Urszula Nowakowska, Centrum Praw Kobiet I. Panel: Przemoc

Urszula Nowakowska, Centrum Praw Kobiet
I. Panel: Przemoc wobec kobiet jako poważny problem społeczny – obecne wyzwania i
działania profilaktyczne
Przemoc wobec kobiet jest niewątpliwie poważnym problemem społecznym, a jej profilaktyka i
zwalczanie powinno być priorytetem władz publicznych.
Według Konwencji Rady Europy „przemoc wobec kobiet” stanowi naruszenie praw
człowieka i jest formą dyskryminacji kobiet. Obejmuje wszelkie akty przemocy ze
względu na płeć, które prowadzą lub mogą prowadzić do fizycznej, seksualnej,
psychicznej lub ekonomicznej szkody lub cierpienia kobiet, w tym również groźby takich
aktów, sytuacje przymusu lub arbitralnego pozbawienia wolności, zarówno w życiu
publicznym, jak i prywatnym”.
W Polsce dopiero od niedawna termin ten wszedł do szerszej debaty publicznej ale wciąż jest on
najczęściej utożsamiany z przemocą domową jeśli już dostrzeżemy, że ma ona płeć. Wiele
dobrego w tym zakresie zrobiła dyskusja związana z podpisywaniem i ratyfikacją Konwencji
Rady Europy dotyczącej zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Chociaż
poziom tej dyskusji i jej demagogiczny charakter pozostawiają wiele do życzenia to jednak, fakt,
że „ gender” zagościł na dobre w debacie na temat przemocy wobec kobiet należy uznać za
pozytywny. To z czym nie udało się przebić do dyskursu publicznego organizacjom
feministycznym zrobił w istocie minister Gowin, wyciągając z konwencji słowo „gender”. A ono
nie jest obojętne jeśli chcemy skutecznie przeciwdziałać i zwalczać przemoc wobec kobiet.
To jak postrzegamy przemoc wobec kobiet gdzie doszukujemy się jej korzeni wpływa przecież
zarówno na rozwiązania prawne jak i instytucjonalne dotyczące jej przeciwdziałania i zwalczania.
Jeśli przemoc wobec kobiet i przemoc w rodzinie postrzegamy w kategoriach praw człowieka to
wartościami, które chronimy jest bezpieczeństwo osobiste i wolność każdego członka rodziny.
Jeśli natomiast przemoc w rodzinie uważamy przede wszystkim za przejaw dysfunkcji w
rodzinie, którą można usunąć to naczelną wartością chronioną nie jest dla nas człowiek, ale
właśnie rodzina, której interesy uznajemy za nadrzędne wobec praw jej członków.
Analizując nasze ustawodawstwo (art. 207 kodeksu karnego umieszczony jest w rozdziale
przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, art. 197 kk w rozdziale o przestępstwach przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności), orzecznictwo i praktykę stosowania prawa w tym procedury
Niebieskiej Karty można odnieść wrażenie, że w Polsce to właśnie rodzina jako całość, a nie
kobieta doznająca przemocy jest chroniona przez prawo i tych co je stosują.
Jeśli uznajemy, że przemoc wobec kobiet jest manifestacją wielowiekowej nierówności
pomiędzy kobietami i mężczyznami i stanowi jeden z podstawowych mechanizmów społecznych
utrzymywania podporządkowanej pozycji kobiet to nieodłącznym elementem działań a rzecz
zapobiegania przemocy wobec kobiet muszą być działania na rzecz równouprawnienia płci nie
tylko w życiu publicznym ale również w rodzinie.
Jeśli uznajemy, że przemoc wobec kobiet wiąże się z uzależnieniem od alkoholu, stresem i
nieumiejętnością kontrolowania przez mężczyzn swoich emocji to nasze działania koncentrują się
na zupełnie innych priorytetach. Wierzymy w magiczną moc leczenia antyalkoholowego, terapię
rodzinną, treningi zastępowania agresji, a tradycyjna patriarchalna rodzina pozostaje nietknięta.
Przemoc, zamiast jako przestępstwo jest postrzegana jako problem całej rodziny, której należy
pomóc lub zastanawiamy się co kobieta zrobiła nie tak, że została ofiarą przemocy.
Skuteczna profilaktyka przemocy wobec kobiet musi opierać się na promowaniu wzorców
społecznych i kulturowych zachowań kobiet i mężczyzn, które są wolne od uprzedzeń,
zwyczajów, tradycji oraz innych praktyk opartych na idei niższości kobiet lub na stereotypowym
modelu roli kobiet i mężczyzn. Kultura, zwyczaje, religia, tradycja nie mogą jak to jest dotychczas
być uznawane za usprawiedliwienie dla aktów przemocy. Skuteczna profilaktyka to również
programy zachęcające całe społeczeństwo, w tym w szczególności mężczyzn i chłopców, do
aktywnego udziału w działaniach na rzecz przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. Działania
profilaktyczne muszą być prowadzone na wszystkich szczeblach edukacji i nie mogą pomijać
problematyki równouprawnienia kobiet i mężczyzn, ról przypisanych płciom ograniczając się do
rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy.
Przed nami wiele wyzwań jeśli chodzi o profilaktykę i działania na rzecz zwalczania przemocy
wobec kobiet, ale najważniejsze z nich to przełamywanie stereotypów i powiązanie działań w tym
obszarze z działaniami na rzecz równouprawnienia płci, a także doprowadzenie do tego aby
polityka państwa była spójna i skoordynowana.