Świat autorytetów dziecka - Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Świat autorytetów dziecka
dr Sabina Zalewska (UKSW)
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
22 września 2009 r.
dr Sabina Zalewska
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
D EFIN IC JA
Term in autorytetpochodziod łac.
Auctoritas,który tum
ł aczy się jako:
 rada,
 w ola,
 w ażność,
 pow aga m oralna,
 naw etw pływ ow a osoba.
drSabina Zalew ska
S łow nik W yrazów O bcych
określa autorytetjako:
uznanie u innych,w pływ ow ość
2) człow iek,doktryna,pism o cieszące
się w jakiejś dziedzinie lub opinii
pew nych ludziszczególną pow agą
3) autorytetjestzaw sze relacją,m iędzy
co najm niejdw iem a osobam i,z
których jedna budziuznanie drugiej
1)
drSabina Zalew ska
W refleksjiedukacyjnejprzyjęło
się rozum ienie autorytetu jako:
w zoru czy sw oistych przym iotów i
kom petencjiw ychow aw ców ,
zw iększających ich:
 m ożliw ościoddziaływ ania na
w ychow anków
 przekazyw ania im w iedzy
 postaw
 w artości
 form ow ania określonych um iejętności.
drSabina Zalew ska
R odzaje autorytetu pedagogicznego

Autorytetoparty na doświadczeniu życiow ym wychowawcy,czylina
jego w iedzy,wykształceniu,zdolnościach im ądrości;

Autorytetdesygnow any,odnoszący się do pozycjispołecznej
w ychow aw cy,w ynikający z uznania dla jego stanowiska bądź funkcji;

Autorytetoparty na nieform alnych um ow ach,zaufaniu,kontraktach,
które wychow aw cy zawierają w codziennych interakcjach ze sw oim i
w ychow ankam i;

Autorytetw ypływ ający z w ładzy,którą posiada osoba sprawująca
zwierzchnictw o nad innym iludźm i;

Autorytetem ocjonalny,w ynikający z uczuć szacunku,m iosci
ł
bądź
też obaw y czy lęku w obec w ychow aw cy;
drSabina Zalew ska
R odzaje autorytetów
A utorytet w yzw a la ją c y m a inspirujący i
konstruktyw ny w pływ na postępow anie osób,u których
cieszy się uznaniem .Autorytettakim a szczególne
znaczenie w pracy w ychow aw czejz dziećm ii
m łodzieżą.W ychow aw ca darzony takim autorytetem
m obilizuje sw oich w ychow anków do inicjatyw i
podejm ow ania sam odzielnych działań,pogłębia
poczucie odpow iedzialnościza w łasny rozw ój.
 A utorytet uja rzm ia ją c y natom iastw ypływ a nie z
osobistych zaletczy zasług jego nosiciela lecz z
w ygórow anejam bicjiiżądzy w ładzy.W przypadku
w ychow aw cy czy nauczyciela o takim autorytecie m am y
do czynienia z osobą pragnącą bezw zględnie
podporządkow ać sobie w ychow anków poprzez
stosow any w obec nich przym us zew nętrzny.C eltaki
uzyskuje się w w yniku w ydaw ania am bitnych zakazów i
nakazów ,nieustannejinużącejpersw azji,w którejnie
m a m iejsca na dyskusję ijakikolw iek kom prom is.

drSabina Zalew ska
R odzaje autorytetów (c.d.)
A utorytet w ew nętrzny charakteryzuje się tym ,iż
jestfaktdobrow olnejuległościinnych osób igotow ości
do podporządkow ania się ze w zględu na odczuw any
podziw iuznanie.Autorytettakizw ykle przypisuje się
osobie,którejsia
ł w pływ a na innych,tkw inie tyle w jej
sposobach postępow ania czy stosow anych przez nią
technikach oddziaływ ań ile w jejcechach charakteru i
w artościach,jakie uznaje ikonsekw entnie realizuje w
życiu codziennym .
 A utorytet zew nętrzny jestw tedy,gdy
podporządkow anie nie jestdobrow olne.O soba o takim
autorytecie m a m oc w yw ierania w pływ u na innych nie
tyle dziękisw ym osobistym przym iotom ,ile zajm ow aniu
w ażnego stanow iska w hierarchiiw ładzy lub pełnieniu
funkcjiupow ażniającejdo form alnego
podporządkow ania sobie innych.Pod tym w zględem
autorytetzew nętrzny jesttożsam y z autorytetem
instytucjonalnym ,urzędow ym lub form alnym .

