pobierz plik | opis: schemat organizacyjny
Transkrypt
pobierz plik | opis: schemat organizacyjny
Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. 5.2. SCHEMAT ORGANIZACYJNY SYSTEMU SELEKTYWNEGO ZBIERANIA Proponowana koncepcja systemu selektywnego zbierania odpadów umoŜliwi osiągnięcie przez Miasto wymaganych poziomów odzysku określonych w KPGO 2014 oraz dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 312 z 22.11.2008). Komórka organizacyjna Urzędu Miejskiego (Referat Gospodarki Odpadami, Utrzymania Czystości i Porządku w Mieście lub Referat do spraw Selektywnej Zbiórki Odpadów dokonuje podziału miasta na sektory terytorialne. Proponuje się podział na 6 sektorów, który będzie wymagał podjęcia uchwały Rady Miejskiej Białegostoku (podział na sektory uzgodniony z Departamentem Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego– styczeń 2011 r): • SEKTOR I - teren ograniczony: torami kolejowymi od zachodnio północnej części, ul. Św. Rocha, Sukienna, Stołeczna, Krakowska, Grunwaldzka, Wyszyńskiego, Bema, Kopernika, Wiejska, Kawaleryjska, Wiadukt do granicy miasta, • SEKTOR II - teren ograniczony Al. Jana Pawła II, ul. Zwycięstwa, tory kolejowe • do granicy miasta, • SEKTOR III - teren ograniczony Al. 1000_Lecia Państwa Polskiego do torów kolejowych, tory kolejowe, ul. Zwycięstwa, Al. Jana Pawła II do granicy miasta, • SEKTOR IV – wschodnia część miasta, teren ograniczony ulicami: Wysockiego, Wasilkowski, Sienkiewicza, Warszawska, Nowowarszawska, Dojlidy Fabryczne, Suchowola, Zabłudowska do granicy miasta, • SEKTOR V – południowa część miasta , teren ograniczony ulicami: Zabłudowska, Suchowola, Dojlidy Fabryczne, Nowowarszawska, Ciołkowskiego, , Wiadukt, do granic miasta, • SEKTOR VI – teren wydzielony między ulicami Wysockiego, Wasilkowski, Sienkiewicza, Warszawska, Nowowarszawska, Ciołkowskiego, Kawaleryjska, Wiejska, Kopernika, Bema, Wyszyńskiego, Grunwaldzka, Krakowska, Stołeczna, Sukienna, Św. Rocha, do torów kolejowych, wzdłuŜ torów kolejowych, , Al. 1000Lecia Państwa Polskiego. Proponowany system obejmuje selektywne zbieranie oddzielnie w kaŜdym sektorze: • odpadów surowcowych (szkło białe i kolorowe, tworzywa sztuczne i metale, papier), • odpadów zielonych, • odpadów niebezpiecznych wydzielonych w strumieniu odpadów komunalnych, • odpadów wielkogabarytowych, • odpadów budowlano-remontowych • pojazdy wycofane z eksploatacji. W celu obsługi systemu, firmy wywozowe (podmiot zewnętrzny) muszą zostać wyłonione przez Miasto na drodze przetargu. Wyłoniony podmiot zewnętrzny, będzie realizował zadania selektywnego zbierania w systemie pojemnikowym lub workowym oraz odbieranie odpadów problemowych i niebezpiecznych poprzez mobilny punkt zbiórki odpadów niebezpiecznych i problemowych (MPZON i MPZON – m.in. usługi „na telefon”, „wystawki krawęŜnikowe”), stacjonarne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych i problemowych (GPZON i/lub PZOP) lub poprzez odbiór odpadów z wybranych punktów (tzw. MZWON). Rekomenduje się wyłonić w postępowaniu przetargowym podmiot Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 111 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. zewnętrzny, który będzie świadczył usługi odbioru wszystkich selektywnie zebranych odpadów w danym sektorze, zarówno surowcowych (w tym opakowaniowych) jak teŜ niebezpiecznych i problemowych. 5.2.1. SCHEMAT SYSTEMU SELEKTYWNEGO ZBIERANIA Zbieranie odpadów w sektorze komunalnym powinno się odbywać: − do pojemników będących w eksploatacji u wytwórców odpadów (pojemniki indywidualne), z których niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne będą bezpośrednio odbierane przez wyspecjalizowaną firmę, − w zestawach pojemników do selektywnego zbierania odpadów, − w workach plastikowych do selektywnego zbierania odpadów - dotyczy przede wszystkim rozproszonej zabudowy. SELEKTYWNE ZBIERANIE ODPADÓW SUROWCOWYCH Zbieranie selektywne odpadów wysegregowanych oraz odpadów zmieszanych na obszarze Białegostoku prowadzone będzie w zróŜnicowany sposób w zaleŜności od charakteru zabudowy. Zbieranie prowadzone będzie na obszarze kaŜdego sektora oddzielnie. Tereny zabudowy wielorodzinnej: spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, budynki uŜyteczności publicznej, placówki oświatowe i zdrowotne, miejsca handlowe). Odpady zbierane będą selektywnie do pojemników PA-1100 o pojemności 1,1 m3. Odpady zbierane będą selektywnie do 4 pojemników (oddzielnie szkło białe i kolorowe, papier i makulatura oraz łącznie tworzywa sztuczne i drobne metale). Proponowany zestaw kolorowych pojemników: szkło: kolor zielony (szkło kolorowe), biały (szkło białe), papier i makulatura: kolor niebieski, odpady z tworzyw sztucznych (typu PET) oraz metale: kolor Ŝółty. Pojemniki powinny być oznakowane. Pozostałe odpady (w sposób zmieszany) zbierane będą takŜe do pojemników PA-1100 o pojemności 1,1 m3 lub większych. Częstotliwość wywozu: odpady odbierane będą z róŜnorodną częstotliwością w kolejnych latach (w pierwszych latach nie rzadziej niŜ 1 raz w tygodniu). Odpady zmieszane