- Cyfrowobezpieczni

Dzień bezpieczeństwa
cyfrowego
Scenariusz dla edukatorów szkół gimnazjalnych
Autor: dr Łukasz Srokowski
Kontakt:
Stowarzyszenie "Miasta w Internecie”
ul. Krakowska 11a
33-100 Tarnów
tel.: +48 14 628 42 10, 688 80 12
fax: +48 14 628 43 11
Artur Krawczyk
tel. +48 502 357 587
Więcej informacji na temat projektu:
CYFROWOBEZPIECZNI.pl - Bezpieczna Szkoła Cyfrowa,
na stronie www.cyfrowobezpieczni.pl
Więcej informacji na temat Stowarzyszenia "Miasta w Internecie"
na stronie www.fabrykaprzyszlosci.pl
Projekt jest współfinansowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach zadania
publicznego "Poprawa kompetencji pracowników szkoły, uczniów i ich rodziców w
zakresie bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni oraz reagowania na zagrożenia"
O projekcie Cyfrowobezpieczni.pl
Projekt „Cyfrowobezpieczni.pl – Bezpieczna Szkoła Cyfrowa", nazywany dalej Cyfrowobezpieczni.pl
jest współfinansowany ze środków budżetu państwa otrzymanych od Ministra Edukacji Narodowej w ramach
rządowego programu ,,Bezpieczna +" mającego na celu wspomaganie organów prowadzących szkoły
w zapewnianiu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach w latach 2015-2018.
Projekt ten ma stanowić odpowiedź na problemy związane z coraz silniejszą obecnością technologii cyfrowych
w życiu uczniów. Ze względu na bardzo dużą złożoność tego tematu, konieczne było zaplanowanie działań,
które będą w systemowy sposób dotykały wszystkich aspektów zetknięcia się świata cyfrowego i polskiej
szkoły.
Temat ten ma bowiem co najmniej dwa oblicza. Z jednej strony komputery, smartfony i ciągły dostęp
do Internetu prowadzą do pojawiania się wielu zupełnie nowych zagrożeń, na które nie są przygotowane
ani dzieci, ani rodzice ani system oświatowy. Z drugiej strony mądre wykorzystywane narzędzi cyfrowych
w edukacji może prowadzić do bardzo dobrych efektów: większego zaangażowania uczniów, lepszych
wyników edukacyjnych, rozwoju ciekawszego i bardziej aktywizującego środowiska nauki. Obie strony
problemu są więc istotne dla szkoły i konieczne jest dobre wyważenie działań, tak aby zabezpieczyć dzieci
przed zagrożeniami, a jednocześnie nie zniechęcić ich do korzystania z narzędzi cyfrowych.
Jak wynika z badań socjologów, obecność świata cyfrowego działa jako swoisty „wzmacniacz" dla tego,
co dzieje się w szkole. Jeżeli szkoła pracuje dobrze, nauczyciele odpowiednio dobierają metody pracy do
potrzeb uczniów i umieją wesprzeć ich w rozwoju, wykorzystywanie narzędzi cyfrowych może wzmocnić
efekty pracy szkoły. Jednak, jeżeli między uczniami relacje są złe, oparte na braku empatii i życzliwości,
narzędzia cyfrowe mogą być katalizatorem wielu negatywnych zjawisk, takich jak nękanie, izolowanie i agresja
rówieśnicza. Tak więc, gdy myślimy o zagrożeniach bezpieczeństwa uczniów, nie same narzędzia cyfrowe są
kluczowym problemem, ale zjawiska, które eskalują.
Projekt Cyfrowobezpieczni.pl ma na celu zaproponować szkołom systemowe rozwiązania, które pozwolą
lepiej wykorzystywać narzędzia cyfrowe dla wspierania rozwoju uczniów, przy jednoczesnym zapewnieniu
dzieciom bezpieczeństwa i nauczeniu ich zasad mądrego korzystania z Internetu i urządzeń cyfrowych.
W ramach projektu:
Odbędzie się blisko 2500 spotkań w szkołach, w ramach Szkolnych Dni Bezpieczeństwa Cyfrowego. W trakcie
każdego takich Dni będą miały miejsce spotkania z dyrekcją, nauczycielami oraz uczniami, przeprowadzone
przez edukatorów projektu.
Zrealizowane zostaną 3 edycje konkursu „Jesteśmy Cyfrowobezpieczni!", w ramach których szkoły będą mogły
wygrać cenne nagrody, w tym pełne wyposażenie nowoczesnej pracowni informatycznej.
Powstaną specjalne punkty konsultacyjne dla dyrektorów szkół, nauczycieli i rodziców.
Odbędą się 3 Ogólnopolskie Konwenty Bezpiecznej Szkoły, na które zaproszeni będą nauczyciele z całej Polski.
Przeprowadzone zostaną szkolenia dla blisko 2500 szkolnych liderów bezpieczeństwa cyfrowego.
Powstanie portal Cyfrowobezpieczni.pl, na którym dostępne będą wszelkie materiały projektowe, w tym
24 scenariusze lekcji dla 4 etapów edukacyjnych, materiały multimedialne i kursy e-learningowe dla nauczycieli.
