Program profilaktyczny

PROGRAM
PROFILAKTYKI SZKOLNEJ
W ZESPOLE SZKÓŁ w KIETRZU
2015 - 2016
KIETRZ 2015r
„Naszym celem, jako nauczycieli jest coś więcej niż tylko przekazywanie faktów i informacji.
Jeśli chcemy, by nasi uczniowie wyrośli na wrażliwych ludzi, musimy traktować ich godnie. Jeśli
cenimy godność naszych dzieci, musimy znaleźć metody, które afirmują ich godność. Jeśli
chcemy wychować młodych ludzi, którzy szanują samych siebie i innych, to musimy zacząć ich
szanować.
A nie dokonamy tego, nie okazując szacunku dla ich uczuć”.
2
SPIS TREŚCI
WSTĘP
I. PODSTAWY TEORETYCZNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
II. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH
III. CELE I ZADANIA SZKOLNEJ PROFILAKTYKI
IV. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
V. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
VI. ZDIAGNOZOWANE CZYNNIKI RYZYKA
VII. CZYNNIKI CHRONIĄCE
VIII.
PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH
IX. PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH
ZAGROŻENIA MŁODZIEŻY PRZESTEPCZOŚCIĄ, DEMORALIZACJĄ W
SZCZEGÓLNOŚCI NARKOMANIĄ I ALKOHOLIZMEM
X. ZAŁĄCZNIKI
XI. EWALUACJA
XII. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH
3
WSTĘP
Szkolny program profilaktyczny kierowany jest do uczniów, nauczycieli i rodziców Zespołu
Szkół w Kietrzu. Odpowiada na realne problemy i zagrożenia pojawiające się w klasie, szkole i
środowisku lokalnym. Zakładamy, że dzięki naszemu zaangażowaniu każdy uczeń poradzi
sobie w trudnej sytuacji. Założeniem Szkolnego Programu Profilaktyki jest:
wyposażenie uczniów w niezbędną wiedzę na temat zdrowego rozwoju,
stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania szkoły,
monitorowanie skuteczności podjętych działań.
Realizacja programu to działania edukacyjne, informacyjne, procedury reagowania w sytuacjach
kryzysowych, to programy alternatyw oraz wspomaganie procesu adaptacji uczniów i współpraca z
środowiskiem lokalnym i z rodzicami (opiekunami prawnymi). Program Profilaktyki tworzy spójną
całość z Programem Wychowawczym Szkoły i został sporządzony w oparciu o aktualne przepisy
prawa oświatowego.
I. PODSTAWY TEORETYCZNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI .
1. Rodzaje działań profilaktycznych.
Profilaktyka to ochranianie człowieka w rozwoju przed zagrożeniem i reagowanie na
pojawiające się zagrożenia. W zależności od adresata , do którego skierowane są działania
profilaktyczne, rozróżnia się trzy poziomy profilaktyki:
− Profilaktyka pierwszorzędowa, skierowana do grupy niskiego ryzyka, polega na planowaniu
zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom w szczególności na rozwijaniu umiejętności
radzenia sobie z wymogami życia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcanie do
abstynencji.
− Profilaktyka drugorzędowa, skierowana do grupy podwyższonego ryzyka. Polega na
ograniczeniu podejmowana zachowań ryzykownych i zachęcaniu do wycofania się.
− Profilaktyka trzeciorzędowa. Jest interwencją w sytuacji pojawiania się uzależnienia,
leczeniem, które ma ograniczyć negatywne skutki uzależnienia i powrót do normalnego życia.
(Gaś Z.B. Profilaktyka uzależnień, W-wa 1993r.)
Szkoła jest miejscem profilaktyki I-rzędowej, ponieważ jest instytucją powołaną do wychowania
i nauczania a nie leczenia.
Szkolny Program Profilaktyki to ogół działań chroniących dzieci i młodzież przed zakłóceniami
rozwoju i interwencyjnych w sytuacjach pojawiających się zagrożeń.
4
2. Standardy Szkolnego Programu Profilaktyki.
Program został opracowany w oparciu o standardy pierwszorzędowych programów
profilaktycznych (autor A. Wojcieszek i J. Szymańska):
a) bezpieczeństwo uczestników – działania profilaktyczne nie mogą powodować szkód;
b) adekwatność – dostosowanie do rzeczywistych potrzeb, problemów, stopnia zagrożenia i
możliwości rozwojowych odbiorców;
c) skuteczność - zgodność z aktualną wiedzą z dziedziny, której dotyczą, wykorzystywanie
sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania;
d) rzetelność- informacje powinny być rzetelne, rzeczowe;
e) głębokość i czas trwania - zależne od potrzeb odbiorców i intensywności zachowań
ryzykownych. Powinien zakładać kontynuację na cały okres nauki szkolnej.
f) Szkolny Program Profilaktyki – powinien zawierać zadania obejmujące uczniów,
nauczycieli, innych pracowników szkoły i rodziców oraz włączać środowisko lokalne.
Powinien być zintegrowany z programem wychowawczym i dydaktycznym szkoły.
g) ewaluacja – sprawdzanie skuteczności działań profilaktycznych
3. Cele Szkolnego Programu Profilaktycznego
a) promowanie zdrowego stylu życia,
b) kształcenie umiejętności unikania zagrożeń i radzenia sobie z nimi,
c) rozwijanie świadomości pozwalającej na dokonywanie wyborów bez sięgania po
środki uzależniające,
d) poprawa społecznego i emocjonalnego funkcjonowania uczniów poprzez pozytywne
kontakty rówieśnicze
5
II. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH PODEJMOWANYCH W
SZKOLE
1. Konwencja o Prawach Dziecka Art 3, 19 i 33.
2. Konstytucja RP Art. 72
3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U
zmianami) np. Art 1 i inne.
Nr 67 z późniejszymi
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w
poszczególnych typach szkół,(Dz. U. Nr 51 poz. 458 Działalność edukacyjna szkoły pkt 1, 2
i 3.)
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu
nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka,
o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie
prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartej w podstawie
programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 17 poz. 78 z późniejszymi zmianami z dnia
19 sierpnia 2002 r).
6. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawie nieletnich (tj. Dz. U. z
2002 r. Nr 11,poz.109).
7. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz.
535).
8. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.).
9. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomani (Dz. U. z 2003 r. Nr 24,
poz. 198).
10. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu
i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. nr 10, poz. 55).
11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie
szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i
młodzieży zagrożonych uzależnieniem. (Dz.U.z2003r.Nr26,poz.226).
12. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie
zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w przedszkolach,
szkołach i placówkach oświatowych. (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 65)
6
III. CELE I ZADANIA SZKOLNEJ PROFILAKTYKI
1. Cel ogólny
1.1 Przygotowanie młodego człowieka do dokonywania wyborów takich, aby nie szkodziły ani
jemu samemu ani innym. Jest to pomoc w pracy nad samorozwojem i kształceniem systemu
wartości młodzieży.
2. Cele szczegółowe
2.1. Zapobieganie i zmniejszanie szkód występujących w życiu młodych ludzi w związku z:
wagarowaniem, wczesną inicjacją seksualną, agresją i sięganiem przez nich po substancje
uzależniające(alkohol, narkotyki, papierosy)
ochrona młodego człowieka przed w/w zagrożeniami
reagowanie na próby podejmowania wszelkich zachowań ryzykownych
dostarczenie wiedzy o szkodliwości spożywania napojów alkoholowych, palenia
papierosów i stosowania środków odurzających
dostarczenie wiedzy o konsekwencjach wczesnej inicjacji seksualnej
dostarczanie wiedzy o bezpieczeństwie w ruchu drogowym
stworzenie bezpiecznej i przyjaznej atmosfery w szkole
2.2. Kształtowanie osobowości ucznia w taki sposób aby prawidłowo funkcjonował w
środowisku szkolnym i pozaszkolnym
budowanie poczucia własnej wartości i zachowań asertywnych
kształtowanie umiejętności komunikacji interpersonalnej
kształtowanie odpowiedzialności za podejmowane decyzje
rozwijanie umiejętności radzenia sobie z napięciem pojawiającym się w trudnych
sytuacjach
kształtowanie postawy tolerancji i poszanowania praw człowieka
kształtowanie umiejętności rozpoznawania sytuacji ryzykownych
2.3. Wypracowanie właściwych form współpracy z rodzicami w zakresie rozwiązywania
problemów młodzieży:
pedagogizacja rodziców
porady, konsultacje
informowanie o możliwościach uzyskania pomocy specjalistycznej
zaangażowanie rodziców w życie szkoły
2.4. Promocja zdrowia i rozwijanie zdolności do prowadzenia zdrowego trybu życia młodzieży
poprzez działania wychowawcze, profilaktyczne i interwencyjne:
realizowanie programów prozdrowotnych przez wychowawców klas, pielęgniarkę
szkolną, oraz nauczycieli przedmiotów
zapewnienie wymiany informacji pomiędzy pracownikami szkoły
doskonalenie nauczycieli w zakresie profilaktyki uzależnień i innych problemów
młodzieży
popularyzowanie alternatywnych form spędzania czasu wolnego
2.5. Pomoc uczniom z rodzin najuboższych:
diagnozowanie środowiska rodzinnego
organizowanie pomocy dla uczniów z rodzin najuboższych
uwrażliwienie na niesienie pomocy słabszym (wolontariat)
7
2.6. Wspomaganie uczniów słabych
zindywidualizowanie nauczania
organizowanie konsultacji
zachęcanie do wzajemnej pomocy w nauce
3. Diagnoza zachowań ryzykownych:
ankieta dla uczniów
ankieta dla rodziców
wywiad z psychologiem szkolnym
obserwacje nauczycieli
analiza dokumentacji szkolnej
4. Treści programu będą realizowane podczas:
lekcji przedmiotowych
godzin wychowawczych
konkretnie gotowego programu profilaktycznego
zajęć pozalekcyjnych
wycieczek szkolnych
zebrań z rodzicami
5. Metody pracy:
pogadanki
dyskusja
burza mózgów
wykłady
warsztaty
pokazowa
6. Przewidywane efekty podjętych działań profilaktycznych
W wyniku realizacji programu profilaktycznego uczeń:
uzyskuje pomoc pedagogiczno- psychologiczną,
uświadamia sobie zagrożenia i potrafi im się przeciwstawić,
identyfikuje się ze środowiskiem szkolnym i dostrzega korzyści płynące z prowadzenia
zdrowego stylu życia,
osiąga dojrzałą osobowość psychospołeczną,
nauczyciele posiadają wiedzę z zakresu profilaktyki,
rodzice chętnie uczęszczają w oferowanych im programach, warsztatach.
występuje niski wskaźnik uczniów opuszczających zajęcia lekcyjne.
8
IV. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
Rada Pedagogiczna
−
−
−
−
Określa zadania w zakresie profilaktyki,
Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych,
Zatwierdza Szkolny Program Profilaktyki,
Dokonuje analizy działalności profilaktycznej,
Nauczyciele
− Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych,
− Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach i opiniach wydanych przez PPP,
− Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań
profilaktycznych,
− Wspierają wychowawców w ich działaniach wychowawczych oraz przekazują
informacje o ewentualnych sytuacjach problemowych.
Wychowawcy klas
−
−
−
−
−
Integrują zespół klasowy,
Dbają o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie,
Wyposażają uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach,
Realizują zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów,
Przygotowują sprawozdanie z wykonywanych działań w zakresie profilaktyki na koniec
każdego roku szkolnego,
− Współpracują z psychologiem szkolnym w celu pomocy uczniom w pokonywaniu
trudności,
− Współpracują z rodzicami uczniów, w celu wczesnego wykrywania ewentualnych
zagrożeń i problemów ucznia.
9
Psycholog szkolny
− prowadzi badania i działania diagnostyczne dotyczące poszczególnych uczniów, w
tym diagnozuje indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości
psychofizyczne, a także rozpoznaje i wspiera mocne strony uczniów, ich umiejętności i
zdolności,
− minimalizuje skutki zaburzeń rozwojowych, zapobiega zaburzeniom zachowania oraz
realizuje rożne formy pomocy psychologiczno- pedagogicznej w środowisku szkolnym i
poza szkolnym poszczególnych uczniów;
− prowadzi terapię indywidualną, rozmowy terapeutyczne, profilaktyczne, interwencyjne,
− współpracuje z nauczycielami i rodzicami, pomaga w rozwiązywaniu problemów
wychowawczych i dydaktycznych.