oraz segregowane surowcowe, a takŜe wielkogabarytowe, niebezpieczne oraz budowlane usuwane powinny być według harmonogramu ustalonego przez podmiot uprawniony, a w przypadkach nagłych w moŜliwie jak najszybszym terminie w uzgodnieniu z podmiotem uprawnionym. Selektywne zbieranie do pojemników, proponowane w miejscach zabudowy zwartej na obszarze miasta, powinno odbywać się w zestawach minimum 4 pojemników – tzw. „gniazdo”. Zestawy („gniazda”) powinny zostać rozstawione przede wszystkim na osiedlach mieszkaniowych oraz w miejscach największego nasilenia ruchu mieszkańców (znaczny ruch turystyczny np. w pobliŜu przystanków autobusowych) oraz na terenach placówek oświatowych, placówek słuŜby zdrowia, budynków uŜyteczności publicznej. Tereny zabudowy jednorodzinnej: gospodarstwa domowe i sektor małych usług. Odpady zbierane będą selektywnie do worków o pojemności 120 dm3. Odpady zbierane będą selektywnie do 4 worków (oddzielnie szkło białe i kolorowe, papier i makulatura oraz łącznie tworzywa sztuczne i drobne metale). KaŜde gospodarstwo indywidualne będzie zaopatrzone w komplet worków 1 raz na miesiąc oraz 1 pojemnik na odpady zmieszane. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 112 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. Proponowany zestaw kolorowych worków z nadrukiem: szkło: kolor zielony (szkło kolorowe), biały (szkło białe), papier i makulatura: kolor niebieski, odpady z tworzyw sztucznych (typu PET) oraz metale: kolor Ŝółty. Pozostałe odpady (gromadzone w sposób zmieszany) zbierane będą do pojemników o pojemności 120 dm3 lub innych. Częstotliwość wywozu: odpady odbierane będą nie rzadziej 1 raz w tygodniu. Odpady selektywnie zebrane proponuje się odbierać 1 raz w miesiącu, natomiast odpady zmieszane nie rzadziej niŜ raz na dwa tygodnie. Szczegółowy sposób odbioru dla poszczególnych frakcji odpadów przedstawiono w rozdziale późniejszym. Odpady zmieszane oraz segregowane surowcowe, a takŜe wielkogabarytowe, niebezpieczne oraz budowlane usuwane powinny być według harmonogramu ustalonego przez podmiot uprawniony, a w przypadkach nagłych w moŜliwie jak najszybszym terminie w uzgodnieniu z podmiotem uprawnionym. Do pojemników oraz worków (w kolorze białym i zielonym) przeznaczonych na zbiórkę szkła, oznakowanych „SZKŁO BEZBARWNE” i „SZKŁO KOLOROWE” moŜna wrzucać butelki, słoiki, opakowania po artykułach spoŜywczych, flakony szklane. Natomiast zabrania się wrzucania szyb okiennych i samochodowych, świetlówek i Ŝarówek, szklanych opakowań po lekach, porcelany, fajansu, szkła Ŝaroodpornego i zbrojonego, luster oraz szkła zabrudzonego farbami, smarami itp. Do pojemników oraz worków (w kolorze niebieskim) przeznaczonych na odpady papierowe opakowaniowe oraz nieopakowaniowe, oznakowanych napisem „PAPIER” moŜna zbierać opakowania z papieru i tektury, gazety, ksiąŜki, zeszyty, tektury, listy, torby papierowe, ścinki drukarkie. Nie naleŜy do niego wrzucać kartonów po mleku i napojach, celofanu, tapet, papieru zatłuszczonego, silnie zabrudzonego papieru powleczonego folią, kalki, opakowań po mroŜonkach. Opakowania z tworzyw sztucznych oraz metali powinny być gromadzone w pojemnikach lub workach (w kolorze Ŝółtym), oznakowanych napisem „METALE, TWORZYWA SZTUCZNE”. Do takich pojemników moŜna wrzucać zgniecione butelki plastikowe po napojach (PET), szamponach i środkach higienicznych, czystą folię opakowaniową i duŜe torby plastikowe, zgniecione opakowania kartonowe po płynnej Ŝywności, czyli sokach, mleku itp., opakowania po produktach Ŝywnościowych, nakrętki z tworzywa sztucznego oraz metalu. Nie naleŜy wrzucać butelek po środkach chemicznych, naczyń jednorazowych, styropianu. Odpady surowcowe zebrane selektywnie będą wymagały doczyszczenia. Ten strumień odpadów będzie bezpośrednio kierowany do sortowni zmieszanych odpadów opakowaniowych w ZUOK w Hryniewiczach. Część odpadów zostanie doczyszczona i sprzedana przez firmy zajmujące się ich transportem. Wszystkie zebrane w ten sposób odpady surowcowe zostaną przekazane do odzysku i recyklingu. SELEKTYWNE ZBIERANIE ODPADÓW „ZIELONYCH” Zbieranie prowadzone będzie na obszarze kaŜdego sektora oddzielnie. Selektywna zbiórka odpadów zielonych (ulegających biodegradacji) powinna objąć przede wszystkim: − odpady zielone z pielęgnacji i utrzymania zieleni miejskiej, cmentarzy, targowisk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 113 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. − odpady zielone pochodzące z trawników od właścicieli nieruchomości. Zbiórka ta zagwarantuje uzyskanie surowca o duŜej czystości i uzyskanie kompostu spełniającego normy. Pozyskany w procesie kompostowania odpadów biodegradowalnych kompost moŜe zostać wykorzystany do nawoŜenia terenów publicznych – parków, skwerów. Proponuje się, aby odpady zielone pochodzące z pielęgnacji i utrzymania zieleni miejskiej i targowisk były dostarczane przez firmy zajmujące się pielęgnacją zieleni miejskiej bezpośrednio do ZUOK w Hryniewiczach lub zbierane selektywnie do worków i/lub pojemników i odbierane przez