Czynniki zagrożeń pożarowych - Katedra Materiałoznawstwa

Inżynieria Bezpieczeństwa Pracy – studia inżynierskie, sem.IV
Czynniki zagrożeń pożarowych
dr inż. Waldemar Machnowski
[email protected]
Katedra Materiałoznawstwa, Towaroznawstwa
i Metrologii Włókienniczej
Konsultacje:
pokój 167
wtorek, godz. 10.00 – 12.00
czwartek, godz. 12.00 – 13.00
1
Ochrona Przeciwpożarowa w Polsce
Wprowadzenie (informacje wybrane)
Podstawę prawną funkcjonującego obecnie w Polsce systemu ochrony
przeciwpożarowej stanowią dwie Ustawy:
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej
(tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 z późniejszymi zmianami)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 o Państwowej Straży Pożarnej
(Dz.U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667 z późniejszymi zmianami)
Art. 9. Ustawy o ochronie przeciwpożarowej nakłada na wszystkich obywateli
naszego Państwa obowiązek:
Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie,
obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie
zagrożenia oraz jednostkę ochrony przeciwpożarowej bądź policję lub wójta
albo sołtysa.
Sankcje za wykroczenia przeciwko przepisom przeciwpożarowym
Uchybienie temu obowiązkowi (art. 9 Ustawy) stanowi wykroczenie z art. 73 Kodeksu
Wykroczeń (Dz.U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756), zgodnie z którym:
Kto wbrew swemu obowiązkowi nie zawiadamia odpowiedniego organu lub osoby o
wiadomym mu niebezpieczeństwie grożącym życiu lub zdrowiu człowieka albo
mieniu w znaczących rozmiarach, podlega karze aresztu albo grzywny.
W innych miejscach Kodeks Wykroczeń stanowi:
Art. 66. § 1. Kto ze złośliwości lub swawoli, chcąc wywołać niepotrzebną czynność
fałszywym
alarmem,
informacją
lub
innym
sposobem,
wprowadza
w błąd instytucję użyteczności publicznej albo inny organ ochrony bezpieczeństwa,
porządku publicznego lub zdrowia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo
grzywny do 1.500 złotych.
Art. 74. § 1. Kto niszczy, uszkadza, usuwa lub czyni nieczytelnymi znaki lub napisy
ostrzegające o grożącym niebezpieczeństwie dla życia lub zdrowia człowieka albo
ogrodzenie lub inne urządzenie zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu, podlega
karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
2
Art. 82.
§ 1. Kto nieostrożnie obchodzi się z ogniem lub wykracza przeciwko przepisom
dotyczącym zapobiegania i zwalczania pożarów, a w szczególności:
1) nie wyposaża budynku w odpowiednie urządzenia lub sprzęt przeciwpożarowy lub
nie utrzymuje ich w stanie zdatnym do użytku;
3) nie usuwa lub nie zabezpiecza w obrębie budynków urządzeń lub materiałów
stwarzających niebezpieczeństwo powstania pożaru;
4) eksploatuje w sposób niewłaściwy urządzenia energetyczne lub cieplne lub
pozostawia je uszkodzone w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar;
7) w lesie lub na terenie śródleśnym albo w odległości mniejszej niż 100 m od granicy
lasu:
b) roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do tego celu,
[…]
e) wypala wierzchnią warstwę gleby lub pozostałości roślinne,
f) porzuca nie ugaszone zapałki lub niedopałki papierosów,
podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.
§ 2. Kto zostawia małoletniego do lat 7 w okolicznościach umożliwiających mu
wzniecenie pożaru, podlega karze grzywny albo karze nagany.
Naruszając przepisy przeciwpożarowe, wchodzi się także w konflikt
z przepisami Kodeksu Karnego (Dz.U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553)
Kodeks Karny (ROZDZIAŁ XX)
Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu
Art. 163. KK stanowi:
§ 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo
mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:
1) pożaru,
2) zawalenia się budowli [..…]
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności
od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki
uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12.