drSabina Zalew ska
D ew aluacja pojęcia autorytet
zanegow ano pew ne w artości,a na ich
m iejscu w yrosły now e
 w zw iązku z pow szechną
dostępnością inform acjim edialnej
nasilio
ł się zjaw isko naśladow ania
pew nych zachow ań
 O kreślić je m ożem y m ianem :
 snobizm u
 m ody
 idoli

drSabina Zalew ska
Budow anie autorytetu

Budow anie autorytetu jestum iejętnością i
gotow ością do kreow ania w łasnego
w izerunku w celu zdobycia zaufania,
przychylnościoraz szacunku innych ludziz
którym isię na co dzień stykam y

Przez budow anie autorytetu należy rozum ieć
działania m ające na celu w ypracow yw anie
sytuacjiirozw ijanie relacjiniezbędnych do
w yw ierania bardzo silnego w pływ u
osobistego na m yśli,decyzje iw ybory oraz
zachow ania innych ludzi
drSabina Zalew ska
Kluczow e obszary budow ania
autorytetu to:

ingracjacja:zjednyw anie sobie ludzi

gratyfikacja w kontaktach
interpersonalnych

autoprom ocja:pozyskiw anie zaufania
do w łasnych kom petencji

netw orking:tw orzenie ikorzystanie z
siecipom ocnych kontaktów zaw odow ych
drSabina Zalew ska
Budow aniu w łasnego autorytetu
sprzyjają następujące działania:
Jasne przekazyw anie obow iązujących
norm
 Brak akceptacjidla zachow ań
agresyw nych
 Spraw iedliw ość
 Pozytyw ne w zm ocnienia
 M odelow anie pozytyw nych zachow ań
 C ierpliw ość

drSabina Zalew ska
Autorytetrodzica w oczach m ałego dziecka
tw orzy się w oparciu o tzw ."psychologiczną
w ielkość".


R elacja rodzic-dziecko pow oduje dw a,często
obserw ow ane u dziecizjaw iska:
uleg łoś ć w obec a uto rytetu -w w yniku,
którejosoba obdarzona taką rolą jestzdolna do
sterow ania czynnościam iinnych ludzi
uza leżnienie - w yrażające się
zapotrzebow aniem na w skazów kiidyrektyw y
autorytetu oraz przejaw iające się poczuciem
niepokoju ibezradnościw przypadku braku takiej
osoby.
Istnieje w iele sposobów budow ania autorytetu.
C zęsto w iąże się on z celow ym w yw ieraniem
w pływ u na innych ludzi.Stąd zazw yczajłączy się
zjaw iska posiadania autorytetu z posiadaniem
w ładzy.
drSabina Zalew ska
G łów nym iźródłam iw ładzy i
autorytetu są:
ro la -którą pełnim y,np.rodzica,
nauczyciela,przełożonego w pracy.Ale,jeśli
podstaw ą budow ania autorytetu jest
w yłącznie rola,czyliform alna pozycja w
danejspołeczności,to sia
ł oddziaływ ana
takiejosoby jestniska,często w ręcz m oże
stanow ić źródło pow ażnych kłopotów np.
w ychow aw czych,personalnych
 uc zuc ie -często niedoceniane -jest
drugim ,w ażnym źródłem budow ania
autorytetu oraz czynnikiem m otyw ującym w
życiu pryw atnym izaw odow ym .

drSabina Zalew ska
Istotne są dw a aspekty
em ocji:
jakie uczucia w zbudza dorosły (rodzic,
nauczyciel)w m łodym człow ieku oraz
 jakim iuczuciam idziecko obdarza sw oich
w ażnych dorosłych.

