy zwarty obszar projektowany do
zmiany przeznaczenia wynosi ponad 1 ha – wymagają uzyskania zgody marszałka województwa,
− użytki rolne klasy V i VI, wytworzone z gleb pochodzenia organicznego (gleby torfowe i murszowe),
torfowiska, gdy zwarty obszar projektowany do zmiany przeznaczenia wynosi ponad 1 ha – wymagają
uzyskania zgody marszałka województwa,
− lasy należące do Skarbu Państwa - wymaga uzyskania zgody właściwego ministra do spraw środowiska,
− pozostałe grunty leśne – wymagają uzyskania zgody marszałka województwa.
Obiekty i tereny objęte ochroną na mocy ustawy Prawo ochrony środowiska
Według art.135 ustawy Prawo ochrony środowiska, na podstawie wniosków wynikających z postępowania
w sprawie ocen oddziaływania na środowisko lub przeglądu ekologicznego, wojewoda lub rada powiatu
wokół takich obiektów jak: oczyszczalnia ścieków, składowisko odpadów komunalnych, kompostownia, trasy
komunikacyjne, lotniska, linie i stacje elektroenergetyczne oraz instalacje radiokomunikacyjne,
radionawigacyjne i radiolokacyjne tworzy obszar ograniczonego użytkowania.
Dla wysypiska odpadów w Lubotyniu Włókach, oczyszczalni ścieków w m. Lubotyń Włóki, a także dla tras
komunikacyjnych nie zostały wyznaczone obszary ograniczonego użytkowania zgodnie z art. 135 ustawy
Prawo ochrony środowiska. Art. 130 ww. Ustawy pozwala jednak na ograniczenie sposobu korzystania z
nieruchomości w celu ochrony zasobów środowiska na podstawie przepisów ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym.
Obiekty i tereny objęte ochroną na mocy ustawy Prawo wodne
Zgodnie z ww. Ustawą wokół ujęć wód podziemnych i stacji uzdatniania wód wyznacza się strefę ochrony
bezpośredniej oraz w zależności od potrzeb strefę ochrony pośredniej (jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi
70
marzec 2008
warunkami hydrogeologicznymi i geomorfologicznymi). Powyższa ustawa określa zasady ochrony wód
powierzchniowych i podziemnych w rozdziale 1, działu III.
Dla wszystkich komunalnych ujęć wody w Gminie, w celu zapobieżenia zanieczyszczenia wód podziemnych,
zostały utworzone strefy ochrony bezpośredniej (w m. Lubotyń Kolonia, Gniazdowo, Podbielko) na
podstawie decyzji wodno-prawnych. Na terenie stref ochrony bezpośredniej obowiązują przepisy ustawy
Prawo Wodne art. 53. Teren ochrony bezpośredniej ujęcia wód podziemnych obejmuje grunty, na których
jest usytuowane ujęcie wody oraz otaczający je pas gruntu o szerokości od 8 m do 10 m przy studniach
wierconych, licząc od zarysu budowli i urządzeń służących do poboru wody. Są to tereny ogrodzone,
wyłączone z jakiegokolwiek użytkowania.
Dla znajdujących się na terenie gminy ujęć wód podziemnych odstąpiono od wystąpienia z wnioskiem do
dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej o ustanawiania strefy ochrony pośredniej ujęcia wód,
na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej tych ujęć.
1.3. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia, w tym występowanie naturalnych zagrożeń
geologicznych
Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia mogą być spowodowane klęska żywiołową. Według Ustawy
z dn. 18.04.2003r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558) klęską może być katastrofa naturalna
lub awaria techniczna.
Katastrofy naturalne
Do czynników naturalnych mogących wywołać katastrofę należy zaliczyć m.in.:
− zalewy powodziowe lub susze – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie opracował
„Studium dla potrzeb planów ochrony przeciwpowodziowej – Etap III”. Opracowanie objęło m.in. rzekę
Orz, przepływającą przez teren gminy Stary Lubotyń. Wzdłuż rzeki wyznaczono zasięg zalewu
bezpośredniego wodą o prawdopodobieństwie wystąpienia 1%. W ustawie Prawo wodne ustalono zakazy
dla obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią.
Środkowa i wschodnia część terenu gminy (poza terenami dolin rzecznych) jest kwalifikowana do terenów
o deficycie wód powierzchniowych, najbardziej narażona na możliwość wystąpienia suszy. Przyczyną tego
są zarówno małe opady atmosferyczne w tym rejonie jak również nie prawidłowe melioracje oraz
wyprostowanie koryt naturalnych cieków wodnych. Natomiast do zjawisk pozytywnych należy zaliczyć
zwiększanie się powierzchni terenów lasów na obszarze gminy poprzez zalesianie terenów porolnych, które
w naturalny sposób hamują proces odpływu wód.
− naturalne zagrożenia geologiczne – związane są z możliwością wystąpienia różnych zjawisk
geodynamicznych. Jako jedno z bardziej groźnych zjawisk geodynamicznych uważa się ruchy masowe
ziemi, a w szczególności osuwanie się mas ziemnych. Jest to szybkie przemieszczanie się w dół stoku mas
glebowo-zwietrzelinowych. Osuwanie ma miejsce najczęściej na skutek nadmiernego uwilgotnienia lub
zmian w rzeźbie powodujących zwiększenie nachylanie stoku, w wyniku czego traci on stateczność. Na
terenie gminy nie występuje zagrożenie erozją wodną (w tym osuwisk) na terenach o naturalnym
ukształtowaniu terenu (wg danych Starostwa Powiatowego, które zgodnie z ustawą Prawo ochrony
środowiska, prowadzi rejestr terenów zagrożonych ruchami masowymi lub na których występują te ruchy,
brak jest dokumentów o występowaniu ww. terenów w gminie) – występujące tu zbocza o stosunkowo nie
wielkich nachyleniach zbudowane są z utworów takich jak piaski i żwiry – średnio podatnych na erozję
wodną, dodatkowo jest to rejon o stosunkowo małych opadach atmosferycznych, niewielkich przepływach
wody w rzekach,
Jako mniej zagrażające ludności i ich mieniu uważa się procesy geodynamiczne takie jak; erozja wietrzna.
Na terenie gminy występuje potencjalne zagrożenie erozją wietrzną w związku z występowanie pól
piasków eolicznych i piasków w wydmach. Tereny zbudowane z piasków eolicznych są w znacznej części
71
marzec 2008
obszaru gminy porośnięte są przez lasy i łąki. Dodatkowo na tych obszarach notuje się przeważnie wiatry o
małej sile i stosunkowo dużo dni z ciszą, nie ma więc niebezpieczeństwa uruchomienia procesów
związanych z tym typem erozji.
− pożary lasów - na terenie gminy istnieje natomiast poważne zagrożenie wystąpienia pożarów. Jest to
związane z kilkoma czynnikami: dużą ilością rozdrobnionych lasów w południowej części gminy, z których
znaczna część położona jest na siedliskach suchych i świeżych; ze sposobem zabudowy niektórych
miejscowości - zwarta zabudowa często o konstrukcji palnej położona w pobliżu kompleksów leśnych, a
także z zabudową indywidualną gospodarstw rolnych, na terenie których przechowuje się łatwo palne
materiały takie jak słoma i siano. Na terenie gminy znaczną część lasów stanowią lasy prywatne, w
których zdecydowanie częściej notuje się występowanie pożarów niż w lasach państwowych. Spowodowane
jest to brakiem aktualnych planów urządzanie lasów prywatnych i prowadzeniem prac pielęgnacyjnych
(zaleganie suszu, brak pasów przeciwpożarowych).
Awarie techniczne
Na terenie gminy nie znajdują się zakłady o zwiększonym ryzyku i o dużym ryzyku wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dn. 09.04.02r. w sprawie rodzajów i
ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o
zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku (Dz.U. Nr 58, poz. 535).
Zagrożenie awariami na terenie gminy może być związane jednak z kilkoma czynnikami:
− przesyłem gazu gazociągami wysokiego ciśnienia. Przez obszar gminy przebiega gazociąg: DN 1400 mm
CN 8,4 MPa relacji Jamał-Europa Zachodnia, DN 200 i DN 100 PN 6,3 MPa relacji Białystok-Ostrołęka
oraz stacja gazowa wysokiego ciśnienie IO „Sulęcin”;
− transportem substancji niebezpiecznych drogami. Transport takich materiałów odbywa się głównie drogą
wojewódzką nr 677.
1.4. Analiza słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń rozwoju gminy w zakresie
przyrodniczych i krajobrazowych
Uwarunkowania zewnętrzne - Szanse i zagrożenia
Szanse:
- położenie części południowej gminy w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 – Puszcza
Biała (PLB 140007),
- położenie w Obszarze Funkcjonalnym Zielone Płuca Polski,
- położenie w otoczeniu obszarów o dużych wartościach przyrodniczych: Puszczy Białej i Boru
Czerwonego,
Zagrożenia:
- położenie części południowej gminy w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 – Puszcza
Biała (PLB 140007),
- położenie w Obszarze Funkcjonalnym Zielone Płuca Polski,
- położenie w obszarze deficytu wody powierzchniowej.
Uwarunkowania wewnętrzne -Mocne i słabe strony
Mocne strony:
- stosunkowo duży potencjał przyrodniczy,
- dobry stan środowiska,
72
marzec 2008
-
bogata sieć cieków wodnych,
zróżnicowany krajobraz,
istnienie kruszyw naturalnych i ich lokalne wykorzystywanie,
istnienie cennych obiektów przyrodniczych.
Słabe strony:
- mała powierzchnia lasów,
- brak kanalizacji w większości miejscowości do których został doprowadzony wodociąg,
- zanieczyszczenie wód powierzchniowych.
2. ZAGOSPODAROWANIE
2.1. Osadnictwo na terenie gminy Stary Lubotyń
2.1.1. Geneza osadnictwa
Początki osadnictwa na terenie gminy Stary Lubotyń sięgają czasów bardzo odległych. Ślady
osadnictwa z epoki kamienia znaleziono podczas badań archeologicznych m. in.: w Świerżach,
Gumowie, Kosewie, Turobinie Starym, Sulęcinie Włościańskim, Grądzikach, Podbielach,
Żochowie, Żyłowie; z epoki brązu m.in.: w Gumowie, Świerżach, Kosewie, Piaskach oraz we
wsiach południowo-wschodniej części gminy. Ciągłość osadnictwa na tym terenie przewija się
poprzez epokę żelaza, okres wpływów rzymskich, całe średniowiecze aż po okres nowożytny.
W widłach rzeki Orz i jej bezimiennego dopływu na terenie wsi Świerże – Chmielewo, na zachód
od drogi Chmielewo – Stary Lubotyń odnaleziono wczesnośredniowieczny zespół osadniczy z
XI/XII wieku złożony ze stosunkowo dobrze zachowanego grodziska i trzech osad
przygrodowych.
Najliczniej odkrytymi stanowiskami są osady związane prawdopodobnie z gospodarką leśną
(Gniazdowo), rzemiosłem garncarskim i produkcją hutniczą (Lubotyń – Włóki).
Po przejściowym osłabieniu intensywności kolonizacyjnej terenów puszczańskich w okresie
średniowiecza już w jego schyłkowym okresie odżyły tendencje osadnicze na tym terenie. W 1497
r. erygowana została w Starym Lubotyniu parafia i wzniesiono tu drewniany kościół. Tezę o
naporze kolonizacyjnym na tym terenie potwierdzają również znaleziska archeologiczne
świadczące o osadnictwie w tym okresie w Turobinie Starym, Lubotyniu Morgach, Świerżach oraz
całym paśmie osadniczym w południowej części gminy (liczne znaleziska w Grądzikach,
Podbielach, Rabędach, Żochowie, Żyłowie).
2.1.2. Ocena struktury przestrzennej osadnictwa i stanu zagospodarowania i ładu przestrzennego
W strukturze przestrzennej osadnictwa na terenie gminy Stary Lubotyń wyróżniają się trzy strefy
o nieco odmiennych formach ukształtowania jednostek osadniczych, przy czym generalnie
większość z nich charakteryzuje znaczna koncentracja zabudowy.