3
Bezpieczeństwo pożarowe budynków
Aktami prawnymi o podstawowym znaczeniu w tym obszarze są:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75 poz. 690, z późn. zmianami)
określane powszechnie mianem „Warunki Techniczne”
Internetowy System Aktów Prawnych
http://isap.sejm.gov.pl/search.jsp
Dz.U. 2013 nr 0 poz. 926 2014.01.01obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie
Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1289 2013.02.23obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 6 listopada 2012 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie
Dz.U. 2010 nr 239 poz. 1597 2011.03.21obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 10 grudnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Dz.U. 2009 nr 56 poz. 461 2009.07.08obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
Dz.U. 2008 nr 228 poz. 1514 2009.01.01obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie zmiany rozporządzenia
zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i
ich usytuowanie
Dz.U. 2008 nr 201 poz. 1238 2009.01.01obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
Dz.U. 2004 nr 109 poz. 1156 2004.05.27obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
Dz.U. 2003 nr 33 poz. 270 2002.12.16obowiązujący
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 13 lutego 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 7 czerwca 2010r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719)
4
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75 poz. 690, z późn. zmianami)
Dział VI
Bezpieczeństwo pożarowe
Rozdział 1
Zasady ogólne
[fragmenty]
§ 209.
1. Budynki oraz części budynków [...] z uwagi na przeznaczenie i sposób
użytkowania, dzieli się na:
1) mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej
charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane dalej jako ZL,
2) produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM
budynek mieszkalny – służy do stałego przebywania osób (mieszkańcy budynku),
budynek zamieszkania zbiorowego – służy do okresowego pobytu ludzi poza
miejscem ich stałego zamieszkania (hotel, pensjonat, akademik),
budynek użyteczności publicznej – spełnia określone funkcje dla ludności
(np. szpital, bank, restauracja),
budynek produkcyjny – miejsce realizacji operacji technologicznych
(przerób materiałów, wytwarzanie produktów),
budynek magazynowy – miejsce przechowywania surowców, wyrobów
2. Budynki oraz części budynków, określane jako ZL, zalicza się do jednej lub
do więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi:
ZL I – budynki lub ich części zawierające pomieszczenia przeznaczone do
jednoczesnego przebywania ponad 50 osób, które nie są ich stałymi
użytkownikami;
centra handlowo-usługowe, lokale gastronomiczno-rozrywkowe,
poczekalnie dworcowe, sale konferencyjne
(pomieszczenie te mogą być udostępniane osobom niepełnosprawnym, ale nie są
przewidziane specjalnie dla nich)
5
ZL II – budynki lub ich części przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi
o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak:
szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych;
(podstawową część użytkowników stanowią osoby nie mogące ewakuować się samodzielnie,
oprócz obiektów podanych wyżej jako przykłady, do kategorii tej należeć będą także domy
opieki i szkoły dla osób niesłyszących, niewidomych lub upośledzonych umysłowo, ośrodki
rehabilitacji ruchowej oraz sanatoria dla osób o ograniczonej zdolności poruszania się itp.)
ZL III – budynki lub ich części obejmujące pomieszczenia użyteczności
publicznej, niezakwalifikowane do pomieszczeń ZL I i ZL II
urzędy, szkoły, biura, banki
ZL IV – pomieszczenia o przeznaczeniu mieszkalnym, niezależnie od rodzaju
budynku, w którym się znajdują
domy, kamienice, bloki
ZL V – budynki przeznaczone do zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
hotele, bursy, akademiki, pensjonaty
Rozdział 3
Strefy pożarowe i oddzielenia przeciwpożarowe
Rozdział 4
Drogi ewakuacyjne
6
Rozdział 5
Wymagania przeciwpożarowe dla elementów wykończenia wnętrz
i wyposażenia stałego
§ 258.
1. W strefach pożarowych ZL I, ZL II, ZL III i ZL V stosowanie do
wykończenia wnętrz materiałów łatwo zapalnych, których produkty
rozkładu termicznego są bardzo toksyczne lub intensywnie dymiące, jest
zabronione.