specjalistyczna firmę na Ŝądanie, celem przekazania do instalacji. Odpady pochodzące od właścicieli nieruchomości (zabudowa jednorodzinna) proponuje się zagospodarować we własnym zakresie w przydomowym kompostownikach. Mogą być równieŜ dostarczane bezpośrednio do ZUOK w Hryniewiczach lub zbierane selektywnie do worków. Odbiór odbywa się wtedy na Ŝądanie. SELEKTYWNE ZBIERANIE ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH WYDZIELONYCH W STRUMIENIU ODPADÓW KOMUNALNYCH Istnieje konieczność wydzielenia odpadów niebezpiecznych ze strumieniu odpadów komunalnych. Zbieranie prowadzone będzie na obszarze kaŜdego sektora oddzielnie. Odpady niebezpieczne ze względu na swoje negatywne oddziaływanie na środowisko powinny być zbierane w sposób selektywny: • zuŜyte baterie i akumulatory; • zuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierające substancje i składniki niebezpieczne, w szczególności metale cięŜkie i freon; • opakowania po zuŜytych lekach, w tym lekach cytostatycznych i cytotoksycznych; • rozpuszczalniki, kwasy, alkalia, aerozole, odczynniki fotograficzne, środki do konserwacji drewna i metalu; • lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć (m.in. świetlówki); • środki ochrony roślin oraz opakowania po nich; • farby, tusze, kleje, lepiszcze, Ŝywice zawierające substancje niebezpieczne, detergenty; • oleje przepracowane, płyny hamulcowe i chłodnicowe oraz opakowania po nich. Zgodnie z zaleceniami dokumentów wyŜszego szczebla, gmina (Miasto Białystok) powinna utworzyć Gminny Punkt Zbierania Odpadów Niebezpiecznych i Problemowych Proponuje się budowę stacjonarnych punktów w formie GPZON i/lub PZOP. Uzupełnienie punktów stacjonarnych stanowić powinny Miejsca Zbierania Wybranych Odpadów Niebezpiecznych oraz Placówki Opieki Zdrowotnej (POZ) i Placówki Opieki Weterynaryjnej (POW) przyjmujące odpady groŜące infekcją, a takŜe system Mobilnego Zbierania Odpadów Niebezpiecznych i Problemowych. System zbierania odpadów niebezpiecznych z sektora komunalnego powinien zostać stworzony poprzez: • utworzenie sieci punktów GPZON, czyli Gminnego Punktu Zbierania Odpadów Niebezpiecznych; GPZON będzie przyjmował odpady niebezpieczne oraz problemowe od mieszkańców Miasta oraz małych i średnich przedsiębiorstw posiadających lub nie posiadających decyzji na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych; koszty organizacji oraz funkcjonowania GPZON pokrywa Miasto (proponowana lokalizacja zgodna z zapisami Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego ). Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 114 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. • zorganizowane sieci Punktów Zbierania Odpadów Problemowych – czyli PZOP; częstotliwość wywozu będzie uzaleŜniona od ilości nagromadzonych odpadów, nie rzadziej jednak niŜ 1 raz w roku. Punkty PZOP są alternatywą dla punktów GPZON. • zorganizowanie Mobilnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych – czyli MPZON, odbiór od mieszkańców specjalistycznym samochodem w ustalonych terminach; MPZON będzie odbierał odpady niebezpieczne od właścicieli nieruchomości; odbiór będzie następował po zgłoszeniu przez mieszkańców (usługa „na telefon”, płaci zamawiający) oraz w zorganizowanej okresowej zbiórce (częstotliwość raz na kwartał); mieszkańcy wg podanego terminarza będą dostarczać odpady w określone miejsce i w czasie, skąd będą one odbierane przez MPZON; • zorganizowanie Mobilnego Punktu Zbiórki Odpadów Problemowych – czyli MPZOP, odbiór od mieszkańców specjalistycznym samochodem w ustalonych terminach; MPZOP będzie odbierał odpady wielkogabarytowe oraz budowlano-remontowe od właścicieli nieruchomości; odbiór będzie następował po zgłoszeniu przez mieszkańców (usługa „na telefon”, płaci zamawiający) oraz w zorganizowanej okresowej zbiórce (m.in. tzw. „wystawki krawęŜnikowe” i częstotliwość raz na kwartał); mieszkańcy wg podanego terminarza będą dostarczać odpady w określone miejsce i w czasie, skąd będą one odbierane przez MPZOP; • zorganizowanie sieci Miejsc Zbierania Wybranych Odpadów Niebezpiecznych - czyli MZWON – punkty przyjmujące określone rodzaje odpadów niebezpiecznych od mieszkańców gminy oraz małych i średnich przedsiębiorstw; zbieranie wybranych grup odpadów w miejscach sprzedaŜy produktów z których te odpady są wytwarzane; • wytypowanie punktów przy ośrodkach zdrowia oraz punktach weterynaryjnych - Placówki Opieki Zdrowotnej (POZ) i Placówki Opieki Weterynaryjnej (POW) przyjmujące odpady groŜące infekcją. Zebrane wszystkie odpady niebezpieczne w systemie przedstawionym powyŜej (GPZON lub PZOP, MZWON, MPZON) oraz zebrane wszystkie odpady problemowe (w GPZON lub PZOP, MPZOP) kierowane będą do specjalistycznego zakładu unieszkodliwiania. SELEKTYWNE ZBIERANIE ODPADÓW WIELKOGABARYTOWYCH Zbieranie prowadzone będzie na obszarze kaŜdego sektora oddzielnie. Odpady wielkogabarytowe stanowią specyficzną grupę odpadów komunalnych i powinny być gromadzone oddzielnie. NaleŜą tu zarówno odpady o duŜych wymiarach (np. meble) jak teŜ o specyficznym składzie (odpady zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego). Odpady wielkogabarytowe nie pozwalają na umieszczenie ich w proponowanych pojemnikach na odpady komunalne zmieszane lub selektywnie zebrane surowcowe. W związku z tym naleŜy przewidzieć odmienny system zbierania tego typu odpadów. Proponuje się, aby zbieranie odpadów wielkogabarytowych prowadzone było w sposób następujący: Dla zabudowy jednorodzinnej: − poprzez akcje objazdowe - okresowy odbiór bezpośrednio od mieszkańców. Akcje takie najlepiej przeprowadzać raz na kwartał, poprzedzając je informacjami dla mieszkańców dotyczącymi formy, miejsca i terminu zbierania tego rodzaju odpadów; − poprzez odbiór na Ŝądanie (na telefon); − poprzez dostarczanie bezpośrednio do wyznaczonego punktu zbierania GPZON lub PZOP (odpady o małych wymiarach) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 115 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. Dla zabudowy wielorodzinnej: − poprzez odbiór na Ŝądanie (na telefon), − poprzez akcje - „zbieranie krawęŜnikowe” przez uprawnione firmy, − poprzez dostarczanie bezpośrednio GPZON lub PZOP (odpady o małych wymiarach). Ze względu na rodzaj zabudowy zbiórka odpadów wielkogabarytowych w formie objazdowej oraz w formie „zbierania krawęŜnikowego” powinna odbywać się z róŜną częstotliwością: ̶ w zabudowie jednorodzinnej (ze względu na moŜliwość czasowego przechowania tych odpadów) raz na kwartał; ̶ w zabudowie wielorodzinnej, ze względu na ograniczone moŜliwości przechowania tych odpadów zbiórka powinna odbywać się częściej niŜ raz na kwartał. „Usługa na telefon” będzie realizowana, w przypadku jednokrotnego, duŜego nagromadzenia odpadów wielkogabarytowych, osoba chcąca się ich pozbyć powinna zgłosić zapotrzebowanie na taką usługę, dzwoniąc pod wskazany numer telefonu oraz ponosząc jej koszty. Jednocześnie mieszkańcy mogą pozbyć się zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oddając go do punktu zbiórki, utworzonego w wybranych placówkach handlowych, zajmujących się dystrybucją takiego sprzętu oraz na terenie firm świadczących usługi odbioru odpadów komunalnych (uregulowania zgodne z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym - Dz.U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1495) oraz do punktów zbiórki prowadzonych przez przedsiębiorców posiadających porozumienia z Miastem Białystok. Zebrane w czasie zbiórki krawęŜnikowej i w pozostały sposób odpady problemowe (inne niŜ niebezpieczne), kierowane będą do miejsca ich tymczasowego gromadzenia na terenie ZOUK w Hryniewiczach, skąd po wstępnej obróbce zostaną przekazane do odzysku lub unieszkodliwiania. SELEKTYWNE ZBIERANIE ODPADÓW BUDOWLANO – REMONTOWYCH Zbieranie prowadzone będzie na obszarze kaŜdego sektora oddzielnie. Odpady budowlano-remontowe powinny być usuwane na zlecenie i koszt wytwarzającego, na zasadzie podstawienia przez przedsiębiorstwo wywozowe pojemnika, np. KP-7 lub innego, po zgłoszeniu telefonicznym. Proponowane rozwiązanie jest w zgodzie z jedną z głównych zasad gospodarki odpadami „zanieczyszczający płaci”. Mniejsze ilości tych odpadów mogą być dostarczane przez mieszkańców do kontenerów udostępnionych przez cały rok w Punkcie Zbierania Odpadów Problemowych PZOP lub GPZON. Odpady budowlane są cennym źródłem surowców wtórnych wykorzystywanych do produkcji kruszyw. Aby mogły być poddane recyklingowi, powinny być zbierane selektywnie juŜ w miejscu powstawania. Odpady budowlano – remontowe nie mogą zawierać odpadów niebezpiecznych, w tym azbestu. SELEKTYWNE ZBIERANIA WYEKSPLOATOWANYCH POJAZDÓW Istnieje obowiązek pozbywania się tego rodzaju odpadów poprzez przekazanie wyrejestrowanego pojazdu stacji demontaŜu pojazdów, działającej zgodnie z prawem. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 116 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. Niemniej jednak moŜe zdarzyć się porzucenie pojazdu na obszarze Miasta. W pierwszej kolejności zadaniem Miasta jest dopełnienie procedur prawnych i administracyjnych (m.in. weryfikacja pochodzenia pojazdu). Następnie naleŜy podjąć działania analogiczne, jak w przypadku likwidacji „dzikich wysypisk”. Odpady zbierane na bieŜąco, powinny zostać przekazane uprawnionej stacji demontaŜu pojazdów, celem odzysku i unieszkodliwienia. System recyklingu pojazdów powinien działać w oparciu o istniejące na terenie Miasta lub w sąsiedztwie stacje demontaŜu, posiadające nadane przez Wojewodę uprawnienia do wydawania zaświadczeń o złomowaniu pojazdu w celu wyrejestrowania. PUNKTY SKUPU SUROWCÓW WTÓRNYCH Uzupełnieniem systemu selektywnego zbierania poszczególnych frakcji odpadów będzie zbiórka odpadów surowcowych w PUNKCIE SKUPU SUROWCÓW WTÓRNYCH. Punkt ten powinien być utworzony przede wszystkim celem odbierania złomu od mieszkańców obszaru Miasta. POZOSTAŁE MIEJSCA SELEKTYWNEGO ZBIERANIA ODPADÓW Jednostki handlowo-usługowe Selektywne zbieranie surowców wtórnych pochodzących z opakowań z jednostek handlowousługowych zostało wprowadzone od 2002 roku przez wejście w