Czynności prawne - konspekt wykładu

dr Grzegorz Gorczyński
Katedra Prawa Cywilnego
i Prawa Prywatnego Międzynarodowego WPiA UŚ
Czynności prawne – konspekt wykładu z dnia 12.12.2016 r.
Bibliografia: Z. Radwański, A. Olejniczak, Prawo cywilne – część ogólna, wyd. 13,
C.H. Beck, Warszawa 2015, § 25
1. Pojęcie i rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych
Zdarzenie c.p. - zaszłości, z którymi wiążą się:
- powstanie,
- zmiana treści czy podmiotów;
- zgaśnięcie
stosunku cywilnoprawnego.
Zdarzenia cywilnoprawne
Zdarzenia cywilnoprawne sensu stricto
Działania (ludzkie)
Czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych
Czynności prawne
Orzeczenia sądowe
Akty administracyjne
Inne czyny
Niedozwolone
Dozwolone
2. Pojęcie czynności prawnej i oświadczenia woli
Czynności prawne – „stany faktyczne”, zawierające co najmniej 1 oświadczenie
woli, wywołujące na podstawie prawa przedmiotowego skutki prawne, uważane
przesz to prawo za zamierzone przez dokonywującego czynność prawną.
1
Oświadczenie woli - każde zachowanie się, z którego wynika – przy uwzględnieniu
towarzyszących okoliczności, praktyki obrotu i zasad współżycia społecznego,
zamiar wywołania określonych skutków prawnych (ustanowienia, zmiany lub
zniesienia stosunku cywilnoprawnego; por. art. 60 k.c.).
By mówić o oświadczeniu woli, wola musi zostać wyrażona (oświadczona):
- (w miarę) zrozumiale,
- na serio,
- swobodnie (nie pod wpływem tzw. przy musu fizycznego),
- dotyczyć spraw normowanych przez prawo cywilne.
„Wola” a „oświadczenie woli” - zwykle pierwszeństwo ma przejaw woli, chyba, że:
- w konkretnym przypadku nie istnieje potrzeba by chronić interesy osób trzecich, np.
testament, jako czynność prawna lub
- ważniejsza jest ochrona osoby składającej oświadczenie woli - przepisy o wadach
oświadczeń woli.
Oświadczenia woli mogą być:
1) nieskierowane do adresata (np. sporządzenie testamentu);
2) skierowane do adresata (złożone innej osobie, lub mające być złożone innej
osobie) – np. oświadczenia woli składające się na umowy, wypowiedzenie,
odstąpienie od umowy itp.
Chwila złożenia oświadczenia woli (Oświadczenie woli, które ma być złożone innej
osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać
się z jego treścią; art. 61 § 1 k.c.; tzw. koncepcja doręczenia kwalifikowanego). Są
jednak pewne wyjątki…
3. Klasyfikacja czynności prawnych
1) Jedno-, dwu-, wielostronne (kryterium: liczba stron)
2) Konsensualne, realne i inne (kryterium: czy do dokonania czynności wystarczy
(wystarczą) same oświadczenia woli, czy też potrzebne jest coś jeszcze?)
3) Zobowiązujące, rozporządzające i inne – (kryterium: czy wywołują bezpośredni
skutek w sferze majątkowej osoby dokonującej czynności; gdy nie: inne – np.
udzielenie pełnomocnictwa, jako czynność upoważniająca) i na czym polega ten
skutek:
- powiększanie pasywów (powstawanie zobowiązań, np. zaciągnięcie pożyczki) –
czynności zobowiązujące;
- zmniejszenie aktywów (przeniesienie prawa – np. własności; obciążenie lub
ograniczenie prawa – np. ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego: zastawu,
hipoteki czy służebności; zniesienie prawa – np. zwolnienie dłużnika z długu,
zrzeczenie się prawa, w tym porzucenie rzeczy ruchomej).
UWAGA: tzw. zasadą podwójnego skutku (np. art. 155 § 1 k.c.).
2
4) Czynności przysparzające i nie-przysparzające (kryterium: czy w wyniku tej
czynności osoba trzecia uzyska „przysporzenie majątkowe”?)
5) Czynności przysparzające dzielą się na kauzalne (przyczynowe) i abstrakcyjne
(oderwane). (kryterium: czy prawidłowość i istnienie przyczyny prawnej, tzw. kauzy
wpływa na jej ważność?; por. art. 156 k.c.). Spór czy obowiązuje u nas ogólna
zasada kauzalności, czy nie.
6) Czynności odpłatne (np. sprzedaż, najem) i nieodpłatne (darowizna, użyczenie).
- mocniej się „chroni” czynności odpłatne (art. 59 k.c.; 84 k.c.; przepisy o rękojmi
wiary publicznej ksiąg wieczystych);
- trudniej zawrzeć czynności nieodpłatne (art. 535 a k.c. 890; art. 659 a art. 710 k.c.).
7) Czynności między żyjącymi (inter vivos; zdecydowana większość) oraz na
wypadek śmierci (mortis causa; sporządzenie testamentu).
4. Przesłanki ważności czynności prawnych
1)
2)
3)
4)
dot. zdolności (prawnej i do czynności prawnych)
dot. formy (uwaga: forma wpływa nie tylko na ważność)
dot. wad oświadczeń woli
dot. treści
3