Strefę północną tworzą na ogół rozległe układy pasmowe w formie nieraz bardzo długich
ulicówek o zwartej, przynajmniej na znacznych odcinkach, zabudowie. Takie układy przestrzenne
widoczne są w Koskowie, Turobinie Starym, Rząśniku, Włókach i Gniazdowie. Korzystną stroną
takiej formy zagospodarowania jednostki osadniczej jest niewątpliwie możliwość zorganizowania
łatwiejszej i tańszej obsługi komunikacyjnej oraz stosowania bardziej ekonomicznych rozwiązań
systemów infrastruktury technicznej.
73
marzec 2008
Mniej zwarta w tej strefie zabudowa, choć również rozciągnięta na znacznych przestrzeniach
wzdłuż drogi, występuje w Lubotyniu Morgach, Lubotyniu Kolonii i Turobinie Brzozowej.
Uzupełniają je niewielkie, satelitarne koncentracje zabudowy o układzie gniazdowym
charakteryzujące strukturę przestrzenną występującą we wsiach zachodniej części omawianej
strefy: w Rogowie Starym, Rogowie Folwarku, Rogówku i Budziszkach.
Jednostki osadnicze położone centralnej strefie gminy na ogół należą do grupy największych wsi
w gminie i cechuje je zwartość oraz wielodrożność układów. Przykładem jest tu ośrodek gminny
Stary Lubotyń, wieś Koskowo oraz położone na południe od Lubotynia: zespół osadniczy złożony
z niewielkich jednostek o zwartym, gniazdowym układzie przestrzennym, reprezentowanym
przez trzy wsie (Świerże – Chmielewo – Gumowo) tworzące pasmo osadnicze w centralnej części
gminy i największą w tej części gminy wieś Podbiele.
Strefę południowo-zachodnią gminy przeciętą południkowo drogą wojewódzką charakteryzuje
bardziej rozbudowany układ dużej wsi Sulęcin Szlachecki z Piaskami oraz położone na północ i
zachód luźne ulicówki wsi Sulęcin Włościański i Sulęcin Włościański-Kolonia. Występujące w obu
tych strefach jednostki osadnicze ze względu na skalę koncentracji ludności i zainwestowania oraz
w większości zwarte układy przestrzenne odznaczają się walorami, które umożliwiają
zastosowanie bardziej racjonalnych rozwiązań w zakresie obsługi komunikacyjnej i systemów
infrastruktury technicznej.
Strefę południowo-wschodnią gminy wypełnia osadnictwo charakteryzujące się niewielkimi
jednostkami o zwartym, gniazdowym układzie przestrzennym. Proste układy gniazdowe
występują w Gawkach, Grądzikach, Klimontach, Podbiełku, Rabędach, Żochowie i Żyłowie.
Struktury te trudne są do obsłużenia sieciami infrastruktury i komunikacji. Zwłaszcza układy
przestrzenne położone przy wschodniej granicy gminy: Gawki – Podbiełko i południowej granicy:
Grądziki – Rabędy wykazują największe braki w zakresie dostępności komunikacyjnej oraz
infrastruktury i na poprawę wyposażenia tych terenów winny być skierowane wysiłki Samorządu.
Znaczną część zabudowy mieszkaniowej w gminie stanowią budynki w dobrym stanie
technicznym powstałe w ostatnim trzydziestoleciu. Charakteryzują się one schludnym wyglądem,
wykończeniem elewacji, estetycznymi ogrodzeniami działek oraz dbałością o ład w ich
zagospodarowaniu.
Największy chaos przestrzenny panuje w południowo-wschodniej części gminy, gdzie też
występują największe braki w zakresie dostępności komunikacyjnej terenu.
Nowym niewątpliwie zjawiskiem w gminie, które przekształci się prawdopodobnie w rosnący
trend zwłaszcza we wsiach o uboższych gruntach i niewątpliwych walorach rekreacyjnych
(zwłaszcza terenach wschodnich gminy), jest pojawienie się „zagród turystycznych”, powstających
na bazie opuszczanych zagród rolniczych lub zabudowy letniskowej na „surowym korzeniu”, w
których wznoszone są zabudowania formą i materiałem nawiązujące do tradycji (drewno,
strzecha).
Większość wsi w gminie Stary Lubotyń nie wykształciło wyraźniejszych ośrodków
koncentrujących podstawowe usługi. Pewne cechy krystalizacji takiego centra można zauważyć w
Starym Lubotyniu. W pozostałych wsiach usługi występują w znacznym rozproszeniu.
2.2. Środowisko kulturowe – wartości i zasady ochrony
Według stanu z maja 2002 r. na terenie gminy Stary Lubotyń znajdują się 142 stanowiska
archeologiczne, dokumentujące ślady osadnictwa od neolitu po czasy nowożytne, w tym
niezwykle cenny wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Chmielewie – Świerżach, zabytki
74
marzec 2008
architektury i budownictwa, zwłaszcza drewnianego, zabytki techniki, budowle militarne,
cmentarz, miejsce pamięci oraz liczne kapliczki, figury i krzyże przydrożne, należące do grupy
szeroko rozumianych wartości krajobrazu kulturowego.
Wśród zabytków wysokimi walorami odznacza się zwłaszcza zespół kościoła parafialnego w
Starym Lubotyniu złożony z neogotyckiej świątyni z 1887r. i drewnianej plebani z końca XIX w.
Kościół ten stanowi jednocześnie zdecydowaną dominantę architektoniczną w tej miejscowości. Z
większości kierunków dojazdowych do Starego Lubotynia obiekt ten jest zasłonięty
starodrzewiem, tym bardziej należy chronić jedyną oś widokową na ten obiekt z mostku nad
Orzem przy wyjeździe z miejscowości Kosewo.
Cenna jest także drewniana kaplica p.w. św. Rocha na cmentarzu parafialnym.
Do wartościowych świadectw dawnego budownictwa drewnianego należą wiejskie domy
mieszkalne. Na terenie gminy w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (WKZ) znajduje
się 13 domów pochodzących z 2 połowy XIX i 1 połowy XX wieku. Występują one na terenie wsi:
Koskowo (1 dom), Podbiele, (5 domów i budynek szkolny), Rabędy (4 domy), Stary Lubotyń (1
dom), Żochowo (1 dom), Żyłowo (1 dom).
Zabytki techniki reprezentuje murowano-drewniany młyn elektryczny w Gniazdowie oraz
proponowany do ujęcia w ewidencji WKZ drewniany młyn wodny w Podbiełku.
Wielce unikalnymi obiektami świadczącymi o historii II wojny światowej jest zespół fortyfikacji
żelbetowo-ziemnych z lat 1940-41 na terenie miejscowości Rabędy i Żochowo.
Utrzymywanie wartości historycznych, odpowiednie ich wyeksponowanie i podporządkowanie
im koncepcji rozwoju przestrzennego oraz charakteru architektonicznego, podniesie niewątpliwie
rangę i znaczenie Starego Lubotynia w regionie, a również przyczyni się do rozwoju aktywności
społecznej uaktywniając nową funkcję gminy, jaką może być niewątpliwie w większym stopniu
rozwinięta agrotrurystyka, przynoszącą mieszkańcom poprawę warunków ekonomicznych.
Rozwój tej funkcji należałoby widzieć zwłaszcza na wschodnich terenach gminy.
Istotną sprawą jest należyte wyeksponowanie występujących tu wartościowych obiektów
tworzących krajobraz kulturowy oraz terenów korzystnych dla rozwoju funkcji wypoczynkowej.
Należy także tworzyć warunki pozwalające na ochronę obiektów wymienionych w punkcie
3.2.2. „Diagnozy stanu istniejącego gminy Stary Lubotyń” (I-sza część tekstu Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stary Lubotyń) i
dotyczących:
obiektów archeologicznych - wszelkie prace ziemne w rejonie występowania stanowisk
archeologicznych winny być prowadzone pod nadzorem WKZ,
obiektów architektonicznych ujętych w ewidencji, przy których wszelkie prace remontowe i
modernizacyjne zmieniające zwłaszcza wystrój zewnętrzny obiektów powinny być
prowadzone w uzgodnieniu WKZ,
obiektów wpisanych do rejestru zabytków, wymienionych poniżej chronionych przed
wszelką ingerencją naruszająca zachowany stan, prace remontowe i modernizacyjne
prowadzone przy tych obiektach mogą być prowadzone wyłącznie za zgodą i przy ścisłym
nadzorem WKZ.
Do rejestru zabytków z terenu gminy Stary Lubotyń wpisanych jest 10 obiektów:
75
marzec 2008
Nr rej.
Typ obiektu
Nazwa, funkcja i chronologia obiektu
Miejscowość
957/76
archeologiczny
Ślady osady z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego
Gniazdowo
959/76
archeologiczny
Ślady osady z późnego okresu rzymskiego
Rogowo Folwark
960/78
archeologiczny
Ślady cmentarzyska z konstrukcjami kamiennymi z okresu
wczenorzymskiego
Rogowo Folwark
i Kosewo
958/86
archeologiczny
Gniazdowo
968/87
archeologiczny
Chmielewo
970/88
archeologiczny
Chmielewo
971/89
archeologiczny
Lubotyń Włóki
299
archeologiczny
Osada wczesno-średniowieczna
Świerże
342*)
architektoniczny
Murowany kościół paraf. P.w. Nawiedzenia NMP (1887 – 1948) Stary Lubotyń
350**)
architektoniczny
Drewniana kaplica cmentarna p.w. św. Rocha (1 poł. XIX w. –
1914)
Stary Lubotyń
* - według danych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (www.kobidz.pl), stan na 31.12.2007r. - wpis
do rejestru zabytków dn. 17.11.1997r. Nr A-620
** - według danych KOBiDZ - wpis do rejestru zabytków dn. 18.12.1998r. Nr A-627
Dla zabezpieczenia przed utratą nieudokumentowanych jeszcze reliktów przeszłości, w rejonach
potencjalnego intensywnego ich występowania należałoby stworzyć strefy bezpieczeństwa, na
terenie których wymagana byłaby szczególna ostrożność przy wykonywaniu wszelkich prac
ziemnych oraz ścisły kontakt z Państwową Służbą Ochrony Zabytków w trakcie ich trwania.
Strefą taką należałoby przede wszystkim objąć pas doliny rz. Orz o szerokości ok. 500 m zwłaszcza
w środkowym i dolnym jej biegu na terenie gminy.
Również drobne obiekty jak: kapliczki przydrożne, charakter ogrodzeń, charakterystyczne dla
tradycji detale architektoniczne i ozdoby nie tylko identyfikują mieszkańców gminy pod
względem wyznaniowym, ale również stanowią atrakcyjny element akcentujący przestrzeń w
lokalnym krajobrazie. Wobec tego więcej troski należałoby poświęcić formie kształtowania tych
elementów.
2.3. Mieszkalnictwo
Na terenie gminy występuje zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Aktualnie rozwój
budownictwa mieszkalnego opiera się na budownictwie indywidualnym – jednorodzinnym.
Zasoby mieszkaniowe gminy Stary Lubotyń w 2006 roku wyniosły 996 mieszkań, 4259 izb.
Wskaźnik liczby osób przypadających na izbę wynosi 1,08.
Intensywność działalności inwestycyjnej w gminie nie jest zbyt wysoka, chociaż cechuję ja
tendencja wzrostowa. Do 2006 roku, dopóki nie został opracowany miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego gminy Stary Lubotyń zostało wydanych 57 decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i
zagospodarowania terenu, przy czym w roku 2005 wydano 24 takie decyzje (ok. 42% wszystkich
decyzji wydanych od 2002r.). Decyzje dotyczyły w większości budowy budynków mieszkalnych i
zabudowy zagrodowej.
76
marzec 2008
Należy zaznaczyć, iż część mieszkańców gminy mieszka w trudnych warunkach mieszkaniowych.
Najczęstszą przyczyną tego stanu jest zła sytuacja finansowa rodzin, zbyt wysokie koszty
kredytów budowlanych oraz wykonania dokumentacji budowlanej potrzebnej do wydania
pozwolenia na budowę. Rozproszone budownictwo jednorodzinne może natomiast stanowić
problem zaopatrzenia terenów w infrastrukturę techniczną i społeczną.