Ŝycie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej. Zgodnie z tą ustawą, na przedsiębiorcy (producencie i importerze) spoczywa obowiązek odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pouŜytkowych. W związku z powyŜszym na mocy Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz.638) jednostki handlowe są zobowiązane do prowadzenia na własny koszt selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych po produktach w opakowaniach, które znajdują się w ich ofercie handlowej. Zbiórka będzie obsługiwana przez firmy wywozowe działające na terenie miasta lub przez organizacje odzysku. Ponadto, zgodnie z zapisem art. 10 ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych producent i importer substancji chemicznych (które spełniają minimum jeden z poniŜszych warunków) bardzo toksycznych, toksycznych, rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska (określonych w przepisach ustawy o substancjach i preparatach chemicznych), są zobowiązani ustalić kaucję na opakowania jednostkowe tych substancji. W związku z tym są zobowiązani odebrać od sprzedawcy opakowania wielokrotnego uŜytku i odpady opakowaniowe po tych substancjach. Mniejsze jednostki handlowe mogą się włączyć do systemu selektywnego zbierania odpadów z gospodarstw domowych na terenie gminy, lub wybrać wariant obowiązujący duŜe podmioty. Odpady niesegregowane powinny być odbierane na dotychczasowych warunkach. Instytucje uŜyteczności publicznej Skład odpadów komunalnych w urzędach administracji publicznej, bankach, instytucjach i biurach wynika z charakteru wykonywanej pracy. W związku z tym przewiduje się ustawienie pojemników na wybrane surowce wtórne (papier, tworzywa sztuczne) oraz na pozostałe odpady. Akcja powinna być poprzedzona odpowiednią informacją w zakresie zbierania poszczególnych frakcji. Szkoły i przedszkola WdraŜanie zasad selektywnego zbierania u dzieci i młodzieŜy przyczynia się do kształtowania postaw proekologicznych. W szkołach ustawione zostaną pojemniki lub worki na Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 117 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. poszczególne rodzaje surowców wtórnych: tworzywa sztuczne (w szczególności butelki PET, puszki aluminiowe i makulatura). Pojemniki lub worki będą tak usytuowane, aby był do nich łatwy dostęp. Ponadto będą posiadały odpowiednie oznakowanie (w postaci np. naklejek lub napisów), kolor oraz instrukcję, które rodzaje odpadów powinny być do nich wrzucane. Koszt zakupu pojemników i worków dla szkół i przedszkoli obciąŜają gminę. Ustawienie pojemników do segregacji poszczególnych frakcji w szkołach zostanie poprzedzone akcją edukacyjną. Tereny zielone i miejsca o natęŜonym ruchu wypoczynkowo – rekreacyjnym W miejscach o natęŜonym ruchu turystycznym umieszczone zostaną na stelaŜu worki lub pojemniki o odpowiedniej kolorystyce i oznakowaniu do selektywnego zbierania: papieru, szkła i tworzyw sztucznych. Dodatkowo, umieszczony zostanie pojemnik na odpady zmieszane. Przy cmentarzu ustawione będą pojemniki do selektywnego zbierania takich odpadów jak: szkło, tworzywa sztuczne łącznie z metalem. W parkach i na skwerach dodatkowo oprócz koszy na odpady, ustawione zostaną pojemniki do selektywnego zbierania papieru, szkła, tworzyw sztucznych wraz z metalami. 5.2.2. ORGANIZACJA PUNKTÓW ZBIERANIA ODPADÓW PROBLEMOWYCH I NIEBEZPIECZNYCH MIEJSCA ZBIERANIA WYBRANYCH ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH (MZWON) Zbieranie odpadów będzie prowadzone w systemie pojemnikowym. Zbierane będą głównie zuŜyte baterie oraz przeterminowane lekarstwa i opakowania po nich. Pojemniki do selektywnej zbiórki baterii rozmieszczone będą: • w sklepach zajmujących się sprzedaŜą artykułów i sprzętu gospodarstwa domowego AGD oraz sprzętu RTV; • w placówkach handlowych tj.: supermarkety, hale targowe, obiekty handlowousługowe; • w placówkach oświatowych, tj.: przedszkolach, szkołach podstawowych i specjalnych, gimnazjach, szkołach średnich i zawodowych, uczelniach wyŜszych – rekomendowana jest tu dotychczasowa forma zbiórki poprzez ekokonkurs, • w budynkach uŜyteczności publicznej tj. urzędach. Zalecana pojemność pojemników przeznaczonych do zbiórki baterii powinna być w przedziale 30-60 dm3. Częstotliwość wywozu zebranych odpadów zuŜytych baterii powinna być nie rzadsza niŜ dwa razy do roku, ze względu na moŜliwość wycieku z baterii elektrolitu, zawierającego metale cięŜkie. Pojemniki przeznaczone do zbiórki zuŜytych i przeterminowanych leków oraz opakowań po nich powinny być rozstawione w aptekach. Proponuje się ponadto rozstawienie pojemników takŜe w przychodniach i szpitalach, w miejscach ogólnodostępnych. Minimalna pojemność pojemników przeznaczonych do zbiórki tych odpadów powinna wynosić nie mniej niŜ 60 dm3. Częstotliwość odbioru tych odpadów będzie uzaleŜniona od tempa zapełniania się pojemników w danych punktach, jednak nie rzadziej niŜ raz na miesiąc. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 118 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. STACJONARNE PUNKTY ZBIERANIA ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH I PROBLEMOWYCH (GPZON i/lub PZOP) Na terenie Miasta Białegostoku zaproponowano utworzenie sześciu Punktów Zbierania Odpadów Niebezpiecznych i Problemowych. Usytuowanie i organizacja punktu powinny zapewniać jak najmniejszą uciąŜliwość dla środowiska. Stacjonarne punkty selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych i problemowych oraz elementy towarzyszące powinny być wyposaŜone w system monitoringu wizyjnego (połączony z monitoringiem miejskim). Lokalizacja w/w punktów będzie zgodna z zapisami Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Przepustowość kaŜdego z punktów wynikać będzie wyłącznie z potrzeb mieszkańców. Punkty te, w zaleŜności od uwarunkowań lokalnych, środowiskowych i społecznych mogą zostać zorganizowane jako: o GPZON – Gminny Punkt Zbierania Odpadów Niebezpiecznych o PZOP – Punkt Zbierania Odpadów Problemowych. PoniŜej przedstawiono miejsca na terenie miasta Białegostoku predysponowane do utworzenia punktów selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych i problemowych – GPZON i/lub PZOP w poszczególnych sektorach. W kaŜdym sektorze przeznacza się tylko 1 miejsce na GPZON lub PZOP: SEKTOR I: 1. działka o nr geod. 735 połoŜona w obr. 7 – Ścianka – w rejonie Al. Paderewskiego, o powierzchni 2,44 ha, własność Gmina Białystok. Na wskazanym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części osiedla Nowe Miasto w Białymstoku (w rejonie Al. Paderewskiego) przyjęty Uchwałą Nr LXI/748/06 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 25 września 2006r. Zgodnie z zapisami m.p.z.p. wskazany obszar leŜy w jednostce planistycznej 2P,ZL przeznaczonej pod zabudowę produkcyjną wraz z urządzeniami towarzyszącymi, parkingami i zielenią. 2. działki o nr geod. 293/2, 296/2 połoŜone w obr. 11 – Śródmieście – w rejonie ul. Stołecznej, o łącznej powierzchni 0,44 ha, własność: Miasto Białystok. Teren połoŜony jest na obszarze miasta Białegostoku, który nie posiada opracowanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, nie podjęto takŜe uchwały o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu. Zgodnie z zapisami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Białegostoku przyjętego uchwałą Rady Miejskiej Białegostoku Nr XX/256/99 z dnia 29.11.1999r, zm. Uchwałą Nr X/82/03 z dnia 30 czerwca 2003r. i Uchwałą Nr XLIV/502/05 z dnia 27 czerwca 2005r. i Uchwałą Nr XLV/520/05 z dnia 25 lipca 2005r. przedmiotowy obszar oznaczony jest jako pozostałe tereny zabudowane do sukcesywnej modernizacji i uzupełnień oraz przeznaczony jest w części pod planowaną estakadę. W przypadku inwestycji wymagającej pozwolenia na budowę, naleŜy wystąpić o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. SEKTOR II: 1. działka o nr geod. 97/4 połoŜona w obr. 4 – Starosielce Płn. – w rejonie Al. Jana Pawła II, o powierzchni 2 ha, własność: Gmina Białystok. Na wskazanym obszarze obowiązuje m.p.z.p. części osiedla Starosielce w Białymstoku (rejon ul. Elewatorskiej) przyjęty uchwałą Rady Miejskiej Białegostoku Nr LVIII/684/06 z dnia 26 czerwca 2006r. zm. Uchwałą Nr LVI/752/10 z dnia 31 maja 2010r. Zgodnie z zapisami planu wskazana działka połoŜona jest na terenie oznaczonym symbolem 12PU – teren przeznaczony pod zabudowę produkcyjną i usługową wraz z urządzeniami towarzyszącymi, parkingami i zielenią. 2. działki o nr geod. 188/9 o powierzchni 0.14 ha, 188/10 o powierzchni 0,31 ha oraz działka o nr geod. 194/2 o powierzchni 0,33 ha połoŜone w obr. 6 – Starosielce Płd. – w rejonie ul. Lawendowej i Paderewskiego, własność: Gmina Białystok. Na wskazanych obszarach obowiązuje m.p.z.p. części osiedla Starosielce i Zielone Wzgórza (rejon ul. Klepackiej i Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 119 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. Hetmańskiej) w Białymstoku przyjęty Uchwałą Nr XII/110/07 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 21 maja 2007r. Wskazane tereny połoŜone są w jednostkach planistycznych oznaczonych symbolami: 10PU oraz 12PU, przeznaczonymi pod zabudowę produkcyjną i usługową wraz z urządzeniami towarzyszącymi, parkingami, zielenią wraz z ogólnomiejską infrastrukturą techniczną. SEKTOR III: 1. działka o nr geod. 67/6 połoŜona w obr. 1 – Bacieczki – w rejonie ul. Produkcyjnej, o powierzchni 5,29 ha, własność Gmina Białystok. Na wskazanym terenie podjęto uchwałę Nr XV/147/07 z dnia 3 września 2007r. Rady Miejskiej Białegostoku zm. Uchwałą Nr XXXIV/416/08 z dnia 24 listopada 2008r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedla Bacieczki w Białymstoku (rejon ul. Produkcyjnej). W przypadku inwestycji wymagającej pozwolenia na budowę, naleŜy wystąpić o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. SEKTOR IV: 1. działka o nr geod. 48/7 połoŜona w obr. 18 – Pieczurki – w rejonie ul. Zacisze, o powierzchni 0,35 ha, własność Gmina Białystok. Na wskazanym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części osiedla Wygoda w Białymstoku (rejon ul. Zacisze) przyjęty Uchwałą Nr IX/76/07 