struktura społeczna

STRUKTURA SPOŁECZNA
Czynniki wpływające na kształt struktury społecznej
poziom rozwoju
techniki wytwarzania
dóbr
proporcje między
sektorami go-spodarki
poziom rozwoju
gospodarczego
społeczny podział pracy
zasady podziału
dochodu
rozmiary i struktura
wytworzonego dochodu
stosunki
własnościowe
Czynniki ustrojowe
Czynniki ustrojowe
Czynniki ideologiczne
Czynniki ideologiczne
Czynniki kulturowe
Czynniki kulturowe
styl życia
zasoby siły
roboczej
Warunki ekonomiczne
Warunki ekonomiczne
wykształcenie
S
S
T
T
R
R
U
U
K
K
T
T
U
U
R
R
A
A
S
S
P
P
O
O
Ł
Ł
E
E
C
C
Z
Z
N
N
A
A
płeć
wiek
Podłoże demograficzne
Podłoże demograficzne
Miejsce zamieszkania
bogactwa
naturalne
klimat
Czynniki geograficzne
Czynniki geograficzne
ukształtowanie
powierzchni
powierzchnia
STRUKTURA SPOŁECZNA
Koncepcje struktury społecznej
Struktura społeczna to wewnętrzna budowa społeczeństwa, czyli jego części składowe oraz
wzajemnie powiązania między nimi.
Kategorie stosunków zachodzących w strukturach społecznych (wg. S. Ossowskiego):
• Wzajemne zależności wynikające ze społecznego podziału pracy i funkcji.
Koncepcja funkcjonalna: Społeczeństwo jest całością składającą się z wzajemnie
zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej
zbiorowości. Wszystkie części są równie ważne.
PRZYKŁAD:
ŚREDNIOWIECZE
modlący się
wojujący
KAPITALIZM
pracujący
klasa właścicieli ziemi
klasa robotników
klasa kapitalistów
• Stosunki zależności jednostronnych wynikających z grupowych przywilejów
i dyskryminacji.
Koncepcja dychotomiczna: Społeczeństwo jest podzielone dwuczłonowo,
biegunowo na przeciwstawne grupy.
PRZYKŁAD:
uprzywilejowani
upośledzeni
posiadający
nieposiadający
pracujący
niepracujący
wyzyskujący
wyzyskiwani
bogaci
biedni
rządzący
rządzeni
• Stosunki hierarchii i gradacji.
Koncepcja gradacyjna: Społeczeństwo jest hierarchicznym układem grup ludzi
wyróżnionych ze względu na stopień natężenia cech ich położenia społecznego:
wykształcenia, dochodów, majątku, prestiżu (poważania społecznego). Grupy
o zbliżonym stopniu natężenia określonej cechy lub cech stanowią warstwę
społeczną.
PRZYKŁAD:
bogaci
ludzie z wykształceniem wyższym
średnio zamożni
ludzie z wykształceniem średnim
biedni
ludzie z wykształceniem podstawowy
W obrębie struktury społecznej wyróżnia się mikrostrukturę i makrostrukturę.
Mikrostruktura jest układem pozycji i ról społecznych w ramach grup społecznych
oraz małych grup wchodzących w skład większych zbiorowości.
Makrostruktura jest układem klas i warstw społecznych, grup społecznozawodowych, wielkich społeczności terytorialnych.
STRUKTURA SPOŁECZNA
Elementy struktury społecznej
STRUKTURA KLASOWA
Klasy społeczne są to wielkie zbiorowości różniące się między sobą pozycją ekonomiczną
w społeczeństwie.
Teorie klasowe:
• Karol Marks (1818 – 1883)
Wszelkie zbiorowości wyróżnione na podstawie miejsca, jakie zajmują w strukturze
stosunków ekonomicznych, przede wszystkim stosunków własności środków
produkcji i roli, jaką grają w procesie wytwarzania dóbr materialnych niezbędnych dla
istnienia społeczeństwa.
kapitaliści
właściciele środków produkcji
niepracujący
korzystają z pracy najemnej
robotnicy
nie posiadają środków produkcji
pracujący
nie korzystają z pracy najemnej
• Max Weber (1864 – 1920)
Klasa społeczna – zespół ludzi o podobnych szansach życiowych (podobne
możliwości dostępu do dóbr); podstawą wyróżnienia klas jest posiadanie własności
lub jej brak.
• Współcześnie wyróżniamy pięć klas społecznych:
Ø Właściciele dużych przedsiębiorstw, kadry kierownicze najwyższego szczebla
i wybitni specjaliści;
wysoka
Ø Klasa średnia
średnia
niska
Ø Ludzie o niskim wykształceniu bez specjalistycznych kwalifikacji
STRUKTURA SPOŁECZNA
Elementy struktury społecznej
STRUKTURA WARSTWOWA
Warstwa społeczna – zbiorowość, która wyróżnia się na podstawie jakiegoś kryterium
(lub kilku kryteriów) będącego podstawą ocen społecznych i tworzenia dystansu pomiędzy
ludźmi a więc podziałów utrwalonych w społecznej świadomości.
Warstwy społeczne wyróżnia się najczęściej ze względu na:
wyższa
• dochody
średnia
niższa
• rodzaj aktywności
gospodarczej
burżuazja przemysłowa
burżuazja handlowa
robotnicy przemysłowi
robotnicy rolni
• przynależność etniczną lub regionalną
wyższe
• poziom wykształcenia
średnie
podstawowe
• poziom kwalifikacji
robotnicy wykwalifikowani
robotnicy niewykwalifikowani
• wspólnotę warunków życia
• wspólnotę stylów życia
• zakres sprawowanej władzy
STRUKTURA SPOŁECZNA
Elementy struktury społecznej
STRUKTURA ZAWODOWA
Podział społeczeństwa ze względu na wykonywany zawód. We współczesnych
społeczeństwach jest odbiciem znaczenia, jakie mają w nich różne zawody.