Pedagog szkolny
− Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń
szkolnych,
− Współpracuje z instytucjami wspierającymi proces wychowawczy ucznia
− Organizuje wsparcie materialne dla uczniów z rodzin ubogich
− Określa formy i sposoby udzielania uczniom pomocy psychologiczno – pedagogicznej,
odpowiednio do rozpoznanych potrzeb,
− Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla
uczniów, rodziców i nauczycieli,
− Podejmuje działania profilaktyczno – wychowawcze wynikające z Programu
Profilaktyki Szkolnej w stosunku do uczniów, uczniów udziałem rodziców i nauczycieli,
− Wspiera działania opiekuńczo – wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu
Profilaktyki Szkolnej,
− Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki,
− Diagnozuje problemy szkolne, które powinny znaleźć odzwierciedlanie w programie
profilaktyki,
− Kieruje uczniów z poważniejszymi problemami do Poradni PsychologicznoPedagogicznych
Logopeda
− Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń
szkolnych,
− Określa formy i sposoby udzielania uczniom pomocy psychologiczno – pedagogicznej,
odpowiednio do rozpoznanych potrzeb,
− Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla
uczniów, rodziców i nauczycieli,
− Wspiera działania opiekuńczo – wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu
Profilaktyki Szkolnej,
− Diagnozuje problemy szkolne, które powinny znaleźć odzwierciedlanie w programie
profilaktyki,
10
Doradca Zawodowy
− diagnozuje zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz na pomoc
w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej;
− gromadzi, aktualizuje i udostępnia informacje edukacyjne i zawodowe właściwych dla
danego poziomu kształcenia;
− wskazuje uczniom, rodzicom i nauczycielom dodatkowych źródeł informacji na poziomie
regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym dotyczących: rynku pracy,
trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia, wykorzystania posiadanych
uzdolnień i talentów przy wykonywaniu przyszłych zadań zawodowych, instytucji i
organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i
zawodowym, alternatywnych możliwości kształcenia dla uczniów z problemami
emocjonalnymi i dla uczniów niedostosowanych społecznie, programów edukacyjnych Unii
Europejskiej;
− udziela indywidualnych porad uczniom i rodzicom;
− prowadzi grupowe zajęcia aktywizujące, przygotowujące uczniów do świadomego
planowania kariery i podjęcia roli zawodowej;
− koordynuje działalność informacyjno-doradczą prowadzoną przez szkołę;
− wspiera w działaniach doradczych rodziców i nauczycieli poprzez organizowanie spotkań
szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie informacji i materiałów do pracy z uczniami;
− współpracuje z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa
zawodowego, w szczególności z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym
poradniami specjalistycznymi, oraz innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo i
specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom.
Nauczyciel świetlicy
− Zapewnienia dzieciom zorganizowanej opieki wychowawczej i socjalnej, udzielanie,
uczniom słabszym pomocy w nauce,
− zapewnienia odpowiednich warunków do nauki własnej,
− zagospodarowuje uczniom wolnego czasu i rekreacji,
− organizuje dodatkowej pomocy nauczyciela dla uczniów, którzy nie radzą sobie z
opanowaniem materiału programowego,
− wyrabia nawyków samodzielnej pracy umysłowej i samodzielnego zdobywania wiedzy i
umiejętności,
− ujawnia i rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i uzdolnień dzieci poprzez
organizowanie różnorodnych form zajęć w tym zakresie
− wyrabia umiejętności nawiązywania prawidłowych kontaktów z rówieśnikami w czasie
wolnym, samodzielności w podejmowaniu i realizacji różnorodnych zadań
− organizuje rozrywki indywidualnej i zbiorowej oraz kształtowanie nawyków kultury
życia codziennego,
− kształtuje nawyków higieny i czystości,
− organizuje warunki do zachowania i poprawy zdrowia oraz upowszechnianie zasad
kultury zdrowotnej,
− organizuje warunki dla rozwoju fizycznego uczniów, w szczególności organizowanie
zajęć i gier sportowych mających na celu prawidłowy rozwój fizyczny uczniów,
11
− rozpoznaje i zapewnia realizacje aktualnych potrzeb dzieci przy ścisłej współpracy z
wychowawcami wszystkich klas
− rozwija zainteresowania plastyczne, muzyczne, teatralne itp.
Nauczyciel biblioteki
A. w zakresie pracy pedagogicznej:
− Udostępnia zbiory zgodnie z Regulaminem biblioteki medioteki,
− prowadzi działalności informacyjnej i czytelniczej,
− prowadzi różne formy pracy w zakresie upowszechniania czytelnictwa,
− realizuje programu edukacji czytelniczej i medialnej ,
− realizuje zadania dydaktyczno – wychowawczych Szkoły poprzez współpracę z
wychowawcami klas, nauczycielami przedmiotów, rodzicami uczniów, bibliotekarzami i
innymi instytucjami pozaszkolnymi,
B. w zakresie prac organizacyjno – technicznych:
− gromadzi zbiory,
− ewidencjonuje i opracowuje zbiory zgodnie
z obowiązującymi przepisami,
− selekcjonuje zbiory,
− opracowuje profesjonalny warsztat pracy dla nauczycieli i uczniów,
prowadzenie dokumentacji pracy.
Rada rodziców
−
−
−
−
Opiniuje Program Profilaktyki Szkolnej,
Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki,
Współpracuje z Radą Pedagogiczną, dyrektorem, Samorządem Uczniowskim,
Pomaga uczniom w szczególnej sytuacji problemowej, w zakresie materialnym.
Rodzice
− Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki,
− Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony psychologa i szkolnej służby zdrowia w
zakresie profilaktyki,
− Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego,
nauczania indywidualnego,
− Współpracują na bieżąco z wychowawcami klas i nauczycielami,
− Informują na bieżąco wychowawców o problemach ucznia w szkole.
Organ prowadzący – Gmina
− Decyduje o zatrudnianiu i wymiarze czasu pracy psychologa.
− Współuczestniczy w wyposażaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do
realizacji programu profilaktyki.
12
V. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
Bezpieczeństwo uczestników
Respektowanie podmiotowości uczestników,
Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji,
Uwzględnianie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczestników,
Poszanowanie ich godności i indywidualności,
Uwzględnienie wieku i poziomu rozwoju uczestników,
Niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości
(terapeutycznych, psychomanipulacyjnych),
Realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne.
Adekwatność oddziaływań Działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do
potrzeb i problemów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata.
Skuteczność
Działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy, której dotyczą,
Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i
metod oddziaływania,
Działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej,
Działania profilaktyczne przeznaczone dla młodzieży powinny zawierać zajęcia dla
rodziców realizowane równolegle z zajęciami dla młodzieży.
Skuteczność a także bezpieczeństwo uczestników zależą od stosowania się do następujących
standardów:
informacje powinny być rzetelne,
informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego,
emocjonalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych,
informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne
wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane
zachowania),
informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie może
powodować obronne odrzucenie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość),
informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły
instruktażu nieprawidłowych zachowań).
Głębokość i czas trwania
we współczesnej profilaktyce proponuje się model głębszego oddziaływania oparty o
koncepcję czynników ryzyka i czynników chroniących,
najbardziej skuteczne są działania zintegrowane z programem szkolnym (dydaktycznym
i wychowawczym),
czas trwania oddziaływań i ich intensywność zależą od przeprowadzonej wcześniej
diagnozy zagrożeń,
program powinien zawierać zaplecze specjalistyczne (doradztwo i terapia) dla osób
wymagających głębszej pomocy.
13
VI. ZDIAGNOZOWANE CZYNNIKI RYZYKA (przyczyny)
Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia
zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju
problemu objętego profilaktyką.
Do zbadanych czynników ryzyka należą:
środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, proponujące dane wzorce zachowań,
modelowanie takich zachowań w domu i w szkole,
grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne,
słabe wyniki w nauce,
brak celów życiowych,
dostęp do środków i substancji psychoaktywnych,
wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych.
Zachowania ryzykowne, to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się
niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych.
1. Wulgaryzmy, brak kultury osobistej (przyczyny):
obyczaj środowiskowy,
wzorce wyniesione z domu,
upust emocji,
chęć zwrócenia na siebie uwagi, zaimponowanie,
wyraz buntu, zamanifestowanie dorosłości,
wzorce w mediach,
zaburzone relacje osobowe nauczyciel – uczeń,
brak reakcji nauczycieli i innych dorosłych,
solidaryzowanie się z grupą o takich zachowaniach,
ubóstwo języka.
2. Wagary (przyczyny):
uległość wobec kolegów,
trudności w nauce,
surowy nauczyciel, strach przed złą oceną,
brak zainteresowań u uczniów,
niemożność sprostania ambicjom rodziców, wymaganiom nauczycieli,
nuda na lekcjach,
wyjścia rytualne (21 marca), atrakcje sezonowe,
brak dyscypliny,
poczucie bezkarności,
złośliwość wobec nauczycieli,
lenistwo,
chęć zaimponowania innym.
3. Brak zainteresowania nauką (przyczyny):
niedostosowanie wymagań do poziomu,
niejasne kryteria oceniania,
faworyzowanie niektórych uczniów,
mało przydatne życiowo informacje w programach szkolnych,
lenistwo,
osoba nauczyciela,
14
brak systematyczności,
jednorodny, nudny przekaz na lekcjach,
wpływ rówieśników w klasie,
brak zainteresowania ze strony rodziców,
ucieczka w ciekawsze pomysły,
nauka dla oceny.
negatywne wzorce
4. Agresja (przyczyny):
odpowiedź na prowokację,
wpływ środków masowego przekazu,
bezkarność,
negatywne wzorce,
chęć zaistnienia w grupie,
chęć dominowania,
odreagowanie stresu,
sposób na załatwianie spraw,
prowokująca postawa dorosłych,
nieumiejętność radzenia sobie z życiem,
moda na agresję – brak kontaktu z rodzicami,
zły przykład dorosłych,
deprywacja potrzeb,
strach przed atakiem.
5. Palenie papierosów, narkotyki, alkohol (przyczyny):
ciekawość,
odnalezienie się w grupie,
reklama,
pozowanie na „macho”, filmy,
wzór w dorosłych,
sposób odreagowania stresu,
moda, szpan,
podkreślanie swojej dorosłości,
uległość wobec presji grupy,
przekora, bunt,
nuda,
nieumiejętność radzenia sobie z życiem,
ucieczka od problemów, z którymi nie potrafią sobie poradzić.
6. Wczesna inicjacja seksualna (przyczyny):
niski poziom wiedzy i uświadomienia,
ciekawość,
wpływ grupy rówieśniczej,
moda na „dorosłość”,
uległość, nieznajomość zachowań asertywnych,
sytuacja domowa.
15
VII. CZYNNIKI CHRONIĄCE
Czynniki chroniące to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka.
Należą do nich:
silna więź z rodzicami, opieka dorosłych,
zainteresowanie nauką i własnym rozwojem,
aktywność,
ciekawość poznawcza,
praktyki religijne,
zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm,
konstruktywna grupa rówieśnicza, autorytety.
asertywność,
umiejętność rozwiązywania konfliktów,
umiejętności z zakresu komunikacji interpersonalnej,
poczucie własnej wartości i sprawstwa itp.
16
VIII. PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH
ZADANIA
WAGARY
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
− ustalenie powodów opuszczania lekcji.
− pogadanki w ramach lekcji wychowawczych
na temat : Moja wizja szkoły idealnej, co robić
żeby było dobrze, aby w szkole było miło i
ciekawie
− udzielanie pomocy psychologicznopedagogicznej uczniom z problemami w tym
zakresie.
− stały kontakt wychowawcy klasy z rodzicami.