W zbudzanie em ocjiw sposób m otyw ujący do
rozw ijania się,bez m anipulow ania
w ychow ankiem jestw ielką sztuką.
N ieodpow iedzialne,m anipulanckie używ anie
em ocjirozbudza w alkę,niezdrow ą
ryw alizację podopiecznych,zaburza zdrow y
dystans w relacjach konieczny do w spierania
ikierow ania m łodym iludźm i
drSabina Zalew ska
G łów nym iźródłam iw ładzy i
autorytetu są (c.d.):
o s o bo w o ś ć -dorosłego.N ajczęściejrozum ie się przez nią
m ądrość życiow ą izalety osobiste typu życzliwość,otwartość,
odw aga,posiadanie w łasnego zdania ium iejętność jego głoszenia,a
z drugiejstrony elastyczność,odporność na stres,
kom unikatyw ność,kreatyw ność osoby obdarzanejautorytetem
 w iedza -ale pod pew nym w arunkiem -chodzio wiedzę skutecznie
stosow aną w praktyce,jasno iprzekonyw ująco prezentowaną.
W iedza jedynie dem onstrow ana także jestźródłem kłopotów.
 c ha ryzm a - czylipew ne w yjątkow e cechy,które są czym ś więcej
niż tylko prostą sum ą w iedzy,m ądrościicech osobowości.O soby z
charyzm ą em anują czym ś tajem niczym ,często trudnym do
świadom ego rozpoznania,ale jednocześnie bardzo
przekonyw ującym ,co pow oduje,że osoby podw ładne nie m ają
potrzeby w eryfikow ania postanow ień autorytetu.Jak wynika z
pow yższego,każde z wym ienionych źródeł m oże odgrywać
pozytyw ną,ale inegatyw ną rolę w budowaniu autorytetu
rozum ianego jako posiadanie pow agi,wpływ u iznaczenia u m łodych
ludzi.Przecież na posiadaniu takiego autorytetu nam -dorosłym zależy.C zynnikam iw arunkującym iuzyskanie powodzenia w tym
zakresie są:uczciw ość,szacunek,którym obdarzam y innych,
dojrzałość osobista.

drSabina Zalew ska
Budow anie sw ego autorytetu poprzez
traktow anie siebie jako przew odnika,który:










szanuje drugą osobę
pielęgnuje zaufanie,którym jestobdarzany
potrafiw ysłuchać odczucia,niepokoje,w ahani
potrafirozm aw iać,a nie tylko pouczać
w yraża w łasne zdanie,opinie ioceny,ale ich nie
narzuca
w skazuje,doradza w podejm ow anych decyzjach
zachęca idodaje otuchy
pozw ala m łodym ponosić konsekw encje
aktyw nościbądź ich braku
w sw oim stylu życia izachow aniu realizuje
zasady
inorm y,które głosi
w ym aga w iele od siebie,ale iod dorastających
drSabina Zalew ska
Autorytety rodzicielskie
A U TOR Y TE T M E G A LOM A N II
Autorytetnegatyw ny,przejaw iający się niekiedy u ojców
w form ie sam ochw alstw a niezgodnego ze stanem
faktycznym ,np.ojciec m ów idzieciom ,że jest
kierow nikiem jakiegoś zakładu pracy,a jestw nim tylko
urzędnikiem .
R odzic,aby kształtow ać osobow ość dziecka,pow inien
system atycznie pracow ać nad sobą.D ziecko jak czuły
instrum entw yczuje kłam stw o,a od takiego
„w ychow aw cy”m oże odw rócić się na zaw sze.
Tak w ięc najw iększą siłą dyscyplinującą dziecko jest
w łasna uczciw ość ipanow anie nad sam ym sobą.
drSabina Zalew ska
AU TO R YTET M O R ALIZATO R STW A
Autorytetnegatyw ny. W ystępuje najczęścieju m atek,które stale
praw ią naukim oralne sw ym córkom isynom w form ie,wywołująceju
dorastającejm łodzieży reakcję negatyw ną – lekceważącą.
W szystko zależy jednak od tego,czy rodzic sam z pełnym
przekonaniem uznaje to,czego życzyłby w łasnem u dziecku bez
w zględu na konieczność poniesienia pew nych wysik
ł ów iwyrzeczeń.
N a nic się nie zda najbardziejdoskonała znajom ość nauk
psychologicznych ipedagogicznych,najlepszych m etod itechnik
działania,jeślisam rodzic jestw studium niedojrzałościinie potrafi
zająć odpow iedniejpostaw y w obec życia.
To stałe analizow anie siebie izw racanie uw agina sw ójsposób
zachow ania istan psychiczny m oże uchronić rodzica ijego
działalność w ychow aw czą od największego niebezpieczeństwa,jakie
grozikażdem u wychow aw cy a w ięc m oralizow ania,którego istota
polega w łaśnie na niepedagogicznym m ieszaniu się we wszystko
oraz na niecierpliwejifałszyw ejskłonnoścido ustawicznego
drSabina Zal
ew ska
popr
aw iania.
AU TO R YTET PR ZEKU PSTW A
Autorytetnegatyw ny.Schlebianie dzieciom ,„polowanie”na ich
uczucia za pom ocą nagród w yw iera w pływ destruktywny.Tego
rodzaju „m etody”m ogą zniszczyć całkow icie autorytetrodziców .
N ie należy jednak sądzić,że nagrody są zbędne w wychowaniu,bo
tak nie jest.Stosuje się je jako w zm ocnienie pożądanych zachowań i
w łaściw ych reakcji.
Ludzie przecież dążą do tego,aby ich postępowanie dawało im
zadow olenie iprzysw ajają sobie nagradzane form y zachowania.
Każda nagroda w yróżnia,działa w zm acniająco.
Aby jednak nagradzanie było skuteczne w ychowawczo,nie m oże
być często stosow ane,nie należy też nagradzać tych czynności,
które wchodzą w zakres norm alnych obow iązków dziecka.
N ajw łaściw sze są nagrody stosow ane sporadycznie,za wyjątkowe
postępow anie (altruistyczne,koleżeńskie,w ykonanie specjalnego
zadania itp.).
drSabina Zalew ska
AU TO R YTET PR ZEM O C Y
Autorytetnegatyw ny.W ystępuje ona w postacinadużyw ania siy
ł
fizycznejw stosunku do dzieciistosow ania karcielesnych.
Te kary w ym uszają ślepe posłuszeństw o ibezw zględne
podporządkow anie się,paraliżują w olę dziecka,budząc w jego
świadom ościciągły lęk iobaw ę.N ie m ogą w ięc być stosowane zbyt
często,bo tracą walory w ychow aw cze.
C zęste karanie w pływ a na pow olny zanik w rażliwościdziecka,a
w tedy celjestchybiony,bow iem kary nie skutkują,albo wywołują
skutek przeciw ny.D ziecko zam iastsię poprawić,staje się nieczułe i
obojętne lub zacina się ibuntuje.
Kara,o ile m a w ychow ywać,pow inna zm uszać dziecko do
zastanow ienia się nad w iną.R odzice krając dziecko zachowują
rzadko tyle spokoju,aby dziecko zrozum iało słuszność kary i
przypisało w inę sobie.
Kara w ym ierzona z m io
ł ścido dziecka iw takisposób,żeby dziecko
nie m iało w ątpliw ościo rodzicielskim oddaniu m u jestzawsze
czynnikiem budującym ium acniającym autorytetkażdego z
rodziców .Zaś niew łaściw e stosow anie kar,zw łaszcza kar
ciew
elesnych,
prow adzinajczęściejdo całkow itejutraty autorytetu
drSabina Zal
ska
AU TO R YTET D O BR O C I
Autorytetnegatyw ny,w ystępuje u rodziców ponad m iarę
tolerujących u dzieciniew łaściw e zachow ania isam owolę.C zęsto
spotykam y takich rodziców ,którzy sw e uczucia nadm iernie
koncentrują na dziecku iulegają m u.
O takim ojcu,m atce m ówim y,że charakteryzuje ich brak