Niniejszy scenariusz stanowi więc tylko część szerszego projektu – dlatego też zachęcamy Cię do zapoznania
się z pozostałymi materiałami projektowymi, dostępnymi również na portalu Cyfrowobezpieczni.pl
Spis treści
Wprowadzenie
2
Dla kogo jest ten scenariusz?
2
Co jest celem tego scenariusza?
2
Uczymy bezpieczeństwa, nie zniechęcamy zagrożeniami
2
Charakterystyka dzieci na pierwszym etapie edukacyjnym
3
Krótki okres skupienia uwagi
4
Orientacja na doświadczenia zmysłowe
4
Ograniczony zasób językowy
5
Zachowania społeczne wobec obcych
5
Zadania i ich atrakcyjność
5
Malowanie, lepienie i inne aktywności twórcze
6
Program dnia bezpieczeństwa cyfrowego - 1 etap edukacyjny
6
Przed rozpoczęciem dnia
7
Spotkanie z dyrektorem
8
Spotkanie w auli szkolnej
9
Warsztaty dla dzieci - wprowadzenie
10
Warsztaty dla dzieci – scenariusz
11
Scenariusz: historie dla uczniów
13
Spotkanie z pracownikami szkoły
15
Załącznik: wzór kart na warsztaty
15
1
Wprowadzenie
Dokument, który trzymasz w ręku, przedstawia proponowany przebieg
Szkolnego Dnia Bezpieczeństwa Cyfrowego, realizowany na potrzeby klas
gimnazjalnych. Obejmuje on szczegółowy opis wszystkich elementów dnia,
a także szereg wskazówek metodyczno-organizacyjnych. Scenariusz ten traktuj
jako wzór działania, przy jednoczesnej świadomości, że warunki organizacyjne,
nieprzewidziane sytuacje czy też potrzeby odbiorców mogą wpływać
na ostateczny kształt przeprowadzonego dnia.
Dla kogo jest ten scenariusz?
Scenariusz ten skierowany jest do Edukatorów, uczestniczących w realizacji projektu
Cyfrowobezpieczni.pl. Jako taki stanowi on dokument wewnętrzny projektu.
Co jest celem tego scenariusza?
Celem tego scenariusza jest udzielenie Ci pomocy w przeprowadzeniu
w najlepszy możliwy sposób Szkolnego Dnia Bezpieczeństwa Cyfrowego (SDBC).
Przygotowaliśmy 4 takie scenariusze, dostosowane do czterech grupy
wiekowych: klas 1-3 szkoły podstawowej, klas 4-6 szkoły podstawowej, uczniów
gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
Celem SDBC jest zdobycie przez wszystkich uczniów podstawowej wiedzy
na temat bezpiecznego korzystania z Internetu i komunikacji elektronicznej.
Zależy nam na tym, aby zachęcić zarówno nauczycieli jak i dzieci do korzystania
z technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w szkole, ale jednocześnie
staramy się pokazać w jaki sposób można robić to bezpiecznie.
Uczymy bezpieczeństwa,
nie zniechęcamy zagrożeniami
Jest bardzo ważne, aby Twoja uwaga – jako prowadzącego - była skupiona
na pozytywnym przekazie na temat wykorzystywania narzędzi cyfrowych w szkole.
Internet jest już obecnie niezbędnym elementem większości dziedzin życia, a jego rola
w przyszłości prawdopodobnie będzie tylko wzrastała. Dlatego bardzo zależy nam
na tym, aby nie zniechęcić nikogo do użytkowania sieci; staramy się pokazać, że może
2
być to bezpieczne, pod warunkiem zachowania odpowiednich zasad. Warto tutaj
zwrócić uwagę, że choć przypadki negatywnych wydarzeń, związanych
z posługiwaniem się Internetem przez dzieci, są często nagłaśniane przez media,
to w rzeczywistości stanowią one niewielki promil sytuacji, w których uczniowie
korzystają w mądry i przydatny sposób z zasobów sieci.
Założenie o pozytywnym przekazie jest kamieniem węgielnym projektu
Cyfrowobezpieczni.pl. Osoby, z którymi będziesz się spotykał mogą mieć wiele lęków
i obaw związanych z wykorzystywaniem technologii cyfrowych. Ponieważ projekt ten
koncentruje się na przeciwdziałaniu zagrożeniom, bardzo łatwo wszelkie rozmowy
i spotkania, prowadzone w szkołach, mogą pójść w stronę zniechęcania do Internetu
i pokazywania wyłącznie jego ciemnych stron. Jest Twoją rolą, aby pokazać, że z sieci
i komputerów można bezpiecznie czynić użytek i że warto to robić.
Najlepszym sposobem na osiągnięcie takiego efektu będzie koncentracja
na sposobach bezpiecznego działania, nie zaś na zagrożeniach i ich negatywnych
skutkach. Trzeba oczywiście o nich mówić i przedstawiać je jednoznacznie,
ale punktem centralnym naszej uwagi jest uczenie bezpiecznego działania a nie
straszenie potencjalnymi zagrożeniami.
