tezy filozofia - licencjat 2013

Instytut Filozofii
Tezy i zagadnienia na egzamin licencjacki z filozofii
I. Metafizyka
Teza 1: Synonimem „metafizyki” jest „filozofia pierwsza”. Na czym polega pierwszeństwo
metafizyki?
Lektury:
W. StróŜewski, Ontologia (rozdział I)
W. StróŜewski, Istnienie i sens (rozdział II)
T. CzeŜowski, O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach
Metafizyka w filozofii (red. A. Maryniarczyk, M. J. Gondek)
Teza 2: Trzy teorie substancji: Arystoteles, Spinoza, Leibniz.
Lektury:
Arystoteles, Metafizyka
Baruch Spinoza, Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona
G. W. Leibniz, Monadologia
Teza 3: Absolut i byt względny. Podstawowe kryteria róŜnicy: konieczność –
niekonieczność, wieczność – czasowość, nieskończoność – skończoność.
Lektury:
E. Gilson, Bóg i filozofia
E. Morawiec, Podstawowe zagadnienia metafizyki klasycznej
A. B. Stępień, Wprowadzenie do metafizyki
Ib) Metafizyka fenomenologiczna
Teza 4: Doświadczenie osoby (doświadczenie etyczne) jest filozoficznie pierwsze. Tezy
filozoficzne nie są tworem spekulacji, lecz owocem kontemplacji metafizycznej (intuicji
etycznej), w której poznajemy rzeczywistość w jej konstytutywnej strukturze miłości o
triadycznej dynamice osobowej.
Literatura podstawowa:
A. Jarnuszkiewicz SJ, Emmanuela Lévinasa metafizyka spotkania, w: Teksty Filozoficzne
,,Twarz Innego'', Kraków 1985, s. 154-165. Teks poszerzony: w: Towarzystwo Naukowe
Jezuitów w Krakowie. Prace 1950-2008, [red.] Robert Janusz, Kraków 2008, s. 223-236;
A. Jarnuszkiewicz SJ, Krytyka rozumu dialogicznego, w: Teksty Filozoficzne ,,Rozum i Słowo.
Eseje dialogiczne'', Kraków 1987, s. 164-177. Tekst poszerzony: Krytyka rozumu
dialogicznego. Studium z metafizyki prawa naturalnego, w: Towarzystwo Naukowe Jezuitów
w Krakowie. Prace 1950-2008, [red.] Robert Janusz, Kraków 2008, s. 207-222;
A. Jarnuszkiewicz SJ, Miłość i bycie, Kraków 1994;
A.Jarnuszkiewicz SJ, Od systemu do etyki, w: śycie etyczne – Ŝyć etyką. Ignatianum, Kraków
2009, ss 177-209.
II. Filozofia poznania i nauki
Teza 5: Rola poznania w Ŝyciu codziennym i w nauce.
Literatura:
- Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2008.
- Adjukiewicz K., Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Kraków
2003.
Teza 6: Teoria poznania jako naukowa forma obcowania podmiotu ludzkiego z wiedzą.
Literatura:
- Lenartowicz P., Elementy teorii poznania, Kraków 1995.
- Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2008.
- Ingarden R., U podstaw teorii poznania, cz. 1, Warszawa 1971.
Teza 7: Status poznawczy teorii naukowych (spór: o prawdziwość; realizm/antyrealizm).
Literatura:
- Grobler A., Metodologia nauk. Kraków 2006.
- Hajduk Z., Metodologia nauk przyrodniczych. RW KUL, Lublin 2002.
- Losee J. , Wprowadzenie do filozofii nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
- Such J., Szcześniak J., Filozofia nauki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza, Poznań 2006.
- Woleński J., Epistemologia. Tom III, Prawda i realizm. Wyd. Aureus, Kraków 2003.
- śyciński J., Elementy filozofii nauki, Biblos, Tarnów 1996.
Teza 8: Współczesne koncepcje rozwoju i postępu naukowego.
Literatura:
- Chalmers, A., Czym jest to, co zwiemy nauką?, Siedmioróg, Wrocław 1993.