− systematyczne rozliczanie ucznia z
nieobecności
− systematyczne analizowanie nieobecności
uczniów
− wypełnianie tabeli frekwencji na bieżąco w
dzienniku lekcyjnym
− powiadomienie rodziców o frekwencji dziecka
− w szczególnych przypadkach zgłaszanie
problemu do Dyrekcji Szkoły
− zapoznanie uczniów z regulaminem oceniania
− wykorzystywanie upomnień i nagan jako
środka dyscyplinującego
− wpisywanie uwag (ucieczki) do dziennika
− motywowanie uczniów do uczestnictwa w
zajęciach kształtowanie umiejętności
planowania i organizowania pracy
− wspomaganie w budowaniu poczucia własnej
wartości
− kształtowanie umiejętności planowania i
organizowania pracy
wychowawcy
psycholog
dyrektor
wszyscy nauczyciele
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
−
−
−
−
−
uczeń rozumie przyczyny absencji szkolnej.
uczeń jest świadomy konsekwencji opuszczania szkoły.
działania na rzecz szkoły mająca na celu poprawę jej atrakcyjności.
uczeń zdaje sobie sprawę ze strat ponoszonych podczas wagarów.
zmniejsza się absencja uczniów
17
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
− przeprowadzenie lekcji wychowawczych
dotyczących m.in.:
− jakie skutki powodują?,
− dlaczego ludzie sięgają po nie?,
− Na czym polega towarzyskie branie?,
− jak skutecznie odmawiać?,
− jak odróżnić przyjaciela od dealera?
− realizacja programu antynikotynowego:
− ścieżka dydaktyczno-wychowawcza z okazji
„Światowego Dnia Rzucania Palenia”
− filmy edukacyjne
PALENIE
PAPIEROSÓW, − akcja plakatowa z okazji „Dnia bez papierosa”
− materiały udostępnione przez SANEPID
ZAŻYWANIE
NARKOTYKÓW − realizacja problematyki antyalkoholowej na
godzinach wychowawczych i lekcjach biologii
I PICIE
− zajęcia z asertywności
ALKOHOLU.
− procedury postępowania
− przedstawienie profilaktyczne wystawiane
przez szkolne kółko teatralne
− dostarczanie wiedzy na temat środków
psychoaktywnych
− przeprowadzenie lekcji wychowawczych na
temat skutków przyjmowania środków
psychoaktywnych i tworzenia się uzależnienia
− filmy edukacyjne
− pedagogizacja rodziców na temat uzależnień
− postępowanie według procedur
− indywidualne rozmowy wychowawcze
ODPOWIEDZIALNI
Nauczyciel biologii
Wychowawcy klas
Psycholog
Nauczyciel podstaw
przedsiębiorczości
Wszyscy nauczyciele
Policja
mgr
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− Umiejętność nazwania przyczyn zażywania środków psychoaktywnych, radzenia sobie z
przykrymi emocjami.
− Uczeń potrafi wartościować swoje życie (wie co mu się opłaca a co nie), dokonuje słusznych
wyborów
− Uczeń zdaje sobie sprawę z tego, że nawet jedno zażycie środków psychoaktywnych może być
zagrożeniem dla życia.
− Uczeń potrafi być asertywny i potrafi odmawiać nie czując się dyskomfortowo.
− Uczeń potrafi nazwać mechanizmy jakimi posługują się dealerzy w trakcie sprzedaży
narkotyków.
− Uczeń zna polskie prawo dotyczące środków psychoaktywnych.
18
ZADANIA
AGRESJA
SPOSOBY REALIZACJI
− przeprowadzenie lekcji wychowawczych na
temat:
Czym jest przemoc a czym agresja?,
Jak objawia się agresja ukryta?,
Jak radzić sobie z przejawami agresji i
przemocy rówieśniczej?,
Co zrobić w przypadku przemocy
domowej?
− przeprowadzenie ankiety dotyczącej agresji
wśród uczniów
− organizowanie czasu wolnego
− zajęcia pozalekcyjne
− treningi asertywności
− sposoby radzenia sobie z frustracją i stresem
− analiza listów z „anonimowej skrzynki”
− wymiana informacji pomiędzy nauczycielami
w celu wspólnego działania w eliminowaniu
zachowań agresywnych uczniów
− kształtowanie krytycznego stosunku do
programów TV, prasy, Internetu.
− współpraca z policją
− spotkania klas I z policjantem dotyczące
odpowiedzialności karnej młodzieży w wieku
16-19 lat
− udzielanie pomocy ofiarom agresji i
przemocy
ODPOWIEDZIALNI
Wychowawcy
Nauczyciele
przedmiotów
Nauczyciel podstaw
przedsiębiorczości
W-ce dyrektor
Policja
Psycholog
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− umiejętność odróżnienia przejawów agresji od przemocy i nazwania, które zachowania są
agresją ukrytą.
− uczeń potrafi radzić sobie z agresją rówieśniczą i wie do jakich instytucji może się zwrócić po
pomoc w przypadku przemocy domowej.
− uczeń potrafi radzić sobie ze złością i własnymi emocjami.
− umiejętność radzenia sobie w sytuacjach bycia świadkiem aktów agresji i przemocy.
− uczeń potrafi i zna sposoby rozwiązywania sytuacji konfliktowych bez używania agresji i
przemocy.
− podejmowanie na zajęciach edukacyjnych tematyki mediów, oceny programów
19
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
− podnoszenie atrakcyjności zajęć
lekcyjnych
− organizowanie atrakcyjnych zajęć
pozalekcyjnych
− rozwijanie zainteresowań, talentów,
pasji, planowanie własnej drogi
życiowej
− udzielanie pomocy w eliminowaniu
niepowodzeń szkolnych
− zindywidualizowanie nauczania
− organizowanie konsultacji
BRAK
ZAINTERESOWANIA − zachęcanie uczniów do wzajemnej
NAUKĄ
pomocy w nauce
− wspieranie rodziców w nawiązywaniu
kontaktu z poradniami
specjalistycznymi
− zindywidualizowanie nauczania
− organizowanie konsultacji
− zachęcanie uczniów do wzajemnej
pomocy w nauce
− wspieranie rodziców w nawiązywaniu
kontaktu z poradniami
specjalistycznymi
ODPOWIEDZIALNI
nauczyciele przedmiotów
doradca zawodowy
wychowawcy
psycholog
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− Uczeń uczestniczy w zajęciach szkolnych zarówno obowiązkowych jak i pozalekcyjnych.
− Uczeń ujawnia swoje ukryte talenty i ma możliwość ich rozwijania w dogodnych dla siebie
formach i miejscach.
− Uczeń wie dokąd zwrócić się po pomoc w przypadku niepowodzeń szkolnych i nie wstydzi się
tego robić.
− Uczeń jest obligowany przez wychowawcę do korzystania z pomocy w nauce.
− Uczeń interesuje się problemami współczesnej nauki i współczesnego świata.
− Uczeń bierze udział w olimpiadach i różnego rodzaju konkursach
20
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
−
Wychowawcy klas
−
ujęcie w planie wychowawczym klas
zagadnień związanych z bezpiecznym
zachowaniem na terenie szkoły i poza nią
przeprowadzenie zajęć dotyczących
pierwszej pomocy przedmedycznej
− zapoznanie uczniów z regulaminami
poszczególnych pracowni (chemicznej,
fizycznej, informatycznej)
BEZPIECZNE
ZACHOWANIE
NA TERENIE
SZKOŁY
I POZA NIĄ
−
kształtowanie postaw kulturalnego i
bezpiecznego zachowania podczas imprez
szkolnych, zawodów sportowych i wycieczek
−
wzmożona kontrola w czasie przerw
śródlekcyjnych
−
spotkania uczniów z policjantem na temat
bezpieczeństwa w szkole i poza nią
−
zwiększenie nadzoru w miejscach
newralgicznych
−
przeprowadzenie kampanii informacyjnej
dotyczącej handlu ludźmi wśród uczniów i
rodziców
−
wymiana informacji między rodzicami,
wychowawcą i pielęgniarką szkolną.
Nauczyciel PO i EDB
Nauczyciele uczący
Policja,
Straż Miejska
Psycholog
Nauczyciel po
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− uczniowie zachowują się bezpiecznie w szkole i poza szkołą
− uczniowie znają i stosują przepisy ruchu drogowego
− uczniowie dbają o bezpieczeństwo innych
− uczniowie informują o pojawieniu się zagrożeń na terenie szkoły i poza nią
− uczniowie znają telefony alarmowe
− uczniowie potrafią udzielić pierwszej pomocy przedmedycznej
− uczniowie wiedzą czego należy się wystrzegać podczas wypoczynku letniego szczególnie w
górach i nad wodą
21
ZADANIA
POMOC UCZNIOM
Z RODZIN
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
− diagnozowanie środowiska rodzinnego
Wychowawcy klas
− organizowanie pomocy dla uczniów z
rodzin najuboższych
Dyrektor
Psycholog
− pomoc w uzyskaniu stypendiów
− zwolnienie z opłat szkolnych
(ubezpieczenie, wpłata na Radę
Rodziców)
NAJUBOŻSZYCH,
WIELODZIETNYCH
− współpraca z MOPS
I
PATOLOGICZNYCH − pozyskanie informacji na temat
„eurosierot’’ i sprawdzenie sposobu
opieki nad uczniem
− objęcie pomocą psychologiczną uczniów
potrzebujących tej pomocy
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− uczniowie mogą liczyć na pomoc szkoły w przypadku pojawienia się problemów finansowych
− opieka sprawowana w szkole podwyższa poczucie bezpieczeństwa uczniów
− uczniowie nie cierpią z powodu głodu
− wszyscy uczniowie mają potrzebne podręczniki
22
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
− dostosowanie wymagań edukacyjnych, form
i warunków egzaminacyjnych do potrzeb
uczniów z przewlekłymi chorobami i
niepełnosprawnością.
− uczniowie
wolontariusze
− realizacja programów prozdrowotnych:
− organizacja zbiórki krwi w ramach
ogólnopolskiej akcji „KREWNIACY”
− profilaktyka wad cewy nerwowej
− profilaktyka raka piersi –kl. II
PROFILAKTYKA
PROZDROWOTNA
PROPAGOWANIE
ZDROWEGO
STYLU ŻYCIA
−
profilaktyka AIDS – obchody „Światowego
Dnia AIDS”
−
zajęcia pozalekcyjne
−
zapewnienie możliwości alternatywnych
form spędzania czasu wolnego – „Biała
zima”
−
rozwijanie umiejętności redukowania stresu
−
zajęcia integracyjne, wycieczki rowerowe
−
zapoznanie nauczycieli z problemami
zdrowotnymi uczniów
−
kierowanie uczniów i rodziców do
odpowiednich instytucji specjalistycznych
–
− nauczyciel biologii
− pielęgniarka szkolna
− wychowawcy klas
− nauczyciele
przedmiotu
− nauczyciel wf
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− uczniowie szanują siebie i innych
− indywidualizacja metod pracy z uczniami mającymi problemy zdrowotne
− uczniowie angażują się w różne formy działań sportowych, rekreacyjnych
− ukazywanie wartości życia, poczucia satysfakcji działań na rzecz innych (wolontariat)
23
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
− ograniczenie lub zniwelowanie wulgarnego
słownictwa.
wszyscy
szkoły
WULGARYZMY, − kształtowanie właściwego zachowania wobec
kobiet i osób starszych, personelu
BRAK
pomocniczego szkoły
KULTURY
− uświadomienie uczniom kim jest człowiek
OSOBISTEJ.
kulturalny i jak się zachowuje
pracownicy
wychowawcy klas
− uświadamianie czym jest agresja ukryta i jak ją
ograniczać
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− godne zachowanie w miejscach publicznych.
− zwalczanie wulgaryzmów wśród rówieśników (transfer umiejętności w środowisko).
− znajomość elementarnych zasad zachowania się przy stole i miejscu publicznym.
− pomoc innym ludziom (kobiety w ciąży, ludzie starsi…)
− rozumienie i stosowanie zasad savoir vivre.
24
ZADANIA
WCZESNA
INICJACJA
SEKSUALNA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
− realizacja tematyki w ramach godzin
wychowawczych i zajęć WDR oraz na
lekcjach biologii, poruszenie takich tematów
jak:
− Jakie niesie za sobą zagrożenia?
− Z jakich powodów młode dziewczyny się na
nią decydują?
− Z jakimi problemami muszą borykać się młode
matki?
− Dlaczego warto czekać?