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 26 marca 2007r. Zgodnie z zapisami planu wskazana działka połoŜona jest na terenie oznaczonym symbolem 4.9 PU – teren przeznaczony pod zabudowę produkcyjną i usługową wraz z urządzeniami towarzyszącymi SEKTOR V: 1. lokalizacja miejsca do uzgodnienia. SEKTOR VI: 1. fragment (1000m2) działki o nr geod. 188/2 połoŜonej w obr. 13 – Białostoczek Płd. – w rejonie ul. Andersa, o powierzchni 0,46 ha, własność: Gmina Białystok, gospodarowanie: Zarząd Mienia Komunalnego w Białymstoku. Teren połoŜony jest na obszarze miasta Białegostoku, który nie posiada opracowanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, nie podjęto takŜe uchwały o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu. Zgodnie z zapisami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Białegostoku przyjętego uchwałą Rady Miejskiej Białegostoku Nr XX/256/99 z dnia 29.11.1999r, zm. Uchwałą Nr X/82/03 z dnia 30 czerwca 2003r. i Uchwałą Nr XLIV/502/05 z dnia 27 czerwca 2005r. i Uchwałą Nr XLV/520/05 z dnia 25 lipca 2005r. przedmiotowe działki połoŜone są na obszarze oznaczonym jako strategiczne, które mogą być przeznaczone pod zabudowę rzemieślniczą i usługową. W przypadku inwestycji wymagającej pozwolenia na budowę, naleŜy wystąpić o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. GMINNY PUNKT ZBIERANIA ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH (GPZON) GPZON będzie przyjmował odpady niebezpieczne od mieszkańców Miasta oraz małych i średnich przedsiębiorstw posiadających lub nie posiadających decyzji na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. Po zebraniu odpowiedniej ilości odpady zostaną skierowane do specjalistycznego zakładu unieszkodliwiania. Do zadań gminy naleŜy organizacja systemu zbierania odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych oraz nadzór. Miasto pokrywa takŜe koszty funkcjonowania punktu GPZON. Obiekt GPZON powinien się składać z: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 120 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. o miejsca przyjmowania odpadów niebezpiecznych (wyposaŜonego w stół manewrowy, wagę, podręczny wózek transportowy), o miejsca magazynowania odpadów o miejsca rejestracji odpadów, magazynu środków dezynfekujących, sorbentów oraz dodatkowych pojemników, o części sanitarno-bytowej dla personelu. Obiekt GPZON powinien uwzględniać budynek administracyjno – magazynowy wolnostojący o pow. min. 100 m2, place składowe, ogrodzenie, oświetlenie. Lokalizacja budynku i placów magazynowych powinna umoŜliwić swobodny dojazd i wyjazd dla samochodów dostawczych i cięŜarowych. Całkowita powierzchnia uŜytkowa GPZON – wynosić powinna min. 500 m2. Budynek administracyjno-magazynowy powinien posiadać dwie drogi ewakuacyjne, jedną przez część socjalną oraz drugą bezpośrednio z części magazynowej. Obiekt powinien być podzielony na część socjalną oraz magazynową, podzieloną na boksy oddzielnego składowania. Budynek powinien być zaprojektowany w technologii zapewniającej podwyŜszoną odporność na ogień oraz dobrą izolacyjność, zapewniającą duŜą bezwładność cieplną. Część magazynowa obiektu przeznaczona do składowania substancji Ŝrących powinna być wykończona wykładziną odporną na działanie kwasów i zasad. Wszystkie pomieszczenia winny być wyposaŜone w nieprzepuszczalne utwardzone podłogi umoŜliwiające w przypadku rozlania płynów ich grawitacyjne zebranie oraz późniejsze wychwycenie oraz sprawną wentylację. Dodatkowo budynek powinien być wyposaŜony w instalację wodno- kanalizacyjną (dla odpadów ciekłych naleŜy zapewnić dodatkowe wanny wychwytujące ewentualne wycieki), instalację centralnego ogrzewania i wentylacji, instalację elektryczną. Projektowany obiekt oraz elementy towarzyszące powinny być wyposaŜone w system monitoringu wizyjnego (połączony z monitoringiem miejskim). Miejsca magazynowania odpadów powinny być wyposaŜone w urządzenia i materiały gaśnicze, zapas sorbentów do likwidacji ewentualnych wycieków oraz w środki ochrony osobistej. Dopuszcza się, Ŝe część odpadów będzie magazynowana na utwardzonym i odpowiednio zabezpieczonym placu składowym (m.in. wielkogabarytowy zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zuŜyte opony). Miejsce magazynowania odpadów niebezpiecznych (GPZON) powinno być zamknięte, obsługiwane przez przeszkolonego w zakresie postępowania z odpadami niebezpiecznymi pracownika. Planuje się, Ŝe w GPZON będą zatrudnione 2 osoby (po 1 osobie na zmianę). Zatrudnieni pracownicy powinni posiadać odpowiednie przeszkolenie BHP, podstawową wiedzę z zakresu gospodarki odpadami, powinni być wyposaŜeni w odzieŜ ochronną, dostosowaną do pracy z poszczególnymi rodzajami odpadów niebezpiecznych. Odbiorem odpadów niebezpiecznych i problemowych z punktu powinna zając się firma posiadająca stosowne zezwolenia na zbieranie i transport odpadów niebezpiecznych. Tabela 5.1. Zalecane pojemniki i kontenery do zbierania selektywnego odpadów niebezpiecznych wydzielonych z sektora komunalnego i usług, zbieranych i magazynowanych w GPZON Rodzaj odpadu