- Grobler, A., Metodologia nauk. Kraków 2006.
- Hajduk, Z., Metodologia nauk przyrodniczych. RW KUL, Lublin 2002.
- Losee, J. , Wprowadzenie do filozofii nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
- Such J., Szcześniak J., Filozofia nauki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza, Poznań 2006.
- śyciński J., Elementy filozofii nauki, Biblos, Tarnów 1996.
III. Filozofia przyrody oŜywionej i nieoŜywionej
Teza 9: Dynamika biologiczna jest celowym, zintegrowanym zawęŜeniem moŜliwości
zawartych w przyrodzie mineralnej.
Teza 10: Ślady prawdziwego człowieczeństwa, mimo Ŝe fragmentaryczne, sięgają paru
milionów lat wstecz.
Literatura pomocnicza:
Jolanta KOSZTEYN (2005) Biomolecular perfection and the "common descent".
http://lenartowicz.jezuici.pl/wp-content/uploads/2011/09/45-BiomolecularPerfection2005.pdf
Piotr LENARTOWICZ SJ (1980) Pojęcie całości i przyczyny w dziejach embriologii.
http://lenartowicz.jezuici.pl/wp-content/uploads/2011/09/articles/BIO/01%20Hist-Embr.pdf
Piotr LENARTOWICZ SJ (2005) Trzy koncepcje dynamiki biologicznej: Arystotelesowska,
neo-darwinowska, inteligentnego projektu.
http://lenartowicz.jezuici.pl/wp-content/uploads/2011/09/articles/POZ/14%203-koncdynamiki.pdf
Piotr LENARTOWICZ SJ (2010) Ludy czy małpoludy. Problem genealogii człowieka.
WyŜsza Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, Kraków. (SUMMARY)
http://lenartowicz.jezuici.pl/wp-content/uploads/2011/09/SUMMARY.pdf)
Piotr LENARTOWICZ SJ (2005) O staroŜytności „człowieczeństwa”.
http://lenartowicz.jezuici.pl/wp-content/uploads/2011/09/23-Starozytnosc-czlowieka2005.pdf
Piotr LENARTOWICZ SJ (2008) Allometria – zasada i narzędzie rekonstrukcji
paleontologicznych.
http://lenartowicz.jezuici.pl/wp-content/uploads/2011/09/24-Allometria-2008.pdf
Teza 11: W bytach i zjawiskach obecnych w przyrodzie występuje determinizm, chociaŜ
niekiedy tylko w postaci prawidłowości probabilistycznych.
Teza 12: Dane obserwacyjne współczesnej kosmologii wskazują, Ŝe struktury wszechświata
podlegają ewolucji i rozpoczęły się od stanu zwanego osobliwością początkową.
Literatura pomocnicza:
M. Heller, M. Lubański, S. Ślaga, Zagadnienia filozoficzne nauki współczesnej. Wstęp do
filozofii przyrody, Warszawa 1992, s. 268-348.
M. Heller, Granice kosmosu i kosmologii, Warszawa 2005.
W. Heisenberg, Ponad granicami, Warszawa 1979, s. 127-141.
S. Mazierski, Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej, Poznań 1972, s. 268-348.
J. śyciński, Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin
[b.r.w.].
IV. Filozofia człowieka
Teza 13: Wyjątkowość człowieka w świecie (geneza człowieka; podobieństwa i róŜnice
człowieka względem świata biologicznego, ludzka świadomość i cielesność).
R. Darowski, Filozofia człowieka: Zarys problematyki – Antologia tekstów, Kraków 2008.
R. Ingarden, KsiąŜeczka o człowieku, Kraków 2009.
Teza 14: Struktura bytowa człowieka (jedność pierwiastka duchowego i materialnego a inne
stanowiska; niematerialność i nieśmiertelność duszy ludzkiej).
M.A. Krąpiec, Ja-człowiek, Lublin 2005.