− kształtowanie postaw prorodzinnych
− dostarczenie wiedzy na temat różnych metod
antykoncepcji
− rozmowy indywidualne z uczniami
Nauczyciel WDR
Nauczyciele uczący
Wychowawcy,
Psycholog
Nauczyciel
edukacji
prozdrowotnej
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− uczniowie posiadają wiedzę na temat chorób przenoszonych drogą płciową i ich
konsekwencji.
− umiejętność rozróżnienia miłości od zauroczenia oraz odróżnienia potrzeby miłości i
akceptacji od zainteresowania seksualnego.
− uczniowie znają współczesne metody antykoncepcyjne oraz skutki ich stosowania i
skuteczność.
− uczniowie zdają sobie sprawę z sytuacji młodych matek, wiedzą jak jest im trudno.
− uczniowie potrafią wymienić powody, dla których warto zaczekać z inicjacją seksualną.
25
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
ZAPOBIEGANIE
PODEJMOWANIA
PRZEZ
MŁODZIEŻ
ZACHOWAŃ
RYZYKOWNYCH
TYPU:
WIRTUALNE
−
pedagogizacja rodziców
−
psycholog
−
film edukacyjny Wirtualne uzależnienia
−
wychowawcy klas
−
debaty i dyskusje klasowe
−
podejmowanie na zajęciach edukacyjnych
tematyki mediów
−
promowanie wartościowych programów czy
czasopism
UZALEŻNIENIE
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− uczniowie szanują siebie i innych
− uczniowie uznają godność człowieka za najwyższe dobro
− nie stosują cyber przemocy
26
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI
− zajęcia integrujące w klasie
Wychowawcy klas
BUDOWANIE
− wycieczki, ogniska
POZYTYWNYCH
− zajęcia z komunikacji interpersonalnej –
RELACJI
warsztaty
KOLEŻEŃSKICH
− empatia
Nauczyciel
podstaw
przedsiębiorczości
Psycholog
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− uczniowie szanują siebie i innych
− uczniowie uznają godność człowieka za najwyższe dobro
− w szkole nie występują sytuacje poniżania innych
− uczniowie potrafią pracować w grupie
− uczniowie identyfikują się z klasą i ze szkołą
27
ZADANIA
WSPÓŁPRACA
Z RODZICAMI
SPOSOBY REALIZACJI
− współtworzenie z rodzicami programu
profilaktycznego - informowanie o dostępnych
formach pomocy
− zorganizowanie spotkań z rodzicami na
wybrane tematy: „Profilaktyka raka piersi””
− Jak rozpoznać, że dziecko bierze narkotyki?”
− „Wirtualne uzależnienie” „Handel ludźmi
ODPOWIEDZIALNI
zespół
nauczycieli
powołany
przez
dyrektora Szkoły
wychowawcy klas
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− rodzice chętnie angażują się w sprawy szkoły
− rodzice są partnerami szkoły w procesie dydaktycznym
ZADANIA
SRODOWISKO
RODZINNE
UCZNIA
SPOSOBY REALIZACJI
− diagnozowanie środowiska rodzinnego
− organizowanie pomocy dla uczniów z rodzin
najuboższych
− pomoc w uzyskaniu stypendiów
− zwolnienie z opłat szkolnych (ubezpieczenie,
wpłata na Radę Rodziców)
− ankieta wywiadu środowiskowego
− rozmowy indywidualne z uczniami
− rozmowy z rodzicami
− pozyskanie informacji o „eurosierotach” na
terenie szkoły
− zapoznanie się z warunkami bezpieczeństwa i
prawidłową opieką sprawowana nad uczniem
− pomoc psychologiczno – pedagogiczna i
dydaktyczna
− współpraca z MOPS
− ubezpieczenie uczniów z rodzin w trudnej
sytuacji materialnej
ODPOWIEDZIALNI
wychowawcy
w – ce dyrektor
psycholog
Osiągnięcia, przewidywane efekty końcowe:
− nauczyciele znają potrzeby swoich uczniów
− nauczyciele z wyprzedzeniem reagują na ewentualne zagrożenia pojawiające się w trakcie
nauki
28
IX. PROCEDURY
POSTĘPOWANIA
ZAGROŻENIA MŁODZIEŻY.
NAUCZYCIELI
W
SYTUACJACH
A. Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia młodzieży od środków
psychoaktywnych.
Metoda wczesnej interwencji jest odpowiedzią na problem uzależnienia młodzieży szkolnej od
środków psychoaktywnych. Dotyczy ona wszystkich uczniów, którzy swoim postępowaniem i
zachowaniem wzbudzają niepokój nauczycieli, wynikający z podejrzewania, iż uczeń stosuje środki
psychoaktywne.
Metoda wczesnej interwencji umożliwia zapobieganie powstawania problemów związanych z
używaniem przez ucznia środków psychoaktywnych oraz powstrzymanie procesu przechodzenia od
fazy okolicznościowego zażywania do fazy nadużywania i uzależnienia. W oparciu o tę metodę
został skonstruowany program wczesnej interwencji realizowany w szkołach przez nauczycieli
należących do danej placówki oświatowej.
Program skonstruowany na potrzeby szkoły i w oparciu o wiedzę, doświadczenie i umiejętności
nauczycieli wiąże się z szybką reakcją na rozpoznany przez nauczyciela problem. Niezwłoczna
reakcja nauczyciela przyczynia się do podniesienia efektywności działań szczególnie w przypadku
stosowania środków psychoaktywnych przez ucznia. W przypadku stwierdzenia w czasie
wstępnych szkolnych działań interwencyjnych, iż uczeń ma problemy związane z zażywaniem
środków uzależniających a rozwiązanie ich wykracza poza kompetencje nauczycieli, jest on
kierowany do poradni specjalistycznej.
Program obejmuje działania podejmowane wspólnie z rodzicami ucznia, który zażywa substancje
psychoaktywne. Współpraca ta polega zarówno na udzieleniu przez nauczyciela rodzicom ucznia
niezbędnych informacji, przedstawieniu diagnozy problemu oraz sposobu jego rozwiązania, jak i
wsparciu ze strony szkoły w rozwiązaniu zaistniałej sytuacji problemowej.
Współpraca z rodzicami oparta na tej zasadzie jest nieodłącznym elementem programu, gdyż tylko
wspólny plan działań podejmowanych w domu i w szkole równocześnie pozwala na wysoką
skuteczność metody wczesnej interwencji.
Podstawowe założenia
Procedura interwencji jest krótka – ograniczona do doraźnej reakcji nauczyciela na sytuacje
łamania przez ucznia zasady nie używania substancji psychoaktywnych oraz realna, czyli
dostosowana do możliwości i umiejętności nauczycieli. Uczniowie, którzy zdradzają objawy
poważnych problemów związanych z używaniem środków uzależniających, po przeprowadzeniu
wstępnych działań interwencyjnych w szkole, powinni być kierowani do poradni specjalistycznych,
jeżeli zachodzi taka potrzeba.
Interwencja jest nieuchronna, czyli prowadzona wobec wszystkich uczniów, co do których istnieje
podejrzenie, że mogą sięgać po substancje psychoaktywne.
Kolejnym założeniem metody jest to, by interwencja była niezwłoczna – prowadzona po
stwierdzeniu problemu, bez odraczania w czasie. Szybka reakcja jest czynnikiem podnoszącym
skuteczność wszystkich działań wychowawczych.
Szkolna interwencja to współpraca między nauczycielami a rodzicami. Współpraca pozwala lepiej
ocenić sytuację ucznia, opracować wspólny plan działań podejmowanych w szkole i w domu. Daje
też możliwość udzielenia sobie nawzajem wsparcia i pomocy w radzeniu sobie z tak trudnym
problemem, jakim jest używanie przez młodzież substancji psychoaktywnych.
29
1. Sygnały ostrzegawcze, czyli oznaki używania środków odurzających, jakie można
zaobserwować u młodzieży.
a) Do narkomanii uczeń dobrowolnie się nie przyznaje. Jeśli choć wspomina o próbach brania,
należy rozumieć, że jest gorzej, niż to przedstawia. Jeśli wprost mówi, że jest źle, to faktycznie
jest bardzo źle.
b) Rodzice o narkomanii dziecka najczęściej nie wiedzą lub nie chcą wiedzieć. Często mają
tendencję do zaprzeczania informacji i zaprzeczania dowodom.
c) Przy całej różnorodności bezpośrednich przyczyn zażywania narkotyków najczęściej
spotykanym praźródłem wszystkiego jest brak oparcia w rodzinie. Warto więc zwrócić uwagę
na problemy rodzinne.
d) Im wcześniej zauważysz zagrożenie i zaczniesz działać, tym skuteczniejsza będzie Twoja
pomoc.
e) Na uzależnienie narkotykowe bardziej podatni są ludzie wrażliwi i poszukujący; mniej myślący
wybierają rozwiązania proste – piwo i wódkę (statystycznie). Tym trudniejsze może być
stawianie sprawy wprost.
f) Wykształcił się „nowy model” narkomana. Poszukując zagrożeń, nie szukajmy wśród uczniów
osób brudnych, zaniedbanych. Dzisiejszy narkoman „z dobrego domu” nie różni się od swego
tła. A czasem jest nawet bardziej elegancki i zadbany, ma dobre stopnie.
g) Pamiętaj, że różne niepokojące zachowania mogą nie mieć związku z używaniem środków
odurzających, mogą być efektem innych problemów, takich jak kłopoty szkolne lub rodzinne,
zranione uczucia, niepowodzenia miłosne i wiele innych, których nie można bagatelizować.
Każdy nastolatek próbuje ukryć przed dorosłymi to, że sięga po środki odurzające. Jednak, nawet u
tych, którzy zachowują dużą ostrożność, można zaobserwować pewne oznaki używania.
Oczywiście w I fazie jest ich znacznie mniej niż w II fazie. W fazie III, można już mówić nie tylko
o sygnałach ostrzegawczych, ale symptomach choroby.
Faza I – pierwsze próby
Możesz zauważyć u dziecka jakąś zmianę – która sprawi, że pomyślisz „Coś z nim (z nią) nie
tak, chyba będzie chory (chora)” lub „On (ona) nigdy się tak nie zachowywał (zachowywała).
Dziecko może bagatelizować zagrożenia związane z używaniem środków odurzających lub
stawać w obronie tych, którzy je biorą.
Poza tym zauważysz niewiele, chyba, że przyłapiesz dziecko na gorącym uczynku, a wtedy
możesz:
− poczuć zapach chemikaliów, marihuany,
− dostrzec ślady chemikaliów lub tytoniu na ubraniu lub skórze,
− stanąć przed koniecznością udzielenia dziecku pomocy w związku z wypadkiem lub
urazem odniesionym w stanie odurzenia.
Używanie jest nieplanowane, okazjonalne, środki odurzające najczęściej dostaje się za darmo.
Używane są środki powszechnie uznawane za „słabsze” np. piwo, papierosy, marihuana, kleje, leki.
Konsekwencje szkolne są niewielkie. Nie występują problemy zdrowotne związane z używaniem.
30
Faza II – Dążenie do przyjemności lub unikanie przykrości
U nastolatków, którym środki odurzające pomagają unikać przykrości, np. zmniejszają stres
związany z nauką, trudno jest zaobserwować oznaki zażywania. Ci młodzi ludzie przeważnie
dobrze się uczą, nie buntują, nie sprawiają kłopotów wychowawczych.