zuŜyte akumulatory farby, tłuszcze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i Ŝywice zawierające substancje niebezpieczne lampy fluorescencyjne i inne odpady Proponowane ilości pojemników pojemnik na akumulatory/ 3 kontener stalowy 2 beczka zamykana/ pojemnik z tw. sztucznego Typ kontenera/pojemnika pojemnik na świetlówki 3 Optymalna pojemność 0,6 m3 0,06 m3 Min. 200 sztuk Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 121 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. zawierające rtęć (w tym świetlówki) rozpuszczalniki kwasy i alkalia oleje i tłuszcze inne niŜ wymienione w 20 01 25 odczynniki fotograficzne urządzenia zawierające freony metalowy/tuby beczka zamykana beczka zamykana beczka zamykana beczka zamykana kontener bez pokrywy/ plac składowy środki ochrony roślin I i II klasy beczka zamykana toksyczności zuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierające niebezpieczne pojemnik siatkowy składniki detergenty zawierające substancje beczka zamykana niebezpieczne drewno zawierające substancje kontener z pokrywą niebezpieczne odpady powstałe z akcji ratowniczych, kontener z pokrywą zdarzeń losowych i klęsk Ŝywiołowych odpady pochodzące z demontaŜu kontener /BIG BAG wyrobów zawierających azbest leki pojemnik zamykany baterie pojemnik zamykany opakowania po środkach ochrony roślin beczka zamykana opakowania po olejach kontener z pokrywą/beczka inne odpady niebezpieczne zbierane w kontener z pokrywą sposób mieszany zŜyte opony Na utwardzonym placu/ zuŜyte urządzenia elektryczne i Na utwardzonym elektroniczne wielkogabarytowe placu/palety/BIG BAGI/ kontener odady budowlano - remontowe Kontener metalowy 3 2 1 0,03 m3 0,03 m3 0,03 m3 1 1 0,03 m3 1 0,06 m3 7 m3 2 0,75 m3 1 0,06 m3 1 2,5 m3 1 2,5 m3 2/3 7 m3/1,5 m3 5 5 1 2 1 10 kg 10 kg 0,6 m3 1 m3 0,6 m3 -/1 -/3/2 1/2 7 m3/,5 m3 Do Gminnego Punktu Zbierania Odpadów Niebezpiecznych powinny być przywoŜone odpady niebezpieczne pochodzące przede wszystkim od mieszkańców (nieodpłatnie) oraz z sektora małych i średnich przedsiębiorstw (odpłatnie). Na terenie GPZON, jako samodzielnego wydzielonego miejsca, powinno się przewidzieć miejsce do ustawienia pojemników/kontenerów na róŜne grupy odpadów niebezpiecznych (zestawienie powyŜej). Częstotliwość wywozu odpadów niebezpiecznych magazynowanych w GPZON w przewaŜającej większości zaleŜy od ilości zgromadzonych odpadów. NaleŜy jednak zapewnić wywóz odpadów z miejsca magazynowania co najmniej raz w roku. PUNKTY ZBIERANIA ODPADÓW PROBLEMOWYCH (PZOP) Jednym ze stosowanych rozwiązań w selektywnym zbieraniu odpadów są punkty zbierania odpadów problemowych (PZOP). PZOP jest obiektem, do którego mieszkańcy mogą dowozić bezpłatnie określone odpady powstające w sposób nieregularny. Poszczególne frakcje odpadów gromadzone są oddzielnie. PZOP stanowić będą równieŜ instrument edukacji ekologicznej społeczności lokalnych. Punkt Zbierania Odpadów Problemowych będzie słuŜył do czasowego przetrzymywania odpadów problemowych i niebezpiecznych, wydzielonych z ogólnego strumienia odpadów. Będą to głównie świetlówki, baterie, lekarstwa, farby i lakiery. Punkt powinien zapewniać bezpieczne ich gromadzenie i przechowywanie do czasu przekazania do ZZO w Hryniewiczach lub bezpośrednio do odzysku lub unieszkodliwienia w odpowiednich Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 122 Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta Białegostoku – marzec 2011 r. instalacjach. Częstotliwość wywozu będzie uzaleŜniona od ilości nagromadzonych odpadów, - zaleca się 1 raz w tygodniu. W związku ze specyfiką gromadzonych tu odpadów Punkt musi spełniać wymogi bezpieczeństwa. Przewiduje się, Ŝe rolę punktu gromadzenia odpadów problemowych moŜe spełniać będzie budynek o konstrukcji lekkiej (wiata ogrodowa) lub kontener typu KP7, indywidualnie przystosowany do selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych i problemowych. Przykładowy kontener przystosowany do pełnienia roli PZOP przedstawiono na zdjęciach poniŜej. Uzupełnieniem PZOP będzie „gniazdo” złoŜone z 4 pojemników PA1100 (szkło białe i kolorowe, papier, tworzywa sztuczne i metale). Dodatkowo proponuje się ustawienie 3 pojemników o poj. 1,1 lub 2,5 m3 (w kolorze szarym i oznakowanym ODPADY BUDOWLANO-REMONTOWE, ODPADY ZIELONE, ODPADY WIELKOGABARYTOWE), do którego mieszkańcy będą mogli oddawać małe ilości odpadów powstałych w wyniku prac budowlano-remontowych i innych z gospodarstw indywidualnych. Kontener oraz pojemniki powinny zostać ustawione na utwardzonej powierzchni (najlepiej wybetonowanej powierzchni). Szacuje się, Ŝe na jeden PZOP powinno przypadać od 20 000 do 50 000 mieszkańców. W praktyce, PZOP powinien obejmować populację w promieniu nieprzekraczającym 10 - 15 min. jazdy samochodem. Zgromadzone odpady w dalszej kolejności kierowane będą do instalacji odzysku/unieszkodliwiania. Aby przekonać mieszkańców gminy do korzystania z punktu przeprowadzona zostanie szeroko zakrojona akcja informacyjno-edukacyjna. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 123