docPlan wynikowy nauczania biologii w liceum ogólnokształcącym
download 
Reklamacja Transkrypt
Plan wynikowy nauczania biologii w liceum ogólnokształcącym
Plan wynikowy nauczania biologii w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym CZĘŚĆ III Dział programowy: MATERIALNE PODSTAWY DZIEDZICZNOŚCI. NOWOCZESNE FORMY UPRAWY I HODOWLI Numer i temat lekcji Zakres treści oraz symbol ścieżki edukacyjnej 1 2 1. Istota dziedziczenia Podstawowe pojęcia genetyczne. Cele kształcenia (I) i wychowania (II) 3 • przypomnienie ogólnych zasad dziedziczenia (I) • kształcenie umiejętności definiowania podstawowych pojęć z zakresu genetyki (I) • przekonanie o znaczeniu zmienności i dziedziczności dla istnienia bioróżnorodności organizmów (II) 2. Struktura i funkcje Struktura i funkcje • poznanie lokalizacji, kwasów nukleinowych kwasów DNA i RNA. składu chemicznego, struktury i funkcji kwasów nukleinowych (I) • kształcenie umiejętności wskazania różnic w strukturze DNA Procedury osiągania celów Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe 4 5 6 • analiza praw Mendla • poprawnie używa • wyjaśnia, dlaczego na podstawie krzypodstawowych pojęć dziedziczenie cech żówek genetycznych genetycznych nie zawsze jest • wykład na temat • omawia prawa Men- zgodne z prawami założeń dla i teorię Morgana Mendla chromosomowej • rozwiązuje i objaśnia teorii dziedziczności podaną krzyżówkę • dyskusja o wpływie genetyczną zmienności na bioróżnorodność organizmów • analiza budowy • omawia budowę, lo- • wykazuje podoDNA i RNA na kalizację i funkcje bieństwa i różnice podstawie programu kwasów nukleinopomiędzy kwasami komputerowego wych nukleinowymi • wykład • wyjaśnia znaczenie • sesja plakatowa: odkryć Watsona porównanie kwasów i Cricka dla rozwoju nukleinowych genetyki 3. Mechanizm oraz znaczenie replikacji i transkrypcji Przekazywanie informacji genetycznej. Przepływ informacji w komórce. 4. Właściwości kodu genetycznego Właściwości kodu genetycznego. i RNA • przekonanie o roli odkryć Watsona i Cricka w rozwoju genetyki • poznanie lokalizacji, przebiegu oraz znaczenia replikacji i transkrypcji (I) • kształcenie umiejętności wykorzystania wcześniej zdobytej wiedzy do wyjaśnienia mechanizmów replikacji i transkrypcji (I) • przekonanie o biologicznym sensie procesów replikacji i transkrypcji (II) • poznanie istoty i cech kodu genetycznego (I) • kształcenie umiejętności opisywania cech kodu genetycznego (I) • przekonanie o jedności • analiza • wskazuje miejsce mechanizmów przebiegu procesów replikacji replikacji i transkrypi transkrypcji na cji oraz opisuje ich podstawie programu znaczenie komputerowego • wykład • dyskusja na temat biologicznego sensu replikacji i transkrypcji • opisuje mechanizmy replikacji i transkrypcji • wyjaśnia biologiczny sens replikacji i transkrypcji • analiza właściwości • wyjaśnia pojęcia: kod kodu genetycznego genetyczny i kodon na podstawie • wymienia właściwoprogramu ści kodu genetycznekomputerowego go • dyskusja na temat jedności i różnorodności świata organicznego w kontekście • opisuje właściwości kodu genetycznego • wykazuje jedność świata organicznego, odwołując się do cech kodu genetycznego 5. Mechanizm biosyntezy białka 6. Zmienność mutacyjna i różnorodności świata organicznego (II) Biosynteza białka jako • poznanie czynników kluczowy proces i przebiegu translacji umożliwiający reali(I) zację informacji • kształcenie genetycznej w koumiejętności mórce. wykazania roli transkrypcji i translacji w ekspresji informacji