2.4. Usługi
Problem usług w gminie jest jednym z najistotniejszych, gdyż wiąże się bezpośrednio z jakością
życia mieszkańców oraz daje możliwość tworzenia nowych miejsc pracy na terenach typowo
rolniczych, nieuprzemysłowionych.
Na terenie gminy stary Lubotyń sektor prywatny przejął handel praktycznie w całości. Mała
przedsiębiorczość, do której można zaliczyć prowadzenie sklepów spożywczych, spożywczoprzemysłowych oraz drobnych usług, rozwija się w większości sołectw gminy. Procesy
restrukturyzacyjne i przekształcenia przebiegają tu najszybciej.
Słabe strony handlu to niska konkurencyjność drobnych firm, słabość ekonomiczna i niska siła
nabywcza ludności.
Innym czynnikiem, który decyduje o stopniu podaży i popytu w gminie jest bliskość miast:
Ostrowi Mazowieckiej (18 km), Ostrołęki (33 km) i Łomży (32 km). Usługi handlu, gastronomii i
rzemiosła skomercjalizowały się do tego stopnia, że o ich wielkości i rozmieszczeniu będzie
decydowała gospodarka rynkowa.
Dotychczasowa baza terenowa usług publicznych - usług zdrowia i oświaty, jest wystarczająca, ale
konieczna jest poprawa standardów, czyli przeprowadzenie modernizacji i rozbudowy budynków
oraz wyposażenie w specjalistyczny sprzęt. Ważna jest również poprawa dostępności do
podstawowego poziomu usług.
Stworzenie dogodnych warunków ekonomicznych i finansowych dla przedsiębiorczości, poprawa
efektywności rolnictwa jako głównej funkcji ekonomicznej gminy oraz uaktywnienie postaw
społecznych powinno spowodować uzupełnienie oferty usługowej o dziedziny, które są aktualnie
potrzebne. Przewiduje się, że w Starym Lubotyniu wzrośnie zapotrzebowanie na usługi związane
z:
- rozwojem drobnej przedsiębiorczości pod kątem przetwórstwa produktów miejscowego
rolnictwa,
- rozwojem rolnictwa np.: uprawy ekologiczne, produkcja energii odnawialnej,
- rozwojem ponad lokalnej funkcji usługowej – obsługa transportu tranzytowego,
- podniesieniem atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej gminy,
- rozwojem gospodarstw agroturystycznych.
2.5. System komunikacji
2.5.1. Układ komunikacyjny i warunki jego usprawnienia
Trwały trzon układu sieci komunikacyjnej gminy Stary Lubotyń stanowią:
droga wojewódzka międzyregionalna nr 677 relacji Ostrów Mazowiecka – Łomża w ciągu
łączącym Warszawę z Pojezierzem Suwalsko-Augustowskim, przecinająca gminę z południa na
północ na długości 9,4 km,
77
marzec 2008
drogi powiatowe V klasy technicznej o łącznej długości na terenie gminy - 41,519 km, na
kierunkach:
-
nr 2630w relacji Stary Lubotyń - Koskowo,
-
nr 2631w relacji droga wojewódzka nr 677 - Kosewo – Stary Lubotyń – Rząśnik – gr. gminy
(Głębocz Wielki),
-
nr 2632w Gniazdowo (droga wojewódzka nr 677) – Stary Lubotyń – Chmielewo – Gumowo
– Podbiele - Żochowo – gr. gminy (Prosienica przy drodze krajowej nr 8),
-
nr 2633w Jelonki - droga wojewódzka nr 677 – Sulęcin – Grądziki – gr. gminy (Pałapus
Szlachecki).
Drogi te powinny być utrzymane w układzie kierunkowym.
Droga wojewódzka
Prognozowany średni dobowy ruch (pojazdy/dobę) na drodze wojewódzkiej nr 677 na odcinku
przebiegającym przez teren gminy Stary Lubotyń, według danych zawartych w „Prognozie ruchu
na zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2015”, w odniesieniu do rzeczywistego ruchu w latach
1990, wykazuje dynamikę malejącą:
•
rok 2005 – 6 615 pojazdy rzecz./dobę; 2005 do 2000 – 1,26,
•
rok 2010 – 7 988 pojazdy rzecz./dobę; 2010 do 2005 – 1,21,
•
rok 2015 – 9 364pojazdy rzecz./dobę; 2015 do 2010 – 1,17.
Praktycznie będzie ona z pewnością jeszcze mniejsza, co wiąże się to między innymi z faktem
przekwalifikowania tej drogi w 2000 roku z krajowej na wojewódzką.
Ruch na tej drodze jest uciążliwy jedynie dla powiązań lokalnych wsi Gniazdowo, oddzielając
część wschodnią wsi, tworząc barierą coraz trudniejszą do przekraczania przez ruch lokalny.
Mimo malejącej prognozowanej dynamiki ruchu na tej drodze, z uwagi na fakt dominacji na niej
ruchu ciężkiego – należy uznać za właściwe rezerwowanie pasa pod obejście wsi Gniazdowo od
strony wschodniej wnioskowaną przez Mazowiecki Zarząd Dróg Wojewódzkich.
Z uwagi na dobry na ogół stan drogi wojewódzkiej, wskazana byłaby jedynie poprawa
nawierzchni oraz przebudowa poboczy z uwzględnieniem zatok przystankowych i usprawnienie
ważniejszych skrzyżowań (wyłączenie lewoskrętów) oraz uzupełnianie infrastruktury
towarzyszącej drodze.
Drogi powiatowe
Drogi powiatowe są w większości o nawierzchni bitumicznej (40,639 km, co stanowi prawie 98%
łącznej długości) oraz dobrych na ogół parametrach technicznych i eksploatacyjnych, wymagają
stałych zabiegów konserwacyjnych nawierzchni, modernizacji poboczy i porządkowania
przystanków komunikacji masowej.
Zaledwie na długości 0,880 km (około 2% łącznej długości) drogi te mają nawierzchnię żwirową–.
Drogi gminne
Sytuacja w zakresie stanu dróg gminnych o łącznej długości – 89,0 km jest znacznie mniej
korzystna, niż w zakresie dróg powiatowych. Udział dróg o nawierzchni twardej wynosi tu niecałe
78
marzec 2008
23,5% ogółu dróg gminnych. Drogi o nawierzchni żwirowej stanowią 42,8 %, zaś 1/3 ogółu dróg
gminnych stanowią drogi gruntowe (33,7%). Występują one zwłaszcza w południowej
i wschodniej części gminy.
Konieczność poprawy stanu dróg jest jednym z najważniejszych problemów wymagających
rozwiązania, który jest postrzegany przez lokalne społeczeństwo jako bardzo ważny czynnik
określający standard życia.
Gmina, nie dysponując odpowiednimi funduszami na szybką poprawę stanu dróg gminnych oraz
nie posiadając sprzętu niezbędnego do prowadzenia robót drogowych, tym racjonalniej musi
wydawać środki w oparciu o strategiczny program poprawy komunikacji w gminie. Uwzględniać
on musi selekcję istniejących dróg pod kątem stworzenia racjonalnego systemu dróg gminnych
zapewniającego przy uwzględnieniu dróg powiatowych i wojewódzkiej - niezbędne powiązania
przy ograniczonej ilości i długości dróg, w stosunku do których podejmowane byłyby działania
modernizacyjne.
Racjonalizacji systemu komunikacyjnego winno sprzyjać skuteczne przeciwdziałanie rozpraszaniu
zabudowy, co wywołuje konieczność wydłużania się dróg niezbędnych dla obsługi tej zabudowy.
Dalszy rozwój sieci dróg gminnych powinien iść w kierunku selekcji dotychczasowego stanu pod
kątem wyboru dróg zapewniających optymalne powiązania komunikacyjne wewnątrz gminy oraz
z obszarami sąsiednimi. Utrzymywanie wszystkich istniejących dróg w aktualnej sieci
transportowej gminy rozproszy dostępne ograniczone środki finansowe przeznaczane na ten cel.
Polityka Samorządu powinna zmierzać do utworzenia racjonalnego systemu powiązań
wewnętrznych w gminie oraz zorganizowania jednostki administracyjnej i wykonawczej (lub
administracyjno-wykonawczej) zdolnej do wykonywania prac modernizacyjnych i drobnych
zabiegów konserwacyjnych dróg. Pozwoliłoby to na lepsze wykorzystanie środków finansowych
przeznaczonych na utrzymanie dróg gminnych.
Zgodnie z uchwałą Rady Gminy w Starym Lubotyniu Nr XIII/72/07 z dn. 28.12.2007r. w sprawie przyjęcia
„Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy Stary Lubotyń na lata 2008-2013” oszacowano na w/w lata
nakłady inwestycyjne (planowane do pokrycie przez środki unijne w ok. 50%) potrzebne na przebudowę i
modernizację następujących dróg gminnych: nr 260803W Stare Rogowo, droga w Starym Lubotyniu, w
Lubotyniu-Włókach, w Podbielu, w Starym Turobinie, w Gumowie, nr 260818W w Chmielewie, nr
260819W Świerże – Klimonty, nr 260806W Stary Lubotyń – Budziszki, w Kosewie, w Sulęcinie (Piaski), w
Grądzikach, w Koskowie, nr 260803W w Rogówku (I etap), w Rogowie (Podlas), nr 260817W w LubotyniuMorgach, w Podbielku, w Rabędach, w Żyłowie, nr 260803W w Rogówku (II etap), w Sulęcinie (Kolonia I),
w Sulęcinie (Kolonia II), nr 260802W Kosewo – Sulęcin (I etap), nr 260810W, 260811W Stary Lubotyń –
Gawki (I etap), Stary Turobin – Turobin-Brzozowa (I etap) oraz nr 260802W Kosewo – Sulęcin (II etap).
Reasumując, najpilniejszymi problemami warunkującymi rozwój sieci komunikacyjnej w gminie
są:
−
znaczny udział dróg gminnych o nawierzchni nie ulepszonej wymagających pilnie selektywnej
modernizacji,
−
ograniczenia środków finansowych niezbędnych do realizacji inwestycji komunikacyjnych,
−
potrzeba rozwinięcia infrastruktury komunikacyjnej,
−
utrzymanie znacznej długości dróg gminnych i dróg nie zaliczonych do żadnej kategorii.
79
marzec 2008
2.5.2. Mocne i słabe strony układu komunikacyjnego
Uwarunkowania komunikacyjne ograniczające rozwój przestrzenny gminy:
−
problem utrzymania dotychczasowej infrastruktury komunikacyjnej na niezbędnym poziomie
technicznym,
−
przebieg drogi wojewódzkiej nr 667 odcinającej zachodnie fragmenty gminy,
−
przebieg ruchu tranzytowego przez gminę,
−
duży odsetek dróg gminnych o nawierzchni gruntowej,
−
brak powiązań komunikacyjnych z sąsiednimi gminami w województwie podlaskim.
Uwarunkowania komunikacyjne sprzyjające rozwojowi gminy Stary Lubotyń.
−
historyczne tradycje powiązań komunikacyjnych w skali kraju i regionu,
−
istniejąca infrastruktura drogowa,
−
położenie gminy przy drodze wojewódzkiej nr 667 jako tradycyjnym powiązania centrum
kraju z pojezierzem Suwalsko-Augustowskim i dalej z Litwą,
−
bliskość miasta Ostrów Mazowiecka,
−
duża gęstość dróg gminnych,
−
dosyć dobre połączenia wewnętrzne i zewnętrzne gminy.