P. Mazur, W kręgu pytań o człowieka, Lublin 2008.
Teza 15: Ludzka wolność i świat wartości (natura ludzkiej wolności i jej rodzaje; dobro a
dziedziny wartości; rola wartości w urzeczywistnieniu potencjalności człowieka)
R. Darowski, Filozofia człowieka: Zarys problematyki – Antologia tekstów, Kraków 2008.
J. Tischner, O człowieku, Wrocław 2003.
Teza 16: Osoba ludzka (substancja, natura, osoba, osobowość; właściwości osoby ludzkiej,
godność osoby oraz wynikające z niej prawa i obowiązki).
S. Kowalczyk, Zarys filozofii człowieka, Sandomierz 2002.
C. Valverde, Antropologia filozoficzna, Poznań 1998.
V. ETYKA
Teza 17: Zasadnicze systemy etyczne: intuicjonizm, emotywizm, preskryptywizm oraz
deontonomizm, utylitaryzm i personalizm.
Teza 18: Dlaczego zasadniczą rolę w etyce św. Tomasza ogrywa dobro, w etyce I. Kanta –
nakaz, a w etyce D. v. Hildebranda – wartość?
Teza 19: Czy sumienie jest aktem rozumu czy aktem decyzji, czy teŜ aktem uczuć?
Teza 20: Status ontyczny i moralny człowieka w okresie prenatalnym i jego uprawnienia
etyczne.
Literatura:
T. Biesaga, Zarys metaetyki, Kraków 1996
T. Styczeń, Wprowadzenie do etyki, TN KUL, Lublin 1993
T. Ślipko, Zarys etyki ogólnej, WAM, Kraków 2004
K. Paczos, Podstawy teorii moralności. Zagadnienia podstawowe z etyki filozoficznej i
teologicznej. Perspektywa Arystotelesa i św. Tomasza, Uniwersum, Gostynin 2011
Artykuły do tez: są na stronie domowej: www.biesaga.info
ad 17: T. Biesaga, Zarys metaetyki, Kraków 1996; T. Biesaga, Uzasadnianie norm moralnych
w bioetyce, „Medycyna Praktyczna” 6(160) 2004, s. 23-26, przedruk w: T. Biesaga,
Elementy etyki lekarskiej, MP, Kraków 206, s. 49-56.
ad 18: T. Biesaga, Etyka obowiązku I. Kanta, a etyka szczęścia Arystotelesa, w: Philosophia
vitam alere. Prace dedykowane ks. prof. Romanowi Darowskiemu SJ z okazji 70-lecia
urodzin. S. Ziemiański SJ red. Ignatianum – WAM, Kraków 2005, s. 141-149; T.
Biesaga, Cel czy nakaz racją działania moralnego; w: Spór o cel. Problematyka celu i
celowościowego wyjaśniania, red. A. Maryniarczyk, PTTA, Lublin 2008, s.185-196;
T. Biesaga, Emocjonalna odpowiedź na wartość podstawa Ŝycia moralnego, w:
Konteksty podmiotowej świadomości, red. E. Podrez , R. Moń, Seria: „Episteme
29(2003), Olecko 2003, 91-100.
ad 19: T. Biesaga, Sumienie, Powszechna Encyklopedia Filozoficzna, PTTA, t. 9, Lublin
2008, s. 267-270; T. Styczeń, Sumienie źródłem wolności czy zniewolenia, w: TenŜe,
Wprowadzenie do etyki, TN KUL, Lublin 1993, s. 96-111.
ad 20: T. Biesaga, Status embrionu – stanowisko personalizmu ontologicznego, „Medycyna
Praktyczna” 7-8(161-162)2004, s. 28-31, przedruk: w: Bioetyka polska, T. Biesaga
(red.), WN PAT Kraków 2004, s. 257-264 oraz w: T. Biesaga, Elementy etyki
lekarskiej, MP. Kraków 2006, s. 101-107; T. Biesaga, Status człowieka w okresie
prenatalnym i jego prawa, „Rocznik Wydziału Filozoficznego” WSFP Ignatianum w
Krakowie, 15(2009), s. 18-29.