Aby lepiej to przedstawić, spójrz na dwa przykłady wypowiedzi:
1
„Facebook jest niebezpieczny dla dzieci, ponieważ mogą poznać tam obcych
ludzi, którzy będą chcieli nakłaniać je do ryzykownego zachowania”
2
„Aby korzystać bezpiecznie z Facebooka, dzieci powinny kontaktować się
z osobami, które znają z prawdziwego życia – w ten sposób unikną zagrożeń
związanych z obcymi, o potencjalnie złych intencjach”
Meritum w obydwu wypowiedziach jest takie samo – na Facebooku zagrożeniem
dla dzieci jest nawiązanie kontaktu z obcymi ludźmi, którzy mogą mieć złe
intencje. Pierwszy komunikat jest jednak odstraszający od Facebooka jako
całości, a drugi zachęcający do wykorzystywania go w bezpieczny sposób.
3
Charakterystyka dzieci na trzecim
etapie edukacyjnym
Trzeci etap edukacyjny obejmuje obecnie uczniów gimnazjum. Wprawdzie na
moment pisania tego scenariusza, zapowiadane są reformy oświaty, mające
likwidować gimnazja, można jednak założyć, że przez większość czasu trwania
projektu będą one nadal istniały – a nawet, gdyby doszło do ich wygaszenia,
charakterystyka dzieci na tym etapie zasadniczo się nie zmieni.
Okres nauki w gimnazjum przypada na wyjątkowo trudny – z punktu widzenia
nauczycieli – okres rozwoju. Początek nastoletniości to czas, w którym dzieci
zaczynają szybko dojrzewać. Powoduje to, że ich zachowanie radykalnie się
zmienia w porównaniu do szkoły podstawowej. Burza hormonów, rosnąca
niezależność od rodziców, ogromna potrzeba przynależności do grupy
społecznej, zainteresowanie płcią przeciwną – wszystko to łączy się w wielki
kocioł emocji i buntu, powodujący, że nauczyciele gimnazjum od wielu lat
twierdzą, że jest to najgorszy wiek do nauki w szkole.
W rzeczywistości z uczniami gimnazjum można pracować tak samo efektywnie,
jak i z pozostałymi grupami wiekowymi. Wymaga to jednak nieco innego
podejścia i zrozumienia specyfiki tego, co dzieje się z dziećmi w tym wieku.
Ponieważ jednym z założeń projektu jest przeprowadzenie lekcji w pierwszej
klasie na każdym z etapów edukacyjnych, poniższy opis skoncentrowany jest
przede wszystkim na grupie wiekowej trzynastolatków.
Potrzeby społeczne
Dla dzieci w tym wieku najważniejsze są potrzeby społeczne. Zdecydowaną
większość zachowań młodych nastolatków należy interpretować przez pryzmat
tego, jak zachowuje się ich bezpośrednie otoczenie. Trzynastolatki bardzo łatwo
ulegają wpływom grupy i są podatne na wszelkie mechanizmy bazujące na
konformizmie. Łatwo dają się sobie nawzajem namawiać do działania
nieprzemyślanego i bazującego wyłącznie na potrzebie zdobycia jak najlepszej
pozycji w grupie. Jednocześnie w wieku tym kluczowymi atrybutami, które
prowadzą do popularności są cechy fizyczne – atrakcyjność u dziewczyn i poziom
wysportowania u chłopców. Walory intelektualne czy cechy osobowości są
obszarami, które zaczną odgrywać dużą wagę dopiero na poziomie liceum.
To wszystko powoduje, że w okresie gimnazjum dochodzi do bardzo wielu
zjawisk związanych z przemocą rówieśniczą – zarówno w prawdziwym życiu, jak
w Internecie. Uczniowie uczą się funkcjonowania w grupie i często wykorzystują
najprostszy sposób na tworzenie grupy: znajdowanie wspólnego wroga.
Wrogiem tym zwykle jest inny uczeń, odstający w jakikolwiek sposób od
4
grupowej normy. Może być to dziecko niezadbane, słabsze, ale może też
być to najlepszy uczeń czy ktoś wyjątkowo dużo uwagi zwracający na własny
wygląd. Niezależnie od przyczyny, izolowanie, nękanie i dokuczanie na etapie
gimnazjum jest największym problemem, z jakim musi mierzyć się gimnazjum.
Dlatego też, w trakcie rozmowy z uczniami poświęć szczególną uwagę
na omówienie zjawisk takich jak: obrażanie się w sieciach społecznościowych,
nękanie czy inne formy cyberprzemocy. Warto, abyś przed rozpoczęciem tych
zajęć, dobrze zapoznał się ze scenariuszem na temat przeciwdziałania
cyberprzemocy, skierowanym do nauczycieli gimnazjum.
Prowokowanie dorosłych
Uczniowie w tym wieku mają ogromny problem w relacjach z dorosłymi.
Z jednej strony chcą ostentacyjnie wykazać się swoją niezależnością i udowodnić,
że idą własną drogą. Z drugiej strony, nie udało im się jeszcze w pełni określić,
jak daleko mogą się posunąć w demonstrowaniu swojego zdania, stąd cały czas
próbują i testują osoby dorosłe, sprawdzając, gdzie zostanie postawiona im granica.