U nastolatków, którzy biorą środki psychoaktywne ze względu na związane z tym przyjemności
(np. towarzyski) sygnały ostrzegawcze mogą być bardziej nasilone. Do wyżej opisanych sygnałów
charakterystycznych dla I fazy, mogą dołączyć kolejne, które łatwiej jest uchwycić i określić. Mogą
to być:
utrata zainteresowań, aspiracji, inicjatywy. W szkole może się to przejawiać pogorszeniem
ocen, nie odrabianiem lekcji, spóźnieniami, wagarowaniem, konfliktami z nauczycielami, a
poza szkołą – rezygnacją z dotychczasowego hobby, niechęcią do zajęć pozalekcyjnych i
praktyk religijnych,
izolowanie się od reszty domowników (np. zamykanie się w pokoju), coraz częstsze
nieobecności w domu, spóźnianie się, wychodzenie bez podania po co i z kim, unikanie rozmów
z rodzicami, pokrętne tłumaczenia i kłamstwa,
zmiana przyjaciół, gdy dotychczasowych kolegów zastępują nowi, często starsi, których
dziecko nie przedstawia rodzicom,
bunt, może przejawiać się nieposłuszeństwem, nieprzestrzeganiem ustalonych zasad,
używaniem brzydkich wyrazów, napadami złości, gwałtownością, coraz częstszymi konfliktami
z rodziną, zainteresowaniem sektami lub subkulturą młodzieżową. Ważnym sygnałem może też
być obiecywanie poprawy i niedotrzymywanie przyrzeczeń,
U wszystkich nastolatków w II fazie używania, wyraźnymi wskazówkami istnienia problemu mogą
być:
zmiany w zachowaniu takie, jak rozregulowanie rytmu dnia i nocy, okresy wzmożonego
ożywienia przeplatane zmęczeniem i ospałością (Uwaga! możliwe przysypianie na lekcjach),
nadmierny apetyt lub brak apetytu, nowy styl ubierania się i fryzury, posługiwanie się slangiem,
częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza,
oznaki fizyczne np. zaczerwienione łzawiące oczy, nienaturalnie rozszerzone lub zwężone
źrenice, pogorszenie stanu skóry (krosty, zaczerwienienie),
narkotyki lub przybory do ich używania, które mogą znajdować się wśród rzeczy lub pokoju
dziecka, mogą to być np. kawałki opalonej folii aluminiowej; pudełeczko zawierające kawałki
rurki, szkiełka lub lusterka, małe foliowe torebeczki z jakimś proszkiem, tabletkami lub suszem,
Pojawiają się problemy w szkole i w domu, nieuzasadnione zmiany nastroju. Następuje utrata
przyjaciół, którzy nie używają substancji odurzających. Po nadużyciu występują oznaki zatrucia.
31
Faza III – Uzależnienie
Oznaki używania narkotyków są widoczne i trudne do ukrycia. Poza wymienionymi wyżej,
występują:
obniżenie nastroju wynikające ze świadomości uwikłania w branie narkotyków i bycia w
pułapce: poczucie winy, bezradności, pokrzywdzenia, lęki, brak zaufania do ludzi (może mieć
obsesyjny, paranoiczny charakter), możliwe myśli samobójcze,
łamanie prawa: wynoszenie rzeczy z domu, kradzieże, bójki, wandalizm, itp. Możliwy jest też
handel narkotykami w celu zdobycia pieniędzy na własną „działkę”, w związku, z czym dziecko
może sprawiać wrażenie bardzo popularnego – zwykle być otoczone przez nabywców lub może
przynosić do domu rzeczy, które inni chcą wymienić na narkotyki. Zdobywaniu pieniędzy może
też sprzyjać prostytucja,
pogorszenie stanu zdrowia: częste przeziębienia, katar, kaszel, bóle (głowy, gardła, mięśni),
krwawienie z nosa, spadek masy ciała, zawroty głowy, przypadki utraty przytomności,
samookaleczenia. Zaburzenia pamięci oraz toku myślenia,
zmiany wyglądu: brak zainteresowania własnym wyglądem i higieną, skóra
zimna, potliwa, opuchnięta, swędząca, zażółcona lub zaczerwieniona, widoczne ślady po
ukłuciach, oczy rozbiegane, zaczerwienione, podpuchnięte, „szklane”,
Używanie regularne i często nawet codzienne. U nastolatków, którzy wcześniej brali dla
przyjemności i w towarzystwie, coraz częstsze jest używanie w samotności. W dalszym etapie
rozwoju uzależnienia dominuje specyficzny „głód” narkotyku. Organizm jest wyniszczony a
depresja trudna do zwalczenia nawet po zażyciu środka odurzającego. Częste są przedawkowania.
2.Metody działań
W celu określenia warunków zapewniających uczniom ochronę przed przemocą, uzależnieniem,
demoralizacją oraz innymi przejawami patologii społecznej ustala się, co następuje:
a) W każdym przypadku rozwiązywania problemów związanych z naruszeniem przez ucznia
obowiązujących w szkole zasad, niezbędna jest ścisła współpraca przedstawicieli szkoły z
rodzicami ucznia.
Rodzice ucznia są bezzwłocznie zawiadamiani o każdym przypadku naruszenia przez
niego obowiązujących w szkole zasad związanych z bezpieczeństwem;
W celu rozwiązywania zaistniałego problemu przedstawiciel szkoły:
ustala jak najbliższy termin spotkania z uczniem i jego rodzicami,
prowadzi rozmowę interwencyjną z uczniem,
prowadzi rozmowę z rodzicami, w czasie której wspólnie ustalają dalsze działania
wobec dziecka, zasady współpracy między rodzicami a szkołą oraz (ewentualnie)
możliwość uzyskania pomocy specjalistycznej,
uczeń w obecności rodziców podpisuje kontrakt, w którym zobowiązuje się do
przestrzegania określonych w kontrakcie reguł zachowania,
32
nadzór nad wypełnieniem kontraktu prze ucznia sprawują rodzice i przedstawiciel
szkoły,
Uczniowie potrzebujący pomocy specjalistycznej są kierowani do odpowiedniej
placówki (według obowiązujących w szkole procedur).
Brak współpracy ze strony rodziców oraz dalsze używanie substancji psychoaktywnych
przez ucznia powodują konieczność podjęcia innych działań przewidzianych prawem:
Zastosowanie określonych w statucie szkoły konsekwencji dyscyplinarnych, łącznie
z możliwością przeniesienia ucznia do innej szkoły,
Zgłoszenie sprawy do sądu rodzinnego,
b) W przypadku zagrożenia zdrowia ucznia szkoła zapewnia mu niezbędną opiekę medyczną (np.
wzywane jest pogotowie).
c) Policja jest wzywana w przypadku:
gdy zachowania ucznia zagrażają bezpieczeństwu innych osób lub jemu osobiście,
znalezienia na terenie szkoły nielegalnych substancji psychoaktywnych,
gdy istnieje podejrzenie, że uczeń może posiadać nielegalne substancje psychoaktywne,
kradzieży lub innych wykroczeń,
d) W klasie ucznia lub uczniów, którzy dopuścili się złamania obowiązujących w szkole zasad, są
prowadzone dodatkowe zajęcia profilaktyczne.
e) Działania interwencyjne i profilaktyczne są prowadzone przez specjalnie przeszkolonych
pracowników szkoły.
3. Procedury postępowania Szkolna interwencja profilaktyczna
Metoda szkolnej interwencji profilaktycznej jest propozycją działań skierowanych do nauczycieli i
pedagogów szkolnych. Jej celem jest zapobieganie problemom związanym z używaniem przez
młodzież substancji psychoaktywnych. Opracowano ją nie tylko z powodu narastania tych
problemów, ale również dlatego, że brak jest odpowiednich procedur postępowania w przypadkach,
gdy uczeń upije się, pali papierosy lub używa narkotyków w szkole. Inspiracją była metoda krótkiej
interwencji stosowana przez lekarzy pierwszego kontaktu wobec dorosłych pacjentów
nadużywających alkoholu.
Szkolna interwencja profilaktyczna jest daleko idącą adaptacją tej metody. Od interwencji
lekarskiej różni ją to, że jest adresowana do osób niepełnoletnich, które nie odczuwają żadnych,
bądź znikome konsekwencje zdrowotne spowodowane piciem alkoholu, paleniem papierosów, czy
używaniem narkotyków oraz, co jest bardzo istotne, a na ogół nie mają motywacji do zmiany
swojego zachowania. Ponadto w obydwu interwencjach odmienny jest kontekst społeczny oraz
sytuacja psychologiczna adresatów. W sytuacji szkolnej uczeń zostaje najczęściej przyłapany na
używaniu danego środka lub znajduje się pod jego wpływem. Mamy tu więc do czynienia z
nieprzestrzeganiem szkolnych zasad, a w przypadku używania narkotyków również z łamaniem
prawa.
33
Natomiast w relacji pacjent – lekarz, pacjent zgłasza się z dolegliwościami somatycznymi i szuka
pomocy u lekarza, który w większym stopniu niż nauczyciel bywa postrzegany jako autorytet i
osoba nastawiona na udzielenie pomocy. Ponadto, co jest bardzo ważne, obowiązuje go tajemnica
zawodowa.
W szkole zasady postępowania są w dużej mierze umowne, lecz muszą być zgodne z przepisami
prawnymi, np. nauczyciele mają obowiązek powiadomienia rodziców ucznia, gdy ten używa
środków odurzających bez względu na to, czy są to pierwsze próby czy też nie.
Szkolna interwencja profilaktyczna jest oparta na ścisłej współpracy z rodzicami, co jest zgodne z
priorytetami ostatniej reformy oświaty. Zadaniem wychowawcy (czy pedagoga szkolnego),
prowadzącego interwencję, jest udzielenie wsparcia rodzicom znajdującym się w sytuacji
kryzysowej. Wsparcie ze strony przedstawicieli szkoły polega na udzieleniu odpowiednich
informacji i zaproponowaniu konkretnej procedury postępowania, w atmosferze troski i
zaniepokojenia o ucznia.
Działania profilaktyczne w szkole składają się z czterech elementów:
a) Diagnozy
Celem diagnozy jest zorientowanie się w sytuacji ucznia i ocena skali problemów związanych z
używaniem przez niego substancji psychoaktywnych. Wymaga to uzyskania informacji na temat
funkcjonowania ucznia w szkole, w domu i w środowisku rówieśniczym.
b) Porady
Kluczowym elementem interwencji jest udzielenie uczniowi porady. Pełni ona kilka ważnych
funkcji. Po pierwsze, służy jasnemu i konkretnemu określeniu problemu. W tym celu osoba
prowadząca interwencję przekazuje zebrane spostrzeżenia na temat zaobserwowanych objawów
oraz ewentualnych zmian w funkcjonowaniu ucznia związanych z używaniem przez niego
substancji psychoaktywnych. Bardzo istotne jest przy tym wyrażenie zaniepokojenia i troski o
ucznia. Po drugie, młody człowiek uzyskuje rzeczowe informacje na temat bezpośrednich zagrożeń
dla zdrowia i bezpieczeństwa związanych z okazjonalnym sięganiem po daną substancję. Po trzecie,
otrzymuje jednoznaczny komunikat o zakazie używania substancji psychoaktywnych oraz o
konsekwencjach. Porada zakończona jest poinformowaniem ucznia o konieczności nawiązania
kontaktu między szkołą a rodzicami w celu ustalenia dalszego sposobu postępowania.
c) Motywowanie do zmiany zachowania
„Techniki” motywujące do zmiany zachowania nabierają szczególnego znaczenia w odniesieniu do
uczniów, którzy używają substancji psychoaktywnych okazjonalnie i nie ponoszą w związku z tym
żadnych (bądź znikome) konsekwencji zdrowotnych i/lub psychicznych. Jedną z takich technik jest
podpisanie kontraktu, w którym jasno zostają określone zasady postępowania ucznia oraz działania
rodziców i szkoły. Opracowanie takiego kontraktu wymaga ścisłej współpracy z rodzicami.
Kontrakt powinien zawierać zapisy takich kwestii jak:
przywileje, jakie traci uczeń w domu i w szkole w związku z tym, że używał substancji
psychoaktywnych,
szczegółowe zasady służące sprawowaniu większej kontroli nad zachowaniem ucznia w szkole i
w domu,
zobowiązanie ucznia do powstrzymywania się od używania substancji psychoaktywnych i
przestrzegania ustalonych zasad,
34
konsekwencje ponoszone przez ucznia zarówno w szkole jak i w domu w przypadku nie
przestrzegania tych zasad,
zgodę ucznia na poniesienie konsekwencji w przypadku złamania warunków umowy,
określenie zasad odzyskiwania przywilejów,
d) Monitorowania realizacji postanowień zawartych w kontrakcie.
Celem jest tu wspieranie pozytywnych zmian w zachowaniu ucznia. Wymaga to obserwacji
zachowania oraz sprawnej wymiany informacji pomiędzy nauczycielem a rodzicem. W trakcie
cyklicznych spotkań rodzice i osoba prowadząca interwencję mają okazję przekazać sobie wyniki
własnych obserwacji oraz ustalić, czy kontrakt zawarty z uczniem spełnia swoje zadanie, czy też
wymaga modyfikacji. Korzystne zmiany w zachowaniu ucznia mogą być nagradzane, na przykład,
poprzez odzyskiwanie przywilejów.