2. Na drogach komunikacji ogólnej, służących celom ewakuacji, stosowanie
materiałów i wyrobów budowlanych łatwo zapalnych jest zabronione.
§ 260
1. W pomieszczeniach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania
ponad 50 osób oraz w pomieszczeniach produkcyjnych, stosowanie łatwo
zapalnych przegród, stałych elementów wyposażenia i wystroju wnętrz oraz
wykładzin podłogowych jest zabronione.
2. W pomieszczeniach stref pożarowych ZL II [...] stosowanie wykładzin
podłogowych łatwo zapalnych jest zabronione.
§ 261
Pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 200
osób dorosłych lub 100 dzieci, w których miejsca do siedzenia są ustawione
w rzędach, powinny mieć:
1) fotele i inne siedzenia trudno zapalne odpowiadające wymaganiom Polskiej
Normy dotyczącej oceny zapalności mebli tapicerowanych oraz niewydzielające produktów spalania, określonych jako bardzo toksyczne, zgodnie
z Polską Normą dotyczącą badań wydzielania produktów toksycznych,
[...]
§ 262
1. Okładziny sufitów oraz sufity podwieszone należy wykonywać
z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących i nieodpadających
pod wpływem ognia. Wymaganie to nie dotyczy mieszkań.
7
Czynniki decydujące o bezpieczeństwie pożarowym budynku:
1. możliwość bezpiecznej ewakuacji ludzi z obiektu w przypadku
powstania pożaru,
2. warunki prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej, w tym
bezpieczeństwo ratowników ( zaopatrzenie w wodę, windy
dostosowane do potrzeb ekip ratunkowych),
3. bezpieczeństwo konstrukcji budynku (klasa odporności
pożarowej budynku)
Rozdział 6
Wymagania przeciwpożarowe dla palenisk i instalacji
Rozdział 7
Usytuowanie budynków z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe
Rozdział 8
Wymagania przeciwpożarowe dla garaży
Rozdział 9
Wymagania przeciwpożarowe dla budynków inwentarskich
Rozdział 10
Wymagania przeciwpożarowe dla budynków tymczasowych.
8
ZAŁĄCZNIK 1
do
ROZPORZĄDZENIA
MINISTRA
INFRASTRUKTURY
z dnia 12 marca 2009 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie
WYKAZ POLSKICH NORM POWOŁANYCH W ROZPORZĄDZENIU
(przykłady)
PN-EN 1021-1:2007
Meble - Ocena zapalności mebli tapicerowanych - Część 1: Źródło zapłonu:
tlący się papieros
PN-EN 1021-2:2007
Meble - Ocena zapalności mebli tapicerowanych - Część 2: Źródło zapłonu:
równoważnik płomienia zapałki
PN-B-02852:2001
Ochrona przeciwpożarowa budynków - Obliczanie gęstości obciążenia
ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru
PN-B-02855:1988
Ochrona przeciwpożarowa budynków - Metoda badania wydzielania
toksycznych produktów rozkładu i spalania materiałów
PN-EN ISO 6940:2005
Wyroby włókiennicze - Zachowanie się podczas palenia - Wyznaczanie
zapalności pionowo umieszczonych próbek
PN-EN ISO 6941:2005
Wyroby włókiennicze - Zachowanie się podczas palenia - Pomiar właściwości
rozprzestrzeniania się płomienia na pionowo umieszczonych próbkach
PN-EN 13501-1:2008
Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 1:
Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień
Normy, których stosowanie obowiązuje z mocy prawa ustanowionego przez
odpowiednie władze państwowe, nazywane są normami obligatoryjnymi
Normy stosowane jedynie z mocy dobrowolnie zawartej umowy,
ugruntowanej tradycji lub przyjętej powszechnie konwencji, to normy
fakultatywne.