Dlatego też, nie zrażaj się, jeżeli w odpowiedzi na Twoje pytania pojawią się w tej
grupie prowokacyjne komentarze, zawierające czasami wulgaryzmy. Nie będzie
miało to związku z Twoją osobą, a łączyć się będzie bardziej z tym, że grupa
będzie starała się rozpoznać, z kim ma do czynienia i na co w związku z tym może
sobie pozwolić. Dlatego też najlepszym sojusznikiem osoby pracującej
z gimnazjalistami jest spokój i rozbawiony uśmiech. W tym wieku dzieci są nadal
bardzo wrażliwe na opinię innych – również nauczyciela – i jeżeli zorientują się,
że zamiast wytrącić Cię z rytmu, wywołują Twoje rozbawienie, wówczas jest spora
szansa, że odpuszczą i skupią się na merytorycznej pracy.
Kompetencje intelektualne i język rozmowy
Wśród gimnazjalistów zaczynają być widoczne bardzo istotne różnice
w kompetencjach intelektualnych. Zróżnicowanie to wynika częściowo
z talentów i indywidualnego poziomu inteligencji i umiejętności, a częściowo
z wychowania w domu.
W większości gimnazjaliści nadal lubi konkretne historie i przykłady, tak samo,
jak młodsze dzieci – coraz lepiej jednak sobie radzi także z analizą sytuacji i pytań
abstrakcyjnych. Dlatego też w rozmowie z nimi nie musisz dostosowywać
znacząco języka wypowiedzi – możesz mówić do nich w zasadzie tak samo,
jak do ludzi dorosłych. Co więcej, jeżeli zorientują się, że traktujesz ich poważnie,
może to wzmocnić ich zainteresowanie prowadzonymi przez Ciebie zajęciami.
5
Program Dnia Bezpieczeństwa Cyfrowego
- 3 etap edukacyjny
Program Dni Bezpieczeństwa Cyfrowego ma takie same ramy w przypadku
wszystkich etapów edukacyjnych. Różni się jednak przebiegiem spotkań
z poszczególnymi grupami, a także prezentowanymi materiałami multimedialnymi.
Poniżej prezentujemy ramowy przebieg Szkolnego Dnia Bezpieczeństwa
Cyfrowego. Jest to przebieg sugerowany, optymalny ze względu na logikę przekazu.
Jeżeli jednak będzie niezbędna zmiana kolejności wydarzeń, np. ze względu
na kalendarz dyrektora, jest to również akceptowalne.
30
min.
Spotkanie z dyrektorem szkoły
Pierwszym elementem planu dnia jest spotkanie z dyrektorem. Ma ono na celu
przedstawienie szczegółów projektu, zaangażowanie dyrektora w jego realizację
i zaproszenie do udziału w konkursie (patrz regulamin i informacje o konkursie,
przedstawione na szkoleniu).
20-30
min.
Spotkanie w auli szkolnej
Kolejnym elementem jest spotkanie z całą społecznością szkolną. Celem spotkania
jest zaintrygowanie nauczycieli i uczniów tematyką bezpieczeństwa cyfrowego
i zachęcenie do udziału w konkursie.
3x45
min.
Trzy warsztaty w klasach
Edukatorzy spotkają się z uczniami w trzech klasach na warsztatach, mających na
celu zaangażować i zaintrygować dzieci tematyką związaną z bezpieczeństwem
korzystania z technologii cyfrowych.
45-60
min.
Prezentacja dla pracowników szkoły w trakcie rady pedagogicznej
Ostatnim elementem DBC będzie spotkanie z dyrekcją i nauczycielami, a także
innymi pracownikami szkoły. W trakcie tego spotkania przedstawione zostaną
narzędzia dla nauczycieli do kontaktu z rodzicami – w tym scenariusz wywiadówki
poświęconej tematowi bezpieczeństwa.
6
Przed rozpoczęciem dnia
Zanim przyjedziesz do szkoły na SDBC, konieczne będzie ustalenie z dyrekcją szkoły
bardzo wielu szczegółów. Poniżej prezentujemy listę tych elementów, które będą
pojawiać się w każdej szkole. Do niej dojdą jeszcze zadania specyficznie związane
z daną placówką. Możesz listę tę skserować lub wydrukować ponownie i używać
każdorazowo do sprawdzenia czy wszystkie ważne tematy zostały pokryte:
Ustal godziny wszystkich elementów dnia.
Określ ile czasu będzie miał dyrektor na spotkanie.
Przedstaw dyrektorowi najważniejsze wątki, których będzie dotyczyło spotkanie,
aby miał możliwość się przygotować.dowiedz się, ile będzie osób podczas spotkania
na auli oraz ilu nauczycieli możesz się spodziewać na spotkaniu Rady Pedagogicznej.
Powiedz się, czy w szkole miały miejsca jakieś problemy związane
z wykorzystywaniem narzędzi cyfrowych. Jeżeli tak, dopytaj o jak największą liczbę
szczegółów – na tej podstawie wybierzesz potem scenariusz zajęć do zrealizowania.