Widoczne i konsekwentne postępowanie nauczycieli w sytuacjach kryzysowych oraz sankcje
nakładane na uczniów, którzy złamali tę zasadę, są swoistymi sygnałami ostrzegawczymi dla ich
kolegów i koleżanek. Ważne jest również, aby o uzgodnionej przez nauczycieli i zapisanej w
dokumentach szkolnych procedurze, zostali poinformowani wszyscy pracownicy, rodzice i
uczniowie, zanim jeszcze pojawią się problemy. Wiedza o celu interwencji oraz jej przebiegu może
być czynnikiem ułatwiającym późniejszą współpracę z uczniem i jego rodzicami. Pokazuje to, że
szkoła poważnie traktuje swoje zadania profilaktyczne i jest przygotowana do ich realizacji.
4. Schemat postępowania diagnostycznego:
Gdy podejrzewasz lub wiesz, że uczeń używa jakiś środków psychoaktywnych (pali papierosy, pije
alkohol lub bierze narkotyki) to rozpocznij interwencję:
Krok 1. Rozmowa interwencyjna z uczniem.
a) Wyjaśnienie sytuacji – wyjaśnij powody zaproszenia na rozmowę:
„Zaprosiłam/em Cię na rozmowę, dlatego, że:
− mam powody przypuszczać, że bierzesz narkotyki (palisz papierosy/pijesz alkohol). Jestem
tym bardzo zaniepokojona/y. Musimy o tym poważnie porozmawiać.
lub
− wiem, że bierzesz narkotyki (palisz papierosy/pijesz alkohol). Martwię się o Ciebie i twoją
przyszłość i dlatego chciałabym/chciałbym z Tobą poważnie porozmawiać na ten temat.
b) Zorientowanie się w sytuacji ucznia – na ile to będzie możliwe oceń skalę problemu:
− postaraj się uzyskać od ucznia jak najwięcej informacji o jego sytuacji – zadaj pytania
diagnostyczne,
− porównaj zebrane w ten sposób informacje z danymi z obserwacji zachowania się ucznia na
lekcjach/w szkole lub informacjami pochodzącymi z innych źródeł,
c) Udzielenie informacji zwrotnej.
35
Elementy informacji zwrotnej:
wyraź swoje zaniepokojenie związane z używaniem narkotyków, (piciem alkoholu/paleniem
papierosów),
powiedz o zmianach, jakie dostrzegasz (na podstawie obserwacji i odpowiedzi na pytania
diagnostyczne) np., w sytuacji szkolnej ucznia, jej/jego wyglądzie zewnętrznym lub
zachowaniu,
udziel rzeczowej informacji na temat bezpośrednich zagrożeń zdrowia i bezpieczeństwa
związanych z używaniem danego środka psychoaktywnego,
wyraźnie powiedz, że oczekujesz, że uczeń przestanie używać danej substancji psychoaktywnej
(alkoholu, papierosów, narkotyków),
poinformuj w konkretny sposób o dalszych krokach, jakie zamierzasz podjąć (możliwe
konsekwencje szkolne),
poinformuj o tym, że zamierzasz skontaktować się z rodzicami,
36
Krok 2. Kontakt z rodzicami.
Elementy komunikatu skierowanego do rodziców:
informacja, dlaczego zainteresowałaś/eś się ich dzieckiem,
wymiana informacji o stanie dziecka (pomocny jest „Test dla rodziców”),
informacja o zagrożeniach zdrowia i bezpieczeństwa dziecka, związanych z dalszym
używaniem danego środka psychoaktywnego,
ustalenie dalszego postępowania, którego efektem będzie wspólne sformułowanie propozycji
kontraktu dla dziecka:
celu lub celów, jakie sobie stawiacie (np. uczeń ma więcej nie pić),
przywilejów, jakie traci dziecko w związku z tym, że piło alkohol lub brało narkotyki (np. w
domu – nie może spotykać się z kolegami, po lekcjach ma wracać prosto do domu; w szkole –
nie bierze udziału w dodatkowych zajęciach np. sportowych i/lub w wycieczkach szkolnych),
listy zachowań, które będą podlegały kontroli w domu i w szkole (np. w domu – pory powrotu
do domu, czas spędzany z rówieśnikami; w szkole – obecność na lekcjach, spóźnienia),
jasnych zasad zachowania, których dziecko ma przestrzegać (np. w domu – nie robi awantur,
nie wychodzi bez poinformowania rodziców gdzie i z kim będzie, wraca o ustalonej godzinie; w
szkole – nie opuszcza lekcji, wykonuje polecenia nauczycieli),
konsekwencji ponoszonych przez dziecko w przypadku złamania ustalonych zasad (np. w domu
– ograniczenie możliwości telefonowania do znajomych, dostępu do komputera; w szkole –
wykonanie dodatkowej pracy z biologii),
przywilejów, jakie odzyska postępując zgodnie z zasadami na czas określony (np. w domu – po
dwóch tygodniach odzyskuje możliwość chodzenia po szkole do kolegi; w szkole – po miesiącu
może ponownie uczestniczyć w zajęciach sportowych, brać udział w wycieczkach),
form współpracy rodziców i szkoły (np. rodzice uprzedzają wychowawcę, kiedy dziecko nie
będzie w szkole, wychowawca, jak najszybciej informuje rodziców o nieobecności dziecka na
lekcji),
czasu, na jaki obowiązują powyższe ustalenia (np. do pierwszej wizyty dziecka u specjalisty) i
trybu ich weryfikacji (np. raz w tygodniu rozmawiamy o tym, jak nam idzie),
przekazanie wskazówek i adresów punktów konsultacyjnych,
37
Krok 3. Zawarcie kontraktu z uczniem.
Schemat kontraktu, który rodzice i przedstawiciel szkoły (zgodnie z tym, co ustalili
w kroku 2. mogą zaproponować uczniowi:
1. Zobowiązuję się ... (nie pić, nie palić, itp.).
2. Zobowiązuję się przestrzegać następujących zasad zachowania ...
3. W związku z tym, że ... (że piłem/am, paliłem/am papierosy itp.) na okres ... (np. miesiąca) tracę
następujące przywileje ... lub Przyjmuję do wiadomości, że zostaną odebrane mi następujące
przywileje ... .
4. Zgadzam się, że jeżeli w ciągu ... będę przestrzegać powyższych zasad to zyskam następujące
przywileje ... .
5. Zgadzam się ..., że za złamanie którejś z zasad poniosę następujące konsekwencje ... .
6. Zgadzam się, że jeśli nie będę przestrzegać tego kontraktu to poniosę surowsze konsekwencje
(wpisać jakie) niż te, które są zapisane powyżej oraz zobowiązuję się do skorzystania z pomocy
terapeutycznej (wpisać jakiej w zależności od oceny powagi problemu oraz realnych możliwości
zorganizowania dziecku takich form pomocy) ... .
38
B. Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży
demoralizacją.
Do podejmowania interwencji w sytuacjach kryzysowych w szkole zobowiązuje Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem. W myśl tego dokumentu szkoły i placówki podejmują działania interwencyjne
polegające na powiadomieniu rodziców i policji w sytuacjach kryzysowych, w szczególności, gdy
dzieci i młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki odurzające.
W przypadku gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły uczeń znajduje się pod
wpływem alkoholu lub narkotyków powinien podjąć następujące kroki:
1. Powiadamia o swoich przypuszczeniach dyrektora szkoły, wychowawcę klasy.
2. Odizolowuje ucznia od reszty klasy, ale ze względów bezpieczeństwa nie pozostawia go
samego; stwarza warunki, w których nie będzie zagrożone jego życie ani zdrowie.
3. Wzywa lekarza w celu stwierdzenia stanu zdrowia, ewentualnie udziela pomocy medycznej.
4. Zawiadamia o fakcie rodziców/opiekunów, których zobowiązuje do niezwłocznego odebrania
ucznia ze szkoły. Gdy rodzice/opiekunowie odmówią odebrania dziecka, o pozostaniu ucznia w
szkole, czy przewiezieniu do placówki służby zdrowia, albo przekazaniu go do dyspozycji
funkcjonariuszom policji - decyduje lekarz, po ustaleniu aktualnego stanu zdrowia ucznia i w
porozumieniu z dyrektorem szkoły/placówki.
5. Dyrektor szkoły zawiadamia najbliższą jednostkę policji, gdy rodzice ucznia będącego pod
wpływem alkoholu.
6. Jeżeli zdarzenia, w których uczeń (przed ukończeniem 18 lat) znajduje się pod wpływem
alkoholu lub narkotyków na terenie szkoły, powtarzają się, świadczy to o jego demoralizacji.
Nakłada to na szkołę obowiązek powiadomienia Policji (specjalisty ds. nieletnich) lub sądu
rodzinnego o tej szczególnej sytuacji.
Spożywanie przez ucznia, który ukończył 17 lat, alkoholu na terenie szkoły stanowi wykroczenie z
art. 43 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi. Należy o tym fakcie powiadomić Policję. Dalszy tok postępowania leży w
kompetencji tej instytucji.
W przypadku, gdy nauczyciel znajduje na terenie szkoły substancje przypominającą wyglądem
narkotyk powinien podjąć następujące kroki:
1. Nauczyciel zachowując środki ostrożności zabezpiecza substancję przed dostępem do niej osób
niepowołanych oraz ewentualnym jej zniszczeniem do czasu przyjazdu Policji, próbuje (o ile
jest możliwe w zakresie działań pedagogicznych) ustalić, do kogo znaleziona substancja należy.
2. Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu dyrekcję szkoły i wzywa Policję.
3. Po przyjeździe Policji niezwłocznie przekazuje zabezpieczoną substancje i
dotyczące szczegółów zdarzenia.
informacje
W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że uczeń posiada przy sobie substancję przypominającą
narkotyk, powinien podjęć następujące kroki:
39
1. Nauczyciel w obecności innej osoby (wychowawca, pedagog, dyrektor itp.) ma prawo żądać,
aby uczeń przekazał mu te substancje, pokazał zawartość torby szkolnej oraz kieszeni (we
własnej odzieży), ewentualnie innych przedmiotów budzących podejrzenie, co do ich związku z
poszukiwaną substancja.
Nauczycielowi nie wolno (nie ma prawa) samodzielnie dokonać przeszukania odzieży ani
teczki ucznia - jest to czynność wyłącznie zastrzeżona dla Policji!
2. swoich spostrzeżeniach nauczyciel powiadamia dyrekcję szkoły oraz rodziców/opiekunów
ucznia i wzywa ich do natychmiastowego stawiennictwa.
3. W przypadku, gdy uczeń na polecenie nauczyciela nie chce przekazać substancji, ani pokazać
zawartości teczki, szkoła wzywa Policję, która po przyjeździe przeszukuje odzież i przedmioty
należące do ucznia oraz zabezpiecza znalezioną substancję i zabierają do ekspertyzy.
4. Jeżeli uczeń wyda substancję dobrowolnie, nauczyciel, po odpowiednim jej zabezpieczeniu,
zobowiązany jest bezzwłocznie przekazać ją Policji. Wcześniej próbuje ustalić, w jaki sposób i
od kogo, uczeń nabył substancję. Całe zdarzenie nauczyciel dokumentuje, sporządzając
możliwie dokładną notatkę z ustaleń wraz ze swoimi spostrzeżeniami.
W przypadku uzyskania informacji, że uczeń, który nie ukończył 18 lat, używa alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd, bądź przejawia inne
zachowania świadczące o jego demoralizacji (naruszanie zasad współżycia społecznego,
popełnienie czynu zabronionego, systematycznie uchyla się od spełniania obowiązku szkolnego
lub obowiązku nauki, włóczęgostwo, udział w działaniach grup przestępczych) nauczyciel
powinien podjąć następujące kroki:
1. Przekazuje uzyskaną informację wychowawcy klasy, dyrektorowi szkoły.
2. Wychowawca informuje o fakcie pedagoga/psychologa szkolnego.
3. Wychowawca wzywa do szkoły rodziców/prawnych opiekunów ucznia i przekazuje im
uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę z rodzicami oraz - w ich obecności - z uczniem.