VI. Filozofia społeczna
Teza 21: Podstawowym zadaniem władzy państwowej jest realizacja dobra wspólnego
obywateli, natomiast obywatele mają obowiązek brania czynnego udziału w Ŝyciu
politycznym i społecznym swego państwa.
J. Höffner, Chrześcijańska nauka społeczna, Wydawnictwo WAM, Kraków 1991
P. Śpiewak, W stronę wspólnego dobra, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1998
Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, RW KUL Lublin 1994
Teza 22: śródłem róŜnorodnych form Ŝycia społecznego oraz odnoszących się do nich
wartości i norm moralnych jest osobowa natura bytu ludzkiego.
Jan Paweł II, Centesimus annus
Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, RW KUL Lublin 1994
Sobór Watykański II, Gaudium et spes
Teza 23: Koncepcja sprawiedliwości społecznej wypracowana przez katolicką naukę
społeczną a koncepcja liberalna, komunitariańska, libertariańska i socjalistyczna.
Jan Paweł II, Centesimus annus
Sobór Watykański II, Gaudium et spes
W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Fundacja ALETHEIA Warszawa 2009
St. Kowalczyk, Idea sprawiedliwości społecznej a myśl chrześcijańska, Lublin 1998
R. Nozick, Anarchia państwo utopia, Fundacja ALETHEIA Warszawa 1999
J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1994
M. Walzer, Sfery sprawiedliwości. Obrona pluralizmu i równości, WUW Warszawa 2007
Teza 24: NowoŜytna demokracja wypracowana w krajach cywilizacji zachodniej jest
systemem zapewniającym obywatelom udział w decyzjach politycznych, wybór liderów Ŝycia
politycznego oraz kontrolę ich rządów. Proszę przedstawić genezę filozoficzną współczesnej
demokracji i jej charakter aksjologiczny.
W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Fundacja ALETHEIA Warszawa 2009
J. Locke, Dwa traktaty o rządzie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992
J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994
VII. Filozofia Boga i religii
Teza 25: Przygodność bytów w świecie wskazuje na istnienie Absolutu
Literatura:
S. Kowalczyk, Filozofia Boga, Lublin 1993;
S. Ziemiański SJ, Teologia naturalna. Filozoficzna problematyka Boga, Kraków 2008.
Teza 26: Zastosowanie analogii rozwiązuje problem konfliktu między teologia negatywna a
antrompomorfizmem teologicznym.
Literatura:
S. Kowalczyk, Filozofia Boga, Lublin 1993;
S. Ziemianski SJ, Teologia naturalna. Filozoficzna problematyka Boga, Kraków 2008.
Teza 27: Religia a filozofia. Uwzględnij następujące zagadnienia: religijne źródła filozofii;
refleksja jako integralny element zaangaŜowania religijnego; kwestia wyznaczenia granicy
pomiędzy myśleniem religijnym a filozoficznym.
Literatura:
L. Dupre, Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991, s. 93-119;
H. Dumery, Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994, s. 29-58;
P. Tillich, Pytanie o Nieuwarunkowane, tłum. J. Zychowicz, Kraków 1994, s. 29-53.
Teza 28: Doświadczenie religijne a religijna postawa wiary. Uwzględnij następujące
zagadnienia: bierne a czynne formy doświadczenia religijnego; wiara religijna jako
całoosobowe zaangaŜowanie a treść wiary; problem określenia ostatecznego przedmiotu
wiary; problemy związane z uzasadnianiem wiary.
Literatura:
L. Dupre, Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991, s. 17-53;
A. MacIntyre, Postawa religijna, tłum. M. Szczubiałk, w: B. Chwedeńczuk (red.), Fragmenty
filozofii analitycznej. Filozofia religii, Warszawa 235-250;
Ch. Tylor, Oblicza religii dzisiaj, tłum. A. Lipszyc, Kraków 2002, s. 7-27;
H. Dumery, Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994, s. 108-130,
J. Hick, Wiara chrześcijańska w świetle koncepcji „doświadczenia-jako”, „Znak”
464(1)1994, s.66-80.