Zbierz informacje w jakich klasach będziesz prowadzić lekcje – a także ile liczą osób
oraz czy mają jakąś konkretną specyfikę (np... biol-chem).
Ustal, jacy nauczyciele będą obecni podczas Twoich lekcji. Pamiętaj, że na każdych
zajęciach musi być jeden nauczyciel i na każdym z trzech warsztatów musi to być
inna osoba.
Dokładnie zaplanuj z dyrektorem lub innym przedstawicielem szkoły przebieg
poszczególnych elementów SDBC, takich jak kolejność wystąpień – pamiętaj,
że szkoła może chcieć wzbogacić SDBC o własne elementy. Jeżeli będzie to możliwe
do pogodzenia z Twoim planem, warto to zrobić.
Upewnij się ze szkoła, że jest przygotowana od strony technicznej – ma dobre,
działające nagłośnienie i sprawny rzutnik. Jeżeli czegoś będzie brakowało
(np. rzutnika), a jesteś w stanie zorganizować go i pomóc szkole, możesz to zrobić.
Przygotuj się do poprowadzenia zajęć – sprawdź czy dokładnie wiesz co masz robić
i czy masz gotowe wszystkie materiały.
Zobacz, czy szkoła prowadzi szkolną stronę na Facebooku – jeżeli tak, poczytaj,
co na niej znajdziesz.
7
Spotkanie z dyrektorem
Celem spotkania z dyrektorem jest pogłębienie jego zaangażowania w projekt
i przekonanie go, że w okresie najbliższego roku jest to temat wart poświęcenia
czasu i uwagi. Przebieg spotkania będzie zależał od zachowania dyrektora i musi
być dostosowany do potrzeb szkoły, sugerujemy jednak pojawienie się
następujących elementów.
1
Przedstawienie siebie i projektu
Nie będzie to pierwsze Wasze spotkanie, bo zapewne będziecie mieli kontakt
już wcześniej, na etapie ustaleń. Jeżeli jednak zdarzyłoby się tak, że wcześniejsze
szczegóły dogrywałeś/aś z innym pracownikiem szkoły, na początku opowiedz nieco
o sobie i projekcie Cyfrowobezpieczni.pl. Jeżeli masz inne doświadczenia związane
z uczeniem wykorzystywania narzędzi cyfrowych, opowiedz o nich. Jeśli natomiast
to kolejne wasze spotkanie, po chwili luźnej rozmowy wprowadzającej, możesz
przejść do dalszych działań.
2
Zapytanie o doświadczenia dyrektora
Dopytaj go o jego doświadczenia, związane z wykorzystywaniem technologii
cyfrowych w szkole i zapewnianie bezpieczeństwa. W tej rozmowie warto
skoncentrować się na wskazaniu pozytywów w wykorzystywaniu TIK w szkole.
3
Przedstawienie naszego podejścia
Warto tutaj nazwać wprost wartości, które są dla nas ważne w tym projekcie.
Powiedz o tym, że technologia cyfrowa ma bardzo wiele zalet, również w szkole i zależy
nam na tym, żeby uczniowie umieli z niej korzystać bezpiecznie. Zaznacz, że nie zależy
nam na straszeniu zagrożeniami, tylko na uczeniu zasad bezpiecznej pracy.
4
Opowiedz o konkursie
Przedstaw opis konkursu zgodny z regulaminem (osobny dokument). W trakcie
rozmowy skoncentruj się bardziej na korzyściach płynących z samego uczestnictwa,
a o możliwej wygranej wspominaj mimochodem. Korzyści z uczestnictwa to:
większe zaangażowanie wszystkich w temat, podniesienie kompetencji kadry
w obszarze bezpieczeństwa cyfrowego i zwiększenie bezpieczeństwa uczniów.
Uwaga ogólna
W kontakcie z dyrektorem najważniejsze jest nawiązanie osobistej relacji.
Jedna rozmowa, nawet jeżeli potrwa dłużej niż założone pół godziny, to na tyle
krótko, że na decyzję o przystąpieniu szkoły do konkursu wpłyną nie argumenty
merytoryczne, ale wrażenie jakie zrobisz i poczucie zaufania jakie wzbudzisz
w dyrektorze. Dlatego, słuchaj uważnie tego, co będzie mówił i zadbaj o szczerość
swoich wypowiedzi. Będzie to miało największe znaczenie.
8
Spotkanie w auli szkolnej
W spotkaniu w auli może wziąć udział duża liczba osób – możliwe jest, że pojawią się
wszyscy członkowie szkolnej społeczności. Przy tak dużej grupie niemożliwe jest
przeprowadzenie realnego dialogu, dlatego spotkanie będzie miało charakter
głównie prezentacji.
Przebieg prezentacji zależeć będzie głównie od Ciebie i Twojego stylu prowadzenia
takich spotkań. Rekomendujemy pojawienie się następujących punktów; ich listę
możesz wydłużyć:
1
Intrygujące rozpoczęcie
Warto zacząć od jakiegoś ciekawego pytania lub czegoś, co może zwrócić uwagę
uczestników. Na poziomie pierwszego etapu edukacyjnego, możesz na przykład zadać
pytanie „Kto z Was w zeszłym tygodniu oglądał jakiś film na komputerze?”, a gdy część
osób podniesie ręce: „A kto z Was kiedykolwiek zastanawiał się nad tym, jak korzystać
z komputera, żeby było to dla Was bezpieczne?”.