W przypadku potwierdzenia uzyskanej informacji, zobowiązuje ucznia do zaniechania
negatywnego postępowania, rodziców zaś bezwzględnie do szczególnego nadzoru nad
dzieckiem.
4. Jeżeli rodzice odmawiają współpracy z kadrą pedagogiczną lub nie reagują na wezwanie do
stawiennictwa w szkole, a nadal z wiarygodnych źródeł napływają informacje o wymienionych
wyżej przejawach demoralizacji nieletniego, szkoła pisemnie powiadamia o zaistniałej sytuacji
sąd rodzinny lub Policje (specjalistę cis. nieletnich).
5. Podobnie w sytuacji, gdy szkoła wykorzysta wszystkie dostępne jej metody oddziaływań
wychowawczych,
(rozmowa
z
rodzicami,
ostrzeżenie
ucznia,
spotkania
z
pedagogiem/psychologiem, itp.) i ich zastosowanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych instytucji, zgodnie z warunkami określonymi w
ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
6. Jeżeli uczeń przejawia powyższe zachowania po ukończeniu 18 roku życia (a nie jest to udział
w działalności grup przestępczych czy popełnienie przestępstwa), sposób postępowania
nauczyciela w takim przypadku powinien być uregulowany w statucie.
40
7. W przypadku uzyskania informacji o popełnieniu przez ucznia, który ukończył 17 lat,
przestępstwa ściganego z urzędu lub udziału w działalności grup przestępczych, zgodnie z art.
304 § 2 kodeksu postępowania karnego, szkoła jako instytucja jest obowiązana niezwłocznie
zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.
Zgodnie z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii - w Polsce karalne
jest;
•
Posiadanie każdej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych;
•
Wprowadzenie do obrotu środków odurzających;
•
Udzielanie innej osobie, ułatwianie lub umożliwianie ich użycia oraz nakłanianie do
użycia;
•
wytwarzanie i przetwarzanie środków odurzających.
Każde z opisywanych zachowań jest czynem karalnym w rozumieniu przepisów Ustawy o
postępowaniu w sprawach nieletnich, jeśli sprawcą jest uczeń, który ukończył 13 lat a nie ukończył
17 lat.
Pamiętaj: Incydenty z narkotykami nie zawsze oznaczają uzależnienie. Wystrzegaj się
etykietowania ucznia, nazywania go ćpunem, narkomanem itd.
Podsumowanie
Opisane procedury postępowania w stosunku do uczniów eksperymentujących z środkami
psychoaktywnymi oraz materiały pomocnicze stanowią ważne ogniwo programu profilaktycznego
naszej szkoły.
Przygotowany dokument jest dla wychowawców klas jak i wszystkich innych nauczycieli
podstawowym źródłem wiedzy o sposobie postępowania w trudnych przypadkach wychowawczych
związanych z podejrzeniem ucznia o używanie środków psychoaktywnych.
Stosowanie się do opisanych procedur opracowanych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003r. „W sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem” oraz materiałami przygotowanymi na warsztatach „Interwencja profilaktyczna
wobec ucznia eksperymentującego ze środkami psychoaktywnymi” zorganizowanymi przez
WODN w Piotrkowie Tryb. oraz Pracownię Profilaktyki Młodzieży „Pro-M” Instytutu Psychiatrii i
Neurologii w Warszawie, daje nam gwarancję, że nie popełnimy błędów w niezwykle złożonych i
delikatnych problemach, z jakimi możemy się spotkać w pracy dydaktyczno - wychowawczej.
41
C. Sposoby i metody postępowania w przypadkach stwierdzenia palenia papierosów przez
ucznia.
Każdy nauczyciel i pracownik szkoły jest zobowiązany do redagowania w przypadku, gdy uczeń
pali papierosy w szkole lub na terenie szkolnym. Obowiązuje następująca procedura:
1. Zidentyfikować ucznia: imię i nazwisko, klasa, nazwisko wychowawcy klasy;
2. Przypomnieć uczniowi o zakazie palenia tytoniu obowiązującym w szkole;
3. Zobowiązać ucznia do zgłoszenia się do pedagoga lub psychologa szkolnego w dniu, kiedy
miało miejsce zdarzenie;
4. Nauczyciel zapisuje informacje dotyczące zaistniałej sytuacji na specjalnej karcie
monitoringu na tablicy informacyjnej w pokoju nauczycielskim;
5. Pedagog lub psycholog szkolny przeprowadza z uczniem rozmowę na temat szkodliwości
palenia papierosów, zobowiązuje ucznia do zaniechania negatywnego postępowania i
informuje o konsekwencjach prawnych w przypadku powtórzenia się sytuacji palenia
tytoniu przez ucznia na terenie szkoły. Pedagog lub psycholog szkolny sporządza notatkę
służbową opisują zaistniałą sytuację i fakt rozmowy z uczniem. Uczeń podpisuje notatkę i
zobowiązuje się do zaniechania palenia papierosów na terenie szkoły oraz w jej otoczeniu.
6. Pedagog lub psycholog szkolny informuje wychowawcę klasy o tym, że dany uczeń palił
papierosy na terenie szkoły. Wychowawca wpisuje uwagę do dziennika klasy.
7. Wychowawca (na wniosek wychowawcy może to zrobić pedagog lub psycholog szkolny)
zawiadamia rodziców (lub prawnych opiekunów ucznia), o łamaniu przez ich dziecko
regulaminu szkoły i informuje o dalszych etapach procedury.
8. W sytuacji, gdy uczeń po raz drugi dopuszcza się palenia papierosów na terenie szkoły:
•
Pedagog lub psycholog szkolny kieruje zawiadomienie do Straży Miejskiej w Kietrzu o łamaniu
przez ucznia przepisów regulowanych ustawą antynikotynową;
•
Wychowawca (na wniosek wychowawcy może to zrobić pedagog lub psycholog szkolny)
wzywa rodziców (lub prawnych opiekunów) ucznia do szkoły na wspólną rozmowę z uczniem i
pedagogiem szkolnym, podczas której wskazuje instytucje, które mogą pomóc dziecku w
zwalczaniu nałogu. Można tez z uczniem podpisać kontrakt, zaproponować systematyczna
pomoc pedagoga lub psychologa szkolnego lub wypracować inną metodę pomocy.
9. Jeżeli rodzice (lub prawni opiekunowie) ucznia niepełnoletniego odmawiają współpracy lub
nie stawiają się do szkoły, a nadal z wiarygodnych źródeł napływają informacje o
przejawach demoralizacji ich dziecka, dyrektor szkoły w porozumieniu z pedagogiem
pisemnie powiadamia sąd rodzinny lub policję (specjalistę do spraw nieletnich).
10. Podobnie, gdy szkoła wykorzysta wszystkie dostępne jej środki oddziaływań
wychowawczych, a ich zastosowanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, dyrektor
szkoły w porozumieniu z pedagogiem powiadamia sąd rodzinny lub policję. Dalszy tok
postępowania leży w kompetencji tych instytucji.
11. Uwagi o paleniu papierosów ucznia mają wpływ na ocenę z zachowania. Uczeń, który
dopuszcza się palenia papierosów na terenie szkoły nie może otrzymać oceny wzorowej ani
bardzo dobrej z zachowania.
42
X. ZAŁĄCZNIKI
Zał. nr 1
Pytania Diagnostyczne
Pytania o zainteresowania:
1. Co lubisz robić po szkole?
2. Czy masz jakieś hobby?
3. Czy bierzesz udział w jakiś zajęciach pozalekcyjnych?
4. Czy w ciągu ostatniego roku zrezygnowałeś z jakiś zajęć dodatkowych?
Pytania o kolegów:
1. Czy lubisz swoich kolegów z klasy?
2. Czy masz bliskich przyjaciół?
3. Czy są oni twoimi rówieśnikami?
4. Czy w ciągu ostatniego roku zmieniłeś przyjaciół?
5. Czym jest dla Ciebie przyjaźń?
6. Co robisz z przyjaciółmi, żeby się zabawić?
7. Czy urządzacie przyjęcia?
8. Czy chodzicie do dyskoteki?
9. Ilu z Twoich przyjaciół pali papierosy?
10. Ilu z Twoich przyjaciół pije alkohol?
11. Ilu z Twoich przyjaciół bierze narkotyki?
43
Pytania o rodzinę:
1. Czy Twoja rodzina lubi robić coś wspólnie?
2. Z kim w rodzinie masz najlepszy kontakt?
3. Komu z domowników zwierzasz się z swoich kłopotów?
4. Czy w Twoim domu są zasady dotyczące godzin powrotu do domu?
5. Czy ktoś w Twoim domu nadużywa alkoholu ( to jest pytanie dyskusyjne?.
Pytania o szkołę:
1. Z których przedmiotów masz najlepsze oceny?
2. Jakie masz oceny w tym roku szkolnym?
3. Czy Twoje oceny zmieniły się, w porównaniu do ocen z zeszłego roku?
4. Czy dochodzi do nieporozumień między Tobą a nauczycielem?
Pytania o używanie substancji psychoaktywnych:
1. W jakiej sytuacji zapaliłeś pierwszego papierosa ( jointa, wypiłeś piwo)?
2. Kiedy ostatnio piłeś alkohol?
3. Ile wtedy wypiłeś?
4. Czy palisz papierosy ( jakie, jak często)?
5. Czy próbowałeś jakiegoś nielegalnego środka psychoaktywnego ( ile razy, co)?
6. Czy zdarzyło Ci się kupować narkotyki?
7. Czy miałeś problemy ( zdrowotne lub inne) związane z piciem alkoholu lub używaniem innych
substancji psychoaktywnych?
44
Propozycja pytań ułatwiających rozpoznanie nadużywania lub uzależnienia:
− Czy sam kupowałeś narkotyki? Ile razy?
− Czy twoi znajomi (przyjaciele) piją mniej alkoholu ( biorą mniej narkotyków) niż Ty?
− Czy ktoś z twoich bliskich ( rodziny, przyjaciół) mówił ci, że pijesz zbyt dużo alkoholu ( za
dużo palisz lub masz problem z narkotykami)?
− Czy zdarzy ci się nie pójść lub spóźnić się do szkoły z powodu zażycia narkotyków lub wypicia
alkoholu?
− Czy pijesz alkohol lub bierzesz narkotyki, żeby pozbyć się nieśmiałości albo poczuć pewniej?
− Czy pijesz alkohol lub bierzesz narkotyki po to, by uciec przed kłopotami w szkole lub w
domu?
− Czy, zdarza się, że przed wyjściem na umówione spotkanie ( randkę) czujesz potrzebę wypicia
alkoholu lub zażycia narkotyku?
− Czy kiedykolwiek miałeś kłopoty finansowe z powodu picia alkoholu lub narkotyków?
− Czy straciłeś przyjaciół (przyjaciela), od kiedy zacząłeś pić alkohol lub zażywać narkotyki?
− Czy kiedyś „urwał ci się film” po wypiciu alkoholu lub zażyciu narkotyków?
− Czy z powodu picia alkoholu lub używania narkotyków trafiłeś kiedyś do szpitala lub miałeś
kłopoty z policją?
− Czy zdarzyło się, że wypiłeś więcej alkoholu ( wziąłeś większą dawkę narkotyku) niż
zmierzałeś?
− Czy próbowałeś przestać palić papierosy?
− Czy próbowałeś kiedyś przestać pić alkohol lub używać narkotyków?
Nawet jedna odpowiedź twierdząca, na któreś z powyższych pytań, jest już wyraźnym
ostrzeżeniem wskazującym na nadużywanie substancji psychoaktywnych.
Kilka odpowiedzi twierdzących oznacza, ze mamy do czynienia z poważnym problemem.
45
Umowa między wychowawcą a rodzicem podpisana dnia .....................
w obecności pedagoga szkolnego i dyrektora szkoły
Zał. Nr 2
1. Cel
Umowa ma na celu pomoc i wsparcie ( imię i nazwisko ucznia)………w próbie uwolnienia
się z uzależnienia od brania środków odurzających, podniesienie samooceny, zmianę
postawy do obowiązków szkolnych, poprawę komunikacji w relacji rodzice - dziecko.