2.5.3. Cele i polityka rozwoju komunikacji w gminie Stary Lubotyń
Jako podstawowe cele rozwoju systemu komunikacyjnego gminy Stary Lubotyń przyjmuje się:
−
tworzenie warunków do sprawnego, bezpiecznego i ekonomicznego przemieszczania osób,
ładunków oraz informacji w powiązaniach wewnętrznych i zewnętrznych;
−
zaspokojenia potrzeb przewozowych mieszkańców;
−
poprawę standardów podróży zwłaszcza w relacjach: obszar gminy - miasto Ostrów
Mazowiecka (czas dotarcia i warunki podróży);
−
zapewnienie odpowiedniego poziomu usług transportowych dla użytkowników miejscowych
oraz dla transportu zewnętrznego docelowego i tranzytowego;
−
utrwalenie funkcjonalno-przestrzennych
województwa, powiatu oraz gminy;
−
wyrównanie nierównomierności obsługi transportowej poszczególnych obszarów gminy;
−
dostęp do systemu transportowego dla osób niepełnosprawnych;
−
optymalizację ponoszonych kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych.
związków
w
obszarze
międzyregionalnym,
Polityka w zakresie rozwoju systemu komunikacyjnego gminy winna polegać na tworzeniu
warunków dla osiągnięcia określonych celów przy zachowaniu zasady równoważenia pojazdów
transportu indywidualnego i komunikacji zbiorowej oraz dążeniu do minimalizacji uciążliwości
ruchu i urządzeń komunikacyjnych dla środowiska.
80
marzec 2008
Jako podstawę rozwiązań komunikacyjnych przyjmuje się istniejący układ drogowy gminy
poddany modernizacji i uzupełnieniom.
W zakresie rozbudowy układu drogowego zakłada się:
−
modernizację nawierzchni i poboczy istniejącej drogi wojewódzkiej nr 677;
−
tworzenie w sąsiedztwie drogi wojewódzkiej nr 677 w rejonie węzłów z drogami
powiatowymi potencjalnych obszarów aktywizacji gospodarczej (zwłaszcza dla technicznej
infrastruktury drogowej) przy ograniczeniu bezpośredniej dostępności tych obszarów do drogi
wojewódzkiej poza węzłami;
−
modernizację i selektywną restrukturyzację najważniejszych ciągów komunikacyjnych gminy
(drogi powiatowe, gminne);
−
utworzenie systemu ścieżek rowerowych,
−
budowę chodników i uzupełnienie oświetlenia dróg.
W związku z powyższym uznaje się za konieczne:
1.
eliminację skutków zaniedbań i opóźnień realizacyjnych w inwestycjach komunikacyjnych,
w szczególności poprawę geometrii dróg powiatowych przy pokonywaniu terenów
zabudowanych;
2.
zabezpieczenie realizacji niezbędnych przedsięwzięć komunikacyjnych,
zwiększenie na ten cel środków finansowych z budżetu gminy.
poprzez
2.5.4. Zasady kształtowania sieci drogowej
Kształtowanie sieci drogowej winno następować zgodnie z obowiązującymi przepisami odrębnymi
dotyczącymi dróg publicznych m.in. warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne
oraz odległości i warunków sytuowania obiektów budowlanych przy drogach publicznych.
W planach miejscowych, o ile istniejące zainwestowanie na to pozwala, należy stosować następujące
minimalne szerokości ulic w liniach rozgraniczających:
•
droga wojewódzka nr 677.
Klasa drogi G (główna)
Przekrój poprzeczny (liczba jezdni x liczba pasów ruchu) - 1x2, 2X2
Najmniejsza szerokość w liniach rozgraniczających drogi
o przekroju jednojezdniowym - 25 m
dwujezdniowym - 35 m
•
drogi powiatowe
Klasa drogi Z (zbiorcze).
Przekrój poprzeczny ( liczba jezdni x liczba pasów ruchu) - 1x2
o przekroju jednojezdniowym - 20 m
•
drogi gminne
Klasa drogi L, D (lokalne, dojazdowe).
Przekrój poprzeczny (liczba jezdni x liczba pasów ruchu) - 1x2
o przekroju jednojezdniowym - 10 - 15 m
81
marzec 2008
W liniach rozgraniczających dróg publicznych i niepublicznych stanowiących dostęp terenów zabudowy
mieszkaniowej do dróg publicznych, należy rezerwować trasy dla sieci infrastruktury technicznej.
Obiekty budowlane przy drogach powinny być sytuowane od zewnętrznej krawędzi jezdni w
odległości co najmniej:
L.p.
Rodzaj drogi
Na terenie zabudowy
miast i wsi
Poza terenem
zabudowy
8m
8m
6m
20 m
20 m
15 m
Droga ogólnodostępna:
a) wojewódzka
b) powiatowa
c) gminna
1.
2.5.5. Zasady polityki parkingowej
Obecna ilość miejsc parkingowych w gminie nie jest wystarczająca
zaobserwowanych potrzeb. Odnosi się to w szczególności do istniejących usług.
w stosunku
do
Na terenie gminy w odniesieniu do zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej zakłada
się parkowanie w garażach i na terenie posesji.
Natomiast na terenach wyznaczonych pod różnego rodzaju funkcje, przy zagospodarowywaniu
działki należy zapewnić, stosownie do jej przeznaczenia i sposobu zabudowy, odpowiednią ilość
miejsc postojowych wraz z drogami dojazdowymi w nawiązaniu do sieci dróg publicznych.
Orientacyjnie należy przyjąć zachowanie minimalnego wskaźnika – 3 czasowe miejsca parkingowe na 100
m2 powierzchni użytkowej usług.
2.5.6. Zasady ograniczania przed hałasem i skażeniami drogowymi
W trakcie eksploatacji układu komunikacyjnego możliwe jest stosowanie różnorodnych
przedsięwzięć, mogących ograniczyć wpływ hałasu jak i zanieczyszczeń drogowych na otoczenie
drogi.
Należą do nich:
•
•
•
modernizacja dróg polegająca na:
-
korekcie drogi w planie i profilu,
-
poprawie stanu nawierzchni i poboczy,
-
zwiększeniu przepustowości,
usprawnienia organizacyjne w ruchu polegające na:
-
wprowadzeniu pierwszeństwa ruchu na kierunkach najbardziej obciążonych ruchem,
-
eliminowaniu pojazdów ciężkich,
-
ograniczeniu prędkości,
zabezpieczenie przed hałasem z zastosowaniem:
-
ekranów akustycznych,
-
zieleni izolacyjnej,
82
marzec 2008
-
lokalizowania obiektów mało wrażliwych na hałas,
•
lokalizowanie obiektów wrażliwych na zanieczyszczenia powietrza (szkoły, szpitale,
budynki mieszkalne) poza pasem uciążliwości drogi,
•
stosowanie w obiektach budowlanych znajdujących się w pasie uciążliwości drogi
specjalnych izolacji redukujących hałas jak:
•
-
przegrody tłumiące hałas,
-
okna o podwyższonej izolacji akustycznej,
w pasie uciążliwości drogi stosowanie upraw roślin mało wrażliwych na zanieczyszczenia,
o ile inny sposób zagospodarowania tej strefy jest nie możliwy.
Na terenie gminy Stary Lubotyń należy podjąć następujące zadania:
•
dążyć do spowodowania modernizacji drogi wojewódzkiej nr 677,
•
dokonać modernizacji dróg gminnych,
•
wprowadzać w miarę potrzeby zieleń izolacyjną (winna mieścić się w istniejących pasach
drogowych),
•
stosować w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi przegród i izolacji akustycznych,
•
w miarę potrzeby, w najbardziej newralgicznych punktach tras komunikacyjnych,
dokonywać badania poziomu hałasu.
2.6. Infrastruktura techniczna
2.6.1. Uwarunkowania rozwoju gminy wynikające z funkcjonowania systemów infrastruktury
technicznej
Sprawne funkcjonowanie urządzeń i sieci infrastruktury technicznej, dostęp do tych urządzeń oraz
ich stan techniczny stanowią ważny czynnik rozwoju lokalnego. Jednocześnie cechy te, w sposób
jednoznaczny, mogą posłużyć do określenia warunków życia ludności lokalnej i ich poziomu
życia.
Zaopatrzenie w wodę
Do utrzymania:
1) ujęcie wody zlokalizowane na terenie sołectwa Gniazdowo,
2) ujęcie wody zlokalizowane na terenie miejscowości Stary Lubotyń,
3) studnia czerpana w miejscowości Podbielko.
Wokół istniejących ujęć wód podziemnych wytyczono tereny ochrony bezpośredniej ujęcia wód na podstawie
Ustawy Prawo wodne (Dz.U. Nr 115 poz. 1229, z późn. zm.). Teren ochrony bezpośredniej ujęcia wód
podziemnych obejmuje grunty, na których jest usytuowane ujęcie wody oraz otaczający je pas
gruntu o szerokości, od 8 m do 10 m przy studniach wierconych, licząc od zarysu budowli
i urządzeń służących do poboru wody.
Na terenach ochrony bezpośredniej zabrania się użytkowania gruntów do celów nie związanych z
eksploatacją ujęcia wody, natomiast wymaga się zazielenienia tego terenu i ogrodzenia.
83
marzec 2008
W gminie Stary Lubotyń brak jest wyznaczonych stref ochrony pośredniej istniejących ujęć wód
podziemnych.
Gmina posiada znaczny stopień zwodociągowania, obecnie sieć wodociągową posiadają wszystkie tereny
zwartej zabudowy wsi. Planowana jest rozbudowa sieci dla luźnej zabudowy w miejscowości Sulęcin
Włościński.
W celu zachowania optymalnych warunków ekonomiczno-środowiskowych dla budowy,
rozbudowy i modernizacji systemów wodociągowych wskazane jest utrzymanie obecnego
charakteru zabudowy, ewentualnie wprowadzenie dodatkowych dogęszczeń w istniejącej
zabudowie gminy.
Jako zadanie ciągłe należy przyjąć systematyczne badanie jakości wody z ujęć gminnych oraz, o ile
istnieje taka możliwość, badanie jakości wody dopływającej do odbiorców.
Dla poprawy sytuacji wskazana jest okresowa intensyfikacja wymian instalacji wodociągowych i
renowacji sieci, a także ewentualna modernizacja przestarzałych i wyeksploatowanych urządzeń
uzdatniania wody.
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w miejscowości Lubotyń Włóki.
Brak jest ewidencji istniejących w gminie zbiorników na nieczystości płynne, brak jest również
dokładnych danych o ich stanie technicznym. Przypuszcza się jednak, że przy każdym domu
znajduje się szambo w złym stanie technicznym (brak szczelności).
Na terenie gminy Stary Lubotyń występuje bardzo niski stopień kanalizacji (sieć kanalizacyjną
posiadają: Stary Lubotyń oraz część m. Lubotyń Włóki) przy jednoczesnym braku sprawnych urządzeń
gromadzących i oczyszczających ścieki. Planowane pełne pokrycie gminy siecią wodociągową i
brak rozbudowy sieci kanalizacyjnej może stworzyć duże niebezpieczeństwo dla zdrowia
mieszkańców oraz dla stanu jakości środowiska przyrodniczego gminy: wód powierzchniowych,
wód podziemnych i gruntu. Dlatego, jako docelowy stopień skanalizowania terenu gminy
przyjmuje się ilość osób korzystających z kanalizacji na poziomie 80% ogółu mieszkańców gminy.
Ze względów higienicznych, ekologicznych oraz strategicznych najważniejszym zadaniem w
zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków jest opracowanie kompleksowego programu
gospodarki ściekowej dla terenu całej gminy Stary Lubotyń.
W trybie pilnym należy więc:
opracować kompletną, dla terenu całej gminy, dokumentację projektową,
kontynuować rozpoczęte prace nad budową sieci kanalizacji sanitarnej.
Mimo, iż zbiorcze systemy kanalizacyjne są najbardziej skuteczną metodą zabezpieczenia
środowiska przyrodniczego przed ewentualnym zanieczyszczeniem ściekami, to jednak
dopuszcza się stosowanie indywidualnych rozwiązań kanalizacji ścieków bytowo-gospodarczych,
zbierających ścieki od około 40 MR2 (średnia jednostkowa ilość ścieków dla terenów wiejskich
wynosi około 0,15 m3/M d). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków,
jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód i do ziemi (Dz. U. Nr 116, poz. 503)
dopuszcza się możliwość obniżenia wymagań jakościowych dla ścieków odprowadzanych do
gruntu, jeżeli ich objętość nie przekracza 5 m3/d, i stężenie zawiesin ogólnych nie jest wyższe od
2
MR – mieszkaniec równoważny
84
marzec 2008
50 mg/dm3, a odstąpienie od wymagań właściwych dla ścieków odprowadzanych do wód
powierzchniowych po ich uprzednim oczyszczeniu w gruncie.