2
Opowiedz krótko o celu swojego przyjścia
Wyjaśnij, czym jest Dzień Bezpieczeństwa Cyfrowego i jaka jest Twoja rola.
Krótko przedstaw projekt. Warto, aby znalazły się tutaj następujące informacje:
Na Dzień Bezpieczeństwa Cyfrowego składają się spotkania z nauczycielami,
uczniami i dyrekcją.
W trakcie tego Dnia będziemy rozmawiać o tym, jak mądrze wykorzystywać
komputery – i na co uważać przy ich używaniu .
Twoją rolą jako edukatora będzie prowadzenie tych spotkań – ale nie będzie
to wykład. Interesować będą Cię opinie osób, z którymi będziesz się spotykać.
Dzień Bezpieczeństwa Cyfrowego jest częścią projektu Cyfrowobezpieczni.pl,
realizowanego na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej.
W ramach projektu Cyfrowobezpieczni odbędą się spotkania w całej Polsce
w prawie 2500 szkołach.
3
W ramach projektu zorganizowany będzie także konkurs, w wyniku którego pięć
szkół rocznie w Polsce otrzyma pełne wyposażenie pracowni informatycznej,
kolejne pięć organizację wyjazdów dla uczniów, a jeszcze następne pięć organizację
wyjazdów na świetne szkolenia dla nauczycieli.
4
Zaprezentuj film
Włącz film dla uczniów przygotowany na to spotkanie. Po jego zakończeniu, omów,
niezbyt długo, wrażenia zgodnie z instrukcją, którą otrzymasz na szkoleniu edukatorów.
9
5
Oznajmij krótko korzyści płynące z korzystania z Internetu
Przedstaw kilka przykładów tego, w jaki sposób sieć może pomagać w nauce
(np., wyszukiwanie wiedzy, możliwość brania udziału w grach edukacyjnych).
6
Powiedz, że
„Z komputera i Internetu można korzystać bezpiecznie i dzięki temu bardzo wiele się
nauczyć – ale żeby to robić dobrze, trzeba znać kilka podstawowych zasad bezpiecznej
pracy z technologią.”
7
Zapowiedz warsztaty
Przedstaw dalszy plan dnia, zwłaszcza ogłoś warsztaty w poszczególnych klasach,
zgodnie z ustalonym z dyrekcją planem.
Warsztaty dla dzieci - wprowadzenie
Przeprowadzenie warsztatów dla dzieci ma dwa cele. Z jednej strony, Twoim
zadaniem jest przekazanie uczniom kilku prostych zasad, dotyczących korzystania
z technologii cyfrowych tak, aby potrafili robić to we właściwy sposób. Z drugiej
strony, przeprowadzone przez Ciebie zajęcia będą modelowym przedstawieniem
tego, w jaki sposób powinno się rozmawiać z młodzieżą o bezpiecznym korzystaniu
z komputerów i Internetu.
Zajęcia na trzecim etapie edukacyjnym opierać się mogą w dużym stopniu na
rozmowie z dziećmi. Ponieważ jest mocno prawdopodobne, że w szkole nikt nie
będzie z nimi raczej rozmawiał o takich tematach, powinni być rozmową
zainteresowani – zwłaszcza, jeżeli poczują, że traktuje się ich poważnie. Dlatego też
w trakcie zajęć jest istotne, byś nie robił wrażenia, że ich lekceważysz i jako dorosły
tłumaczysz, jak powinni się zachowywać. Wręcz przeciwnie, najwięcej wyniosą
z zajęć, jeżeli będą przekonani, że to oni Tobie przez czterdzieści pięć minut
wyjaśniali, jak działa świat cyfrowy. Najsilniejszą Twoją bronią będą więc pytania
i autentyczne zaciekawienie – ono spowoduje, że lekcja może zmienić się w bardzo
interesującą i dla nich i dla Ciebie rozmowę.
Z ankiety zgłoszeniowej do projektu wypełnionej przez szkołę oraz w trakcie
rozmowy z dyrektorem dowiesz się zapewne o różnych problemach, które mogły
mieć miejsce w szkole, w zakresie technologii cyfrowej. Odnotuj każde zjawisko,
które mogło mieć miejsce - na przykład przypadki znęcania się w Internecie nad
którymś z uczniów przez kolegów albo udostępnienie przez użytkownika
wulgarnych i niewłaściwych treści w sposób widoczny dla szkoły. Masz do dyspozycji
sześć scenariuszy zajęć przeznaczonych dla nauczycieli do realizacji w trakcie godzin
wychowawczych. Jeżeli uznasz, że któryś z nich będzie bardziej odpowiedni
do wykorzystania w trakcie Twoich warsztatów, użyj go.
10
Pamiętaj też, że możesz zróżnicować przebieg warsztatów w różnych klasach.