genetycznej (I) • przekonanie o biologicznym sensie biosyntezy białka (II) Rodzaje mutacji • poznanie definicji, i przyczyny ich pocech i rodzajów wstawania, przymutacji (samorzutne padkowość mutacji, i indukowane oraz czynniki mutagenne. genowe (punktowe), chromosomowe i genomowe) (I) • poznanie czynników mutagennych (I) • kształcenie umiejętności wykazania różnic między poszczególnymi rodzajami mutacji (I) budowy genu i cech kodu genetycznego • analiza lokalizacji • omawia czynniki • charakteryzuje i uwarunkowań biotranslacji przebieg biosyntezy syntezy białka • podaje krótką chabiałka • analiza przebiegu rakterystykę faz bio- • opisuje etapy eksbiosyntezy białka na syntezy białka presji informacji gepodstawie animacji • omawia znaczenie netycznej od DNA komputerowej procesu translacji do polipeptydu • dyskusja na temat biologicznego sensu translacji • wykład • definiuje pojęcie mu- • wyjaśnia mechanizm z wykorzystaniem tacja i opisuje jej ce- powstawania mutacji foliogramów i plansz chy na różnych • dyskusja na temat, • wymienia czynniki poziomach strukw jakim stopniu mutagenne turalnych materiału mutacje zależą od • opisuje podstawowe genetycznego działalności rodzaje mutacji i zachowań człowieka 7. Choroby genetyczne człowieka mające charakter mutacji punktowych Choroby dziedziczne człowieka – przyczyny i skutki. Anomalie o charakterze zmian punktowych: hemofilia, anemia sierpowa ta, daltonizm, fenyloketonuria, alkaptonuria, pląsawica Huntingtona, choroba Parkinsona, mukowiscydoza. 8. Choroby genetyczne człowieka związane ze zmianą struktury oraz liczby chromosomów Choroby dziedziczne człowieka – przyczyny i skutki. Anomalie związane ze zmianą struktury oraz liczby chromosomów – zespoły: Downa, Turnera, Klinefeltera, Patau, Edwardsa, XYY, XXX. • przekonanie o wszechobecności mutagenów i przypadkowym charakterze mutacji (II) • poznanie chorób genetycznych człowieka mających charakter mutacji punktowych oraz ich skutków (I) • kształcenie umiejętności analizowania skutków mutacji punktowej na poziomie molekularnym i na poziomie fenotypu (I) • przekonanie o funkcjonalnym znaczeniu zmian w budowie DNA (II) • poznanie chorób genetycznych związanych ze zmianą struktury oraz liczby chromosomów i ich skutków (I) • kształcenie umiejętności analizowania skut- • przypomnienie me- • opisuje przykłady • wykazuje na przychanizmu mutacji chorób wynikających kładzie skutki mupunktowych z mutacji punktotacji punktowych na • praca z materiałami wych i ich skutki na poziomie moleźródłowymi poziomie fenotypu kularnym • sesja plakatowa: przyczyny i skutki mutacji punktowych • przypomnienie • opisuje przykłady • wyjaśnia przyczyny wiadomości o chorób, których źró- anomalii związanych mutacjach dłem są aberracje ze zmianą struktury chromosomowych liczbowe chromosooraz liczby i genomowych mów oraz ich skutki chromosomów • praca z materiałami • rozpoznaje na przyźródłowymi (zdjęcia kładzie nieprawidłokariotypów, foliogra- wy kariotyp człomy) wieka • prezentacja ków mutacji chromosomowej i genomowej na poziomie molekularnym i fenotypowym (I) • kształtowanie postawy tolerancji w stosunku do osób dotkniętych schorzeniami genetycznymi (II) 9. Znaczenie badań Praktyczne i po• poznanie praktycznenad genomem ludzkim znawcze znaczenie go znaczenia testów badań nad genomem prenatalnych ludzkim. Metody i pourodzeniowych (I) genetyki molekularnej • poznanie roli diagnostosowane w styki molekularnej dziedzinach pozaw dziedzinach pozamedycznych (krymimedycznych (I) nalistyka, uprawa • kształcenie roślin i hodowla umiejętności zwierząt, systematywykazania ka). praktycznej roli badań nad genomem ludzkim • przekonanie o roli osiągnięć genetyki w poprawie jakości życia człowieka (II) 10. Znaczenie genetyki Terapie genowe. Or- • poznanie istoty dla człowieka ganizmy genetycznie terapii genowej (I) • wykład • analiza metod • wskazuje metody • dowodzi znaczenia diagnostyki stosowane w badabadań nad genomem w badaniu nad niach nad genomem ludzkim, genomem ludzkim ludzkim uwzględniając aspekt • dyskusja na temat • wykazuje na przyetyczny praktycznego kładach praktyczne znaczenia badań nad zastosowanie badań genomem ludzkim nad genomem ludzi wpływu tych badań kim na poprawę jakości życia • wykład lub metoda seminaryjna • wyjaśnia, na czym • opisuje rolę organipolega terapia geno- zmów transgenicz- zmodyfikowane a ochrona zdrowia. 11. Inżynieria genetyczna i jej zastosowania Podstawy inżynierii genetycznej i jej zastosowania. • poznanie roli organizmów transgenicznych w ochronie zdrowia (I) • poznanie roli sond genetycznych w diagnostyce medycznej (I) • kształcenie umiejętności wykazania roli genetyki w ochronie zdrowia (I) • przekonanie o potrzebie upowszechnienia dostępu do niektórych zdobyczy genetyki (II) • poznanie istoty i wybranych technik inżynierii genetycznej • kształcenie umiejętności wskazywania przykładów zastosowań osiągnięć inżynierii genetycznej (I) • przekonanie o korzyściach i zagrożeniach wynikających z postępu inżynierii genetycznej (II) • dyskusja metodą kuli wa śniegowej: rola gene- • wskazuje rolę genetyki w ochronie zdro- tyki w ochronie wia człowieka zdrowia człowieka • wykład • dyskusja na temat korzyści i zagrożeń wynikających z postępu inżynierii genetycznej nych w ochronie zdrowia człowieka • wyjaśnia przyczyny niedostępności niektórych zdobyczy genetyki dla przeciętnego człowieka • omawia wybraną • wyjaśnia, na czym polega inżynieria ge- technikę stosowaną w inżynierii genetyczna • wskazuje przykłady netycznej metod stosowanych w inżynierii genetycznej • podaje przykłady korzyści i zagrożeń wynikających z postępu inżynierii genetycznej 12. Znaczenie genetyki Klonowanie roślin • poznanie metod w uprawie roślin i i zwierząt. Zwierzęta stosowanych hodowli zwierząt i rośliny transgeniczne w klonowaniu roślin – nadzieje i obawy. i zwierząt (I) • poznanie sposobów otrzymywania organizmów transgenicznych (I) • kształcenie umiejętności wykazania wpływu postępu w nauce i technologii na rozwój rolnictwa (I) • przekonanie o ograniczeniach tradycyjnych metod hodowli i uprawy wobec osiągnięć genetyki (II) 13. Biotechnologia Przyszłość biotech• poznanie podstawojako nauka interdynologii – nadzieje wych dziedzin bioscyplinarna i obawy. technologii i zakresu ich badań (I) • kształtowanie umiejętności wykazania szczególnej roli inżynierii genetycznej jako dziedziny biotechnologii (I) • przekonanie • analiza metod stoso- • omawia wybrane • wyjaśnia sposób wanych metody klonowania otrzymywania w klonowaniu roślin roślin i zwierząt organizmów i zwierząt na • wyjaśnia pojęcie or- transgenicznych podstawie filmu • przedstawia i uzaganizm i materiałów sadnia nadzieje transgeniczny źródłowych i podaje przykłady i obawy związane • wykład na temat takich organizmów z organizmami organizmów • omawia rolę selekcji transgenicznymi transgenicznych w ulepszaniu upra• dyskusja dotycząca wianych roślin i honadziei i obaw zwią- dowanych zwierząt zanych z organizmami transgenicznymi • mapa mentalna • wymienia podstawo- • wyjaśnia interdy• wykład we dziedziny bioscyplinarny charakter • dyskusja o osiągnię- technologii biotechnologii ciach biotechnologii • wykazuje znaczenie • podaje przykłady budzących nadzieje osiągnięć biotechno- osiągnięć biotechi wątpliwości logii w życiu członologii budzących wieka nadzieje i wątpliwości o interdyscyplinarnym charakterze biotechnologii (II) Dział programowy: CZŁOWIEK I ŚRODOWISKO Numer i temat lekcji Zakres treści oraz symbol ścieżki edukacyjnej 1 2 14. Powstanie i różEwolucja – pojęcie. nicowanie się form Rola ewolucji w pożywych wstawaniu i różnicowaniu się form żywych. 15. Darwinowska teoria doboru naturalnego Dobór naturalny. Cele kształcenia (I) i wychowania (II) 3 • poznanie istoty ewolucji biologicznej oraz teorii dotyczących powstania życia na Ziemi (I) • kształcenie umiejętności pojmowania procesu ewolucji jako głównej przyczyny zróżnicowania form żywych (I) • kształtowanie postawy szacunku dla różnych światopoglądów (II) • poznanie założeń teorii ewolucji Darwina (I) • poznanie założeń neodarwinizmu (I) • kształcenie Procedury osiągania celów Wymagania podstawowe 4 5 • analiza założeń róż- • definiuje pojęcia: nych teorii dotycząewolucjonizm cych powstania życia i ewolucja na Ziemi • podaje przykłady • wykład teorii dotyczących przedstawiający powstania życia na Ziemi etapy biogenezy na podstawie hipotezy Oparina i Haldane'a • dyskusja na temat dowodów na jedność świata organicznego na poziomie molekularnym Wymagania ponadpodstawowe 6 • przedstawia dowody na jedność świata organicznego na poziomie molekularnym • analiza tabeli porów- • omawia założenia • wskazuje błędne nawczej różnych teorii Darwina założenia w teorii koncepcji • wykazuje rolę dobo- Lamarcka ewolucyjnych ru naturalnego w • wskazuje zasługi • wykład na temat ewolucji Darwina dla rozwoju założeń teorii ewolucjonizmu 16. Powstawanie nowych gatunków Powstawanie gatunków. 17. Dowody ewolucji Bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji. umiejętności wykazania, że dobór naturalny jest głównym czynnikiem sprawczym ewolucji (I) • przekonanie o różnych kierunków rozwoju myśli ewolucyjnej (II) • poznanie czynników (mechanizmów) ewolucji i ich skutków w procesie specjacji (I) • kształcenie umiejętności wykazania działania doboru naturalnego (I) • przekonanie o tym, że ewolucja jest procesem powolnym i wykracza poza poziom osobniczy (II) • poznanie bezpośrednich i pośrednich dowodów ewolucji (I) • kształcenie umiejętności przytaczania dowodów ewolucji z zakresu różnych Darwina • dyskusja: teoria Darwina w świetle podstaw genetyki • omawia założenia syntetycznej teorii ewolucji • wykład • definiuje pojęcia: • przedstawia argu• analiza schematu ilu- mikroewolucja menty dowodzące strującego działanie i makroewolucja roli doboru natudoboru naturalnego • omawia mechanizmy ralnego w procesie • analiza roli napędowe ewolucji specjacji i mechanizmów (zmienność, działa- • wykazuje rolę izoizolacji w procesie nie doboru naturallacji w procesie specjacji nego oraz zjawiska specjacji • analiza schematu losowe) przedstawiającego współczesną klasyfikację organizmów • analiza materiałów źródłowych • obserwacje skamieniałości, odcisków i inkluzji bursztynowych • prezentacja • definiuje pojęcia: • wyjaśnia, o czym skamieniałość, żywa świadczy występoskamieniałość, wanie narządów narząd homologiczny homologicznych i narząd analogiczny i analogicznych • podaje przykłady pośrednich i bezpośred- 18. Pochodzenie człowieka 