W miejscach, gdzie lokalne warunki gruntowo-wodne nie pozwolą na budowę „przydomowych
oczyszczalni ścieków” ścieki bytowo-gospodarcze należy gromadzić w zbiornikach
bezodpływowych i zapewnić ich okresowy wywóz taborem asenizacyjnym do oczyszczalni
ścieków.
Priorytetem w zakresie gospodarki ściekowej na terenie gminy Stary Lubotyń jest budowa
kanalizacji w jednostkach o skupionej zabudowie oraz na terenach o szczególnie wrażliwym
podłożu gruntowo-wodnym, jakim jest obszar źródliskowy rzeki Orz i tereny o wysokim
poziomie wód gruntowych.
Jako dodatkowe zadanie z zakresu gospodarki ściekowej, wskazane jest zapewnienie
funkcjonowania zbiorników na nieczystości płynne, ale tylko takich, które będą w dobrym stanie
technicznym.
W 2008 planowane jest budowa sieci kanalizacyjnej w Kosewie, w roku 2009 w Gniazdowie, natomiast w
2010 roku w Budziszkach.
W „Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Stary Lubotyń na lata 2008-2013” założono również budowę
przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowościach: Chmielewo, Grądziki, Gawki, Gumowo, Lubotyń
Kolonia, Lubotyń Morgi, Klimonty, Koskowo, Podbiele, Podbielko, Rabędy, Rząśnik, Rogowo Folwark,
Rogówek, Stary Turobin, Sulęcin Szlachecki, Sulęcin Włościański, Świerże, Turobin Brzozowa, Żochowo,
Żyłowo.
Usuwanie i utylizacja odpadów
Do utrzymania dotychczasowy sposób usuwania i utylizacji odpadów komunalnych powstających
na terenie gminy - tzn. na wysypisku odpadów komunalnych zlokalizowanym w Lubotyniu
Włókach do roku 2012. Do tego czasu niezbędne jest kompleksowe rozwiązanie problemów gospodarki
odpadowej na całym terenie powiatu ostrowskiego. Planowany jest dalszy rozwój systemu selektywnej
zbiórki odpadów.
Ze względu na występowanie na terenie gminy licznych nielegalnych wysypisk śmieci konieczna
jest ich likwidacja oraz rekultywacja terenów powysypiskowych.
Zaopatrzenie w gaz i ciepło
Obecnie do żadnego sołectwa gminy Stary Lubotyń nie jest doprowadzona sieć gazu ziemnego, ale
istnieją urządzenia, za pomocą których możliwa byłaby rozbudowa systemu gazociągowego oraz
zaopatrzenie w wystarczającym stopniu w gaz ziemny wszystkich budynków z terenu gminy.
Do utrzymania:
-
gazociąg wysokoprężny Ø 200 CN 6,3 przebiegający przez gminę na odcinku 4 km,
-
gazociąg Ø 100 o długości 165 m,
-
stacja redukcyjno-pomiarowa I-go stopnia "Sulęcin Włościański” (Qmax=3200 m³/h)
planowane główne źródło zaopatrzenie gminy w gaz ziemny.
Wokół urządzeń przesyłowych gazu ziemnego istnieją strefy bezpieczeństwa. Na terenie strefy
bezpieczeństwa zabroniona jest budowa domów mieszkalnych, wypoczynkowych, budynków
użyteczności publicznej i innych obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi, a
nie związanych z działalnością podstawową wykonywaną w obiektach budowlanych. Na terenach
strefy zabroniona jest również lokalizacja pracowniczych ogrodów działkowych, urządzeń
rekreacyjnych i sportowych.
85
marzec 2008
Lokalizacja obiektów budowlanych względem gazociągów i stacji gazowych, już istniejących na terenie
gminy, powinna być zgodna z przepisami rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie
warunków, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U. z 1995r. Nr 139, poz. 686), ponieważ
pozwolenia na budowę tych urządzeń zostało wydane przed wejściem w życie obecnie obowiązującego
rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 30.07.2001r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać sieci gazowe (Dz.U. z 2001r. Nr 97, poz. 1055).
W świetle powyższych przepisów przy lokalizacji nowych inwestycji w rejonie przebiegu w/w
gazociągów należy zachować strefę bezpieczną – 50 m oraz zapewnić pas izolacyjny – 100 m od
przewodu magistralnego do budynków mieszkalnych o zwartej zabudowie oraz należy zachować
strefę bezpieczną - 35 m i pas izolacyjny – 70 m od budynków mieszkalnych zabudowy jednoi wielorodzinnej.
Zgodnie z w/w Rozporządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 14 listopada 1995r.
odległości podstawowe stacji gazowej od obiektów terenowych powinny być równe odległościom
ustalonym dla gazociągu zasilającego stację, lecz nie mniejsze od poziomego zasięgu zewnętrznej
strefy zagrożenia wybuchem ustalonej dla tej stacji (§ 22), określonej na podstawie Rozporządzenia
Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92, poz. 460 z późn. zm.).
W budynkach mieszkalnych, do których docelowo nie zostanie podłączony gaz ziemny wskazane
jest przeprowadzenie modernizacji istniejących kotłowni węglowych na kotłownie opalane olejem
opałowym, gazem płynnym lub energią elektryczną.
Wyeliminowanie ogrzewania paliwami węglowymi jest szczególnie istotne w okolicach
miejscowości o skoncentrowanej zabudowie oraz tam, gdzie ewentualnie jest przewidziany rozwój
turystyki i rekreacji.
Przez teren gminy Stary Lubotyń przebiega również I Nitka „Systemu Gazociągów Tranzytowych
przez terytorium RP” oraz, zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województw
Mazowieckiego planowane jest wybudowanie gazociągu DN500 (równoległego do istniejącej I Nitki
gazociągu Jamał-Europa Zachodnia). Ograniczenia jakie występują w użytkowaniu terenu ze
względu na istniejące urządzenia przesyłowe zgodne są z Rozporządzeniem Ministra Przemysłu i
Handlu z dnia 14 listopada 1995r. w sprawie warunków jakim powinny odpowiadać sieci gazowe
(Dz.U. Nr 139, poz. 686). Natomiast w stosunku do gazociągów zbudowanych po 2001r. obowiązuje
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 30.07.2001r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać sieci gazowe (Dz.U. z 2001r. Nr 97, poz. 1055). Podstawowym uwarunkowaniem realizacji
wszelkich inwestycji i prac budowlanych w zbliżeniu bądź skrzyżowaniu z gazociągiem
tranzytowym jest uzyskanie uzgodnienia z EuRoPol GAZ S.A..
W zakresie zaopatrzenia w ciepło - na terenie Gminy Stary Lubotyń wskazane jest stopniowe
realizowanie lokalnych ciepłowni wykorzystujących paliwo ekologiczne.
Elektroenergetyka
Przez teren gminy, w jej południowo-zachodniej części, przebiega linia elektroenergetyczna 110kV.
Do utrzymania pozostawia się istniejący układ linii wysokiego i średniego napięcia WN i SN.
86
marzec 2008
2.6.2. Mocne i słabe strony zaopatrzenia gminy Stary Lubotyń w urządzenia infrastruktury
technicznej
Rozwój lokalny stanowi część długofalowego procesu zmian struktury przestrzennej
wyznaczonego z jednej strony przez cele rozwoju gminy, a z drugiej przez możliwości
i ograniczenia (uwarunkowania) wynikające ze stanu istniejącego.
W celu określenia potencjalnych możliwości wykorzystania przestrzeni oraz wprowadzenia zmian
w zagospodarowaniu, niezbędnych do realizacji założonych celów, określono w Studium obszary
o różnych stopniach wyposażenia w infrastrukturę techniczną, z wyodrębnieniem obszarów do
modernizacji i przebudowy istniejących systemów, w tym konieczne jest określenie obszarów
priorytetowych oraz określenie obszarów rozbudowy i budowy nowych systemów.
Jednocześnie z wprowadzaniem niezbędnych urządzeń infrastrukturalnych na terenach obecnie
zainwestowanych, postuluje się prowadzenie inwestycji sieci technicznych na terenach
potencjalnie przeznaczonych pod nowe inwestycje.
Mocne strony
Słabe strony
•
wystarczające zasoby wodne ujęć wody
•
bardzo niski stopień skanalizowania gminy
•
dobry stan techniczny urządzeń
wodociągowych
•
brak kompleksowej gospodarki odpadami i
ściekami
•
rozbudowana sieć wodociągów
•
•
program rozbudowy kanalizacji
zły stan techniczny zbiorników na nieczystości
płynne
•
gminna oczyszczalnia ścieków
•
liczne nielegalne wysypiska śmieci
•
gminne wysypisko odpadów komunalnych
•
•
wystarczający stopień telefonizacji gminy
•
rozwinięta sieć energetyczna, pokrycie
zapotrzebowania odbiorców prywatnych
i przemysłowych
niski stopień wykorzystania paliw
ekologicznych w gospodarstwach
indywidualnych
•
brak sieci gazu ziemnego (programu
gazyfikacji)
•
możliwość budowy sieci gazu ziemnego
•
program selektywnej zbiórki odpadów
Niewątpliwie największym problemem w zakresie zaopatrzenia w urządzenia infrastruktury
technicznej gminy Stary Lubotyń jest brak sprawnie i w pełni działającego systemu
odprowadzania i oczyszczania ścieków.
3. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA
3.1. Infrastruktura społeczna
3.1.1. Założenia demograficzne
W gminie Stary Lubotyń liczba ludności wg stanu na 2001 rok wynosiła ogółem 4181
mieszkańców, natomiast w roku 2007 3991 mieszkańców. Największym sołectwem gminy jest Stary
Lubotyń, które zamieszkuje 408 mieszkańców. Najmniejszymi sołectwami gminy są natomiast
Rogówek i Świerże, które zamieszkuje odpowiednio 45 oraz 57 osób. Średnia gęstość zaludnienia w
gminie wynosi 0,42 osoby na 1 hektar.
87
marzec 2008
Liczba ludności w gminie od kilku lat nieznacznie maleje. Przyrost naturalny w gminie jest ujemny i
ciągle spada, utrzymuje się tendencja wyższej umieralności o średnio 1,8% w stosunku do
urodzeń.
Największy przyrost naturalny na 1000 mieszkańców występuje w sołectwach Budziszki, Stary
Lubotyń i Lubotyń Włóki, natomiast najmniejszy w Koskowie, Podbielku, Chmielewie.
Gmina posiada rozwojowe źródła wzrostu ludności - migracyjne oraz zasoby siły roboczej. Ponad
połowa (55,8%) ludności znajduje się w wieku produkcyjnym i około 25% ludności w wieku
przedprodukcyjnym. Proces przyrostu liczby mieszkańców w gminie wiąże się z zapewnieniem
zatrudnienia i odpowiedniego wykształcenia mieszkańców, co z kolei jest związane z
zapewnieniem terenów w pełni uzbrojonych w infrastrukturę techniczną i społeczną.
Według danych zawartych w „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego” opracowanych
na podstawie najnowszej prognozy demograficznej GUS na lata 1999-2030 obserwujemy, że
przyrost ludności w woj. mazowieckim będzie dokonywał się przeważnie w miastach i będzie
zauważalny dopiero po 2005 r. Obszary wiejskie województwa, ujmowane łącznie, będą
wykazywały stały ubytek liczby mieszkańców - zauważalny również po 2005 r.
W w/w Strategii prognozuje się, że zapowiadana stagnacja ludnościowa woj. mazowieckiego
będzie równoczesna ze zmianami struktury wiekowej mieszkańców tego regionu. Liczebność
roczników w wieku szkolnym - tak w miastach jak i na wsi - ulegnie bardzo szybkiemu i
wyraźnemu zmniejszeniu, osiągając w okresie 2010-2015 ok. 2/3-3/4 stanu z 1998 r. Do 2010 r.
zwiększy się liczebność grupy w wieku produkcyjnym osiągając na wsi - 110% stanu z roku 1998.
Z kolei liczebność grupy w wieku poprodukcyjnym zwiększy się ok. 2015 r. w miastach o ok. 40%,
a na wsi zmaleje w mniejszym stopniu niżby to mogło wynikać z ogólnego spadku liczby ludności
wiejskiej.