O hierarchii prestiżu zawodu decydują: wynagrodzenie, społeczna przydatność,
wykształcenie.
STRUKTURA DEMOGRAFICZNA
Podział społeczeństwa według kryteriów demograficznych.
PRZYKŁAD:
• kryterium wieku (pozwala na określenie zatrudnienia, sieci szkół itp.)
Ø wiek produkcyjny i poprodukcyjny
Ø wiek przedszkolny i szkolny
• kryterium płci.
STRUKTURA SPOŁECZNA
Ruchliwość Społeczna
Ruchliwość społeczna są to zmiany zachodzące w strukturze społecznej. Źródłem
ruchliwości są przekształcenia struktury społecznej, zwłaszcza zmiany w społecznym
podziale pracy, liczbie i rodzajach miejsc pracy oraz strukturze zatrudnienia.
Społeczeństwo zamknięte dąży do utrwalenia istniejącej hierarchii społecznej i ogranicza
lub wręcz zamyka możliwości takiego awansu.
Społeczeństwo otwarte jest nastawione na likwidację barier i przeciwdziałanie wszelkim
przejawom dyskryminacji, a także dążące do zapewnienia wszystkim równych szans.
Kryteria podziału i typy ruchliwości społecznej:
terytorialna (np. wieś – miasto)
pozioma
zawodowa (np. robotnik z jednej fabryki do innej)
awans (z klasy niższej do wyższej)
pionowa
degradacja (z klasy wyższej do niższej)
wewnątrzpokoleniowa (w obrębie tego samego pokolenia)
skala
międzypokoleniowa (dziecko zdobywa wyższą pozycję w
hierarchii niż mieli jego rodzice)
indywidualna (jednostka przemieszcza się w strukturze)
podmiot
zbiorowa (przemieszczają się grupy, klasy, warstwy )
STRUKTURA SPOŁECZNA
Zróżnicowanie społeczne
Zróżnicowanie społeczne oznacza układ jednostek i grup o odmiennych cechach
społecznych. Do podstawowych płaszczyzn zróżnicowania społecznego należą:
• stan majątkowy
• zawód
• wykształcenie
• rola społeczna
• władza
• prestiż
• poziom kultury
• styl życia
• poglądy społeczne
• poglądy polityczne
Nie każda z tych płaszczyzn jest traktowana jako nierówność społeczna. Nie są
nierównościami różnice np. płci, wieku, wykształcenia. Są nimi natomiast różnice,
które uznaje się za nieuzasadnione, niesłuszne i krzywdzące, a więc sprzeczne
z poczuciem sprawiedliwości.
Zróżnicowanie społeczne może być przyczyną dyskryminacji.
STRUKTURA SPOŁECZNA
Więź społeczna
Etapy powstawania więzi społecznej:
Styczność przestrzenna - wzajemne postrzeganie się
i rejestrowanie cech i właściwości innych osób.
Styczność psychiczna wzajemne zainteresowanie.
Łączność psychiczna wzajemna sympatia.
I etap
Styczność społeczna - wymiana pewnych wartości
(np. informacji)
Wzajemne oddziaływania - podejmowanie działań zmierzających do
wywołania odpowiedniej reakcji u partnera.
II etap
Pobudzanie przez jednostkę czy grupę do w miarę stałych działań społ
ecznych, których celem będzie zaspokojenie pewnych potrzeb.
III etap
Wzajemne oddziaływania prowadzą do wykształcenia się stałych
stosunków społecznych, czyli trwałych układów, które są określone
normami i związane z pewnymi obowiązkami.
IV etap
Wykształcenie się wzajemnych zależności.
V etap
Więź społeczna to relacje i zależności wiążące jednostkę z grupą lub inną jednostką.
Typy więzi społecznych:
• Więzi naturalne – dotyczą tych zbiorowości społecznych, których podstawą
powiązań i przynależności jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo, jak na
przykład rodzina; Odgrywają one również ważną rolę w integrowaniu zbiorowości
etnicznych.
• Więzi zrzeszeniowe – tworzone są na zasadzie dobrowolności przez ludzi
należących do organizacji społecznych (np. stowarzyszeń, związków zawodowych
itp.) i politycznych; mogą dotyczyć na przykład zależności służbowych oraz
zobowiązań członków takiej organizacji.
• Więzi stanowione – są narzucone z zewnątrz lub ustanawiane siłą (np. więzienie,
internat, jednostka wojskowa itp.).
STRUKTURA SPOŁECZNA
Społeczność
S
P
O
Ł
E
C
Z
N
O
Ś
Ć
LOKALNA
Zamieszkuje wspólne terytorium (np. miasto,
wieś, osiedle).
• Trwały system więzi i interakcji społecznych.
• Silne poczucie przynależności.
REGIONALNA
Zamieszkuje
region
gospodarczy
lub
administracyjny (zagłębie, województwo).
• System więzi społecznych.
• Różne formy społecznego współdziałania.
KONTYNENTALNA
Zamieszkuje jeden kontynent.
• Wspólne interesy: polityczne, społeczne,
gospodarcze, ekologiczne i kulturalne.
ŚWIATOWA (GLOBALNA)
Obejmuje ludność całego świata.
• Wspólne interesy: polityczne, społeczne,
gospodarcze, ekologiczne i kulturalne.