konsekw encjiw postępow aniu z dzieckiem ,że nadm iernie starają
się chronić dziecko przed jakim ikolwiek niebezpieczeństwam i.
N ajczęściejtraktują onidziecko jako m ałe inieporadne,przesadnie
się nim opiekują,na w szystko pozw alają,nie doceniają jego
m ożliw ościirozw iązują za niego w szystkie trudnościnie
dopuszczając do sam odzielności.
Takie postępow anie pow oduje opóźnienie dojrzałościem ocjonalneji
społecznejdziecka,zależność od rodziców .Brak konsekwencji
postępow ania w stosunku do dziecka inadm ierna m io
ł ść rodziców
prow adzą także do w ykształcenia u dziecka nadm iernejpew ności
siebie,poczucia zaw yżonejw artości,zarozum ialstwa,zuchwalstwa,
a nawetaw anturniczościiterroryzow ania rodziców a zw łaszcza
m atki.
D ziecko tak wychow ane charakteryzuje się egoizm em i
nadm iernym iw ym aganiam iw stosunku do rodziców inajbliższego
oczeni
one sobie,czuje się niepewnie,jest
drSabina ot
Zal
ew ska a.Pozostaw i
AU TO R YTET W IED ZY
Autorytetpozytyw ny ,w yrażający się w życzliw ym
stosunku do dziecka izrozum ieniu jego pragnień i
dążeń,a w szystko to jestm ożliw e w łaśnie dzięki
głębokiejw iedzy iznajom ościspraw dzieciim łodzieży.
Kom petencje w ychow aw cze,um iejętnościfachow e
oraz indyw idualne zdolnościw ykorzystyw ania w łasnej
w iedzy w praktyce w ychow aw czejstanow ią w ażny oręż
na drodze sukcesu tak indyw idualnego jak i
w ychow aw czego.
Posiadanie w iedzy bez um iejętnościjejzastosow ania
czy jedynie jejdem onstrow anie jako w łasnejzalety
intelektualnejm oże być źródłem negatyw nych w pływ ów
na dziecko.
D ow odzenie w praktyce skutecznościw łasnejw iedzy,a
jeszcze do tego zdolność do jasnego i
przekonyw ającego jejprezentow ania jestw łaściw ością
drSabina Zalew ska
AU TO R YTET KU LTU R Y ITAKTU
Autorytetpozytyw ny.N a co dzień w życiu każdego człow ieka
w ażna jestkultura.Przejaw iać się ona pow inna w każdej
dziedzinie rodzinnego życia.
W ychow anie pow inno być aktem kultury społecznej, ta zaś
w ym aga przede w szystkim szacunku dla osobistych spraw dzieci
inienaruszania im w łasnejindyw idualności.R ozum nirodzice,
uznając praw a dziecka,organizując w określony sposób jego
życie – pracę,zabaw ę,naukę irozryw kę,otaczając opieką
dziecięce przyjaźnie izw iązkiem ocjonalne,praw idłow o kierują
w ychow aniem irozw ojem osobow ościsw ojego dziecka.Takich
rodziców dziecko chętnie słucha,chętnie poddaje się ich
w ym aganiom ,częściejm a do nich zaufanie iuznaje ich
autorytet.
Taktw ym aga,aby naw etw sytuacjikoniecznościudzielenia
nagany rodzice nie przekraczalizasad grzeczności.G rzeczność i
taktow ne zachow anie się są cechą w yższości,nie tylko dlatego,
że znam ionują osoby o w yższym prestiżu społecznym ,lecz i
dlatego,że w ykazują pew ną subtelność,dobroć ipanow anie nad
sobą.N atom iastbrak zachow ania norm iniegrzeczność są
oznakam iniższości.
drSabina Zalew ska
AU TO R YTET M O R ALN Y
Autorytetpozytyw ny,a w ięc głoszone zasady m oralne i
postępow anie zgodne z tym izasadam i.N egatywny wpływ na
autorytetw rodzinie m ają w szelkie objaw y niew łaściwego
zachow ania się rodziców w obecnościdzieci– kłótnie isceny
m ałżeńskie,okłam yw anie się w zajem ne,zaniedbywanie obowiązków
w zględem rodziny,karanie w stanie nietrzeźw ym dzieci,nałóg
pijaństw a.Podryw ają one nie tylko autorytet,ale powodują powolny
rozkład m oralny rodziny.Tego typu przeżycia niszczą system
nerw ow y dziecka istają się przyczyną ciężkich urazów
psychicznych.Tłum ią w szelką energię iradość życia,są źródłem
nieuleczalnego pesym izm u życiow ego.
D la m łodego pokolenia zasadniczym celem jestdziś takirozw ój
kraju,który będzie m ógł m ożliwie najpełniejzagwarantować
zaspokojenie potrzeb m aterialnych iduchow ych człowieka.
Koncentrując się na problem ach m aterialnych,zapom inają często o
w artościach m oralnych,tak w ażnych dla życia w rodzinie i
społeczeństw ie.Brak w spólnego system u w artościstanow i
zagrożenie dla praw idłow ego przebiegu procesu socjalizacjirodziny,
który m .in.m a prow adzić do przysw ajania sobie prawidłow ych norm i
w zorów postępowania.
Konflikty w sferze system u w artościm ogą stanowić zagrożenie dla
zdr
a psychicznego członków rodziny a także dla jejspójności.
drSabina Zal
ewow
ska i
Antonie de Saint-Exupery – M ały
Książe
„Trzeba od każdego wymagać tego,
co on może wykonać - podjął Król. A utorytet polega przede wszystkim
na rozsądku”
drSabina Zalew ska
Dziękuję za uwagę
drSabina Zalew ska