Dla powiatu ostrowskiego prognoza ludności według wieku będzie kształtowała się następująco:
-
w 2010 roku liczba ludności wyniesie odpowiednio: 16,3 tys. w wieku przedprodukcyjnym,
47,4 tys. w wieku produkcyjnym i 12,6 tys. w wieku poprodukcyjnym,
-
w 2020r. odpowiednio 15 tys., 40,1 tys., 15,0 tys.,
-
w 2030r. 12,9 tys., 40,1 tys., 16,8 tys.
Przyjmując powyższe tendencje prognostyczne za wzorcowe dla gminy Stary Lubotyń możemy
założyć, że ludność gminy:
-
w wieku przedprodukcyjnym będzie spadać średnio o około 10% i wyniesie w 2030 roku 850
osób,
-
w wieku produkcyjnym liczba ludności spadnie do około 1532 osób,
-
w wieku poprodukcyjnym do 2020 będzie wzrastać średnio o około 20%, a do roku 2030 o
14% i ostatecznie wyniesie 1146 osób.
3.1.2. Jakość życia mieszkańców
W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy zwraca się przede wszystkim
uwagę na elementy jakości życia, które mają aspekt przestrzenny, ważny ze względu na sposób
przestrzennego zagospodarowania gminy.
Podstawowym celem rozwoju każdej wspólnoty samorządowej jest osiągnięcie zrównoważonego
rozwoju społecznego i gospodarczego zharmonizowanego ze środowiskiem przyrodniczym.
88
marzec 2008
Pierwszym krokiem do określenia możliwości realizacji tego celu jest analiza uwarunkowań,
problemów i priorytetów, dotyczących rozwoju gminy oraz szans i zagrożeń, które wynikają
z otoczenia.
Warunkiem powodzenia realizacji założeń zrównoważonego rozwoju jest aktywność każdego
obywatela, który powinien być dobrze wyedukowany, zorganizowany oraz wychowany w
poszanowaniu tradycji, kultury, przyrody jak też w szacunku dla poglądów i pracy innego
obywatela. W gminie Stary Lubotyń najważniejszą rolę pełni:
-
rodzina, jako podstawowa komórka społeczna, dająca wychowanie w poszanowaniu tradycji
i religii, rozbudzająca wrażliwość na otaczające zjawiska i potrzeby innych oraz kształtująca
potrzeby kulturalne, umiejętność współżycia i współpracy z innymi, szacunek dla
otaczającego środowiska i jego praw oraz rozbudzająca aktywność i pomysłowość dla
samorealizacji jednostki,
-
szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe, dające podstawy wiedzy oraz umiejętność
współżycia i współpracy w większych grupach społecznych, kształtujące twórczy sposób
podejścia do pracy oraz szacunek dla pracy innych,
-
kościół, kształtujący postawy społeczne w poszanowanie dla religii i tradycji,
-
organizacje młodzieżowe, w tym organizacje naukowe, ekologiczne, społeczne, organizacje
religijne i kulturalne, zespoły sportowe, kształtujące umiejętność współdziałania w realizacji
wspólnych celów,
-
organizacje i struktury samorządowe, kształtujące umiejętności podejmowania decyzji.
Rozważania zawarte w niniejszym rozdziale opierają się na wynikach diagnozy stanu istniejącego.
Dotyczą one w szczególności:
-
wielkości ruchu i rozmieszczenia ludności w gminie;
-
sytuacji na rynku pracy;
-
zasobów mieszkaniowych;
-
oceny usług i zapewnienia rekreacji.
Na podstawie powyższych analiz określono mocne i słabe strony rozwoju gminy Stary Lubotyń,
które to są podstawą do nakreślenia kierunków rozwoju społeczności gminy.
3.1.3. Rynek pracy i bezrobocie
Za zagadnienia odnoszące się do sfery społeczno-gospodarczej, które w studium trzeba
uwzględnić, należy uznać przede wszystkim uwarunkowania decydujące o jakości życia
mieszkańców, w tym zwłaszcza o możliwości uzyskiwania godziwych dochodów z pracy.
Pozytywnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarczy gminy jest jej wielkość i położenie
w pobliżu miast: Ostrów Mazowiecka, Ostrołęka, Łomża.
Położenie gminy w bliskim sąsiedztwie miast jest dużym atutem. Wiążą się z tym takie korzyści
jak m.in.: łatwość dostępu do pracy i usług zlokalizowanych w mieście, większa atrakcyjność
inwestycyjna terenu gminy w odniesieniu do różnych form aktywizacji gospodarczej, duży rynek
zbytu np. na produkty rolne.
Sytuacja na lokalnym rynku pracy jest zbliżona do przeciętnej w kraju. Jest ona trudna do
oszacowania ze względu na brak danych zagregowanych w skali gminy.
89
marzec 2008
Analiza rynku pracy opiera się raczej na fragmentarycznych danych kształtujących przyszłe
tendencje rozwoju gminy:
-
potencjalny zasób pracy w gminie stanowi 55,8% ogółu mieszkańców w wieku
produkcyjnym;
-
3503 mieszkańców gminy tj. ok. 88% (dane Urzędu Gminy Stary Lubotyń 2008r.)
zamieszkuje gospodarstwa domowe z użytkownikiem gospodarstwa rolnego - działki rolnej.
Gospodarstwa rolne są bardzo rozdrobnione, a opłacalność produkcji rolnej od wielu lat jest
niska. Na terenie gminy występują jednak gospodarstwa rolne, które produkcję rolną
opierają na przetwórstwie mleka lub usługach schładzania mleka na potrzeby Mazowieckiej
Spółdzielni Mleczarskiej w Ostrowi Mazowieckiej;
-
liczba pracujących osób na terenie gminy poza gospodarstwami indywidualnymi wynosi 108
(dane Banku Danych Regionalnych 2006r.). Trudno ustalić liczbę osób pracujących w firmach
o zatrudnieniu do 5 osób i wyjeżdżających codziennie do pracy poza teren gminy. Natomiast
oszacowanie liczby osób zatrudnionych w małych podmiotach można oprzeć na ogólnej
liczbie jednostek zarejestrowanych w systemie REGON. Według ewidencji gminy w 2007r.
w gminie było zarejestrowanych 60 podmiotów gospodarczych, które koncentrowały się
głównie w Starym Lubotyniu i Sulęcinie Włościańskim. Porównując ilość podmiotów
gospodarczych według danych BDR z 2000r. obserwujemy znaczny spadek
ilości
podmiotów gospodarczych.
Sytuacja bezrobotnych w gminie jest podobna do sytuacji w powiecie ostrowskim gdzie
największą grupę zarejestrowanych bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym
zawodowym (38%) oraz podstawowym (około 34,5%), zaś największą grupę bezrobotnych według
wieku stanowią ludzie młodzi do 34 lat – około 60% ogółu bezrobotnych.
Bezrobocie jest najbardziej dotkliwym problemem społecznym gminy Stary Lubotyń. Liczba
bezrobotnych stale wzrasta, na koniec 2001 roku stopa bezrobocia, która wyraża stosunek liczby
zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności czynnej zawodowo wynosiła w gminie 17,4%.
Największą liczbę pracujących stanowią osoby zatrudnione w gospodarstwach rolnych – 1972
osoby co stanowi 47% ogółu ludności.
Według danych ze Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego w woj. mazowieckim
występuje największa w kraju liczba zarejestrowanych bezrobotnych - w czerwcu 2000r. ponad
263 tys. osób. Bezrobocie w większym stopniu dotyczy ludności wiejskiej (stanowi 46% ogółu
bezrobotnych, a więc znacznie więcej niż udział ludności wiejskiej - 36%). Spośród ogółu
bezrobotnych prawie 79% nie ma prawa do zasiłku, ponad 70% posiada wykształcenie poniżej
średniego, ponad 54% to kobiety, a ponad 45% pozostaje bez pracy dłużej niż 12 miesięcy. W
świetle tych wielkości zupełnie inną wymowę ma fakt, iż woj. mazowieckie wykazuje najniższy w
Polsce poziom stopy bezrobocia, tj. 10,1%.
W gminie Stary Lubotyń istnieje szereg negatywnych zjawisk aktualnie kształtujących sytuację
rynkową i mogących stać się w najbliższej perspektywie źródłem istotnych problemów. Należy do
nich zaliczyć:
małą aktywizację lokalnych, wiejskich rynków pracy wynikającą z wolnego tempa zmian
związanych z przemianami i modernizacją rolnictwa;
słaby rozwój form przedsiębiorczości, brak wypracowanych systemowych form
przedsiębiorczości,
brak
wypracowanych
systemowych
rozwiązań
promocji
90
marzec 2008
samozatrudnienia, kreowania i monitoringu przedsięwzięć wspomagających małą i średnią
przedsiębiorczość.
Zmniejszenie bezrobocia próbuje się uzyskać poprzez podejmowane próby restrukturyzacji
rolnictwa i obszarów wiejskich. Małe obszarowo gospodarstwa nie gwarantują możliwości
uzyskania odpowiedniej wydajności pracy i dochodu rolniczego na poziomie zbliżonym do
zarobków uzyskiwanych w pozostałych działach gospodarki narodowej.
Szansą dla gminy jest rozwój małej przedsiębiorczości
gospodarczych oraz modernizacja gospodarstw rolnych.
wśród
drobnych
podmiotów
3.2. Rolnicza przestrzeń produkcyjna
Rolnicza przestrzeń produkcyjna w granicach gminy Stary Lubotyń pod względem warunków
przyrodniczych jest zróżnicowana. Ukształtowanie terenu jest konsekwencją budowy
najmłodszych utworów zlodowacenia środkowopolskiego, które stanowią powierzchniowe partie
gleby oraz działalność erozyjną gleby.
Utwory lodowcowe i wodno-lodowcowe występują na całym obszarze gminy poza terenami dolin
rzecznych i są wykształcone głównie jako piaski i żwiry. W części północnej wokół wsi Koskowo i
Rząśnik oraz w części południowej w rejonie „Dużej Góry” wykształcone są w postaci piasków,
żwirów, glin i mułków. W części południowej przeważają utwory lodowcowe w postaci glin i
piasków.
Pod względem przydatności gleb mineralnych dla rolnictwa lepsze warunki występują w części
północnej. Są to gleby kompleksu pszennego dobrego, żytniego b. dobrego i żytniego dobrego
zakwalifikowane do III-IV klasy bonitacyjnej. W części południowej występuje natomiast
kompleks żytni słaby i żytni najsłabszy, kwalifikujące się do klasy bonitacyjnej V-VI. Ze względu na
duży udział gleb niskich klas bonitacyjnych (68% pow. użytków rolnych) teren gminy w dużej części nadaje
się do rozwoju produkcji leśnej.
Warunki klimatyczne na tym terenie określone zostały jako średnie, a obszar cechuje się niewielką
wyrazistością, na którą składa się niewielka ilość dni z pogodą umiarkowanie chłodną i
umiarkowanie ciepłą, mało jest też dni ciepłych z opadami atmosferycznymi, za to więcej z
pogodą mroźną z opadem jak i bez opadu.
Na korzystne przewietrzanie wpływa niewielki stopień pokrycia terenu lasami, nie ma też
znacznych zagłębień terenowych.
Ogólna powierzchnia użytków rolnych, według danych z 2005r. wynosi 8 702 ha co stanowi 79%
ogólnej powierzchni gminy. W ogólnej powierzchni użytków rolnych grunty orne stanowią 65,7%
tj. 5715 ha, sady 0,10%, łąki 22% i pastwiska 12,2%.
Lasy i grunty leśne zajmują powierzchnię 1 767 ha co stanowi 16,1% powierzchni gminy.
W produkcji roślinnej gminy Stary Lubotyń głównymi kierunkami upraw są uprawy zbóż,
ziemniaków oraz roślin pastewnych z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt. Produkcja zwierzęca
opiera się przede wszystkim na hodowli bydła mlecznego (produkcja mleka), żywca wieprzowego
i wołowego.
Według analiz opartych na „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego” w rolnictwie, w
1999r., pracowało około 1/4 ogółu pracujących osób na Mazowszu. Województwo odgrywa
znacząca rolę w polskim rolnictwie, osiągając czołowe lokaty (1-2 miejsce) w kraju w produkcji:
owoców, warzyw, mleka, jaj, żywca cielęcego, końskiego i drobiowego, ziemniaków i zbóż oraz
żywca wołowego i wieprzowego.