9
Załącznik nr 2
STOSOWANE W ROZPORZĄDZENIU OKREŚLENIA DOTYCZĄCE PALNOŚCI I
ROZPRZESTRZENIANIA OGNIA ORAZ ODPOWIADAJĄCE IM EUROPEJSKIE
KLASY REAKCJI NA OGIEŃ I KLASY ODPORNOŚCI DACHÓW NA OGIEŃ
ZEWNĘTRZNY
1. Stosowanym w rozporządzeniu określeniom: niepalny, niezapalny, trudno zapalny,
łatwo zapalny, niekapiący, samogasnący, intensywnie dymiący (z wyłączeniem posadzek w tym wykładzin podłogowych) odpowiadają klasy reakcji na ogień, zgodnie z
Polską Normą PN-EN 13501-1:2008 "Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych
i elementów budynków - Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień",
podane w tabeli 1.
Tabela 1
Określenia dotyczące palności
stosowane w Rozporządzeniu
Niepalne
Klasy reakcji na ogień „Euroklasy”
zgodnie z PN-EN 13501-1:2008
A1; A2-s1,d0; A2-s2, d0; A2-s3, d0;
A2-s1, d1; A2-s2, d1; A2-s3, d1;
niezapalne
B-s1, d2; B-s2, d2; B-s3, d2;
C-s1, d0; C-s2, d0; C-s3, d0;
Palne
trudno zapalne
C-s1, d1; C-s2, d1; C-s3, d1;
D-s2, d2; D-s3, d2;
łatwo zapalne
E-d2; E;
F
Stosowany dotychczas w Rozporządzeniu system klasyfikacji (lewa strona
tabeli) uwzględniał praktycznie jedną właściwość klasyfikowanego wyrobu –
zapalność w wyniku oddziaływania płomienia testowego.
Nowa klasyfikacja – klasy reakcji na ogień „Euroklasy” – uwzględnia
następujące parametry:
- zapalność (czas do zapalenia),
- rozprzestrzenianie płomienia,
- szybkość wydzielania ciepła,
- wytwarzanie dymu,
- występowanie palących się kropli lub odrywających się fragmentów próbki
10
http://www.pkn.pl
EUROKODY
Informacja nt. normalizacji w zakresie projektowania konstrukcji budowlanych
Projektowanie konstrukcji budowlanych odbywa się aktualnie w Polsce zasadniczo w oparciu
o Polskie Normy (krajowe). Są one podane w załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.Nr 56 z 2009 r.,poz.
461).
Jednocześnie w odnośniku pod tabelą z wykazem Polskich Norm powołanych w
rozporządzeniu, podano informacje, że Polskie Normy projektowania konstrukcji - Eurokody,
zatwierdzone i opublikowane w języku polskim, mogą być stosowane w projektowaniu
konstrukcji.
EN 1991-1-2:2002/AC:2009
Eurocode 1: Actions on structures - Part 1-2: General actions – Actions on structures expose
to fire
PN-EN 1991-1-2:2005 AC:2009
Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje - Część 1-2: Oddziaływania ogólne
- Oddziaływania na konstrukcje w warunkach pożaru (oryg.)
EN 1992-1-2:2004/AC:2008
Eurocode 2: Design of concrete structures - Part 1-2: General rules - Structural fire design
PN-EN 1992-1-2:2008/AC:2008
Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu – Część 1-2: Reguły ogólne Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe
EN 1993-1-2:2005/AC:2009
Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1- 2: General rules - Structural fire design
PN-EN 1993-1-2:2007/Ap1: 2009
Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych – Część 1-2: Reguły ogólne Obliczanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowe
EN 1994-1-2:2005/AC:2008
Eurocode 4: Design of composite steel and concrete structures - Part 1-2: General rules Structural fire design
EN 1994-1-2:2005/AC:2008
Eurokod 4: Projektowanie konstrukcji stalowobetonowych - Część 1-2: Reguły
ogólne - Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe
EN 1995-1-2:2004/AC:2009
Eurocode 5: Design of timber structures – Part 1-2: General – Structural fire design
PN-EN 1995-1-2:2008/AC:2009
Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych - Część 1-2:Postanowienia
ogólne – Projektowanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowe
11