2. Lista zachowań w domu i szkole.
Zarówno wychowawca, jak i rodzice zobowiązują się do przestrzegania tych samych
zachowań w stosunku do ……………………………………..( imię ucznia):
konsekwencji w egzekwowaniu zobowiązań,
stanowczości w stawianiu wymagań,
traktowania ( imię ucznia) w trakcie słuchania, rozmawiania,
okazywania stałej dyspozycyjności na potrzeby kontaktu( imię ucznia) z nami
3. Zasady wychowania
Tak rodzic, jak i nauczyciel zobowiązuje się do przestrzegania tych samych zasad
wychowania:
zasady dyskrecji - nie poszerzania kręgu osób w sprawie,
zasady otwartości do ( imię ucznia) w trakcie słuchania, rozmawiania,
zasady prawdomówności,
zasady nie oceniania postępów ( imię ucznia)…………………. podczas realizowania
przez nią kontraktu,
zasady nie wracania do zdarzeń, które są powodem zawarcia kontraktu, w formie
negatywnej krytyki.
4. Konsekwencje i przywileje.
Przywilejem dla ucznia jest to, że może kontynuować naukę w szkole, ma szansę na
poprawę wyników nauki i uzyskanie promocji do następnej klasy. Rodzice samodzielnie
określili przywileje dziecka za dotrzymanie kontraktu.
Konsekwencją niedotrzymania kontraktu będzie decyzja dyrektora szkoły podjęta po
zakończeniu czasu trwania umowy, czyli..................................... /data/.
5. Zobowiązania obu stron
Rodzic zobowiązuje się do:
wcześniejszego powiadomienia szkoły o przewidywanej nieobecności córki w szkole,
kontaktu telefonicznego w każdy /dzień tygodnia/ pokój nauczycielski lub gabinet
dyrektora szkoły/,
osobistego kontaktu z wychowawcą, pedagogiem szkolnym raz w miesiącu.
Wychowawca zobowiązuje się do:
telefonicznego powiadamiania rodzica w razie nieusprawiedliwionej nieobecności/imię
ucznia/ w szkole,
powiadamiania rodzica o złamaniu kontraktu.
6. Czas obowiązywania umowy.
Umowa pomiędzy wychowawcą a rodzicem trwa od dnia podpisania do..../data/.
Podpis rodzica
Podpis wychowawcy
Miejsce, data
…………………..
…………………
………………………
46
Zał. Nr 3
KONTRAKT POMIĘDZY ( imię i nazwisko uczennicy), …………………………
RODZICEM I WYCHOWAWCĄ SPORZĄDONY I PODPISANY DNIA .......................
Kontrakt ma na celu pomoc i wsparcie ( imię ucznia) w próbie uwolnienia się z
uzależniania od brania środków odurzających, zmianę postawy do obowiązków
szkolnych.
Zobowiązuję się do tego, że w trakcie trwania kontraktu:
nie opuszczę ani jednego dnia nauki w szkole bez wiedzy rodziców,
wszelkie problemy dotyczące osiągania wyników w nauce skonsultuję z
wychowawcą,
rodzice będą znali mój rozkład lekcji w szkole – powiadomię ich o wszelkich
zmianach dotyczących zajęć w szkole,
po zajęciach w szkole wracam do domu o ustalonej przez rodziców porze,
codziennie po powrocie ze szkoły spędzę z rodzicem przy stole minimum 15 minut i
w otwartej rozmowie / patrząc w oczy/ przekażę informacje i wrażenia z dnia
/trudności i powodzenia/,
nigdy nie okłamię rodziców w sprawach szkolnych,
nie będę brał(-a) ani szukał (-a) okazji do wzięcia jakiegokolwiek środka
odurzającego,
w momentach trudnych zwrócę się do wychowawcy lub pedagoga szkolnego, gdy
będę tego potrzebował (-a).
Zobowiązuję się do przestrzegania ustalonych zasad.
Jestem świadoma celowości powstania kontraktu i znane mi są konsekwencje jego
niedotrzymania.
Czas obowiązywania kontraktu:................................/data/
Podpis ucznia
……………………….
Podpis rodzica
………………….
Podpis wychowawcy
…………………………..
47
Zał. nr 4
CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA OSÓB UŻYWAJĄCYCH SUBSTANCJI
PSYCHOAKTYWNYCH
Nazwa (grupa)
narkotyków
amfetamina
narkotyk
syntetyczny
Ecstasy
narkotyk
syntetyczny
Kontakt jednorazowy
Długotrwałe branie
euforia, duży przypływ energii, brak
potrzeby snu, brak apetytu, agresja,
rozszerzenie źrenic,
wysoka samoocena
bezsenność, wychudzenie, zmiany
nastroju, wielomówność, drżenie
kończyn, wymioty, rozszerzenie
źrenic, wysypka, halucynacje, lęk
podniecenie, zwiększona energia,
odporność na zmęczenie i sen,
niepokój,
depresja,
paranoja,
obniżenie
sprawności intelektualnej, mania
prześladowcza
ból głowy
Kokaina, crack
Przetwory liści
krzewu coca
euforia, pewność siebie, brak
potrzeby snu, wzrost aktywności
(także seksualnej), rozszerzenie
źrenic, wytrzeszcz gałek ocznych,
katar, ból gardła, pociąganie
nosem, agresje
wyniszczenie organizmu, urojenia
prześladowcze, omamy, wybuchy
agresji, bezsenność, drgawki,
przemiennie brak lub wzrost
łaknienia. Ponadto crack upośledza
oddychanie, powoduje utratę wagi i
ataki paranoidalne, agresje
LSD
zaburzenie koordynacji ruchów,
narkotyk
syntetyczny
drżenie mięśni, rozszerzenie
źrenic, mdłości, psychoza
omamy z napadami lęku, apatia,
agresja lub depresja, zanik
zainteresowań,
bezsenność,
wiotkość mięśni
Marihuana,
haszysz
euforia połączona z
wielomównością, przekrwienie
gałek ocznych, nadwrażliwość
zmysłów, kaszel, zaburzenie
koordynacji ruchowej
wychudzenie, zaburzenia snu,
przewlekłe zapalenie krtani
oskrzeli,
apatia, trudności z koncentracją,
zmienność nastrojów
Euforia, niepokój ruchowy lub
senność, osłabienie reakcji na
światło, brak apetytu, zwężenie
Degeneracja
przetwory
konopi
indyjskich
opium, morfina,
heroina
naturalne i
półsyntetyczne
przetwory maku
i
Źrenic, obniżenie ciśnienia krwi
rozpuszczalniki niezborność ruchów, agresja,
rozszerzenie źrenic, kichanie,
środki wziewne kaszel, krwawienie z nosa,
mdłości, wymioty, biegunki
wyniszczenie
organizmu,
przekrwienie spojówek, zaburzenia
pamięci, niepokój, przygnębienie,
zaburzenia snu, oczopląs, osłabienie
mięśni, agresje
48
NA CO NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ?
amfetamina
biały proszek, tabletki, kapsułki, kryształki, małe foliowe
torebeczki, igły i strzykawki
ecstasy
białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami
halucynogeny,
LSD,
malutkie kartoniki z kolorowymi nadrukami, kolorowe
„kamyki do zapalniczek”, różnego rodzaju suszone
grzybki o zabarwieniu żółtawym do czarnego z
prześwitem brązowym
grzybki
kokaina,
crack
marihuana,
haszysz
opium,
morfina,
polska heroina,
Biały proszek a w przypadku cracku brązowe kuleczki,
kamyki, fiolki i flakoniki, fajki, igły, strzykawki, małe
foliowe torebeczki
Słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania, brązowozielone liście i nasionka, nagłe zainteresowanie hodowlą
roślin przez twoje dziecko, fifki i fajki, bibułka
papierosowa
Igły, strzykawki, ślady nakłuć po wstrzyknięciach, ślady
krwi na odzieży, „gęsia skórka”, okopcone sreberka z
folii aluminiowej,
torebki z biało-beżową lub różową substancją
przypominającą cukier, małe fioletowe torebeczki
brown sugar
rozpuszczalniki
Torby foliowe, tuby kleju, smary, zapach chemikaliów
we włosach i ubraniu, charakterystyczny zapach z ust
utrzymujący się nawet kilka dniu po zażyciu, nasączone
chusteczki i szmatki
49
Załącznik nr 5 do procedury postępowania w sytuacji powzięcia podejrzenia o stosowaniu
przemocy w rodzinie ucznia
ARKUSZ INFORMACYJNY DOTYCZĄCY UCZNIA
W ZWIĄZKU Z PODEJRZENIEM LUB ZGŁOSZENIEM PRZEMOCY W RODZINIE
Imię i nazwisko ucznia …………………………………………………..
klasa …………….
Szkoła ………………………….................
Data wypełnienia arkusza …………………….
W arkuszu należy podkreślić wybrane informacje.
1. Opis wyglądu ucznia:
a) zaniedbania w zakresie higieny osobistej ……………………………………………………
b) zadrapania
c) zasinienia
d) oparzenia
e) złamania
f) zranienia
g) zwichnięcia
h) inne urazy lub uwagi dotyczące wyglądu (jakie?)………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………
2. Zachowanie ucznia:
a) niepokój, pobudzenie
b) wycofanie, zamknięcie w sobie, „dziwny spokój”
c) agresywność
d) płacz
e) inne (jakie ?)…………………………………………………………………………………
3. Posiadane informacje dotyczące form krzywdzenia ucznia:
a) przemoc fizyczna
b) przemoc psychiczna
c) zaniedbanie
d) inne (jakie?) …………………………………………………………………………………..
e) brak informacji na ten temat
4. Źródło informacji: …………………………………………………………………………..
5. Inne informacje istotne w rozpoznawaniu sytuacji ucznia:
…………………………………………………………………………………………………...
…….……………………………………………
Czytelny podpis osoby wypełniającej arkusz
50
XI. MONITOROWANIE I EWALUACJA.
Do całościowej oceny szkolnego programu profilaktyki posłużą następujące wskaźniki
skuteczności:
1) Wiedza, postawy i zachowanie uczniów;
czy uczniowie potrafią radzić sobie z trudnościami?
czy poprawił się poziom kultury osobistej?
czy potrafią współpracować w grupie?
czy poznali podstawowe informacje dotyczące środków odurzających?
czy potrafią powstrzymać się przed używaniem tych substancji?
czy zrozumieli istotę przemocy i presji rówieśniczej, i potrafią się jej przeciwstawić?
czy nabyli prawidłowe postawy wobec: nauki szkolnej używania środków psychoaktywnych
i odurzających się rówieśników?
2) Aktywność alternatywna uczniów;
czy włączają się do różnorodnych działań i programów realizowanych na terenie szkoły?
czy uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych?
czy podejmują działania o charakterze wolontarystycznym?
3) Zmiany w funkcjonowaniu szkolnym;
czy nastąpił wzrost osiągnięć szkolnych?
czy poprawiła się frekwencja uczniów na zajęciach?
czy nastąpił wzrost poziomu motywacji do nauki?
czy zmniejszyła się liczba interwencji wychowawczych w związku z problemami
dydaktycznymi i wychowawczymi?
Corocznie będą też uwzględniane w rocznych planach profilaktycznych aktualne priorytety i
ewentualne uwagi z bieżącej analizy pojawiających się zagrożeń w szkole. Wskaźnikami do
ewaluacji są założone efekty , ocena stopnia ich osiągnięcia jest oceną skuteczności założonego
programu.
Skuteczność programu będziemy oceniać na podstawie:
− monitorowania frekwencji uczniów frekwencji (dzienniki lekcyjne, sprawozdania
wychowawców),
− zapisów dotyczących zachowania uczniów w zeszytach uwag,
− obserwacji i spostrzeżeń wychowawców,
− realizacji tematów z zakresu profilaktyki na godzinach wychowawczych (sprawozdania
semestralne wychowawców),
− udziału nauczycieli w szkoleniach z zakresu profilaktyki (zapisy w dokumentacji),
− sprawozdań z realizacji programów profilaktycznych,
− ankiet dotyczących zachowań ryzykownych uczniów przeprowadzanych wśród uczniów,
rodziców, nauczycieli (analiza i wnioski).
51