91
marzec 2008
Wysokie pozycje w produkcji rolniczej w dużej mierze zawdzięcza region największemu w kraju
areałowi użytków rolnych (co jest również widoczne w gminie Stary Lubotyń), mimo ich nie
najlepszej jakości przyrodniczej, w mniejszym zaś stopniu ich intensywnemu wykorzystaniu.
Istotny jest tu też wpływ chłonnego rynku aglomeracji warszawskiej na intensywność produkcji,
jej koncentrację i specjalizację, głównie warzywniczą i sadowniczą, ale również produkcję
wczesnych ziemniaków, jaj, drobiu, mleka i mięsa.
W 1999 r. przeciętna wielkość gospodarstwa rolnego w województwie wynosiła 6,7 ha i według
prognoz - w najbliższych 20 latach może ona wzrosnąć do 8,0-8,5 ha. Struktura obszarowa
gospodarstw rolnych jest jednak bardzo tradycyjna i spolaryzowana.
Ze strategii województwa wynika, że wśród gospodarstw domowych z użytkownikiem
indywidualnego gospodarstwa rolnego, ponad 105 tys. (35,5%) stanowią gospodarstwa w
przyszłości bez następców. Podobna jest też liczba (105,5 tys. i 35,5%) gospodarstw
przyszłościowych pod względem demograficznym, składających się z osób młodych i w średnim
wieku.
W strategii podkreśla się, że ważną determinantą przemian i restrukturyzacji rolnictwa są
nadmierne zasoby siły roboczej (bezrobocie jawne i ukryte) oraz problemy związane ze
znalezieniem dla nich pozarolniczych miejsc pracy. Rozwój rolnictwa uzależniony będzie też od
rozbudowy przemysłu rolno-spożywczego, organizacji dystrybucji i przechowalnictwa płodów
rolnych, tworzenia grup producenckich.
Dotychczasowe trendy rozwojowe wskazują, że rozwój rolnictwa mazowieckiego przebiega
dwukierunkowo. Z jednej strony, wzrasta liczba gospodarstw charakteryzujących się wysokim
poziomem nowoczesności, wyspecjalizowanych w produkcji między innymi na potrzeby
żywieniowe aglomeracji lub dla dużych zakładów przetwórczych, zdolnych konkurować z
rolnictwem UE. Z drugiej strony, utrzymuje się znaczna część gospodarstw drobnych o
wielokierunkowym profilu produkcji, posiadająca nadal duże rezerwy siły roboczej.
W gminie Stary Lubotyń znaczna część gospodarstw indywidualnych współpracuje z Mazowiecką
Spółdzielnią Mleczarską w Ostrowi Mazowieckiej. Spółdzielnia dokonuje bezpośredniego odbioru
mleka od producentów przy pomocy samochodów cystern samozbierających. W celu zmniejszenia
ilości drobnoustrojów i poprawy jakości mleka podejmowane są środki zabezpieczające, takie jak
szybkie schładzanie mleka, dopłaty do mleka schłodzonego szczególnie w okresie letnim.
Z analizy struktury zasiewów wynika że, największa powierzchnia zasiewów w gminie
występuje w sołectwach: Gniazdowo-Stare Rogowo, Kosewo, Podbiele, Koskowo, Rząśnik i
Sulęcin Szlachecki.
Najmniejszą powierzchnią zasiewów charakteryzują się sołectwa: Świerże, Rogówek i Grądziki.
•
Uprawa pszenicy wymaga dobrych gleb, dlatego też najwięcej pszenicy uprawia się w
sołectwach: Budziszki, Gniazdowo-Stare Rogowo, Kosewo, Koskowo, Lubotyń Morgi,
Rząśnik (pszenica jara), Stary Lubotyń, Stary Turobin.
•
Pod względem wysiewu żyta dominują sołectwa: Kosewo, Podbiele, Sulęcin Włosciański,
Gniazdowo-Stare Rogowo, Gumowo, Koskowo, Chmielewo, Rząśnik i Sulęcin Szlachecki.
•
Uprawa jęczmienia w gminie jest znikoma, zboże to jest wysiewane w Sulęcinie
Włościańskim, Żochowie i Gniazdowie-Stare Rogowo.
•
Największy areał upraw owsa występuje w Sulęcinie Włościańskim, Żochowie, Podbielach,
Kosewie, Gumowie i Podbielkach Gawki.
92
marzec 2008
•
Mieszanki zbożowe są wysiewane przede wszystkim w sołectwach: Gniazdowo-Stare
Rogowo, Rogowo Folwark, Koskowo, Podbiele, Podbielko Gawki, Rząsnik, Stary Lubotyń,
Sulęcin Szlachecki i Sulęcin Włosciański.
•
Uprawa buraka cukrowego w gminie jest znikoma, prowadzona jest tylko w 3 sołectwach:
Turobin Brzozowa, Stary Turobin, Żochowo i na niewielkich obszarach.
•
Najwięcej ziemniaków uprawia się w Kosewie, Rząsnikach, Koskowie, Gniazdowo-Stare
Rogowo, Podbielach, Podbielko-Gawki, Rząśnikach i Sulęcinie Włościańskim.
•
W uprawie warzyw pierwsze miejsca zajmują sołectwa: Koskowo, Kosewo, Chmielewo,
Lubotyń Włóki, Turobin Brzozowa.
Wskaźnik powierzchni użytków rolnych przypadających na 1 ciągnik w ha dla województwa
mazowieckiego wynosi 13,2 a dla gminy waha się w granicach 12,8.
Szczegółowa analiza wielkości hodowli zwierząt w poszczególnych sołectwach gminy pozwala na
wskazanie sołectw, w których hodowla jest największa: Gniazdowo-Stare Rogowo (11% całkowitej
hodowli), Koskowo (6,6%), Kosewo (6,45%), Rogowo –Folwark (6,4%), Sulęcin Szlachecki (5,5%),
Sulęcin Włościński (5,7%).
3.3. Struktura władania gruntami
Przeważająca część użytków rolnych gminy Stary Lubotyń znajduje się we władaniu gospodarstw
indywidualnych. Skupiają one 8766 ha. Grunty osób fizycznych wchodzących w skład
gospodarstw rolnych stanowią również grunty leśne (215ha) oraz nieużytki ( 31 ha). Znaczna ilość
gruntów należy do Własności Rolnej Skarbu Państwa, która przejęła je po państwowych
gospodarstwach rolnych. Stanowią one łącznie 234 ha. Pozostałe formy własności skupiają
niewielki odsetek ogólnej powierzchni użytków rolnych w gminie. W rękach spółdzielni znajduje
się tylko 1 ha gruntów stanowiących grunty orne zabudowane.
93
marzec 2008
4. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Podsumowanie
4.1. Synteza uwarunkowań
Warunki rozwoju gminy Stary Lubotyń zostały zarysowane w oparciu o analizę szans i zagrożeń
wynikających z uwarunkowań zewnętrznych oraz słabych i mocnych stron uwarunkowań
wewnętrznych. Poniżej przedstawione zostało syntetyczne zestawienie najważniejszych
wniosków wynikających z przeprowadzonych analiz.
Uwarunkowania zewnętrzne
Szanse
przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego i korzystnej koniunktury gospodarczej m.in.
na skutek przyspieszenia reform i korzystnej sytuacji na rynkach międzynarodowych,
położenie w bliskości miast: Ostrów Mazowiecka, Ostrołęka i Łomża, przy tradycyjnym
szlaku komunikacyjnym z Warszawy na Pojezierze Suwalsko-Augustowskie i na Litwę,
kontynuacja reform samorządowych,
położenie w „Obszarze Funkcjonalnym Zielone Płuca Polski”,
położenie części południowej gminy w obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 – Puszcza
Biała PLB 140007,
położenie w otoczeniu obszarów o dużych wartościach przyrodniczych i rekreacyjnych
„Puszczy Białej” i „Czerwonego Boru”.
Zagrożenia
osłabienie wzrostu gospodarczego kraju, trwanie tendencji recesyjnych (natężenie
procesów inflacyjnych, m.in. w wyniku niewłaściwej polityki gospodarczej, spowolnienia
reform i niekorzystnej sytuacji na rynkach międzynarodowych,
spowolnienie reform samorządowych,
wolne tempo przemian i procesów modernizujących rolnictwo,
brak wypracowanych systemowych rozwiązań promocji samozatrudnienia, kreowania i
monitoringu przedsięwzięć wspomagających małą i średnią przedsiębiorczość,
słabe bezpośrednie powiązania komunikacyjne z Warszawą,
położenie w Obszarze Funkcjonalnym Zielone Płuca Polski
położenie południowej części gminy w Obszarze Specjalnej OchronyPtaków Natura 2000– Puszcza
Biała PLB 140007,
położenie w obszarze źródliskowym rzeki Orz ograniczające lokalizowanie obiektów
mogących zanieczyścić wody rzeki oraz występowanie terenów bezpośredniego zagrożenia
powodziowego wzdłuż rzeki Orz,
położenie w obszarze deficytu wody powierzchniowej.
94
marzec 2008
Uwarunkowania wewnętrzne
Uwarunkowania wynikające z cech środowiska przyrodniczego i kulturowego
Mocne strony
stosunkowo duży potencjał przyrodniczy,
dobry stan środowiska,
bogata sieć cieków wodnych,
zróżnicowany krajobraz,
istnienie kruszyw naturalnych i ich lokalne wykorzystywanie,
istnienie cennych obiektów przyrodniczych,
duża liczba stanowisk archeologicznych dokumentujących ślady osadnictwa od neolitu po
czasy nowożytne,
cenny wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Chmielewie – Świerżach
zabytki architektury i budownictwa, zwłaszcza drewnianego, zabytki techniki, budowle
militarne i liczne kapliczki, figury i krzyże przydrożne.
Słabe strony
mała powierzchnia lasów,
brak kanalizacji w większości miejscowości do których został doprowadzony wodociąg,
zanieczyszczenie wód powierzchniowych,
duża liczba stanowisk archeologicznych utrudniająca działalność inwestycyjną.
Uwarunkowania wynikające z istniejącego zainwestowania (osadnictwo)
Mocne strony
tendencja wzrostowa działalności inwestycyjnej w gminie,
duży udział budynków w dobrym stanie technicznym,
przewaga zwartej zabudowy wiejskiej,
centralne położenie ośrodka gminnego.
Słabe strony
niska intensywność działalności inwestycyjnej w gminie,
braki w zakresie dostępności komunikacyjnej terenu,
brak wyraźniejszych ośrodków koncentrujących podstawowe usługi we wsiach.
Uwarunkowania wynikające z układu komunikacyjnego
Mocne strony
•
historyczne tradycje powiązań komunikacyjnych w skali kraju i regionu,
•
istniejąca infrastruktura drogowa,
•
położenie gminy przy drodze wojewódzkiej nr 667 jako tradycyjnym powiązania centrum
kraju z pojezierzem Suwalsko-Augustowskim i dalej
•
z Litwą,
•
sąsiedztwo z miastem Ostrów Mazowiecka,
•
duża gęstość dróg gminnych,
95
marzec 2008
Słabe strony
problem utrzymania dotychczasowej infrastruktury komunikacyjnej na niezbędnym
poziomie technicznym,
przebieg drogi wojewódzkiej nr 667 odcinającej zachodnie fragmenty gminy,
przebieg ruchu tranzytowego przez gminę,
duży odsetek dróg gminnych o nawierzchni gruntowej,
brak powiązań komunikacyjnych z sąsiednimi gminami.
Uwarunkowania wynikające z infrastruktury technicznej
Mocne strony
• wystarczające zasoby wodne ujęć wody,
• dobry stan techniczny urządzeń wodociągowych,
• zwodociągowanie wszystkich obszarów zwartej zabudowy w gminie,
• program rozbudowy kanalizacji,
• gminna oczyszczalnia ścieków,
• gminne wysypisko odpadów komunalnych,
• wystarczający stopień telefonizacji gminy,
• rozwinięta sieć energetyczna, pokrycie zapotrzebowania odbiorców prywatnych
i przemysłowych,
• możliwość budowy sieci gazu ziemnego.