Jeżeli zorientujesz się, że w którejś z klas wystąpił jakiś konkretny problem, możesz
to wykorzystać, wybierając do przeprowadzenia w niej odpowiedni scenariusz,
a pozostałych przeprowadzić zajęcia „ogólne”.
Jeżeli nie odnotujesz w żadnej z klas czy też w całej szkole żadnych istotnych problemów,
lub też uznasz, że dla dobra uczniów lepsze będą zajęcia ogólne na temat różnych
problemów związanych z bezpieczeństwem cyfrowym, poniżej prezentujemy
przykładowy scenariusz „ogólny”, poświęcony dwóm najczęściej występującym w tym
wieku zagrożeniom, pojawiającym się w kontakcie dzieci z Internetem.
Warsztaty dla dzieci – scenariusz
Przy prowadzeniu zajęć proponujemy, abyś posłużył się poniższym planem.
Tak, jak jednak we wszystkich innych przypadkach, jeżeli uznasz, że warto zastąpić jakieś
jego elementy innymi działaniami, podejmuj decyzje odpowiednio do sytuacji.
Na końcu warsztatu masz zaplanowany czas na wyświetlenie filmu. Na podstawie
rozmów z dyrekcją i nauczycielami, wybierz jeden z filmów dołączonych
do scenariuszy dla tej grupy wiekowej, taki, który będzie najbardziej adekwatny
do problemów, które miały już miejsce w tej szkole – informację o tym, jak go
omówić, znajdziesz w scenariuszu, do którego został on przygotowany.
Jeżeli uznasz to za właściwe, możesz też zaprezentować filmy ze starszej lub
młodszej grupy wiekowej – jeśli tematyka, która powinna zostać poruszona, będzie
bardziej odpowiednia.
5
min.
1
Przedstaw się klasie i wyjaśnij, dlaczego dzisiaj Ty prowadzisz zajęcia.
2
Spytaj uczniów, kto z nich korzysta regularnie z komputera albo tabletu.
Zapewne zgłoszą się wszyscy albo prawie wszyscy.
3
Zapytaj, z jakich urządzeń korzystają najczęściej, by połączyć się z Internetem
– z tabletów, telefonów czy komputerów. Możesz na tablicy zrobić ranking, wpisując
ile osób wybrało jaki sprzęt.
4
Powiedz, że chcesz z nimi porozmawiać właśnie na temat tego, jak bezpiecznie
korzystać z komputera i podobnych urządzeń.
11
15-25
min.
5
Włącz na komputerze mapę myśli w programie Coggle.it (szczegółowa instrukcja jak
to zrobić, znajduje się na końcu scenariusza w załączniku). Wyświetl mapę na rzutniku.
6
Zapytaj uczniów, do czego służą im urządzenia, które wymienili wcześniej
– co za ich pomocą robią?
7
Notuj ich odpowiedzi w postaci mapy myśli – jeżeli nie zorientują się od razu
co robisz, możesz im też pokazać, że w taki sposób zanotowałeś to co mówią.
8
Pozwól im wymienić wszystkie najważniejsze zastosowania komputera i Internetu
jakie znają. Zapewne będzie tam kontakt z kolegami przez Facebooka, odrabianie
zadań domowych, granie w gry komputerowe, ale może się też pojawić znacznie
więcej zastosowań, na przykład takich jak szukanie informacji o interesujących ich
zespołach muzycznych, zdobywanie wiedzy o ich hobby i wiele innych.
9
Gdy skończysz notować, spytaj, która z tych rzeczy zajmuje im najwięcej czasu.
Oznacz ja numerem jeden. Tak samo oznacz drugą i trzecią najbardziej popularną.
Różne dzieci będą miały zapewne różne opinie w tym temacie. Kieruj się więc
średnią statystyczną tego, co powiedzą.
10
Wróć do tematu, który został wymieniony jako pierwszy (np. Facebooka) i spytaj,
jakie rzeczy robione tam są właściwe, a jakich uczniowie nie powinni robić.
Jeżeli dasz radę notować ich odpowiedzi w postaci dalszej rozbudowy mapy myśli,
rób to – jeżeli nie, możesz skupić się tylko na rozmowie.
11
Wykorzystaj wiedzę ze scenariuszy dla nauczycieli dla gimnazjum i innych
materiałów projektowych, żeby odpowiednio pokierować rozmową. Zadbaj o to,
aby wymienić w trakcie rozmowy wszystkie najważniejsze zagrożenia związane
z daną aktywnością. Jednocześnie nie narzucaj swojego zdania – jest mocno
prawdopodobne, że wystarczy lekkie wsparcie i Twoja sugestia, aby uczniowie sami
doszli do tego, co jest w Internecie ok, a co nie.
12
Omów w ten sposób trzy rzeczy, które według uczniów, zajmowały im najwięcej czasu.
10-15
min.