19. Różnorodność biologiczna dziedzin biologii (I) • przekonanie o udziale różnych nauk w poszukiwaniu dowodów ewolucji (II) Pochodzenie czło• poznanie poglądów wieka. dotyczących pochodzenia człowieka (I) • poznanie rodowodu i miejsca człowieka w świecie zwierząt (I) • kształcenie umiejętności interpretowania drzewa rodowego człowieka i innych naczelnych (I) • przekonanie o równości ras ludzkich (II) Bioróżnorodność – • poznanie definicji różnorodność genebioróżnorodności tyczna oraz gatunkowa i jej rodzajów (I) roślin i zwierząt. • poznanie przyczyn Konieczność zanikania gatunków zachowania (I) bioróżnorodności • kształcenie i sposoby jej ochrony. umiejętności Przyczyny zanikania wykazania gatunków. konieczności zachowania dowodów ewolucji z różnych dziedzin • analiza zegara ewolucji na podstawie schematu nich dowodów ewolucji • wykład • definiuje pojęcie • opisuje etapy • dyskusja o cechach antropogenezy, wyantropogeneza łączących człowieka • wykazuje podobień- korzystując drzewo ze światem stwa i różnice pomię- rodowe hominidów zwierzęcym dzy człowiekiem • wykazuje przynai różniących go od a zwierzętami leżność ras ludzkich zwierząt do tego samego • analiza drzewa rodogatunku wego człowieka i innych naczelnych • wykład na temat • wyjaśnia pojęcie róż- • wskazuje obowiązki, aktualnego stanu które nakłada na norodność bioróżnorodności Polskę podpisanie biologiczna • analiza materiałów • wymienia sposoby konwencji o ochronie źródłowych ochrony bioróżnobiologicznej („Przyroda Polska” rodności różnorodności nr 11/92, czerwone • podaje przyczyny zaksięgi flory i fauny nikania gatunków i inne, np. dotyczące Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r.) różnorodności biologicznej (I) • przekonanie o konieczności ochrony bioróżnorodności (II) • poznanie istoty sukcesji pierwotnej i wtórnej (I) • kształcenie umiejętności wykazania na przykładach zmienności ekosystemów (I) • przekonanie o wpływie sukcesji na zachowanie bioróżnorodności (II) 20. Zmienność ekosystemów Sukcesja pierwotna i wtórna. 21. Różnorodność biologiczna ekosystemów Czynniki ekologiczne • poznanie czynników kształtujące różkształtujących różnonorodność biologiczną rodność biologiczną i sprzyjające jej (I) utrzymywaniu się. • poznanie wybranych Różnorodność ekosystemów lądobiologiczna ekosyswych i wodnych (I) temów – konieczność • kształcenie jej zachowania. umiejętności wykazania wpływu różnych czynników na różnorodność biologiczną (I) • przekonanie o ko- • dyskusja: konieczność zachowania różnorodności biologicznej • analiza regularnych i okresowych zmian ekosystemów na wybranych przykładach • analiza etapów sukcesji pierwotnej i wtórnej na podstawie materiałów źródłowych • dyskusja na temat czynników oraz efektów sukcesji pierwotnej i wtórnej • burza mózgów: czynniki kształtujące różnorodność biologiczną • analiza rozmieszczenia ekosystemów lądowych i wodnych na świecie przy wykorzystaniu map • dyskusja na temat: w czym przejawia się różnorodność biomów • wykazuje na przy• wykazuje wpływ kładach zmienność sukcesji na zachoekosystemów wanie bioróżno• charakteryzuje stadia rodności sukcesji • wymienia główne cechy sukcesji wtórnej • omawia czynniki • wykazuje konieczkształtujące bioróżność zachowania norodność bioróżnorodności • wykazuje zasadnicze ekosystemów różnice między wy- • podaje przystosobranymi ekosystewania organizmów mami do środowiska na wybranym przykładzie ekosystemu 22. Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody EEk 23. Źródła energii nieczności zachowania bioróżnorodności ekosystemów (II) Odnawialne i nieod• poznanie najważniejnawialne zasoby szych zasobów przyprzyrody – ich ograrody (I) niczone ilości oraz • kształcenie umiejętprognozy wyczerpaność wykazania nia, degradacji w skali zagrożeń światowej – wynikających możliwości działań z nieracjonalnego koochronnych. rzystania z zasobów przyrody (I) • kształtowanie postawy świadczącej o znajomości zasad ochrony środowiska (II) Zagrożenia cywili• poznanie źródeł zacyjne związane energii i skutków z energetyką konubocznych jej wencjonalną i jądrową. uzyskiwania (I) Odnawialne źródła • kształcenie energii. umiejętności wykazania ubocznych skutków uzyskiwania energii (I) • przekonanie o konieczności oszczędzania energii (II) • analiza materiałów • omawia odnawialne i • wykazuje zagrożenia źródłowych (atlasy, nieodnawialne zadla współczesnej roczniki soby przyrody cywilizacji wystatystyczne) • wykazuje na przynikające z nieracjo• sesja plakatowa: kładach możliwości nalnego korzystania z zasobów przyrody odnawialne oraz wyczerpania się za• podaje przykłady nieodnawialne sobów przyrody pozytywnych działań zasoby przyrody i podaje propozycje człowieka w zakresie i prognozy ich wydziałań ochronnych ochrony środowiska czerpania widoczne w najbliż• dyskusja o możliwoszej okolicy ściach działań ochronnych • analiza źródeł energii • omawia podstawowe • wyjaśnia, jakie zai ich charakterystyka źródła energii grożenia cywilizana podstawie • określa negatywne cyjne są związane materiałów skutki uboczne uzyz energetyką źródłowych skiwania energii • dyskusja • podaje sposoby o możliwości oszczędzania energii ograniczenia negatywnych skutków ubocznych uzyskiwania energii 24. Idea zrównoważonego rozwoju 25. Współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska Racjonalne działania • poznanie zasad i waczłowieka w środorunków wisku przyrodniczym zrównoważonego zgodne z ideą rozwoju (I) zrównoważonego • kształcenie rozwoju. Strategia umiejętności ekorozwoju Polski. wskazania działań człowieka zgodnych z ekorozwojem (I) • przekonanie o roli działań człowieka na rzecz ochrony środowiska (II) Współpraca mię• poznanie dokumendzynarodowa jako tów przyjętych na warunek osiągnięcia konferencjach w zrównoważonego Sztokholmie (1972) rozwoju. i Rio de Janeiro (1992) (I) • poznanie podstawowych zasad polityki ekologicznej Polski: praworządności, likwidacji zanieczyszczeń u źródła, uspołecznienia (I) • kształcenie umiejętności wskazania przykładów • analiza zasad • omawia zasady i wa- • wskazuje zadania i warunków runki zrównoważoLokalnej Agendy 21 zrównoważonego nego rozwoju • charakteryzuje rozwoju • wskazuje przykłady główne zadania • analiza działań czło- działań człowieka wynikające ze strategii ekorozwoju wieka w środowisku zgodnych z ekoPolski przyrodniczym rozwojem (Agenda 21) • analiza głównych założeń strategii ekorozwoju Polski • analiza materiałów źródłowych • dyskusja na temat znaczenia i efektów globalnych działań na rzecz ochrony środowiska • omawia dokumenty • wykazuje na przyprzyjęte na konferen- kładach pozytywne cji w Sztokholmie i efekty współ pracy Rio de Janeiro międzynarodowej • charakteryzuje w zakresie ochrony zasady polityki środowiska ekologicznej Polski wynikające z podpisanych dokumentów współpracy Polski z zagranicą w zakresie ochrony środowiska i oceny efektów tej współpracy • przekonanie o globalnym charakterze ochrony środowiska (II) (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela)