Słabe strony
• bardzo niski stopień skanalizowania gminy - brak systemu odprowadzania ścieków,
• brak kompleksowej gospodarki odpadami i ściekami,
• zły stan techniczny zbiorników na nieczystości płynne,
• liczne nielegalne wysypiska śmieci,
• niski stopień wykorzystania paliw ekologicznych w gospodarstwach indywidualnych,
• brak sieci gazu ziemnego (programu gazyfikacji).
Uwarunkowania wynikające z zasobów społeczno-gospodarczych i warunków życia ludności
Mocne strony
znaczny (ponad 50 %) udział ludności w wieku produkcyjnym,
znaczny (25 %) udział ludności w wieku przedprodukcyjnym,
znaczny udział gleb kompleksu pszennego dobrego, żytniego b. dobrego
i żytniego dobrego zakwalifikowane do III-IV klasy bonitacyjnej w północnej i środkowej
części gminy,
ugruntowana produkcja zwierzęca oparta głównie na hodowli bydła mlecznego,
trwała współpraca znacznej części gospodarstw indywidualnych ze Spółdzielnią
Mleczarską „Ostrovia” w Ostrowi Mazowieckiej.
Słabe strony
ujemny przyrost naturalny w gminie o tendencji spadkowej,
ujemne saldo migracji w okresie ostatnich 5 lat,
96
marzec 2008
rosnąca liczba bezrobotnych,
niska konkurencyjność drobnych firm (zwłaszcza handlu) działających na terenie gminy,
niska siła nabywcza ludności,
rozdrobnienie gospodarstwa rolnych,
wolne tempo przemian strukturalnych w rolnictwie,
niska aktywizacja lokalnych, wiejskich rynków pracy.
Szansą dla gminy jest rozwój małej przedsiębiorczości wśród drobnych podmiotów
gospodarczych oraz szybsza modernizacja gospodarstw rolnych z tendencją wzrostu
zainteresowania gospodarstwami „ekologicznymi” i „agroturystycznymi”.
4.2. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych
Z pisma Zarządu Województwa Mazowieckiego z dnia 25.10.2007r. znak MBP.PP.7323-59/Os/2007
skierowanego do pana Ireneusza Gumkowskiego, Wójta Gminy Stary Lubotyń wynika, że zgodnie z
„Planem zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego” (Uchwała nr 65/2004 Sejmiku
Województwa Mazowieckiego z dnia 7 czerwca 2004r., Dz.U W.M. nr 217 z dn. 28.08.2004r., poz. 5811) za
istotne elementy dla polityki przestrzennej województwa na obszarze gminy Stary Lubotyń uznano:
-
planowany rozwój istniejących tranzytowych sieci przesyłowych gazu ziemnego wysokiego ciśnienia
przez realizację planowanej drugiej nitki gazociągu Jamał-Europa Zachodnia;
-
planowana rozbudowa sieci przesyłowych gazu ziemnego wysokiego ciśnienia o znaczeniu regionalnym
poprzez realizację odcinaka gazociągu o przekroju ∅500;
-
uwzględnienie ustanowionego w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Puszcza Biała” PLB 140007 obejmującego południowo-wschodnią część gminy;
-
ochronę gleb o najwyższej przydatności dla rolnictwa.
Do pozostałych inwestycji oraz obiektów i obszarów celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym
zlokalizowanych na terenie gminy Stary Lubotyń należą:
−
zadania wynikające z położenia w Obszarze Funkcjonalnym Zielone Płuca Polski,
−
droga wojewódzka 677 i zabezpieczenie warunków obejścia wsi Gniazdowo w ciągu drogi
wojewódzkiej nr 677;
−
linia elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV;
−
pierwsza nitka gazociągu tranzytowego ∅1400 Jamał-Europa Zachodnia;
−
gazociąg lokalny ∅200 i∅100 Ostrów Mazowiecka – Ostrołęka – Kadzidło, wraz ze stacją redukcyjnopomiarową IO w Sulęcinie Włościańskim;
−
zadania wynikające z obecności terenów zalewowych wzdłuż rzeki Orz;
−
zadania wynikające z obecności na terenie gminy obiektów wpisanych do rejestru zabytków.
97
marzec 2008
WYKAZ MATERIAŁÓW WEJŚCIOWYCH
Podstawowe materiały i opracowania geodezyjno-kartograficzne
1.
2.
3.
2.
Mapa
topograficzna
w
skali
1:10 000
z
zasobów
Głównego
i
Kartografii.
ZPGK
„GEOKART”,
potwierdzona
przez
CODGiK
2002 rok; arkusze:
244.343
Tyszki
244.344
Koskowo
254.121
Stary Lubotyń
254.122
Rząśnik Lubotyński
254.123
254.124
Prosienica
Urzędu
–
Dz.
Geodezji
T1/1371,
Mapa topograficzna w skali 1:25 000. Główny Geodeta Kraju, arkusze:
244.34
Piski - opr. 1984 r.
254.12
Stary Lubotyń - opr. 1985 r.
Mapa topograficzna w skali 1:50 000. Główny Geodeta Kraju; druk 1977 r., arkusze:
244.3
Ostrołęka Stacja
254.1
Ostrów Maz.
Mapa topograficzna w skali 1:100 000. Główny Geodeta Kraju; druk 2000 r. arkusz:
82.13.4
Śniadowo
5.
Mapa glebowo-rolnicza pow. Ostrów Mazowiecka w skali 1:25 000. Instytut Upraw, Nawożenia
i Gleboznawstwa w Puławach; 2002 r.;
6.
Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1: 200 000, PIG, Warszawa;
7.
Matuszkiewicz, Mapa potencjalnej roślinności naturalnej 1: 300 000, PWN, Warszawa;
8.
Kleczkowski A. red., Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych wymagających
szczególnej ochrony 1: 500 000, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Częstochowa 1989;
9.
Teisseyre M., Opracowanie fizjograficzne dla planu zagospodarowania przestrzennego zespołu gmin
„Środek” woj. ostrołęckie, Geoprojekt, Warszawa 1980;
10. Stachy J. red., Atlas hydrologiczny Polski, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1987.
***
Materiały i opracowania tekstowe:
11. Antonowicz B., Białczak S., Cieszkowski Z. i inni, Studium diagnostyczne obszaru funkcjonalnego
Zielone Płuca Polski, cz. 1, Rada Programowa Porozumienia Zielone Płuca Polski, 2000, Białystok,
Bydgoszcz, Toruń, Gdańsk, Olsztyn, Warszawa;
12. Bartniczak Mieczysław. Oblicze Puszczy Białej. W: Ziemia 1967, PTTK; Wyd.SiT 1968;
13. Bartniczak
Mieczysław.
Podziały
administracyjne
w
powiecie
w: Ostrów Mazowiecka – z dziejów miasta i powiatu. KiW. Warszawa 1975;
Ostrów
Maz.;
14. Galicka Izabela, Sygietyńska Hanna. Zabytki sztuki powiatu ostrowsko-mazowieckiego; w: Ostrów
Mazowiecka – z dziejów miasta i powiatu. KiW, Warszawa 1975;
15. Kleczkowski A. red., Strategia ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce, Akademia
Górniczo-Hutnicza w Krakowie, 1989, Częstochowa;
16. Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, 1995, Warszawa;
17. Kowejsza Jadwiga, Łukasiewicz Juliusz. Powiat Ostrów Mazowiecka w latach 1867 – 1914; w: Ostrów
Mazowiecka – z dziejów miasta i powiatu. KiW. Warszawa 1975;
18. Opracowanie ekofizjograficzne gminy Stary Lubotyń, Przestrzeń Pracowania Projektowa s.c., Warszawa
2003;
19. Patocka E. z zespołem, Koncepcja zaopatrzenia w wodę gminy Stary Lubotyń;
98
marzec 2008
20. Proniewski M., Uwarunkowania i kierunki rozwoju obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”,
Biuro Rozwoju Regionalnego, 1997, Białystok;
21. Strupiechowski Jacek. Najstarsze osadnictwo powiatu Ostrów Mazowiecka; w: Ostrów Mazowiecka – z
dziejów miasta i powiatu. KiW. Warszawa 1975;
22. Suski
Witold.
Środowisko
geograficzne
powiatu
Ostrów
w: Ostrów Mazowiecka – z dziejów miasta i powiatu. KiW. Warszawa 1975;
Mazowiecka;
23. Teisseyre-Sierpińska M., (pod red.), Problematyka przyrodnicza w studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego, IGPiK, Warszawa 1997;
24. Terlikowski E., Identyfikacja środowiska przyrodniczego województwa ostrołęckiego, WBPP w
Ostrołęce, Ostrołęka 1988;
25. Woś A., Klimat Polski, PWN, Warszawa 1999;
26. Wysocki Cz., Sikorski P., Zarys fitosocjologi stosowanej, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2000;
***
Materiały źródłowe
27. Dane Głównego Urzędu Statystycznego;
28. Dane z Urzędu Gminy Stary Lubotyń oraz Urzędu Starostwa Powiatowego w Ostrowi Mazowieckiej;
29. Dane ze strony internetowej:
http://www.pgi.gov.pl/;
http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php,
http://www.mwkz.pl/,
30. Informacje i wnioski uzyskane w ramach wystąpień UG z zawiadomieniem o przystąpieniu do
opracowania Studium;
31. Inwentaryzacja Krajoznawcza Województwa Warszawskiego. PTTK – Okręg Mazowiecki. Warszawa
1969;
32. Prognoza ruchu na zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2015. „Transprojekt” Warszawa B.P-B.
Dróg i Mostów Sp. z o.o. Warszawa 1997;
33. Plan gospodarki odpadami Gminy Stary Lubotyń, 2006r.
34. Plan rozwoju lokalnego Gminy Stary Lubotyń na lata 2004-2013;
35. Program ochrony środowiska Gminy Stary Lubotyń, 2004r;
36. Raport o stanie środowiska województwa ostrołęckiego w latach 1995-1996, Biblioteka Monitoringu
Środowiska, Ostrołęka 1997,;
37. Ruch drogowy 1990. „Transprojekt” Warszawa 1992 r;
38. Ruch 2000 na drogach krajowych. GDDP. Warszawa;
39. Stan czystości wód powierzchniowych obszaru Zielonych Płuc Polski, PIOŚ, Białystok 1998;
40. Stan środowiska w województwie mazowieckim, Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1999;
41. Strategia rozwoju Gminy Stary Lubotyń na lata 2004-2015;
42. Wieloletni Plan Inwestycyjny gminy Stary Lubotyń na lata 2008-2013;
43. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Sejmik Województwa Mazowieckiego. Warszawa
2001;
44. Zabytki architektury i budownictwa w Polsce – województwo ostrołęckie (28). Ośrodek Dokumentacji
zabytków. Warszawa 1989;
45. Karty informacyjne zabytków nieruchomych „białe” z terenu gminy Stary Lubotyń materiały archiwalne
z zasobów PSOZ – Ostrołęka;
46. Spis stanowisk archeologicznych na terenie gminy Stary Lubotyń – materiały archiwalne z zasobów
PSOZ – Ostrołęka dla obszarów AZP 41-74, 41-75, 42-74, 42-75 43-74, 43-75;
47. Zdjęcia lotnicze terenu gminy Stary Lubotyń, 1997r., skala 1:10 000.
99
marzec 2008

(SLub DIAG i UWAR_19.12_2008_do uchwa³y_ujednolic)

Transkrypt

Podobne dokumenty

Treść uchwały - plik pdf 188 kB

Uchwala Nr XXVI/152/13 z dnia 28 marca 2013 r.

Uchwala Nr XXXVII/207/14 z dnia 31 grudnia 2013 r.

OGt O5,,rh: l\ | [ WCIJTA GMIN!\` IJ`I-AFIY Tr\RG

Treść projektu programu - plik pdf - Strona główna BIP

Treść zarządzenia - plik pdf 292 kB - Strona główna BIP

Piosenka o bezsennosci

UCHWAŁA NR XXXIII/162/10 RADY GMINY STARY LUBOTYŃ z