13
Jeżeli nie upłynęło dotąd więcej niż 20 minut lekcji (możliwe w niektórych klasach)
albo w trakcie rozmowy zorientujesz się, że dyskusja się nie klei, rozdaj uczniom
połówki papieru od flipcharta i markery, i poproś o zaprojektowanie, w grupach
3-4 osobowych, plakatu reklamującego mądre wykorzystanie Internetu, bazującego
na Waszej rozmowie. Daj na to maksymalnie 10-15 minut. Jeżeli to zrobisz
i uczestnicy zdążą zaprojektować plakaty, możecie zrobić wystawę. Jeżeli uznasz,
że dzieci na tyle zaangażowały się w pracę, że nie chcesz im jej przerywać,
możesz pozwolić im pracować nad tym do końca lekcji i nie włączać filmu.
12
5-10
min.
14
Jeśli nie zdecydowałeś się robić plakatów lub też uczniowie skończyli, a Ty jeszcze
masz czas, włącz film.
15
Po zakończeniu oglądania, spytaj młodzież, co sądzi o zachowaniu bohaterów filmu.
Zwróć uwagę na 1-2 najważniejsze wątki. Omówienie przeprowadź zgodnie
z instrukcjami ze scenariusza, do którego film był dołączony.
16
Po przeprowadzeniu lekcji nie zapomnij podziękować nauczycielowi, który będzie
zapewne obecny, za możliwość przeprowadzenia takich zajęć i spytaj go o wrażenia.
Spotkanie z pracownikami szkoły
Celem spotkania z pracownikami szkoły jest przedstawienie im narzędzi,
dostępnych w ramach projektu oraz opowiedzenie o całym projekcie. Użyj w tym
celu prezentacji.
W trakcie prezentacji pokaż nauczycielom wszystkie otrzymane materiały
i opowiedz o konkursie i nagrodach. Tak, jak i podczas poprzednich spotkań,
koncentruj się przede wszystkim na pozytywnych aspektach korzystania
z Internetu, podkreślając, że naszym celem jest nauczenie dzieci wykorzystywania
go w sposób bezpieczny, a nie zniechęcenie do korzystania w ogóle.
13
Załącznik: tworzenie map myśli
w narzędziu Coggle.it
W trakcie zajęć z uczniami możesz wykorzystać do tworzenia map myśli narzędzie
o nazwie Coggle.it – to prosta aplikacja do zapisywania map myśli. Jest ona
dostępna m.in. poprzez dysk Google.
Mapy myśli to dla współczesnych dzieci znacznie lepszy sposób notowania
niż tradycyjne notatki, robione w zeszycie, linijka pod linijką. Odzwierciedlają one
realny sposób funkcjonowania mózgu, oparty na licznych skojarzeniach
i tworzących się sieciach pojęć. Takie mapy mogą uczniowie robić także w zeszytach
– nie potrzebują do tego Internetu. Jednak w trakcie lekcji Ty wykorzystaj wersję
online. Dzięki temu przekaz na temat tego, że narzędzia cyfrowe można
wykorzystywać też w dobrych celach będzie znacznie bardziej wiarygodny.
Aby uruchomić cyfrową mapę myśli, wejdź na stronę www.coggle.it Zobaczysz
następujący ekran powitalny.
Wybierz przycisk „Sign up now“. Zostaniesz przekierowany na stronę logowania
do konta Google. Jeżeli masz takie konto, bo korzystasz np. z Gmaila albo usługi
Picasa, wystarczy, że się zalogujesz. Jeśli nie masz konta, musisz je w tym momencie
założyć – wystarczy, że będziesz iść za wskazówkami oferowanymi przez system.
Kolejna plansza, która się pojawi po zalogowaniu, będzie wymagała od Ciebie zgody
na poniższe ustawienia.
14
Gdy klikniesz „Zezwól“, w następnym kroku aplikacja Coggle poprosi Cię o wybranie
planu subskrypcji. Na potrzeby prowadzenia lekcji w ramach projektu
Cyfrowobepieczni.pl w pełni wystarczy Ci bezpłatna opcja. Wybierz więc opcję „Free“.
I to będzie już koniec rejestracji. Po kliknięciu guzika „Sign up“ pojawi się możliwość
stworzenia pierwszej mapy myśli:
15
Aby rozpocząć jej tworzenie naciśnij na przycisk „Create Diagram“, znajdujący się
na samym środku ekranu. Dzięki temu pojawi się pusta plansza z hasłem na środku
– to Twoja mapa myśli. Po prawej stronie masz ściągę, zawierającą listę skrótów
klawiaturowych, za pomocą których możesz tworzyć nowe gałęzie na mapie myśli.
Jednak jeszcze prostszym sposobem jest obsługa mapy za pomocą myszki.
Naciskając plusa pozwalasz na stworzenie nowej gałęzi. Naciskając na hasło,
możesz je edytować.
Przed pierwszą lekcją wykorzystującą Coggle, poeksperymentuj trochę z tym
programem. Sprawdź, co potrafisz już w nim zrobić, a czego jeszcze nie umiesz
i w razie wątpliwości możesz skontaktować się z właściwą osoba z biura projektu.
16
Mapa myśli, którą możesz stworzyć w ramach przykładowej lekcji
dla gimnazjalistów może mieć bardzo wiele odgałęzień i stanowić de facto notatkę
z Waszej rozmowy. Przykładowo możesz zapisywać gałęzie w ten sposób:
17
NOTATKI